Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

140 Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen publifikazioa
egokitzen zen herri klaseen hezkuntza beharrizanetara. Eta euren posizioa indartu
egin zen jesuitak erresumatik kanporatuak izan eta gero (Jérez Mir 1993: 168-169).
XIX. mendearen lehen erdialdera hurbildu beharra dago benetako hezkuntza
aldaketaz eta, beraz, hezkuntza sistema modernoaren sorreraz hitz egin ahal izateko.
Aurreko belaunaldian ilustratuek hobetsitako erregearen botere absolutua indartu
beharrean, liberal konstituzionalistak botere zibilaren beharraz ohartu ziren eta,
ondorioz, erregearena mugatu gura izan zuten. Testuinguru horretan osatu ziren
Cadizko Korteak, eta erredaktatu 1812ko Konstituzioa. Jaio berria zen estatu
liberalak argi eta garbi erreinbindikatu zuen hezkuntzarekiko kontrola. A. de
Argüellesen hitzetan esanda:
"El Estado, no menos que de soldados que le defiendan, necesita de ciudadanos que
ilustren a la nación y promuevan la felicidad con todo género de luces y conocimientos.
Así que uno de los primeros cuidados que deben ocupar a los representantes de un
pueblo grande y generoso es la educación pública (...). Para que el carácter sea nacional,
para que el espíritu público pueda dirigirse al gran objeto de formar verdaderos
españoles, hombres de bien y amantes de su patria, es preciso que no quede confiada la
dirección de la enseñanza pública a manos mercenarias (...)". 37
1792an, Condorcetek egindako txostena iradokitzaile zuelarik, Quintana
Txostena aurkeztu zen Cadizko Korteetara. Oinarrizko hezkuntzaren ezaugarri
nagusiak ezarri zituen, zeintzuk XIX. mendean zeharreko hezkuntza
pentsamenduan indarrean egongo baitziren: unibertsala; uniformea -erabilitako
edukietan, metodoan eta hizkuntzan-; estatu mailako administrazio zentral batean
integratua eta gainbegiratua; hiru mailatan estratifikatua, doakoa eta librea, zeinak
esan nahi baitzuen irakaskuntza pribatua eta publikoa elkarrekin bizi zitezkeela
(Medina 1977: 32). Argüellesen baieztapen sutsuetatik harago, argi geratu zen
ari zen espainiar estatuaren modernizaziorako funtsezkoak ziren gizarte maila ertainen prestakuntza
burutuz. Ilustrazioaren aurreko estamentu hezkuntzaren azterketarako, ikus Varela 1983 eta
Varela/Alvárez-Uría 1991.
37 Agustín de Argüelles (1981): Discurso preliminar a la Constitución de 1812, Madril: Centro de
Estudios Constitucionales; aipamena jasoa dago in Puelles 1988: 412.