Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa aurrez aurre 515
eredua defendatzen dutenak (ik. Gurrutxaga 1981: 26). EILASen aburuz,
gorago aipatutako distintzioaren bila joateak eragotzi izan du eskola
publikoaren aldeko joera indartsurik garatu izana (STEE-EILAS 1989: 17). Beste
erakunde bietan, LABen eta HBn, aldiz, joera pribatuzaleen arriskuaz
ohartarazteaz gain, behin eta berriz beha daiteke ikastola proiektu bateratu
batean mantentzeko desioa. 84
Edozelan ere, lehenago esan bezala, ikastolaren baitako harremanen
ulerkera ez da aldatzen den bakarra; ostera, egoera berri honetan, ezkerreko
nazionalismoaren begietara, oso indar ezberdinez bada ere, ikastolek ez dute
osatzen frankismoan islatzen zuten proiektu eztabaidaezina, gizartearen
erabateko atxikimendua jasotzen zuena. Horrelaxe ulertu behar dira, adibidez,
EEren adierazpenak, non esaten baita ikastolek islatzen dutela
"... una clara expresión del esfuerzo de una parte de la sociedad por el
mantenimiento-recuperación de la lengua." (Euskadiko Ezkerra 1989a: 2)
Eta, neurri batean honen ondorioz, ikastolak ez dira, aurreko garaian
bezala, eskola publikoari zeharo kontrajarritako errealitate bat. Eskola
publikoak ezaugarripen berria jasotzen du nazionalismoarentzat, bereziki
ezkerreko nazionalismoarentzat. Diskurtso berrian parte hartzen duen
funtsezko elementua euskara da. Eskola publikoan ematen ari diren euskararen
aldeko urratsek -diosku, adibidez, HBk- eragotzi egiten dute hura
frankismoaren garaikoa bailitzan hartzea (Herri Batasuna 1986: 15).
Izatez, euskal nazionalismoaren eraginpeko erakunde guztiek uste dute
hezkuntza sistemak berebiziko garrantzia duela euskararen berreskurapenean,
eta denak agertzen dira kezkati hezkuntza sarean eramaten den hizkuntza
84 Ideia hau erakunde bi horien adierazpenen funtsezko mezua da. Ikus, adibide gisa, Antxon
Izagirre HBko kideak esandakoa (Larrun 1991: 12).