Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

238 Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen publifikazioa
batzuen ustez, lurraldearekin gertatzen zen bezalaxe, euskara ez zuen jotzen euskal
naziotasunaren erabateko faktoretzat eta, beraz, euskal herritarrek, euskara galduta
ere, beren izaerari eutsiko ziotela uste zuen, baldin eta arrazak beste batekin nahasi
gabe irauten bazuen (Larronde 1977: 122). Beste batzuek, ostera, azpimarratu dute
euskara dela Aranaren idazlanetan leku gehien betetzen duen nazio irizpidea,
koantitatiboki zein koalitatiboki (ik. Elorza 1978: 118), nahiz eta idatzi zituen lan eta
artikulu mordoxkatik oso gutxi burutu zituen euskaraz. Edozelan ere, ukaezina da
euskarak ezin zuela bete komunitate nazionalistaren -ezta, oro har, nazio
komunitatearen ere- kohesio funtziorik, ordurako euskal hizkuntza lurralde zati
askotan erabat galduta zegoen eta. Honela,
“El idioma propio era, pues, a un tiempo, bastión cultural y referencia política, pero
también factor de desunión, dadas las dificultades de recuperación de una lengua
sumamente compleja y marginada por el sistema de enseñanza estatal." (Elorza 1978:
341)
Deituretan isla argia zuen arrazak hobeto betetzen zuen funtzio
objektibatzailea. Bestenaz ere, euskarak funtzio bera betetzen zuen arrazaren
berezkotasuna frogatzen zuen, eta, are gehiago, euskara harresi bat zen Aranaren
pentsamenduan, euskaldunak atzerritarrekiko kontaktutik salbatzen zituena.
Funtsezkoa zen, orduan, etorkinek euskara ez ikastea. 16 Arraza ezaugarri
eskuraezina zen bezala, ez zuen uste hizkuntzak eskuragarri -hots, biztanle guztiei
zabalgarri- izan behar zuenik.
Arrazak, euskarak eta ohitura ezberdintasunak ez zuten kanpoari begirako
muga bat ezartzen bakarrik, barne muga ere baitzen, muga moral bezala aritzen
zena (Heiberg 1991: 86). Alde batean, euskal herritarrak zeuden, ezaugarri positibo
etorritakoak bereizteko helburuz. Arana eta bere jarraitzaileen adierazpenak, beraz, maila sinbolikoideologiko
hutsari zegozkien (ik. Corcuera 1983: 60).
16 Kataluniako Lligakoengandik bereizi nahi zuen bere ideia nazionalista; besteak beste, haiek
katalana biztanleria osoari hedatu nahi baitzioten. Bere ustez, ordea, euskara ezin zitzaien
kanpotarrei irakatsi: "Tanto están obligados los bizkainos a hablar su lengua nacional como a no
enseñársela a los maketos o españoles." Bizkaitarra, 16, 1894; in Arana 1965: 404.