30.08.2013 Views

Untitled

Untitled

Untitled

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

ogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

avtoris gamocemuli wignebi: `bediswera~<br />

(romani), `legendebi~ (leqsebi), `generali<br />

goridan~ (monografia), `bolo vagonis leqsebi~,<br />

`mxiaruli riTmebi~, `ixareT~ (sabavSvo<br />

leqsebi), `xsovnis wigni~ (sam nawilad), `siTbo<br />

Cemken da Cemgan~ (leqsebi), `kibis 75 safexuri~<br />

(leqsebi), `almasa~ (moTxrobebi, novelebi),<br />

`ajafsandali~, `miniaturebis aRlumi~,<br />

`telepaTiuri Tavgadasavlebi~, `igav-arakebi~,<br />

`mtevnis naJuri~ (leqsebi), `nostalgia~<br />

(leqsebi, novelebi), `publicistika~ (pirveli<br />

nawili), `aba gamoicani~ (sabavSvo leqsebi),<br />

`Tikunebi~, `gvelebis sasaflao~ (novelebi),<br />

`rogor gavzardoT mogebis Sansi~.<br />

redaqtori Tamaz klimiaSvili<br />

dizaineri Salva muradaSvili


vaxtang WankotaZe 3<br />

winasityvaoba<br />

bolo 15-20 wlis ganmavlobaSi saqarTveloSi myarad<br />

moikida fexi saTamaSo (kazino, internet-kafe, loto,<br />

toto, totalizatori) biznesis qselma.<br />

gamomdinare qarTveli kacis (zogadad ki kavkasielebis)<br />

azartuli xasiaTidan, mosalodneli iyo, rom saTamaSo biznesis<br />

dawesebulebebs miawydeboda aseulaTasobiT, ioladgamdidrebis<br />

msurveli da asec moxda.<br />

rom ityvian, Tavpiriswyvetaa fsonebis mimRebebTan.<br />

kompiuterebTan momuSave operatorebs mZime Sromis Sesruleba<br />

uwevT, radgan moTamaSeTa raodenoba dRiTidRe<br />

izrdeba.<br />

SedarebiT wynari samuSao aqvT mogebebis gacemis dros,<br />

radgan (ase iyo, aris da iqneba) mogebulTa ricxvi sakmaod<br />

mcirea.<br />

aRsaniSnavia, rom moTamaSeTa absoluturi umravlesoba<br />

_ axalgazrdobaa, romelsac (Tavi rom davaneboT azartul<br />

xasiaTs) ZiriTadad, dausaqmeblobam ubiZga da CarTo<br />

sabediswero (azartul TamaSebs Waobisa da narkotikebis<br />

buneba aqvs. Tu erTi CagiTria _ Zneli xdeba Tavis daRweva)<br />

TamaSebSi, ramac araerTxel miiyvana adamianebi savalalo<br />

Sedegebamde. wagebasTan Segueba uWirs qarTvel<br />

kacs da Waobic iTrevs da iTrevs.<br />

am patara wignis saSualebiT avtors surs, dakvirvebis<br />

safuZvelze, gaakeTos mcire mimoxilva im meTodebis, xe-


4<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

rxebisa da niuansebis Sesaxeb, romelic yoveldRiurad<br />

xvdeba TamaSis procesSi CarTul moTamaSes, iqneba axalgazrda<br />

Tu asakovani, kaci Tu qali (SeiniSneba, rom<br />

qalbatonebi masiurad arian CarTulni _ gansakuTrebiT<br />

lotos TamaSSi).<br />

saubari iqneba mxolod fexburTis Sesaxeb, Tumca<br />

vfiqrob, rom yvelaferi is, rac am wignSi iqneba naTqvami<br />

(zogadi saxiT), Tanabrad exeba CogburTs, kalaTburTs,<br />

hokeis da a.S.<br />

imedia, wignSi motanili mosazrebebi, rCevebi da<br />

daskvnebi, SesaZleblobas miscems moTamaSeebs odnav mainc<br />

gaaumjobeson piradi miRwevebi da minimalurad mainc gazardon<br />

mogebis Sansi, Tumca vityviT, rom mogebis asprocentiani<br />

varianti (recepti) ar arsebobs da sasurveli<br />

Sedegis miRweva bevr SemTxveviT faqtorTan aris dakav-<br />

Sirebuli.<br />

avtori


vaxtang WankotaZe 5<br />

ris codna da<br />

gaTvaliswinebaa saWiro<br />

erTxel kidev aRvniSnavT, rom asprocentiani mogebis Sansi<br />

praqtikulad ar arsebobs, magram moTamaSe, raRa Tqma unda,<br />

cdilobs rac SeiZleba miuaxlovdes momgebian Sedegs.<br />

nebismieri TamaSis Sedegze gavlenas axdens uamravi `xiluli~<br />

da aSkara da aseve, mravali `uxilavi~ da SemTxveviTi<br />

faqtori Tu mizezi.<br />

SemTxveviTi sidideebisa da faqtorebis amaTuim mosalodnel<br />

Sedegze zegavlenis Teorias swavlobs maTematikuri<br />

statistikisa da albaTobis Teoriis esaTuis kanoni<br />

Tu debuleba, magram yvelas ver movTxovT amis codnas<br />

(Tumca arc am sakiTxebis sruli codna iZleva mogebis<br />

asprocentian garantias). miuxedavad naTqvamisa, moTamaSe<br />

mainc cdilobs, rom amaTuim TamaSis Sedegis gamocnobisas<br />

daeyrdnos raRac logikas da ukve cnobil raRac winaswar<br />

informacias da ise gaakeTos fsoni.<br />

mainc ra unda icodes moTamaSem (fexburTis SemTxvevaSi)<br />

da ris maqsimalurad gamoyenebas unda cdilobdes igi fsonis<br />

dadebis dros?<br />

SevecdebiT gavamaxviloT yuradReba faqtorTa jgufze,<br />

romelic pirdapir Tu iribad axdens gavlenas amaTuim<br />

Sedegze: (raRa Tqma unda, es CamonaTvali ar aris sruli<br />

da srulyofili, Tumca misi gaTvaliswineba aucileblad<br />

axlos migviyvans (magram ver uzrunvelyofs) sasurvel<br />

mogebasTan. (uamravia SemTxveviTi faqtori, romelTa gaTvaliswineba<br />

ubralod SeuZlebelia).<br />

1. saturniro cxrilSi romel adgilebze imyofebian


6<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

gundebi, ra ambiciebi da Sansebi aqvT (CempionTa ligis an<br />

evroligis gaTamaSebaSi moxvedra Tu saxifaTo-gasavardni<br />

zonidan Tavis daRweva da a. S.)<br />

2. ramdeni turi darCa, vis visTan aqvs saTamaSo da ra<br />

Sansebi aqvT.<br />

3. moTamaSe (mopaeqre) gundebis urTierTSexvedrebis<br />

Sedegebi, Tundac bolo 1-2 wlis periodSi.<br />

4. tradiciulad vin visTvis aris Zneli da arasasiamovno<br />

metoqe (xom gagvigia: am gunds is gundi daCagruli<br />

hyavs, yvelgan yovelTvis amwarebso. aseTi iyo Tavis droze<br />

quTaisis `torpedo~ moskovis xuTive gundisaTvis (moskovSic<br />

ugebda da quTaisSic).<br />

5. rogor Sedegebs aRwevs esaTuis gundi sakuTar moedanze<br />

da stumrad.<br />

6. rogoria TiToeuli gundis Semadgenloba konkretuli<br />

TamaSis dros (tramvirebulebi, diskvalificirebulebi, erT<br />

yviTelbaraTianebi, gripiT daavadebulebi, mwvrTnelTan gar-<br />

Tulebuli damokidebulebis mqoneni, saqorwilo mogzaurobaSi<br />

myofni, ojaxuri tragediiT damZimebulebi, axalbedebi,<br />

