Euskal nazionalismoa eta hezkuntza publikoa: ikastolen ... - Euskara

Nazionalismoa eta hezkuntza 129
jarraitu duena Estatu Batuak izan dira, baina era bigunago batez, Ingalaterra 26 ere
kokatu behar da hemen (Boli/Ramirez/Meyer 1985: 158). Diogun berriro, marko
teoriko ezberdin batetik abiatuta ere, hauxe litzateke M. S. Archerren ordezkapen
eredua. A. Greenek, ikusi dugunez, Ingalaterrari egotzitako eredu hau salbuespena
dela dio baina, salbuespena izanik ere, ukaezineko eredu desberdina dela aitortzera
behartuta dago (ik. 2.2.3).
Bestenaz ere, 1833ra arte, ez zen somatu estatuaren partaidetzarik herrialde
horretan. Estatuak babesturiko hezkuntzaren aldeko bultzada oztopatua izan zen
garaiko merkatal sektoreen aldetik, eta oso zaila izan zen hezkuntza pribatu eta
erlijiosoak taxututako kutsu boluntaristaren kontra joatea. Derrigorrezko
eskolatzearen aldeko errebindikazioak 1860ko liberal eta laboristen arteko aliantzak
zirela medio hasi ziren. Horrez gain, Alemaniaren eta EEBBen gorakadarekin batera,
industria britaniarraren nagusitasuna koloka jarri zen, eta mehatxu ekonomiko eta
politikoari erantzun guran, erabat hedatu ziren hezkuntzaren aldeko
aldarrikapenak, nazio batasuna eta lehiakortasuna erdiesteko helburuarekin.
1870eko Aktak oinarrizko eskolatzerako diru laguntzak agindu zituen, eta
hamarkada bat beranduago derrigorrezko eskola ezarri zen nazio mailan. Baina
1902ra arte -hain zuzen ere, Alemania eta EEBB Britainia Handia gainditzen hasi
26 Gerora ikusiko denez, Ingalaterra eta Britainia Handia izenak erabiltzen ditugu puntu honetan, eta
erabilera horrek badu sustapenik hezkuntza sistemaren sorrerari dagokionez. Aztertzen ari garen
ereduan Ingalaterra aipatu behar da, baina ez da gauza bera gertatzen Eskoziarekin, aurrerago
ohartarazten genuen bezala. Izan ere, R. A. Andersonek azaltzen duenaren arabera, XVIII. mendetik
jadanik Eskoziak nolabaiteko nazio hezkuntza sistema bat zeukan. Hezkuntzaren kontrola, gehienbat,
Elizaren eskuetan zegoen arren, haren izaera publiko zela diosku egile horrek (1986: 157 eta hur.).
Iritzi berekoa da L. Moreno, baiezten duenean XVIII. mendeko eskoziar eliza benetako estatu
erakunde bat zela, bere agintepean baitzegoen, hezkuntza publikoaz aparte, herritarren eguneroko
aktibitate gehienen antolamendua (1995: 244). Bai Andersonek eta bai Morenok azpimarratzen dute
hezkuntza eskoziar gizarte zibila osatzen zuten instituzio erlijioso eta legalen multzoaren parte zela,
eta instituzio horiek XVIII. mendetik hona Eskoziak Ingalaterrarekiko garatu duen
ezberdintasunaren isla direla. Bestenaz ere, Eskoziako hezkuntza sistemaren ikerlari guztiek ez diote
atxikitzen hezkuntzaren izaera publikoa estatuari. R. D. Andersonek (1983), adibidez, esplizituki
baiezten du XVIII. mendeko eskoziar elizaren hezkuntza ekimenei ezin zaiela izaera pribaturik
erantsi; alde batetik, ez baitzeukaten izaera lukratiborik -ez ziren, beraz, private adventured schools- eta,
bestetik, jende arruntaren borondatezko diru ekarpenez finantzatzen baitziren. Hezkuntzaren
publikotasuna definitzeko irizpideei buruzko eztabaidara 2.4.2. puntuan itzuliko gara.