Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

266 Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen publifikazioa
Ez dirudi, beraz, garaiko nazionalismoaren ordezkari hauen hezkuntza
diskurtsoa bateratua izan zenik. Nolabait kontraesankorra ere izan zela esan daiteke,
ezen, batetik, estatuari exijitzen zioten bere obligazioa betetzea hezkuntzaren
hedapenean, baina, harekin batera, euskaldunek estatuaren tutelaren beharrik ez
zutela aldarrikatzen zen. Beste batzuetan, ordea, hezkuntza gizartearen arduratzat
jotzen zen, eta honek bete ezean bakarrik onartzen zitzaion estatuari nolabaiteko
subsidiarietate lana. Edozelan ere, pertsona pribatuen ekimenekiko begirunean
oinarritutako diskurtso uneoro aipatuaz gain, gure ustez, baiez liteke orduko
nazionalismoaren ardura eta ahaleginak nagusiki arlo publikora bideratu zirela.
Oraintsu azaldutako guztiaren adibide bezala har daiteke Julian Elorzak Eusko
Ikaskuntzaren Lehen Kongresuan esandakoa:
"Si queremos salvar nuestro idioma, si queremos salvar nuestras costumbres, si
queremos, en una palabra, salvar a Vasconia, tenemos que trabajar para que la
enseñanza sea nuestra, para que los maestros sean nuestros, para que los elijan los
Ayuntamientos, porque la enseñanza es función de la sociedad y sólo en el caso de que
ésta la desatienda es función del Estado. (... ). Hay que convenir, señores, en que
nuestros padres de familia, nuestras Diputaciones y nuestros Ayuntamientos están
capacitados para fomentarla y dirigirla, porque somos mayores de edad. Hay que decirlo
ya muy alto: no necesitamos en esta materia, ni en otras muchas, la acción tutelar del
Estado." (Elorza, in Eleizalde 1919a: 865-866)
Diogun berriro, garaiko nazionalismo arrakastatsuak uko egiten zion estatuaren
tutelari, euskaldunek hezkuntza propioa arautu eta antolatzeko gaitasun adina
zutela esanez, baina hura egitean, ez zegoen ekimen pribatuetan pentsatzen, euskal
instituzioek kudeatu behar zuten hezkuntzan baizik. Hau adieraztean, ez zen abiatu
aurreko nazionalismoak espainiar estatuari erakutsitako areriotasun beretsutik;
aitzitik, hasierako nazionalismoaren jarrera defentsibo hutsa alboratuz, estatuaren
lehiakide bilakatu zen. Bestela esanda, diskurtsoaren gordintasuna apaltzearekin
batera, jardun eragingarriagoa burutu zuen, betiere lortutako indar politikoaren
eskutik.