debiutantebi, xom ar aris mwvrTneli axladdaniSnuli,<br />

romelmac jer ver aawyo wesieri gundi da a.S. da a.S.<br />

7. saSualod vis ramdeni burTi gaaqvs metoqis karSi<br />

`Sin~ da `gareT~ da rogor gamoiyureba es monacemebi<br />

mopaeqre gundebis SemTxvevaSi.<br />

8. rogori amindia mosalodneli (cnobilia, rom samxre-<br />

Telebs uWirT TamaSi CrdiloeTis regionebSi da piriqiT,<br />

rom aRaraferi vTqvaT autanel sicxeze an kokispirul<br />

wvimebze an Tovlze da yinvaze).<br />

9. vin aris mTavari msaji, ra pirovnuli TvisebebiT


vaxtang WankotaZe 7<br />

an rogori reputaciiT sargeblobs (aris: obieqturi,<br />

arasamarTliani, mkacri Tu liberali, moqmedebs Tu ara<br />

masze maspinZelTa stadionis tribunebi da a.S.).<br />

aqve unda SevexoT erT ybadaRebul faqtorsac, rasac<br />

iRbali hqvia.<br />

aravisTvis ar warmoadgens saidumloebas, rom arseboben<br />

SedarebiT iRbliani da naklebadiRbliani (an uiRblo)<br />

adamianebi. am faqtoris gaTvaliswinebasac SeuZlia, Tundac<br />

umniSvnelo, magram mainc sargeblobis motana. (Tu vinmes<br />

Tavisi Tavi uiRblod miaCnia, man an Tavi unda daanebos<br />

azartul TamaSebs, an unda iTamaSos gansakuTrebuli sifrTxiliT).<br />

raRa Tqma unda, yvelafris gaTvaliswineba (ra faqtorebic<br />

CamoTvlilia da rac ar aris moxsenebuli) Zalian<br />

Znelia (sruli informaciis flobis SemTxvevaSic ki) da<br />

amitom aris mogebac Zneli.<br />

TamaSis Sedegze moqmedebs aseve (albaTobis Teoriis<br />

terminologiiT Tu visargeblebT) e. w. `SemTxveviTi faqtorebi~.<br />

`SemTxveviToba~ Zneladprognozirebadi fenomenia da<br />

mniSvnelovan gavlenas axdens adamianis pirad cxovrebaze<br />

Tu sazogadoebaSi mimdinare mravalferovan procesebze da<br />

movlenebze. mxolod Teoriuli codniTa da praqtikuli<br />

dakvirvebiTa da analizis unariT dajildoebul adamianebs<br />

`uadvildebaT~ mis winaaRmdeg `brZola~ da SedarebiT<br />

mokrZalebuli warmatebis miRweva.<br />

bevri ram damokidebulia moTamaSis fsiqologiur gunebaganwyobaze:<br />

ramdenad mSvidi xarT, Tavi xom ar gaqvT damZimebuli<br />

guSindeli Rvinis smiT, sicxe xom ar gaqvT, nasvami


8<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

xom ar xarT, meuRlesTan<br />

Cxubis Semdeg xom ar waxvediT<br />

saTamaSod da saer-<br />

Tod, ramdenad azartuli<br />

xarT da SegiZliaT Tu<br />

ara `civi gonebiT~ gansja<br />

da amaTuim TamaSTan dakavSirebiT<br />

mkacri logikuri<br />

msjeloba.<br />

saWiroa moTamaSe ganewyos<br />

erTi saocari da evropis Tasis mflobeli<br />

marTlac WeSmariti mc- Tbilisis `dinamo~. 1981 w.<br />

nebis aRiarebisaTvis,<br />

rom `wageba da mogeba Zmebi arian~.<br />

Tu mtkivneulad da ufro metic, tragikulad ganicdi<br />

wagebas, maSin uari unda Tqva azartul TamaSebze.<br />

moTamaSem zogjer isic ki unda gaiTvaliswinos, Tu ra<br />

Sedegia mosalodneli paralelurad mimdinare SexvedraSi<br />

da ra roli SeiZleba Seasrulos am Sedegma mis mier Ser-<br />

Ceuli Sexvedris mosalodnel Sedegze.<br />

seriozul gavlenas axdens SexvedraTa Sedegze e.w. `uxilavi<br />

faqtori, rogoricaa azartuli TamaSebis `Sidalaboratoriuli~<br />

xrikebi da niuansebi, romelTa Sesaxebac<br />

moTamaSem an araferi icis (da es marTlac asea), an Tu icis<br />

_ Zalian cota ram.<br />

zemoTnaTqvamidan gamomdinare, cxadi xdeba (da amas praqtikac<br />

aCvenebs), rom mogeba Zalian Znelia, magram ara Seu-<br />

Zlebeli. am principzea agebuli saTamaSo `industriis~<br />

Senoba.


vaxtang WankotaZe 9<br />

is, rac SeiZleba<br />

gamogadgeT<br />

totalizatorSi moTamaSes sistematurad uxdeba kavSiri<br />

ricxvebTan (koeficientebTan, e.w. `kuSebTan), maT<br />

namravlTan, jamTan da a.S.<br />

logikuria, rom mogebis msurvelebi arCeven im totalizators,<br />

sadac amaTuim TamaSis Sedegis Sesabamisi koeficienti<br />

(`kuSi~) ufro metia, Tundac meaTediT an ramdenime<br />

measediTac ki. erTidaigive TamaSis Sedegis Sesabamisi koeficientebis<br />

(`kuSebis~) gansxvavebac aseve logikuri da<br />

bunebrivia totalizatorebs Soris arsebuli konkurenciidan<br />

gamomdinare (moTamaSeTa mizidvis mcdeloba da dasaSvebi<br />

da xelsayreli sidideebis SerCeva).<br />

mcire ricxvebis sistematuri manipulaciis aucileblobidan<br />

gamomdinare ,sasargeblo unda iyos, rom moTamaSeebma<br />

icodnen elementaruli (martivi) ariTmetikuli<br />

WeSmariteba (gansakuTrebiT ki maSin, roca moTamaSe<br />

irCevs e. w. `minusaoi~ sistemiT TamaSis meTods. amaze<br />

ufro detalurad vimsjelebT qvemoT). kerZod ki is,<br />

rom: 2-amde sididis ricxvebis jami ufro metia, vidre<br />

maTi namravli da rom am movlenaSi (erTi SexedviT ucnaurSi)<br />

aris mogebis gazrdis SesaZleblobis erTgvari<br />

niuansi. magaliTad:<br />

1,3+1,3=2,60<br />

xolo<br />

1,3X1,3=1,69.


10<br />

qarTuli fexburTis ori legenda:<br />

avTandil RoRoberiZe (`basa~) da<br />

boris paiWaZe<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

rogorc vxedavT,<br />

sxvaoba (0,91) sakmaod<br />

mniSvnelovania<br />

(jamuri koeficientis<br />

miRebis TvalsazrisiT)<br />

da igi<br />

metyvelebs Sekrebis<br />

sasargeblod.<br />

axla vnaxoT<br />

SemTxveva, rodesac<br />

saqme gvaqvs 2-ze<br />

meti ricxvebis ma-<br />

nipulaciasTan.<br />

magaliTad:<br />

2,4+2,4=4,80<br />

xolo<br />

2,4X2,4=5,76<br />

rogorc vxedavT, 2-ze meti mniSvnelobis ricxvebis<br />

jami naklebia amave ricxvebis namravlze.<br />

vfiqrobT, es `aRmoCena~ mcire sargeblobas mainc moutans<br />

moTamaSeebs, raTa gazardon mogebis Sansi, gansakuTrebiT<br />

e. w. `minusaoi~ sistemiT TamaSis dros.<br />

Tu raime sasargeblos dainaxavT zemoTnaTqvamSi, SegiZliaT<br />

isargebloT TandarTuli cxrilebiT (#1 da<br />

#2).


vaxtang WankotaZe 11<br />

2-mde sididis ricxvebis jami<br />

cxrili #1<br />

striqonisa da svetis gadakveTaze mocemulia Sesbamisi ricxvebis jami.


