Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

Euskal nazionalismoa eta hezkuntza: eskari deszentralizatzaileetatik ikastolara 287
Hortaz, euskararen defentsa eta laikotasunaren aurkako jarrera izan ziren
Euzko Ikastola Batzaren lanaren bereizgarri, honako adierazpenean argiro azaltzen
denez:
"... la enseñanza que en nuestras escuelas se imparte a los niños, es íntegramente vasca
e integramente cristiana, atendiendo preponderantemente a la labor educativa de
formación espiritual (...), entendiéndose de acuerdo con el principio de libertad de
enseñanza que la educación religiosa, moral, privada, pública e intelectual, es función
propia de la familia y no del Poder público." 52
Funtsezkoa da ohartaraztea alde bi hauekin batera agertu zen hezkuntza
ekimen pribatuaren onespen argiaz. Ildo honetatik, euskarak edota erlijioak, banan-
banan edo elkarrekin -baina besterik gabe- aintzat harturik, ez digute azaltzen
hezkuntza jarduera hura bere osotasunean. Hizkuntzari dagokionez, adibidez,
Euzko Ikastola Batzaren bultzatzaileentzat ez zen nahikoa euskara edo euskaraz
irakastea. Izan ere, hizkuntzaren auziak garrantzirik eduki zuen arren, proposatzen
zen hizkuntza eredua elebitasuna izan zen, ama hizkuntzatik abiatuz, Auzo
Eskoletan bezalaxe. Beste alde batetik, erlijioari buruz, zegoen eskaintza pribatu
erlijioso zabala balia zezakeen, eta ez zuen egin. Egia da eskola katolikoetan
euskararen egoera ez zela egon zitekeen hobea, eta Elizaren hezkuntza ekimenak ez
zirela oso euskarazaleak; beraz, ez diogu garrantzirik kendu nahi azalpen horri,
baina kontuan hartu behar da euskal apaizgoa euskal berpizkundearen protagonista
nagusitzat jotzen zutela orduko mugimendu nazionalistaren zenbait sektorek (ik.
Solano Agirre 1934: 208). Azaleratu gura duguna da, Eusko Ikastola Batza zertan
zetzan ulertzeko, orduko nazionalismoaren jokaera ulertu behar dela, ezen, lehen ere
esan dugunez, nazionalismoaren estrategia aldaketa nabari baten aurrean gaude.
Honen harira diosku I. Fernandezek EIB Euskal Herria nazio bat delako ideiari
estuki loturik garatu zela, Auzo Eskolak ez bezala; eta ideia hau aurreko Aberrikoen
52 Euzko-Gaztedija: Memoria, 1933, Bilbao, 7. or.; aipatua in Elorza 1978: 438.