Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

Nazionalismoa eta hezkuntza 95
Durkheimek ez zuen uste moral kolektibo hori unibertsala izan behar zenik, aitzitik,
argi eta garbi errefusatu zituen ustezko estatu unibertsal baten utopiak. Berarentzat,
hezkuntzaren helburuak, gizakiaren sozializazioa eta nazionalizazioa ziren, betiere
Nazio-Estatuaren testuinguruan: lotura erregionalak eta komunalak zein izpiritu
probintziala, esaten du M. Mitchellek, sentimentu eta errealitate erabat zaharkitutzat
jo zituen (1931: 103-104). 7 Ezin argiago mintzatu zen hezkuntzak bete behar zuen
sozializazio politikoaren inguruko bigarren helburu horretaz:
"Mundu guztia prest dago onartzeko Erroman, Grezian eta, greziarrak eta
erromatarrak egitea zela hezkuntzaren helburu bakarra eta, ondorioz, erakunde politiko,
moral, ekonomiko eta erlijiosoek osatutako multzo guztiarekin solidarioa zela. Baina
atsegin zaigu sinistea gure hezkuntza modernoak ihes egiten duela lege komunetik eta,
hemendik aurrera, horrek gizarte-kontingentziekiko duen menpekotasuna ez dela hain
zuzenekoa izango eta, gainera, etorkizunean horietatik erabat askatzera deituta
dagoela." (Durkheim 1993: 96)
Hartara, hezkuntzaren historiak nazionala izan behar du, pedagogiak hartu
dituen erak etologia kolektiboarekin harreman estuetan baitaude; alegia, izaera
nazionalaren ezaugarriei erantzuten diete (Durkheim 1992: 44-45). Hezkuntza, beraz,
estatuaren ardura da, hauxe baita kontzientzia kolektiboaren organo soziala. Estatua
instantzia neutrala da, talde sozialen arteko gatazken gainetik dagoena eta zeregin
zehatza daukana: moral demokratikoaren osagaiak helarazi eta segurtatzea. Horrez
gain, estatuak Hezkuntza Sistemaren funtzionamendu zuzena zaindu behar du,
herritarren merituen eta bizi baldintzen arteko harremana ez dadin okerra izan.
Baina Durkheimek ez dio estatuari hezkuntzaren monopolioa eman nahi (1993: 55-
56). 8 Esplizituki kritikatu zuen, ildo horretan, Frantziaren eraketa politikoak eta,
7 Ikus honetaz Durkheim 1972: 228, 256-257; eta 1993: 97
8 P. Iztuetaren iritziz, nahiko erantzun iluna ematen du honetaz. Dena dela,"Estatuaren
hezkuntzarekiko kontrola biguntzen saiatzen bada ere, zehaztu behar da, azken batean, hezkuntzak
betetzen duen gizarte-zeregina edo, bestela esanda, zerbitzu publikoa estatuaren esku geratzen dela."
(ik. Durkheim 1993: 145, 10. oharra). C. Lerenaren arabera, bestaldetik, estatuari hezkuntzaren
monopolioa eman nahi ez izate horrek Durkheimen garaiko talde nagusiek euren kultura
inposatzeko zeukaten boterearekiko konfiantza islatzen zuen (1985: 133).