12<br />

1) maCveneblebi damrgvalebulia 0,01 sizustiT.<br />

2) striqonisa da svetis gadakveTaze mocemulia Sesabamisi ricxvebis namravli.<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

cxrili #2<br />

2-mde sididis ricxvebis namravli


vaxtang WankotaZe 13<br />

mravalferovneba<br />

Tu satyuara<br />

adamiani dabadebidanve did interess iCens yovelive<br />

imis mimarT, rac mis garSemo aris da xdeba. imavdroulad<br />

adamianebis umravlesoba (zogierTi gamonaklisis garda)<br />

yovelTvis iswrafoda da iswrafis mravalferovnebisken<br />

_ es misi bunebrivi moTxovnilebaa. mravalferovnebisken<br />

ltolva Tavis mxriv iwvevs adamianis SesaZleblobebis da<br />

yuradRebis iZulebiT gadanawilebas mraval mimarTulebaze,<br />

movlenaze Tu faqtze, rac Tavis mxriv gvikargavs<br />

SesaZleblobas Rrmad da safuZvlianad (didi yuradRebiT)<br />

CavwvdeT romelime konkretul sakiTxs.<br />

raRa Tqma unda, totalizatoris mesveurebma kargad<br />

ician adamianis fsiqologia da erTidaigive TamaSis Sesaxeb<br />

gvTavazoben Sedegis aTeulobiT variantis gamocnobis<br />

SesaZleblobas. ubralo maTi CamoTvlac ki gamaognebelia<br />

da damabneveli, rac pirdapir emsaxureba moTamaSis yuradRebis<br />

gafantvas. erTi SexedviT mogvwons kidec es<br />

garemoeba da vfiqrobT: `xedavT, ramden rames gvTavazoben.<br />

midi da airCie, meti raRa ginda?!~ Cvenc xan iqiT vecemiT<br />

da xan aqeT; isic gvinda da esec. xan erTi SemoTavazeba<br />

mogvwons da xan maore; vkamaTobT, varCevT, vfiqrobT,<br />

vwvalobT da bolosdabolos varCevT, rogorc Cven gvgonia,<br />

ukeTes variants (kombinacias).<br />

fsiqologiuri testebi da ubralod praqtikuli<br />

(cxovrebiseuli) dakvirveba gvkarnaxobs, rom maRali<br />

Sedegis miReba, anu warmatebis miRweva SesaZlebelia


14<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

(didi albaTobiT) im SemTxvevaSi, Tu mTeli Cveni codna,<br />

energia da praqtikidan miRebuli gamocdileba mimarTuli<br />

iqneba erTi sakiTxisaken (movlenisken, variantisken) da<br />

igi yovelmxriv iqneba gaanalizebuli.<br />

aba daakvirdiT, ramden gamosacnob sakiTxs gvTavazobs<br />

totalizatori:<br />

1. mogeba-wageba;<br />

2. fre;<br />

3. pirveli taimis Sedegi;<br />

4. golebis raodenoba _ kenti Tu luwi;<br />

5. romel taimSi gava meti goli, Tu iqneba Tanabari<br />

Sedegi;<br />

6. `handikapi~;<br />

7. orive gundi gaitans gols Tu ara (`ki~-`ara~);<br />

8. taimboli;<br />

9. romeli gundi daiwyebs TamaSs;<br />

10. wiTel-yviTeli baraTebis raodenoba;;<br />

11. kuTxurebis raodenoba;<br />

12. autebis raodenoba;<br />

13. rodis (taimebis romel monakveTSi) gava pirveli goli;<br />

14. karSi dartymebis raodenoba;<br />

15. burTis flobis procenti;<br />

16. romeli gundi Camoawvdis pirvel kuTxurs;<br />

17. romeli gundi Camoawvdis met kuTxurs;<br />

18. jarimebis saerTo raodenoba;<br />

da a. S. da a. S.<br />

mokled, zixar da iWylitav tvins, Tu ra SearCio,<br />

ras endo mogebis Sansi rom gazardo. mosalodneli Sede-


vaxtang WankotaZe 15<br />

gis gamocnoba xom Zneli<br />

saqmea _ es yvelas kargad<br />

moexseneba, Tanac SemoTavazebaTa<br />

warmoudgenlad did<br />

simravleSi.<br />

rogor davaRwioT Tavi<br />

Cvens win gadaSlil qaoss<br />

da rogor SevZloT mogebis<br />

Sansis gazrda?!<br />

Setevazea mixeil mesxi<br />

sanam am sakiTxze Cems<br />

mosazrebas gagiziarebT, gavakeTeb<br />

patara lirikul gadaxvevas.<br />

bevri sirTule da siZnele xvdeba adamians yoveldRiur<br />

cxovrebaSi. davuSvaT, rom mogviwia aTi raime (sxvadasxva)<br />

siZnelis gadalaxvis aucileblobam. dakvirvebuli adamiani<br />

SeamCnevs, rom am aT siZneleTa Soris aucileblad<br />

iqneba iseTebi, romelTa gadawyveta Zalian Znelia (Tumca<br />

SesaZlebeli). iseTebic iqneba, romelTa mogvareba (gadawyveta)<br />

aris SedarebiT advili. dabolos iqneba iseTi<br />

kategoriis siZnelec, romelic SeiZleba rom miekuTvnos<br />

saSualo siZnelis problemaTa jgufs. normalurad moazrovne<br />

adamians unda SeeZlos metadZnelis garCeva naklebadZnelisgan.<br />

Tu es ar SeuZlia moTamaSes, maSin mas<br />

gauWirdeba totalizatoris meqanizmSi Cadebuli maxeebis<br />

gverdis avla.<br />

asidan asive adamiani ityvis, rom ormetriani ormos<br />

amoTxra ufro Znelia, vidre, vTqvaT, erTi lursmnis xeSi<br />

CarWoba; RviniT savse yanwis dacla ufro Znelia, vidre


16<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

RviniT galiplipebuli fialisa da a.S. asea im SemTxveva-<br />

Sic, roca arCev mosageb variantebs _ nu miadgebiT (nu<br />

amoiCemeb) yvelaze rTul da SedarebiT Zneladgamosacnob<br />

variants. eZebeT, Tqveni azriT, ufro naklebadZneli (SedarebiT<br />

ioli) varianti.<br />

axla erTxel kidev gadavxedoT totalizatorebis mier<br />

SemoTavazebul gamosacnob Sedegebis zemoTCamoTvlil monacemebs.<br />

Tu kargad daakvirdebiT da gaakeTebT ubralo<br />

analizs _ mixvdebiT, rom aqac SeiZleba metadZnelisa da<br />

SedarebiT naklebadZnelis povna.<br />

Cemi Rrma rwmeniT, amaTuim TamaSis saboloo Sedegis<br />

gamocnoba SedarebiT iolia, vidre `taimbolis~, an Tundac<br />

`vin moawvdis pirvel (an met) kuTxurs da a.S.<br />

Tu am elementarul daskvnaSi xedavT WeSmaritebis marcvals,<br />

maSin scadeT gaiTvaliswinoT es mosazreba, riTac<br />

SesZlebT mogebis Sansis gazrdas. vimeoreb _ `Sansis gazrdas~<br />

da ara asprocentian mogebas.<br />

zemodnaTqvamis sasargeblod metyvelebs koeficientebis<br />

(e.w. `kuSebis~) sidideebic: `taimbols~ aqvs yvelaze meti<br />

`kuSi~ imitom, rom yvelaze Zneli gamosacnobia. yvelaze<br />

naklebi `kuSi~ aqvs SedarebiT Zlier maspinZel gunds<br />

imitom, rom ufro adviladgamosacnobia, Tumca `iaRliSi~<br />

aqac xdeba, magram SedarebiT iSviaTad.<br />

mjera, rom moTamaSeebma yvelaferi es kargad ician, magram<br />

`raRac~ uSliT xels, rom gaakeTon SedarebiT momgebian<br />

arCevani da es `raRac~, Cemi azriT, aris sixarbe, anu<br />

(am SemTxvevaSi) bevris mogeba patara fsoniT, rac, umetes<br />

SemTxvevaSi TiTqmis SeuZlebelia.


