Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

Euskal nazionalismoa eta hezkuntza: eskari deszentralizatzaileetatik ikastolara 261
nabaria eduki zuen hezkuntza arloan hobetsi zituzten jardueretan, aipatu hiru
pentsalariok esparru honetan eduki zuten zeregin maila desberdina izan bazen ere. 34
Eleizaldek eta Landetak, bereziki, bat egin zuten XX. mendearen hasieran
indartzen ari zen hezkuntzaren ahalmenarekiko fede irmoarekin. Esplizituki
adierazi zuten Euskadi ezin zitekeela europar joera hartatik kanpo geratu, eta euskal
eskolak, E. Durkheimek esandakoaren antzera, etorkizunerako ekoizle eta
herritarrak prestatu behar zituela eta beraiengan nazio harrotasuna garatu (Landeta
1919: 899). Hezkuntzaz arduratu ez izanak, hain zuzen ere, jo zuen Eleizaldek
euskaldunen dekadentzia politikoaren zioetako bat. Euskal kulturaren indar faltaz,
baita bigarren mailako hezkuntzaren egoeraz eta Unibertsitaterik ezaz ere
kezkaturik agertu ziren, baina, batez ere, euskal nazioarentzat oinarrizko eskolak
zuen garrantziaz aritu ziren behin eta berriz, Eleizaldek esan bezala:
".. es preciso ganar la escuela primaria, porque con ella lo ganamos todo, y sin ella serán
vanos todos nuestros esfuerzos. (...). Hoy por hoy, tiene infinitamente más importancia
la composición de un silabario que la de un poema heroico." (Eleizalde 1919b: 36).
Edota Landetak adierazi moduan:
"El único problema vital de un pueblo, sea el que fuere; el problema que resume todas
las cuestiones de las que pende enteramente el porvenir de un país, es el de la
instrucción pública, y señalando más, el de la instrucción primaria." (Landeta, in
Antxustegi 1997: 68)
Hezkuntzarekin batera, aurrerapen moral eta intelektuala zetozela uste zuten;
are gehiago, oinarrizko eskolaren hedapena demokraziaren lorpentzat jo zuten,
herria kulturarekiko harremanetan jartzen zuen eta. Hezkuntzarekiko baikortasun
34 Landeta izan zen hezkuntza sistemarekin -edo bere kudeaketarekin- harreman estuenak eduki
zituena. Bilboko Udal Irakaskuntza Publikoko partaide izan zen, baita Eusko Ikaskuntzaren
Irakaskuntza Sekzioaren arduradun eta Bizkaiko Diputazioaren Kultura eta Irakaskuntza Publikoko
Juntetako arduradun ere. Azken honetako kide izan ziren Eleizalde eta Belaustegigoitia ere, eta
biotatik, Belaustegigoitia izan zen eskuharmen mugatuena eduki zuena. Eleizalde, aldiz,
Irakaskuntza Ikuskari izan zen hainbat urtetan.