Jaso - Eibarko euskara

Frantziara eta azkenian lasaittasuna.
Ez zan asko bihar izan, monarkixiari gelditzen jakon gauza bakarra be kentzeko, plaziaren izena:
bonberuen kamioia plazara sartu, izen zaharra kendu eta barrixa (Republikiaren Plazia) ipiñi jakon
arratsaldeko 5ak inguruan. “Astirik ez zeuan barrixa egitteko eta kartoizkua ipiñi zetsen. Orduan bai
jendian txaluak, zaratak eta aujixak, erregian izena goittik behera jausten ikusterakuan!” gogoratzen dau
Nievesek.
Holaxen izan zan ba, Eibar, republikia jaixotzen ikusi zeban lehelengo herrixa. Eta holaxen onartu
zeban Alcala Zamorak, republikako lehelengo presidentiak, Eibarrera etorri zanian: “ si San Sebastián fue
la cuna de la República, aquí (Eibarren) pasó su infancia, aquí dijo sus primeras palabras y por tanto nació”.
Itziar Alberdi eta Asier Sarasua,...eta kitto! 2000-IV-14.
1937- IV-26: EIBAR HARTUTA
Eibarko euskeriaren unidade didaktikua
Eibarko bonbardeuaren ta sutiaren 60. urteurrena betetzen da egunotan. Horren inguruko
informaziñua jasotzeko, Antxon Etxeberria ta Juan Manuel Vazquez gaztiengana jo dogu. Izan be,
hónek eibartar bixok gerra zibillaren gaiñeko lan sakona egitten dihardue.
Antxonen ta Juan Manuelen informaziñuaren arabera, 1936ko iraillian frentia geldittuta egon zan.
Francoren tropak Gipuzkoa osua hartuta zeken ordurako, Eibar ta Elgeta izan ezik. Intxorta mendixaren
inguruan erresistentzia eratu egin zan. Akondiaren inguruetan Amuategi batailloia egon zan, frentian.
Parian, metro batzuetara, Francoren tropak.
Irailletik martxua amaittu arte holan segidu zeban gauziak, Eibarren zeguan jente gitxixak
eguneroko bizimodua egitten zeban. Jenerua Bizkaia aldetik etortzen zan, Eibartar morduak,
badaezpada, hanka egin zeben ta Eibar ixa hutsik geldittu zan. Taillarrak Bilbo ingurura eruan zittuen.
Halan ta guzti, dantzaldixa egoten zan astian bittan ta zinian pelikulak botatzen zittuen.
Francok indar gehixenak Madril hartzeko erabilli zittualako egon zan horrenbeste denporatan
hemengo frentia geldi. Baiña Espaiñiako hiriburua hartzia gehixago kostauko jakola konturatu zanian,
ta Peninsulako iparraldeko burdiñaren ta ikatzaren premiñia sentidu zebanian, gauzak aldatu egin ziran.
1937ko martxuaren 31n Bizkaia hartziari ekin zetsan Francok. Bonbardeuak hasi egin ziran. Hori dala
ta, aurreko hillabetietako “lasaittasuna” bertan behera geldittu zan. Apirillian tropa nazionalen abioiak
Eibar gaiñetik pasatzen ziran. Estrategia argi zeguan: artilleria ta abioiekiñ ingurua garbittu nahi zeben,
gero infanteria pasatzeko.
Ta halan izan zan. Errepublikiaren aldekuak ez zeken atake horri aurre egitteko prestakuntza
nahikua. Apirilleko bigarren hamabostaldixan bonbardeuak izan ziran. Erreka-zulua aprobetxauta,
refujixuak egin zittuen. Harezko zakuak, esate baterako, Untzagako musika kioskuaren arkupietan ipiñi
zittuen, jentia han gordetzeko. San Andres elixako kanpandorrian sirenia zeguan, jentia abisatzeko.
Apirillaren 24ko “la lucha de clases” argitalpenian Eibarren egondako bonbardeo baten barri emon
zeben. Baiña orduan egunian izan zan Eibarko bonbardeoriik latzena. Jentia refujixuetan sartu zan,
baiña danak ez zeben handik urtetzia lortu.
Gaur egun Arrate Hotela dagon lekuaren inguruan, erreka-zuluan refujixua egon zan. Hildako
mordua izan ziran han, Candido Eguren orduan sasoian juzgaduko idazkarixa zan ta berak egin bihar
izan zeban han hildako jentiaren zerrendia. Hogei izan ei ziran. Halan ta guzti, askoz gehixago izan
zirala esan detse beste eibartar nagusi batzuk aldizkari honi. Izan be, O´Donell kaleko refujixo horren
gaiñian jausittako bonbiak 500 kilo zekazela diñue.
Horrekin batera, herrixaren erdialde guztia lur jota geldittu zan. Erabat. San Andres elixiari ez jakon
ezer be gertatu, baiña parrokixiaren ingurua oso hondatuta geldittu zan, Indalecio Ojanguren edo
Marinen argazkixetan ikusi leikian moduan. Piparkale, Arraindikale, Barrenkale, Placido Zuloaga,
69