vaxtang WankotaZe 17<br />

sixarbe amcirebs mogebis<br />

Sanss<br />

gasagebia, rom adamianebi totalizatorebSi TamaSoben<br />

mosagebad. es bunebrivia da logikuric. ver naxavT pirovnebas,<br />

romelic wasagebad iyos ganwyobili, magram umetes<br />

SemTxvevaSi mainc agebs. es aris azartuli TamaSebis Sidasamzareulos<br />

arsi da `filosofia~.<br />

albaT damerwmunebiT, rom saTamaSo baraTis Sedgenis<br />

Semdeg yvelas gvrCeba daukmayofileblobis SegrZneba; ar<br />

gvyofnis is jamuri koeficienti (`kuSi~), romelic Seadgina<br />

Cvens mier SerCeulma koeficientebma, gvecotaveba,<br />

ufro meti gvinda. xSirad gvZlevs cduneba da SerCeul<br />

kombinacias kidev vamatebT, Cveni azriT `naRd~ Sedegs. da<br />

es keTdeba erTaderTi mizniT _ minimaluri fsoniT mivi-<br />

RoT maqsimaluri mogeba.<br />

xSirad Sevswrebivar da minaxavs Tu esaTuis moTamaSe,<br />

romelsac ar akmayofilebs jamuri koeficienti, cdilobs<br />

mis gazrdas (`gasuqebas~) da amatebs kidev erTi an ramdenime<br />

TamaSis mosalodneli Sedegis Sesabamis koeficients.<br />

zustad aq xdeba is, rac unda momxdariyo. Tavisebur sixarbes<br />

mivyavarT wagebis Sansis gazrdasTan da aseTi ram<br />

xSirad momxdara. meore dRes ki sinanuliT gviTqvams: `ra<br />

Zala madga, ratom davamate es TamaSi~-o da ase Semdeg.<br />

ar vapireb imis mtkicebas, rom ukve SerCeul kombinaciaze<br />

kidev erTi Sedegis mimateba (`gasuqeba~) aucileblad


18<br />

migviyvans wagebamde,<br />

magram unda<br />

kargad gvaxsovdes,<br />

rom rac ufro met<br />

TamaSs movuyriT<br />

Tavs erT saTamaSo<br />

baraTSi, miT ufro<br />

naklebia mogebis<br />

Sansi.<br />

ityviT albaT _<br />

es xom Cvenc kargad<br />

viciTo. ki batono,<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

1964 w. Tbilisis `dinamo~ pirvelad<br />

gaxda yofili sabWoTa kavSiris<br />

Cempioni (q. taSkenti).<br />

viciT, magram raRac gviSlis xels da Cemi Rrma rwmeniT<br />

es `raRac~ aris sixarbe, diax Cveulebrivi adamianuri<br />

sixarbe.<br />

sayofacxovrebo filosofiis sferos ganekuTvneba albaT<br />

aseTi banaluri WeSmariteba, rom `mcire garjiT didi<br />

Sedegis miRweva TiTqmis SeuZlebelia~, rom `patara saqmis<br />

gakeTebasac ki didi garja da saxsrebi sWirdeba~ da a.S.<br />

Tu am cxovrebiseul WeSmaritebas gavavrcelebT azartul<br />

TamaSebze da kerZod ki totalizatorSi mosalodnel<br />

Sedegze, SegviZlia, Zalian didi miaxloebiT,<br />

vamtkicoT, rom mcire fsoniT didi mogebis miReba metad<br />

Znelia, piriqiT ki, anu didi fsoniT patara mogebis Sansi<br />

_ gacilebiT advilad misaRwevi gaxlavT.<br />

maS, iqneb virwmunoT is, rom mogebis Sansis gasazrdelad<br />

mizanSewonilia SevCerdeT TamaSebis raodenobis minim-


vaxtang WankotaZe 19<br />

alur raodenobaze da maqsimalurad SesaZlebel fsonze.<br />

gvaxsovdes, rom didi mogebis molodinSi yoveldRiur<br />

wagebas namdvilad jobia yoveldRiuri mcire mogeba. amis<br />

miRwevis Sansis gazrda ki sixarbis daZlevaSi mdgomareobs.<br />

aqve, ar iqneba cudi, Tu xazs gavusvamT cxovrebiT dadasturebul<br />

kidev ramdenime WeSmaritebas:<br />

_ iSviaTia azartuli TamaSebiT gamdidrebuli kaci;<br />

_ vinc totalizatorebSi eZebs arsebobis saSualebis<br />

mopovebas, igi, umetes SemTxvevaSi ganwirulia marcxisTvis;<br />

_ totalizatorebSi mogebulebi xSirad arian adamianebi,<br />

romlebsac uxvad gaaCniaT e. w. `Tavisufali Tanxebi~.<br />

aRvniSnavT, rom daskvnebi, mosazrebebi da rekomendaciebi,<br />

rasac am wignSi SexvdebiT, sulac ar iZleva<br />

mogebis asprocentian garantias da isini ubralod<br />

warmoadgens saTamaSo biznesze dakvirvebis, maTematikuri<br />

statistikis, albaTobis Teoriis principebisa da e. w.<br />

`SemTxveviT sidideTa~ Sidabunebis, farTo sazogadoebisaTvis<br />

naklebadcnobil postulatebis, cxovrebiseul<br />

ganzogadoebas.


