ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...
ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...
ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
34 Ka <strong>ADB</strong>: Ka Lad ban kham sngewthuh ïa ka Asian Development <strong>Bank</strong><br />
Wat hapdeng kitei ki aiñ treikam, dang don ki projek kiba long ki diengpynkiang<br />
Wat lada ki aiñ kiba la kdew halor ki dei na ka bynta ban ïada ïa ka mariang bad kito ki nongshong shnong na ka<br />
jingktah jong ka jingbei tyngka jong ka <strong>ADB</strong>, hynrei ki jingktah ïa ka mariang bad/lane ka imlang sahlang lyngba ki<br />
projek jong ka <strong>ADB</strong> ki long ki ba kynrei bha. Ha kine ki snem ba la leit, ka jingïalap ban wad bniah da ki seng<br />
bhalang bad ki nongshong shnong halor ki projek, la shem ba ka <strong>ADB</strong> kam shym la lah ban pyntreikam ïa ki aiñ kiba<br />
ka la buh da lade. Ki sengbhalang kiba donkti ha kane ka jingïalap ban pynkylla ïa ka rukom treikam jong ka <strong>ADB</strong><br />
ki la shem ba ka jingban na ka bynta ka jingbun ki projek/prokram pyrshah ïa ka jingbha jong ki ka long ka daw jong<br />
kane ka jingbym lah ban pyntreikam ïa ki aiñ. Ha ka jaka ban ai buskit ïa ki nongtrei jong ka na ka bynta ka<br />
jingpyntreikam hok ïa ki ain, ka <strong>ADB</strong> barabor ka ju ai buskit pynban ïa kito ki nongtrei kiba lah ban pynïaid ïa ka<br />
tyngka jong ka <strong>Bank</strong> sha ki loan lane kiba la tip kum ka tyngka ba “la ngiat sha bar ka jingkhang” jong ka <strong>Bank</strong><br />
(“pushed out <strong>the</strong> door”). Kham niar ruh ba ki nongtrei kin shah pynshitom lada kin bakla ha ki jingpyntreikam ïa ki<br />
aiñ.<br />
Namarkata, tang ka aiñ pyntreikam marwei hi kam lah ban pyntikna ban ïakhun ïa ki jingeh kiba don ha ki projek.<br />
Hynrei, ba ki CSO ki la kham sngewthuh ïa kine ki aiñ, namarkata ïa ki jingeh kaba ki shem ha kano kano ka projek<br />
ki CSO ki lah ban kdew ba dei ki aiñ jong ka <strong>ADB</strong> hi kiba long ki daw jong kine ki jingeh. Haba rah ïa kine ki<br />
jingsngew halor ka projek, ki CSO ki dei ban kdew ïa ki aiñ kiba ka ngeit skhem ba ka <strong>ADB</strong> ka la pynkheiñ bad ruh<br />
ban batai ïa ki diengpynkiang kiba ki ïakynduh na ka daw jong ka jingbym pyntreikam ïa kine ki aiñ. Lada phi<br />
donkam ki jingïarap ha ka ban kdew ïa kito ki aiñ kiba lah ban pynkheiñ, phi lah ban peit ïa ka Appendix VII na ka<br />
bynta ki kyrteng jong ki seng kiba lah ban ai jingïarap.<br />
Ki jingpyntreikam halor ka jingbah khlieh ha ka <strong>ADB</strong> (The <strong>ADB</strong> Accountability Mechanism)<br />
Ka Accountability Mechanism (kumba la mynjur ha u snem 2003) ka dei ka atiar na ka bynta kito nongshong<br />
shnong kiba shah ktah jur ha ki projek jong ka <strong>ADB</strong>. Katkum ki aiñ pyr<strong>the</strong>i (international law), ka <strong>ADB</strong>, kumba<br />
long kiwei pat ki Multilateral Development <strong>Bank</strong>s (MDB), ki laitluid na kano kano ka aiñ, kane ka mut bad da lei lei<br />
ruh ka aiñ bishar jong ka ri kan ym lah ban pyntreikam halor ka <strong>ADB</strong>. Namarkata, dei tang ka Accountability<br />
Mechanism kaba long ka tnat treikam kaba kito kiba la shah ktah ha ka projek ki lah ban rah ïa ki jingsngew jong ki<br />
sha ka <strong>ADB</strong>, bad kumjuh ruh bad shah ïa kine ki jingud ban <strong>the</strong>w bad khmih bniah da ki seng kiba laitluid bad bym<br />
ïashah shiliang.<br />
Ka Accountability Mechanism jong ka <strong>ADB</strong> ka don ar tylli ki rukom pyntreikam ba ïahap markylliang (two<br />
complementary functions), ka consultation phase 11 bad ka compliance review phase. 12 Ka consultation phase<br />
ka dei ka jingïarap na ka bynta kito kiba la shah ktah ha ka projek bad ïa kane la ïarap lang bad ryngkat ka jingïamynjur<br />
jong baroh kito kiba donkti ha ka projek. Ïa kane ka kyrdan la pynïaid da u/ka Special Project Facilitator (SPF) 13 u/<br />
kaba jubab sha u/ka President jong ka <strong>ADB</strong>. Kane ka rukom treikam ka donkam ba ïa baroh ki jingmudui dei ban<br />
phah sha kane ka ophis. Hynrei, lada kino kino kiba pha ïa kine ki jingmudui ki sngew ba kane ka rukom kam long<br />
kaba hun, ki lah ban phah ïa ki jingmudui jongki sha ka Compliance Review Panel (CRP) 14 hadien katto katne la<br />
pyndep ia ki rukom pyniaid.<br />
Ka compliance review phase ka rai ba lada ka <strong>ADB</strong> ka la pynkheiñ ne em ïa ki aiñ treikam jong ka ha baroh shi<br />
lynter jong ka jingpynbiang, pynïaid, lane pyntreikam ïa ka projek kiba lah ban ktah ïa ki trai shnong. Ïa kane ka<br />
kyrdan la pynïaid da 3 ngut ki briew jong ka Compliance Review Panel (CRP) kiba treikam khlem ka jingpynwit na<br />
kano kano ka liang bad kiba jubab beit sha ka Board jong ki Directors jong ka <strong>ADB</strong>.<br />
Kumno ban dawa: Ka ophis ba kyrpang jong ka jingïarap ïa ka projek (How to File a Claim: Office of <strong>the</strong><br />
Special Project Facilitator) 15<br />
Khnang ban lah ban dawa, ïa ki nong mudui dei ban phah ïa ki jingkyrpad jong ki sha ka Office jong ki Special<br />
Project Facilitator. Lada ïa baroh ki jingtip halor ka jingkyrpad ba la thoh tikna, ym donkam satia ïa ki dur kyrpang<br />
(special format).