Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

242 Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen publifikazioa
arbuioa azaltzeko lehen faktorea. Aipatu nazio kontzeptu murritzaren eragina ez da
honekin bukatzen, eta gerora ere berreskuratu beharko dugu.
Aranak irakasleei egotzitako okerrak ez ziren mugatu beraien kanpotar eta
erdaldun izaerara, ateo eta masoi izatea ere leporatu baitzien hainbatetan. 24 Eta honek
bigarren faktoretzat jo dugun integrismo katolikoaren ardatzera eramaten gaitu.
Arazo honetan ere, Aranak bat egiten zuen Campionek hezkuntza publikoaren
kontra azaldutako jarreran, nahiz eta ez zuen Campionen ikuspegi aristokratikoa
erakutsi. Aranarentzat, liberalismoaren eskola kaltegarria zen euskaldunen ohiturak
eta ideia erlijiosoetarako, eta izaera hori gizarte maila guztien hezkuntzari egotzi
zion. Goi mailakoen hezkuntzan, zioen, indibidualismoa eta irrelijiositatea
bultzatzen ziren, gazteak Jaungoikoaren eta Aberriaren goraipamenean hezi
beharrean. 25 Oinarrizko eskolaren egoera are kezkagarriagoa zen. Hona berak
esandakoa:
"...siendo de sentido común que la enseñanza y el ejemplo que el niño recibe de su
primer maestro influyen principalísimamente en su constitución moral; y siendo un
hecho constante y universal y por todos conocido el que, allí donde llega el maketo con
su idioma, su carácter y constumbres, comienza el euskaldun a perder, al propio
tiempo que la lengua de sus padres, la nobleza de su carácter y sus buenas costumbres,
se sigue lógicamente que el ser educados los niños euskaldunes por maestros
maketos, no sólo bajo el concepto político perjudica a Bizkaya, sino que igualmente
redunda en grave detrimento de la Religión y la Moral entre los bizkainos." 26
Hezkuntza erlijiosoak bete behar zuen funtzioaz kezkaturik, maisu-maistrak
prestatzeko ikastetxe katolikoak sortzea proposatu zuela dioskue historialariek.
Gauzatzera heldu ez zen proposamen honek aukera ematen digu hasierako
nazionalismoak garaiko hezkuntza eskaintza erlijioso zabalari begira eduki zezakeen
jarreraz hausnartzeko. Nazionalismoaren lehen gogaideak katoliko peto-petoak
24 Ikus, adibidez, Escuela maketa eta ¿Será cierto? , Bizkaitarra 23, in Arana 1965: 543.
25 Educación moderna, Bizkaitarra 19, in Arana 1965: 448.
26 A los maestros, Bizkaitarra 21, in Arana 1965: 498.