20<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

ybadaRebuli `erTi gundis~<br />

mudmivi problema<br />

totalizatoris moTamaSeebis mxridan xSirad<br />

gaigonebT aseT sityvebs: `erTma gundma gamifuWa bileTi~,<br />

`erTma gundma damirxia~, `erTma gundma gamisxa~<br />

da a.S.<br />

yovelive am gamonaTqvamSi igulisxmeba is, rom moTamaSis<br />

mier Sedgenil bileTSi erT-erTi TamaSis Sedegi<br />

misTvis ar iyo sasurveli, anu `im erTi~ TamaSis Sedegad<br />

igi wagebuli darCa da axla isRa darCenia, rom Tavi Seacodos<br />

kolegebs (moTamaSeebs) _ naxeT, ra miyo mavanma<br />

gundma, me imis ...... da miayolebs ginebas.<br />

marTlac gulsatkenia is faqti, roca, vTqvaT, bileTSi<br />

aTi TamaSis Sedegs gamoicnob da meTerTmete ki `Cag-<br />

Wris~.<br />

aq, patara fsiqologiur momentTanac gvaqvs saqme, ker-<br />

Zod _ Tu ori an sami TamaSis Sedegs ver gamoicnob, es<br />

did tragediad ar geCveneba da arc aravis Seacodeb Tavs,<br />

magram Tu erTi TamaSis Sedegi arasasurvelia, gangaSis<br />

zarebs SemovkravT xolme.<br />

mTavari ki is aris, rom moTamaSem waago totalizatoris<br />

monstrTan da damerwmuneT, araviTari gansxvaveba<br />

ar aris imaSi Tu ramdeni Sedegis vergamocnobiT waage _<br />

erTis, oris Tu metis.<br />

erT-erTi moTamaSe yoveldRiurad TamaSobda da ram-


vaxtang WankotaZe 21<br />

denime bileTs avsebda. TiToeul bileTSi 8-12 TamaSze<br />

hqonda dadebuli fsoni da meore dRes moTamaSeebs cxvirwin<br />

ufrialebda bileTebs _ naxeT, xalxo, yvela bileT-<br />

Si `erTma gundma gamisxa~, me imis kargio da mamapapuri<br />

ginebiT iqaurobas iklebda. Semcodebeli aravin Canda, ise<br />

ki sityvierad TanaugrZnobdnen da xumrobiTac ki eubnebodnen:<br />

`Senc adeqi da im `erT gunds~ Seelie da masze<br />

fsons nu dadebo~.<br />

saqme ki imaSi gaxlavT, rom ramdeni TamaSiTac ar unda<br />

Seamciro SerCeuli TamaSebis raodenoba, is `erTi gundi~<br />

mainc arsebobs (erT anekdots SegaxsenebT. viRacam Ses-<br />

Civla viRacas: `...kaco, ra vuyoT am qurdebs da yaCaRebs,<br />

Semadgenlobidan bolo vagons xsnian da Zarcvaveno~. mere,<br />

adges mTavroba da nuRar Caubams Semadgenlobas im bolo<br />

vagonso _ upasuxa `aRmoCenis~ mignebiT kmayofilma mopasuxem.<br />

asec rom moxdes, mere ra, im axal SemadgenlobaSi<br />

aRar iqneba bolo vagoni?! _ gaikvirva saubris damwyebma).<br />

Tumca, rac naklebia SerCeuli TamaSebis raodenoba, miT<br />

ufro mcirdeba im `erTi gundis~ faqtoris gavlena da<br />

Sesabamisad izrdeba mogebis Sansic.<br />

aseTia albaTobis Teoriis principebi da moTamaSec unda<br />

cdilobdes gaiTvaliswinos aRniSnuli garemoeba.<br />

Tu irwmunebT, rom TamaSebis raodenobis Semcirebas<br />

mivyavarT mogebis Sansis gazrdamde, maSin gagiadvildebaT<br />

`erTi gundis~ faqtoris nawilobrivi ignorireba.<br />

gavarCioT erTi konkretuli magaliTi. davuSvaT moTamaSes<br />

aqvs gadawyvetili, rom moigos daaxloebiT aTi


22<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

lari. zogi am problemas gadawyvets oTxi, zogi xuTi,<br />

zogi ki ufro meti TamaSis SerCeviT.<br />

davuSvaT, moTamaSem SearCia 5 TamaSi, romelTa Sedegis<br />

koeficientebia: 1,4; 1,4; 1,7; 1,7 da 1,95. am koeficientebis<br />

erTmaneTze namravli tolia 11-is, anu Tu moTamaSe<br />

dadebs erT lars da yvela Sedegi gaumarTlebs,<br />

mogeba Seadgens 10 lars da mizanic miRweulia. magram<br />

arsebobs `erTi gundis~ problema da misi zegavlenis<br />

(anu misi faqtad dadgomis SesaZleblobis) Semcireba (da<br />

ara sruli mousvleloba, ardadgoma) SeiZleba mxolod<br />

da mxolod TamaSebis raodenobis SemcirebiT. magram ra<br />

qnas moTamaSem, romelsac mtkiced aqvs gadawyvetili 10<br />

laris mogeba?!<br />

ra unda qnas da unda Seamcridos TamaSebis raodenoba<br />

da vTqvaT, aiRos pirveli oTxi TamaSi (1,4; 1,4: 1,7 da<br />

1,7). axla mas (moTamaSes) 10 laris mosagebad dasWirdeba<br />

fsonis gazrda 2 larsa da 15 TeTramde. fsonis raodenoba<br />

gaizarda, magram aseve gaizarda mogebis Sansic,<br />

radgan Semcirda `erTi gundis~ dadgomis SesaZleblobis<br />

albaToba.<br />

mogebis gazrda SeiZleba Sesabamisi koeficientebis Ser-<br />

CeviTac; anu aviRebT TamaSebis mcire raodenobas, oRond<br />

didi koeficientebiT, magaliTad: Tu gvinda erTi lariT<br />

movigoT sufTa 10 lari, SeiZleba SeirCes oTxi iseTi<br />

TamaSi, romlebic mogcemen koeficientebis namravls 11-is<br />

raodenobiT.<br />

magaliTad: 1,8; 1,8; 1,8 da 1,9 _ maTi namravli gvaZlevs


vaxtang WankotaZe 23<br />

11-s anu sufTa 10 laris mogebas.<br />

1,8 da 1,9 miekuTvneba e.w.<br />

`saxifaTo~ koeficientebis kategorias.<br />

umjobesia patara koeficientze<br />

`dayrdnoba~ (ndoba).<br />

moTamaSe gasaWirSia: 10 laris<br />

mogebis uzrunvelyofisaTvis aqvs<br />

sami varianti:<br />

1) Seamciros TamaSebis raodenoba<br />

da gazardos fsoni;<br />

2) SearCios didkoeficientebiani<br />

TamaSebi fsonis SemcirebiT, magram am dros saqme<br />

eqneba `saxifaTo~ koeficientebTan da aqedan gamomdinare<br />

mogebis Sansis mosalodnel SemcirebasTan;<br />

3) gazardos TamaSebis raodenoba mcire (ufro `naRdi~)<br />

koeficientebiT, Tumca TamaSebis raodenobis zrdas<br />

mivyavarT `erTi gundis~ faqtoris zrdasTan, anu mogebis<br />

Sansis mosalodnel SemcirebsTan.<br />

ismis SekiTxva: maS ra qnas, ra moimoqmedos moTamaSem<br />

imisaTvis, rom gazardos mogebis Sansi?<br />

Cveni azriT saWiroa TamaSebis raodenobis maqsimalurad<br />

Semcireba da fsonis SesaZleblobis mixedviT gazrda.


24<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

cnobili karikaturistis<br />

gigla fircxalavas<br />

megobruli SarJebi.<br />

nodar axalkaci kaxi asaTiani sergo kutivaZe<br />

vladimer gucaevi daTo yifiani ramaz Sengelia


vaxtang WankotaZe 25<br />

boris paiWaZe<br />

firuz kanTelaZe SoTa xinCagaSvili<br />

goCa maCaiZe vitali daraselia vaxtang qoriZe<br />

manuCar maCaiZe daviT gogia Tamaz kostava


26<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

* * *<br />

bajaRlo oqrobiWebo,<br />

Cempionobas gilocavT<br />

da gaisadac gisurvebT<br />

aseT mSvenier Sinmosvlas!<br />

daizepireT damarcvliT:<br />

CvenTvis, axlandel droSia,<br />

fexburTi marto TamaSi<br />

da marto burTi rodia!..<br />

ukve msoflios moedo<br />

da aRar aris maluli,<br />

rom sajarimo moednis<br />

xelaa Tqveni mamuli!..<br />

am moednisTvis ibrZoleT!<br />

ajobeT Semtev grigalebs!<br />

gamoiyeneT burTisa<br />

da dedamiwis simrgvale!<br />

ra vuyoT, zogi arbitri<br />

Tu zogjer naRd gols ar giTvliT,<br />

sul ase xom ar iqneba,<br />

xom Seicvleba amindi!<br />

qarTulad unda iquxoT,<br />

qarTulad unda iWeqoT,<br />

saqarTvelo dgas Tqvens ukan!<br />

aba, Tqven iciT, biWebo!<br />

zaur bolqvaZe


vaxtang WankotaZe 27<br />

motivacia mniSvnelovani faqtoria,<br />

magram ara sakmarisi<br />

totalizatoris moTamaSeebisaTvis, vfiqrob, sasargeblo<br />

unda iyos moTamaSe gundebis motivaciis arsebobis<br />

gaTvaliswineba. TamaSi mosalodnel Sedegze, TiTqmis, gadamwyvet<br />

rols TamaSobs motivacia, anu is Tu: aucileblad<br />

sWirdeba mogeba; yofnis erTi qulac (fre); ar sWirdeba<br />

aucilebeli mogeba da a.S.<br />

arsebobs iseTi variantic, rodesac gunds ar sWirdeba<br />

qulebi, magram stumrad samarcxvino wagebis Semdeg, surs<br />

sakuTari mayureblis winaSe Tavis gamoCena, reabilitacia,<br />

samagieros gadaxda da a.S. arian iseTi gundebic, romlebsac<br />

erTmaneTis e.w. `zubi~ aqvT. aq ukve saturniro motivacia<br />

gadadis ukana planze, radgan sWirdeba Tu ar sWirdeba<br />

qulebi _ imarTeba samkvdro-sasicocxlo `brZola~.<br />

asea, Tu ise, Tu moTamaSes surs mogebis Sansis gazrda,<br />

aucileblad unda dauTmos gansakuTrebuli yuradReba motivaciis<br />

faqtors, Tumca arc es iZleva asprocentiani<br />

mogebis Sanss. saTaurSi aRvniSneT, rom motivaciis gaTvaliswineba<br />

aucileblad migvaCnia, magram mogebis uzrunvelsayofad<br />

_ arasakmarisad.<br />

vTqvaT moTamaSe mivida daskvnamde, rom amaTuim gunds<br />

aucileblad sWirdeba mogeba, anu aqvs Sesabamisi motivacia.<br />

amis Semdeg dgeba SekiTxva _ moigebs ki?! aqvs mogebis<br />

potencialuri SesaZlebloba?! es ukve TiToeuli moTamaSis<br />

informaciulobis donesa da misi analitikuri azrovnebis,<br />

Tu gnebavT, gamWriaxobis unarzea damokidebuli,<br />

Tumca iRbalic TamaSobs garkveul rols.


