Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

92 Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen publifikazioa
tresna bezala erabil zitekeela. Bigarren ikuspegiaren arabera, berriz, hezkuntza
sistema modernoak arrazoi ilustratuaren ondorio zuzena lirateke, zeinaren arabera,
res publica onespen librean oinarriturik bailegoke eta, hartarako, beharrezkoa baitzen
gizakia heztea. Azalpen biok hainbat kritika jaso dute hezkuntzaren soziologoen
aldetik.
Hasteko, erlijioaren eraginari dagokionez, egia da Erreforma eta
Kontrarreformaren garaian hezkuntza eliza diferenteen kudeantzapean egon zela,
baina Estatu Hezkuntza Sistemak ezaugarritzen dutena, aurreko hezkuntza motekin
alderatuz, hain justu, errealitate zeharo ezberdina izatea da. Are gehiago,
"...in most countries the creation of public education systems involved precisely, a break
whith the traditional clerical domination of schooling. (...) Where the church or
religious society continued to play a prominent part in public schools (...) they had to
renounce sectarian interests and submit to state control." (Green 1990:30)
M. S. Archer ere ez dator bat erlijioaren eragina nabarmentzen duen
azterketarekin. Estatu Hezkuntza Sistemak sortu aurretik, herrialde gehienetako
hezkuntza motek partekatzen zuten ezaugarria Elizen kontrola eta jabetza zela dio.
Hezkuntza Sistema hauen sortzapena ahalbidetu zuten ekimenak, ordea, talde
horien kanpotik etorri ziren, hain zuzen ere, talde erlijiosoen monopolioa koloka jarri
zutenak (1979: 57 eta hur.).
Horrelaxe ulertu behar da, hezkuntza sistema horiek, funtsean, Elizaren
autoritatearen galera islatzen baitute, haren ordez, beste instantzia sozial batzuenak
iragarriz, hala nola, gizarte zibilarena eta, bereziki, indartzen ari zen Nazio-
Estatuarena. Ezin adierazgarriagoak dira, horren harira, espainiar estatuko
hezkuntza sistema arautzen zuen 1845eko Plan Pidal delakoaren egile izan zen Gil de
Zárateren berbak: