Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

Nazionalismoa eta hezkuntza 87
Hezkuntza sistemaren sorrera eta ondorengo garapena XVIII. mendetik aurrera
hedatzen den hezkuntzarekiko ardura unibertsalarekin harremanetan ipini behar da,
nahiz eta ustezko unibertsaltasuna, zenbaiten iritziz, nahiko murritza izan, ez
baitzen planteatzen nekazarien eta behe mailako klaseen eguneroko beharrizanak
kontuan harturik (de Swaan 1992: 70). Umeen lana, horrez gain, gauza arrunta izan
zen XIX. mendean zehar, bai nekazaritzan eta baita industria munduan ere, non lan
baldintzak are gogorragoak baitziren. 5
Dena dela, ardura horrek -haurtzaroarekiko ardurak bezalaxe- gaur egunera
arte iraun du, eta ez dirudi bere indarra galtzeko zorian dagoenik. Izan ere, azken bi
mendeotan, hezkuntza gizarte guztien ezaugarri nabarmena izan da, jite unibertsal
eta derrigorrezkoa hartu baitu. Bere garrantzia ukaezina da hainbat arlotan:
"For most people, education may be the most important element of their social status,
and their educational background will have a greater direct impact on their overall life
chances than any other element but nationality." (Boli/Ramirez/Meyer 1985: 145).
T. Parsonsen berbetan, self-made-man delakoaren legenda horixe bihurtu da
gaur egun, legenda huts, inork ez duelako zalantzan jartzen egitura sozialean postu
gorenak betetzeko bizitzaren unibertsitatean ikasitakoaz gain, hezkuntza formala
baitezpadako denik (Parsons 1990: 195). Hortaz, alfabetatze unibertsala eta
hezkuntzarako eskubidea balore moderno dira, eta euren beharrizana oso gutxitan
jartzen da koloka. Aipagarriak dira, zentzu honetan, eskubide honen aldarrikapenak
jasotzen duen gizarte kontsentsua talde sozialen aldetik, eta gizarte diferenteetako
hezkuntza sistemek erakusten duten homogeneotasun maila. Are gehiago,
Mendebaldeko gizarte guztietan aspalditik, eta munduan zehar sortu diren
5 Azken honen adibide Ingalaterra da, garai hartako Europako herrialde industrializatuena. 1844ko
lege batek, esate baterako, zortzi urtetik gorakoen umeen lana baimentzen zuen. Ezaguna da, horrela,
adin txikiko umeek sarritan hamabost ordutan eguneko lan egiten zutela, gaueko txandak ere betez
(Lerena 1985: 110).