Jaso - Eibarko euskara

26
Ta kapitanak agindu zetsan Manuelari bere eskuan zegoan guztia egingo ebala Juan askatzeko. Eta
halaxe gertatu zan.(...)
“AMAÑA” .Revista Eibar, 83ko eka.-uztailla,26.orr.
FRANCISCA ARRILLAGA
Gaixak: 7 egunerokotasuna, modia, ziniak. 3 Jaixak.1 Antxiñako Eibar. 4 Gerria
- Noiz jaio ziñan?
- 1893.ian, oingo Toribio Etxebarria kalian, “Andres Arro”nian, han beheko etxian. Gero juan
giñan “Guardia”neko gora. Han bizi izan nintzan 32 urtian.
- Nun zeguan Guardianeko tabernia?
- Frontoi Zaharreko ertzian. Oiñ Serapianeko dendia dagon lekuan. Hantxe eguan Guardianeko
taberna entzutetsua. Entzute haundikoak ziran, bai, Guardianeko konpuestuak. Guardia bera –Larraza
jauna- ibiltzen zan, kalera urtenda, bere konpuestua saltzen. Etzan nahaste bat besterik: erdixa kafia etra
beste erdixa pattarra. Negoziante hutsa zan Larraza jauna.
- Nun egiten ziran jaiak orduan?
- Plaza Barrixan be asko. Gogoratzen naiz Aratostiak Plaza Barrixan ospatzen zirala. Don Ziriako
eta bizi ziran onduan. Orduan Untzaga bera baiño gehiago izaten zan Plaza Barrixa. Gogoratzen naiz
ni txikia nintzala zelan jentia ibiltzen zan leku hartan alkarri oratuta, pasiuan eta saltoka. Untzagan
bertan baiño alaitasun gehiago egoten zan.
- Gogoratzen zara lehengo Untzagakin?
- Bai horixe! Arboladi ederra zegoan Untzagan. Eta San Juanen ermitia. Amigoneko kafia be
Untzaga ertzian zeguan. Gero Nochenekua izan zana, haixe zan, lehenago Amigonekua. Hantxe
aurrian, plazia itxi eta teatruak egiten ziran oiñ musikia joten dan ingururuntz. Gu, neskatillatxuak,
Amigoneko bittartietatik ikusten gendun teatrua. Amigonekua herrixan lehenenguetakoa zan.
Txatxananekuak eruaten eben hango martxia.
- Han zeguan, zure txiki denporan, Salon Teatrua?
- Bai. Aspaldikua zan. Arratsaldian, domeketan, hantxe joten eban organilluak eta, gabian, musikia
izaten zan. Arratsaldian sartzeko hiru xemeiko bihar izaten ziran. Eta gabian erriala. Baiñan, askotan,
ez genduan errialik be izaten! (...)
- Gerra denporan, nun egon ziñan?
- Nik ez neban Eibartik urten. Hori bai, estuasun haundiak pasatu genduzen. Nahiko ordu pasatzen
genduzen abioien bildurrez orduan egiten ziharduen Banco Gipuzkoanoko etxe azpian. Haraxe juaten
giñan antxintxiketan hegazkiñen bildurrez, ustez han seguru geundela.
Gerran, nik eztakit zelan salbau giñan. Ha azkenengo bonbardeua O’Domell kalekua
ikaragarria izan zan. Ni Otola basarrira asko juaten nintzan. Hantxe nengoan frankistak sartu
ziranian. Eibar negargarri geratu zan. Nik dana erretzen ekusi neban. Herrian sartu eziñ eta Jardiñetatik
bueltan etorri bihar izan giñan Arraguetara. Gero, gose haundia pasau gendun. Harek ogi baltzak jan
bihar lastuakin egindakuak! Mixeria haundia. Danok alkar jatia zan orduan be. Gogoratzen naiz
zelan juaten nintzan arrantxo billa Auxilio Socialera. Nere ama, horraitiok, iñoiz ez neban eruan.
Beretzat beti zerbait izaten neban. Gurasuak, gero, gauza haundia dira! Ta azkenian be, Jaungoikuak
beti laguntzen dau eta danok behintzat bizirik urten gendun.
- Beste gauza asko, lehengo Eibarreri buruz, kontau eustazen Frantziskak. Orduko jantziak zelakuak
ziran, adibidez.
- Andrakumiak, marinera eta goniakin eta txaketatxoren bat baeguan negurako. Gero hasi ziran