Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

Nazionalismoa eta hezkuntza 93
“Sólo donde reside la soberanía, reside también el derecho a educar, es decir, de formar
hombres apropiados a los usos que necesita el soberano (...) Trasladada la soberanía a la
sociedad civil, a esta sociedad corresponde sólo el dirigir la enseñanza. (...). Porque,
digámoslo de una vez, la cuestión de enseñanza es cuestión de poder: el que enseña,
domina; puesto que enseñar es formar hombres, y hombres amoldados a las miras del
que los adoctrina. Entregar la enseñanza al clero es querer que se formen hombres para
el clero y no para el Estado (...): es, en suma, hacer soberano a quien no debe serlo.”
(aipatua in Jérez Mir 1993: 200)
Beraz, baiezten da Estatu Hezkuntza Sistemaren sorkuntzaren azalpenean ez
dela emankorra hura erlijioaren ondoriotzat hartzea; eta antzera gertatzen da
Errenazimenduak eta ondorengo Ilustrazioak zabaldutako izpiritu zientifiko eta
humanistaren emaitzaren inguruan kokatzen duen ildo teorikoarekin. Horren
kontra, Ph. Arièsek azpimarratzen du hezkuntzarekiko estreinako ardura Erdi
Aroaren anarkiaren kontra borrokatzen zuten moralisten eskutik etorri zela, eta ez
humanisten aldetik. Hala, eskola disziplina zurrunaren tresna izan zen, justiziak eta
poliziak ere babestua (1987: 541). Egia da, dio A. Greenek, hezkuntzaren
erreformatzaileen artean hainbat izan zirena euren aldarrikapenak garapen
intelektualean eta giza askatasunean oinarritu zituztenak, baina eskolen garapena
bideratu duten prozesuek -eta sarritan, ideologiek beraiek- prezeski, zerikusi
handiagoa eduki dute kontrol sozial, konformitate moral eta legitimazio
politikoarekin, giza askatasunarekin baino. Aurreko uste hori, Greenen iritziz,
hezkuntzaren mitologia liberalaren barruan kokatu beharra dago, zeinarentzat
hezkuntza, funtsean, lorpen demokratiko bezala ulertu behar baita. Oso bestelakoa
da, aitzitik, egin behar den irakurketa, ezen ukaezina da indar demokratikoek izan
duten eragina Ongizate Estatuak bultzatutako hezkuntzaren sistemaren diseinuan,
baina kontuan hartu behar da masa hezkuntza sistema hedatuenak monarkia
absolutista eta autoritarioenetako herrialdeetan zabaldu zirela lehenik eta behin
(Green 1990: 31). 6
6 Iritzi beretsukoak dira, konparazionera, Smith (1976: 208) eta Lozano (1994: 118-119). Gerora ere,
honetan sakontzeko aukera edukiko dugu. Ikus 2.3.