28<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

sistemebi X-iT<br />

sistemuri dakvirvebisa da ariTmetikis (maTematikis)<br />

SedarebiT martivi elementebis codnis safuZvelze advilad<br />

davaskvniT, rom amaTuim Sexvedris sami mosalodneli<br />

Sedegidan (wageba, mogeba, fre) oris `xelSi daWera~<br />

(oris Sen sasargeblod kontroli) sagrZnoblad zrdis<br />

mogebis Sanss.<br />

albaTobis Teoriis fuZemdebluri principebidan gamomdinare,<br />

mosalodneli Sedegis sami variantidan (mogeba,<br />

wageba, fre) erT-erTze aqcentis gakeTeba (erT-erTis Ser-<br />

Ceva) niSnavs imas, rom Tqveni mogebis Sansi aris 33,33%,<br />

anu garantirebuli mogebis mxolod mesamedi; 66,66%-Si<br />

ki (or mesamedSi) Casafrebulia wageba. sxvanairad rom<br />

vTqvaT _ sami variantidan igeb erTSi, xolo ageb orSi.<br />

axla aviRoT SemTxveva, rodesac vTamaSobT e.w. daz-<br />

RveviT, anu erTi variantis nacvlad fsons vdebT erTdroulad<br />

or varianze: an 1X-ze, an X2-ze, an1/2-ze. am<br />

SemTxvevaSi mogebis Sansi Seadgens 66,66%-s, xolo wageba<br />

gvelodeba mxolod 33,33%-iT, rac gacilebiT ukeTesia,<br />

vidre is SemTxveva, rodesac fsons vdebT erT romelime<br />

mosalodnel Sedegze.<br />

es Zalian kargad moexsenebaT totalizatoris `mamebs~<br />

da amitomac aris, rom or Sedegze erTdroulad dadebuli<br />

fsonis SemTxvevaSi Sesabamisi koeficienti (`kuSi~) gacilebiT<br />

naklebia, vidre calkeulad aRebuli (fre, wageba,<br />

mogeba) SedegisaTvis, Tumca mainc 1-ze meti (1,1-1,15-1,20-


vaxtang WankotaZe<br />

29<br />

1,25-1,30 da a.S.).<br />

anu, erT SemTxvevaSi totalizatori<br />

gaZlevs SesaZleblobas,<br />

rom gazardo<br />

mogebis Sansi 33,33%-dan<br />

66,66%-mde, magram iqve<br />

gimcirebs mosagebi Tanxis<br />

moculobas, Tumca gitovebs<br />

Sanss, rom moigo dadebul<br />

fsonze meti.<br />

ganvixiloT aseTi magali-<br />

Ti. vTqvaT, rom maspinZels<br />

mogebaze koeficientad aqvs<br />

2, xolo 1X-ze _ 1,2 (fsonis<br />

sidide 10 lari). Tu<br />

SevCerdebiT mogebaze da bileTSi CavwerT 1-ans, maSin<br />

33%-is (CamovaSoroT measedebi, msjelobis gamartivebis<br />

mizniT) albaTobiT SeiZleba movigoT 10 lari Tavnis<br />

gamoklebiT. xolo, Tu fsoni davdeT erTdroulad or<br />

Sedegze anu 1X-ze, maSin ukve mogebis Sanss vzrdiT 66%mde,<br />

anu 2 laramde.<br />

anu, rogorc vxedavT, erT Sedegze Tu vakeTebT fsons,<br />

SesaZloa (33%-is albaTobiT movigoT erTi-erTze (radgan<br />

koeficienti iyo 2), xolo or Sedegze fsonis erTdroulad<br />

dadebis SemTxvevaSi vigebT (66%-is albaTobiT) fsonis<br />

me-5-s, anu 2 lars.<br />

ismis SekiTxva _ romeli sjobia: 33%-is albaTobiT


30<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

moigo meti, Tu 66%-is albaTobiT<br />

moigo naklebi.<br />

damerwmuneT, rom pasuxis gacema<br />

arc Tu ise advilia. yvelaferi<br />

damokidebulia moTamaSis gemovnebaze,<br />

azartis xarisxze, finansur<br />

SesaZleblobaze da a.S.<br />

pragmatuli (praqtikuli) mosazrebebidan<br />

gamomdinare vfiqrob,<br />

rom moTamaSem kursi unda aiRos<br />

SedarebiT mcire mogebaze Sansis<br />

66%-mde gazrdis SesaZleblobis gamoyenebiT, anu iTamaSos<br />

X-is sistemiT an 1/2-is kategoriiT. yvela am Sem-<br />

TxvevaSi koeficienti 1-ze metia, anu raRac mogebis Sansi<br />

(66%-s albaTobiT) mainc arsebobs.<br />

yvela damerwmuneba elementarul WeSmaritebaSi, rom<br />

SedarebiT didi albaTobiT (66%) wagebas, gacilebiT<br />

jobia SedarebiT didi albaTobiT (66%) mogeba, Tumca<br />

ukanasknel SemTxvevaSi mogebuli Tanxa iqneba naklebi.<br />

vZlevT ki sixarbes?! _ es ukve TiToeuli moTamaSis<br />

gadasayveti gaxlavT.<br />

aqve, kidev erTxel gavusvamT xazs isevdaisev banalur<br />

WeSmaritebas, rom mainc nebismieri mogeba (rogori mcirec<br />

ar unda iyos is) jobia wagebas.


