Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

Euskal nazionalismoa eta hezkuntza: eskari deszentralizatzaileetatik ikastolara 221
(1872-1876) eragin zuen. Gerra foruzaleek berriro galdurik, berriro ere agertu zen
euskal gizartearen gehiengoa Foruen alde, batez ere zergetan zituzten
abantailengatik eta soldadutza egin behar ez zelako. Foruen aldeko izpiritu hartan
burgesiaren gehiengoak ere hartu zuen parte, baina haien ordez negoziatu ziren
Kontzertu Ekonomikoak lortu eta gero, asetzat jo zituzten euren erreibindikazioak,
eta, gehienek foruzaletasuna baztertu eta kontserbadurismora jo zuten, neurri
babesleen bila.
Gerra karlista bien artean, gizarte tradizionala gizarte modernoak ordezkatua
izaten hasi zen apurka-apurka, Bizkaian eta Gipuzkoan batez ere. Elementu
bereizgarri nagusiak industrializazioa, urbanizazioa eta inmigrazioa izan ziren.
Aldaketa ekonomikoek, gainera, gizartearen deseuskalduntze nabaria ekarri zuten.
Honelaxe labur daiteke prozesuaren emaitza:
"Se consolidan las tendencias prototípicas de todo Estado moderno: creación de un
mercado nacional, centralización administrativa, concentración de los medios de
violencia, el castellano como lengua oficial, la enseñanza como arma de socialización
nacional." (Gurruchaga 1985: 88)
Foruzaletasuna izan zen gizarte sektore zabalen egonezin eta protesta adierazi
zituen mugimendua. Mugimendu foruzaleak Hegoaldeko lau herrialdeetarako
Foruen berreskurapena erreibindikatzen zuen, euskal gizartearen ezaugarri
propioak adierazten zituztelakoan, eta espainiar estatuak zekarren jarduera
zentralizatzaile eta homogeneotzailearen aurka. Baina foruzaleek ez zioten
Espainiarekin loturik segitzeari uko egiten, Foruen itzulketa baino ez zuten exijitzen,
aitzitik. Erreibindikazio hura tradizioan justifikatzen zen, Gaztelarekiko lotura
Foruak errespetatzeko baldintzapean eraikia zegoen eta. Gainera, hilzorian
atzematen zen euskal nortasunaren sentimentu indartsua garatu zen, zeinak,
beherago ikusiko dugunez, kultura pizkunde mugimendu zabal bat ahalbidetu
baitzuen. Foruzaletasunak Espainiarekiko loturak apurtzeari onirizten ez zion arren,