vaxtang WankotaZe<br />

`monusaois~ niuansebi<br />

miuxedavad totalizatoris `drakonuli~ wesebisa da<br />

kanonebisa, moTamaSeebs mainc sTavazoben mogebis Sansis<br />

gazrdis raRac SesaZleblobebs (gvamarageben sainformacio<br />

masalebiT, telemimoxilvebiT, gasuli sezonebisa da<br />

wlebis statistikuri monacamebiT, yoveldRiuri TamaSebis<br />

SedegebiT, gundebis `SidasamzareuloSi~ mimdinare mdgomareobis<br />

Sesaxeb analiziT da a.S.).<br />

am SemoTavazebaTa Soris (erT-erTze, kerZod X-ebiT<br />

TamaSze Cven ukve visaubreT) mniSvnelovnad SeiZleba<br />

CaiTvalos e.w. `minusaoi~ sistemiT TamaSi, rac iTvaliswinebs<br />

mogebis Sansis gazrdis SesaZleblobas mosalodneli<br />

Sedegis e.w. dazRveviT.<br />

es sistema rTulia X-ebiT TamaSis sistemasTan SedarebiT,<br />

magram, vfiqrob, rom qmnis mogebis gazrdis ufro<br />

met Sanss, Tumca moiTxovs fsonebis mniSvnelovan gazrdasac.<br />

sxvanairad rom vTqvaT, es sistema iZleva saSualebas,<br />

moigo (bevri an cota) im SemTxvevaSic ki Tu SerCeuli<br />

TamaSebis saerTo raodenobidan ar gaamarTla erTma, orma,<br />

samma da a.S. Sedegmac ki.<br />

#3 cxrilidan kargad Cans, Tu ramdeni varianti arsebobs<br />

e.w. `minusaoi~ sistemaSi da romel SemTxvevaSi<br />

(variantSi) SeiZleba mogebis Sansis gazrda. dasanania,<br />

rom moTamaSeTa umravlesoba ar TamaSobs am sistemiT,<br />

radgan am sistemaSi ufro metia arwagebis (Sesabamisad<br />

mogebis) Sansi.<br />

31


32<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

cxrili #3


vaxtang WankotaZe 33<br />

imisaTvis, rom SedarebiT naTeli gaxdes am sistemiT<br />

TamaSis niuansebi _ ukeTesi iqneba ganvixiloT konkretuli<br />

magaliTebi.<br />

msjelobisa da angariSis gamartivebis mizniT saTamaSo<br />

koeficientad SevarCioT ricxvi `2~ (damerwmuneT, rom<br />

sxva sididis koeficientebis, anu `kuSebis~ SemTxvevaSi<br />

saerTo daksvnebi da Sedegebi iqneba analogiuri _ gansxvaveba<br />

iqneba mxolod mogeba-wagebis absolutur sidide-<br />

Si.<br />

varianti (3-1)<br />

anu virCevT sam TamaSs da Sesabamisi wesiT vavsebT<br />

(vadgenT) baraTs (bileTs).<br />

#3 cxrilis mixedviT fsonis minimaluri Tanxa aris<br />

sami (an misi jeradi) lari. Tumca Tanamedrove kompiuteruli<br />

programebi iZlevian nebismieri sididis fsonis<br />

dadebis saSualebas da mogebis saboloo Sedegic mis<br />

mixedviT iangariSeba. unda gvaxsovdes, rom TamaSSi `muSaobs~<br />

dadebuli fsonis mxolod mesamedi anu Cven SemTxvevaSi<br />

1 lari (Tu fsons davdebT 6 lars, imuSavebs 2<br />

lari, 12 laris SemTxvevaSi _ 4 lari da a.S.).<br />

Tu samive Sedegi gamovicaniT, maSin baraTi uzrunvelyofs,<br />

am SemTxvevisaTvis, maqsimalur mogebas. raki `samuSaod~ avir-<br />

CieT koeficienti `2~, maSin bileTi (baraTi) igebs:<br />

(2X2)+(2X2)+(2X2)=12 lars


34<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

Tu Tavns gamovaklebT, maSin sufTa mogeba Seadgens 9<br />

lars, anu dadebul fsonze samjer mets.<br />

SerCeuli bileTi im SemTxvevaSic igebs, roca gamocnobilia<br />

ori Sedegi, erTma ki ar gaamarTla.<br />

Cvens mier pirobiTad SerCeuli koeficientis (2) Sem-<br />

TxvevaSi bileTi (baraTi) igebs:<br />

2X2=4 lars<br />

anu Tavnis gamoklebiT sufTa mogeba Seadgens erT lars,<br />

Tumca aq ukve drouli iqneba gavakeToT miniSneba koeficientebis<br />

(kuSebis~) sidideze. ori Sedegis gamocnobis<br />

dros bileTi iZleva sufTa mogebas (sxvadasxva odenobiT)<br />

im SemTxvevaSi, Tu koeficientebis namravli metia samze.<br />

Tu ori koeficientis namravli naklebia `3~-ze, maSin<br />

bileTi marTalia igebs, magram igebs dadebul fsonze naklebs.<br />

magaliTad, Tu koeficientebia 1,7 da 1,6 maSin bileTi<br />

igebs 2,72 lars, anu dadebul fsonze naklebs, magram<br />

sagulisxmoa is garemoeba, rom moTamaSe srulad ar aris<br />

wagebuli da raRac Tanxas mainc ibrunebs.<br />

varianti (3-1)+1<br />

am SemTxvevaSic sami TamaSis Sedegi monawileobs, oRond<br />

fsonis sidide ganisazRvreba 4 (an misi jeradi) lariT da<br />

Sesabamisad izrdeba mosalodneli mogebis sididec.


vaxtang WankotaZe 35<br />

Tu (3-1)-is SemTxvevaSi mogeba (roca samive Sedegia<br />

gamocnobili) iangariSeba ase:<br />

(2X2)+(2X2)+(2X2)=<br />

(3-1)+1-is SemTxvevaSi mogeba iTvleba Semdegnairad:<br />

(2X2)+(2X2)+(2X2)+(2X2X2)=<br />

emateba e.w. `sruli~ (2X2X2).<br />

aqve saWirod migvaCnia aRvniSnoT, rom (3-1)+1 sistemiT<br />

TamaSis dros Tu mxolod ori Sedegia gamocnobili, ma-<br />

Sin e.w. `sruli~ aRar emateba mogebas da iangariSeba ise,<br />

rogorc (3-1)-is SemTxvevaSi. anu (3-1)+1 sistemiT TamaSi<br />

mniSvnelovan efeqts iZleva samive Sedegis gamocnobis<br />

dros.<br />

axla vnaxoT, Tu ras iZleva (3-1)+1 sistema (isev vi-<br />

RebT koeficientebad `2~-s).<br />

vimeorebT _ fsonis sididea 4.<br />

samive Sedegis gamocnobisas gveqneba:<br />

(2X2)+(2X2)+(2X2)+(2X2X2)=20<br />

ori Sedegis gamocnobisas ki gveqneba<br />

2X2=4


36<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

anu miviRebT imas, rac davdeT fsonis saxiT, rac imas<br />

niSnavs, rom ar wavageT, Tumca aqac didi mniSvneloba aqvs<br />

SerCeuli koeficientebis sidideebs (SeiZleba wavagoT,<br />

mxolod nawilobriv).<br />

gTavazobT cxrils, romelic naTel warmodgenas qmnis<br />

imis Sesaxeb, Tu romeli `minusaoi~ sistemiT jobia<br />

TamaSi _ (3-1)-iT, Tu (3-1)+1-iT (koeficientebad viRebT<br />

isev `2~-s).<br />

cxrili #4<br />

gamocnobili<br />

Sedegebis<br />

raodenoba<br />

1) gamocnobilia 2<br />

2) gamocnobilia 3<br />

3) gamocnobilia 1<br />

mogeba<br />

(3-1)<br />

fsoni 3<br />

4<br />

12<br />

0<br />

mogeba<br />

(3-1)+1<br />

fsoni 4<br />

raRa Tqma unda, mogeba _ nawilobriv wagebis odenoba<br />

damokidebulia koeficientebis (`kuSebis~) mniSvnelobaze<br />

da isini unda SearCios moTamaSem, Tumca cxrilis mixedviT<br />

Tu vimsjelebT, advilad davaskvniT, rom<br />

a) Tu gamovicnobT or Sedegs, maSin jobia viTamaSoT<br />

sistemiT (3-1);<br />

b) Tu darwmunebuli varT, rom gamovicnobT samive<br />

Sedegs, maSin jobia TamaSi (3-1)+1 sistemiT.<br />

4<br />

20<br />

0


vaxtang WankotaZe<br />

varianti (3-2)<br />

cnobilia, rom aseTi sistemiT (aseve 4-3, 5-4, 6-5 da<br />

a.S. sistemebiT) TamaSis dros koeficientebi ikribeba, gansxvavebiT<br />

(3-1) an (4-2), (5-1) da a.S. sistemebisgan, sadac<br />

koeficientebi mravldeba erTmaneTze da mere ikribeba.<br />

zemoT Cven aRvniSneT, rom `2~-ze naklebi sidideebis<br />

jami ufro metia amave sidideebis namravlze da es marTlac<br />

asea. gamoviyenoT ricxvebis es Tviseba da kidev erTi<br />

Sansi CavayenoT mogebis samsaxurSi.<br />

`2~-ze nakleb koeficientad SevarCioT, magaliTad 1,5.<br />

gamocnobili<br />

Sedegebis raodenoba<br />

1<br />

2<br />

3<br />

(3-1)<br />

Sedegi<br />

0,00<br />

2,25<br />

6,75<br />

cxrili #5<br />

(3-2)<br />

Sedegi<br />

1,50<br />

3.00<br />

4.50<br />

rogorc cxrilidan Cans 1,5 (`2~-ze naklebi) koeficientis<br />

SerCevis or SemTxvevaSi upiratesoba eniWeba (3-2)<br />

variants, xolo erT SemTxvevaSi (3-1) variants. Tum-<br />

37


38<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

ca `2~-ze nakleb koeficientTa Soris moiZebneba iseTi<br />

`kuSic~, roca suraTi icvleba, Tumca (3-2) variantis<br />

nawilobrivi upiratesoba mainc ZalaSi rCeba.<br />

avirCioT 1,2 koeficienti (`kuSi~).<br />

gamocnobili<br />

Sedegebis raodenoba<br />

1<br />

2<br />

3<br />

(3-1)<br />

Sedegi<br />

0,00<br />

1,44<br />

4,32<br />

cxrili #6<br />

(3-2)<br />

Sedegi<br />

1,20<br />

2,40<br />

3,60<br />

rogorc vxedavT 1,2 koeficientis SerCevis SemTxveva-<br />

Si (3-2) varianti inarCunebs upiratesobas or poziciaSi<br />

_ roca gamovicnobT erT an or Sedegs. sami Sedegis gamocnobis<br />

SemTxvevaSi ki upiratesoba eniWeba (3-1) variants,<br />

iseve rogorc wina SemTxvevaSi.<br />

asea Tu ise, yovel konkretul SemTxvevaSi (roca vTamaSobT<br />

`2~-ze naklebi koeficientebiT da e.w. `minusaoi~<br />

sistemiT), yvelaferi damokidebulia moTamaSis gemovnebaze.


vaxtang WankotaZe<br />

variantebi (5-2) da (5-3)<br />

aseTi variantebiT TamaSi SedarebiT rTulia, vidre (3-<br />

1) an (3-1)+1, magram seriozulad izrdeba rogorc fsonis<br />

odenoba, ise SedarebiT metis mogebis Sansic.<br />

(5-2) da (5-3) variantebiT TamaSis dros fsonis raodenoba<br />

erTidaigivea da udris 10-s.<br />

cnobilia, rom (5-2) variantis SemTxvevaSi minimaluri mogebisaTvis<br />

aucilebelia sami Sedegis gamocnoba mainc, maSin<br />

roca (5-3) variantiT TamaSis dros sakmarisia 2 Sedegis gamocnoba<br />

mainc, raTa moTamaSe ar darCes srulad wagebuli.<br />

imis gasarkvevad, Tu romeli variantia umjobesi, moviyvanT<br />

cxrils, saidanac kargad gamoCndeba maTi `minuspliusebi~.<br />

angariSis gasaadvileblad koeficientad gamoviyenoT<br />

isev `2~.<br />

gamocnobili<br />

Sedegebis raodenoba<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

(5-2)<br />

Sedegi<br />

0<br />

0<br />

8<br />

32<br />

80<br />

cxrili #7<br />

(5-3)<br />

Sedegi<br />

0<br />

4<br />

12<br />

24<br />

40<br />

39


40<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

rogorc moyvanili cxrilidan Cans, orive variants<br />

aqvs Tavisi naklic da upiratesobac. kerZod, ori da sami<br />

Sedegis gamocnobis SemTxvevaSi upiratesoba aqvs (5-3)<br />

variants, xolo oTxi da xuTi gamocnobili Sedegis Sem-<br />

TxvevaSi sruli upiratesoba aqvs (5-2) variants. aqedan<br />

gamomdinare, Tu myarad gjeraT, rom gamoicnobT samze met<br />

Sedegs, bunebrivia Tqveni arCevani gaakeToT (5-2) variantze.<br />

aRsaniSnavia, rom sxva koeficientebis SerCevis SemTxvevaSi<br />

konkretuli cifrebi da ricxvebi Seicvleba, magram<br />

am variantebisaTvis damaxasiaTebeli minus-pliusebi<br />

ZalaSi rCeba.<br />

rogorc zemoT aRvniSneT (cxrili #4), `minusaoi~<br />

sistemas gaaCnia uamravi varianti, romelTa detaluri<br />

garCeva zedmetad migvaCnia. ise ki vityviT, rom sxva yvela<br />

danarCeni varianti bevri arafriT gansxvavdeba ukve<br />

ganxiluli variantebisagan, Tumca sagrZnoblad izrdeba<br />

fsonisa da wageba-mogebis Tanxebis odenoba.<br />

Cven SevexeT yvelaze ufro popularul variantebs, danarCeni<br />

ki warmoadgens TiToeuli moTamaSis tvinis Wyletis<br />

sagans.<br />

elementaruli daskvnis gakeTeba ki (am paragrafis<br />

mixedviT) SeiZleba imasTan dakavSirebiT, rom e.w. `minusaoi~<br />

sistemiT TamaSi ufro met Sanss iZleva mogebis (iseve,<br />

rogroc X-ebiT TamaSi) misaRwevad, vidre e.w. `gadabmuli~<br />

sistemiT TamaSi.


vaxtang WankotaZe<br />

e. w. `piramida~<br />

wina paragrafebSi mokled aRvniSneT adamianis erT<br />

sisusteze, rasac sixarbe hqvia. gvinda, rom rac SeiZleba<br />

bevri movigoT da zogjer, saamisod, yovladgaumarTlebel<br />

riskze mivdivarT.<br />

erT-erTi aseTi sarisko variantad migvaCnia e.w. `piramidis~<br />

sistemiT TamaSi, anu rodesac erT romelime<br />

gunds `misdev~ manamde, sanam ar iTamaSebs fred, romel<br />

Sedegsac yovelTvis aqvs didi koeficienti (`kuSi~).<br />

yovel axal turSi (fres molodinSi) giwevs fsonis<br />

gaormageba (minimum). Zneli warmosadgeni sulac ar aris,<br />

Tu ra raodenibis fsonis dadebamde unda mivides moTamaSe,<br />

Tu arCeulma gundma 10-15 turis ganmavlobaSi ar<br />

iTamaSa fred.<br />

aravis vusurvebT am sistemiT TamaSs. Tumca arian adamianebi,<br />

romlebsac bevri e.w. Tavisufali fuli aqvT da<br />

Tavs uflebas SeiZleba aZlevdnen amgvari `garTobis~.<br />

azartic albaT garkveul sazRvrebSi SeiZleba iyos<br />

met-naklebad gamarTlebuli, radgan azartis gareSe arsebobasac<br />

gahkravs uferuli elferi.<br />

41


42<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

daskvnebi, rekomendaciebi,<br />

mosazrebebi<br />

1 iTamaSe e.w. `Tavisufali TanxiT~, romlis dakargvac<br />

mniSvnelovnad ar daazaralebs ojaxis biujets;<br />

2. patara TanxiT (fsoniT) didi Tanxis mogeba<br />

praqtikulad Zalian Znelia. ufro advilia SedarebiT<br />

didi TanxiT, SedarebiT patara Tanxis<br />

mogeba;<br />

3. rac ufro meti raodenobis TamaSebs mouyri Tavs<br />

erT baraTSi (bileTSi), miT ufro naklebia mogebis<br />

Sansi da piriqiT;<br />

4. mravalnair ZalianZnelad gamosacnob Sedegs Soris<br />

SedarebiT naklebadZneli gamosacnobia erT-erTi<br />

gundis mogeba;<br />

5. sZlie Sen TavSi ucbad, erTi xelis dakvriT didi<br />

mogebis macdunebel survils, anu sixarbes;<br />

6. mogebis SemTxvevaSi ucbaTve nu gavardebi da nu daetakebi<br />

totalizators axali aucilebeli `gamar-<br />

Tlebis~ molodiniT;<br />

7 ar gamoiyeno sxvadasxva baraTSi erTidaigive Tama-<br />

Sis mosalodneli Sedegi;<br />

8. kargad unda gaxsovdes, rom `wageba da mogeba Zmebia<br />

arian~ da erTma an Tundac orma-samma wagebam<br />

ar unda migiyvanos sasowarkveTamde;


vaxtang WankotaZe 43<br />

9. igebs is (umetes SemTxvevaSi), vinc gasarTobad TamaSobs;<br />

10. wagebuli iyo, aris da iqneba is, vinc totalizatorSi<br />

eZebs gamdidrebis wyaros;<br />

11. erTjeradi didi mogebis molodinSi yoveldRiur<br />

wagebas gacilebiT jobia yoveldRiuri mcire mogebis<br />

mcdeloba;<br />

12. mogebis Sansis gasazrdelad sasurvelia baraTSi<br />

TamaSebis raodenobis maqsimalurad Semcireba da<br />

fsonis SeZlebisdagvarad gazrda;<br />

13. sasurvelia `daspecialistde~ 4-5 qveynis safexburTo<br />

`industriaSi~, rac dagexmareba mosalodneli<br />

Sedegebis amocnobis SesaZleblobis gazrdaSi;<br />

14. patara koeficientebis kombinaciiT (e.w. `blokebi~)<br />

didi ricxvebis miRebis mcdeloba iwvevs SerCeuli<br />

TamaSebis raodenobis zrdas, rac Tavis mxriv amcirebs<br />

mogebis Sanss;<br />

15. SeimuSave Seni `sakuTari `stili~, `meTodi~ da<br />

iyavi misi erTguli. Tu ki viRacam moigo raRaca<br />

meTodiT, im wuTSive nu mibaZav mas da nu Seecdebi<br />

`kopirebas~;<br />

16. mosalodneli e.w. alogikuri Sedegi, xSirad SeniRbulia<br />

koeficientebis (`kuSebis~) saSualebiT;<br />

17. mogebis Sansis gasazrdelad sasurvelia moTamaSem<br />

airCios X-ebiTa da e.w. `minusaoiT~ TamaSis variantebi,<br />

rac garkveulwilad anxorcielebs garkveuli<br />

dazRvevis funqcias;


44<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

18. mogebis saqmeSi dadebiTi rolis TamaSi SeuZlia<br />

momdevno dRis romelime TamaSis Sedegis gamomxatvel<br />

SedarebiT dabal koeficients (1,2-1,3-1,35),<br />

romlis sapirispiro koeficientis mniSvneloba<br />

iqneba didi da misi dazRvevis mizniT gamoyeneba<br />

mogvcems varirebis saSualebas;<br />

19. gaxsovdes, rom motivacia did gavlenas axdens mosalodnel<br />

TamaSis Sedegze;<br />

20. nu dagaviwydeba, rom asprocentiani mogebis recepti<br />

(panacea) ar arsebobs _ mogebis gazrdis Sansi<br />

ki uamravia;<br />

21. SeecadeT aqcenti gaakeToT maspinZel gundze.<br />

gaxsovdeT, rom Sexvedrebis daaxloebiT samocdaa-<br />

Ti procenti mTavrdeba maTTvis sasurveli SedegiT.<br />

dabolos, mkiTxveli albaT ityvis _ am patara wignSi<br />

rac weria, es xom mec kargad vicodio.<br />

geTanxmebiT, rom kargad iciT, magram samwuxaroa da<br />

dasanani, rom ucbad da didi mogebis survili xSirad<br />

gvaviwyebs praqtikiT dadasturebul elementarul WeSmaritebebs.<br />

mTavari ki mainc is aris, rom TamaSi yvelas SeuZlia,<br />

sixarbis Zleva ki mxolod erTeulebs.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!