Atxikimendu insegurua eta genero rolak pertsonarteko ... - Euskara
Atxikimendu insegurua eta genero rolak pertsonarteko ... - Euskara
Atxikimendu insegurua eta genero rolak pertsonarteko ... - Euskara
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Jakintza-arloa: Psikologia<br />
<strong>Atxikimendu</strong> <strong>insegurua</strong><br />
<strong>eta</strong> <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong><br />
<strong>pertsonarteko</strong><br />
mendekotasunaren<br />
korrelatu gisa<br />
Egilea: ITZIAR ALONSO ARBIOL<br />
Urtea: 2000<br />
Zuzendaria: SAGRARIO YARNOZ YABEN<br />
Unibertsitatea: UPV/EHU<br />
ISBN: 978-84-8438-204-1
Hitzaurrea<br />
Zergatik emakume batzuek jarraitzen dute euren bikotekidearekin etengabe<br />
bortxa pairatzen duten arren? Galdera honi erantzun nahi izateak eraman<br />
ninduen doktorego-tesi hau egitera, non helburua <strong>pertsonarteko</strong><br />
mendekotasunarekin lotzen diren elementuak edo ezaugarriak aztertzea zen.<br />
Pertsonarteko mendekotasuna besteekin erlazionatzeko estilo bat litzateke, non<br />
gure bizitzan jokatzeko besteen behar handiagoa edo txikiagoa dugun. Hau<br />
gugan guztiengan dagoen nortasuneko ezaugarria litzateke, baina batzu<strong>eta</strong>n<br />
konnotazio patologikoa izatera ere irits daiteke, <strong>eta</strong> azken kasu hon<strong>eta</strong>n<br />
pertsona zorigaizto <strong>eta</strong> babesgabe sentitzen da besteek etengabe gidatu,<br />
aholkatu edo afektua argi <strong>eta</strong> garbi adierazten ez diotenean.<br />
Bi ikerket<strong>eta</strong>n —1999an <strong>eta</strong> 2000an burutuak— besteekiko mendekotasuna<br />
fenomenoa azaltzen duten aldagai bi daudela ikusi zen: <strong>genero</strong> rola <strong>eta</strong><br />
atxikimendua. Aurreikusten genuen bezala, biologikoki emakumezkoa izate<br />
hutsak ez du egiten pertsona besteekiko mendekoagoa izateko zurgarriago;<br />
aldiz, rol femeninoa izatea, sumisoa <strong>eta</strong> ez oso aktiboa, litzateke pertsonak<br />
mendekoagoak izatera haien harreman<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong>, hortaz, gehiago sufritzera.<br />
Batzu<strong>eta</strong>n gizonezkoak izaten dira rol femeninoa hori darabiltenak, <strong>eta</strong><br />
gehiagotan emakumezkoak egokitzen dira perfil hon<strong>eta</strong>ra, horrela heziak izan<br />
direlako. Bestetik, <strong>eta</strong> atxikimenduaren teoria psikologikoari jarraituz,<br />
gizabanako bakoitzak besteekin erlazionatzeko <strong>eta</strong> harreman horiek bizitzeko<br />
modua garatzen du, aurretik izandako esperientzi<strong>eta</strong>n oinarrituta. Gugan eragin<br />
handia duten pertsona horiekiko erlazioen bidez buru eskema batzuk sortzen<br />
ditugu, <strong>eta</strong> eskema hauek bizitzako edozein interakziotan gertatzen dena<br />
interpr<strong>eta</strong>tzeko oinarria ematen digute. Horrela, pertsona gehienak<br />
harremanaren eskema segurua <strong>eta</strong> moldakorra garatu duten bitartean, badira<br />
euren harremanak gehiegizko hersturarekin bizitzen dituzten beste pertsona<br />
batzuk, besteen —<strong>eta</strong> batik bat bere bikotekidearen— afektuaren<br />
baieztapenaren etengabeko beharra dutelako, edota intimitatea ekiditen duten<br />
pertsonak arbuiatuak izatearen beldur direlako.<br />
Lorturiko datuen arabera, sexuen berdintasunerako hezik<strong>eta</strong>n jarraitzearen<br />
garrantzia aipatu behar da, gizartea egituratzen duten <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong> ezabatzeko<br />
edota erlatibizatzeko. Era berean, haurren mundu afektibo-kognitiboen<br />
jarraipena egitea prebentziozko eginbehar gomendagarria da, bereziki<br />
nerabezarora iristen direnean, euren mundu erlazionala aztertzeko <strong>eta</strong> euren<br />
auto-estima nola eraikitzen duten besteekiko harreman<strong>eta</strong>n eraikitzen ari diren<br />
irudi<strong>eta</strong>n oinarrituz.<br />
Hau da <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasunaren korrelatoak aztertzen dituen lehen<br />
ikerk<strong>eta</strong> gure lurraldean. Datuak bereziki argigarriak dira gurea bezalako<br />
testuinguru kultural hon<strong>eta</strong>n, euskal gizartean rol banak<strong>eta</strong> AEB<strong>eta</strong>n bezain<br />
zurrunagoa ez baita, gure ikerk<strong>eta</strong>tik eratortzen diren zeharkako datuei<br />
jarraituz.
Doktorego-tesia<br />
<strong>Atxikimendu</strong> <strong>insegurua</strong> <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong> <strong>pertsonarteko</strong><br />
Egilea: Itziar Alonso-Arbiol<br />
mendekotasunaren korrelatu gisa<br />
Saila: Nortasuna, Ebaluazioa <strong>eta</strong> Psikologi-Tratamendu<strong>eta</strong>rako saila<br />
Unibertsitatea: UPV/EHU<br />
Donostia, 2000ko azaroa
Mikeli bereizki zuzendua
Doktorego-tesi hau ikertzaileak<br />
prestatzeko Eusko Jaurlaritzaren beka<br />
baten bitartez finantzatu da aurre-<br />
doktorego programarekin.
AURKIBIDEA<br />
SARRERA…………………………………………………………………………….… 9<br />
I. Ikerk<strong>eta</strong> honen aurrekariak………………………………………………….11<br />
II. Ikerk<strong>eta</strong> arazoa ……….…………………………….………………….…….…12<br />
III. Doktorego-tesiaren egiturak<strong>eta</strong> ………………………….………….……...14<br />
1. ATALA: TEORIKOA. Literaturaren berrikusk<strong>eta</strong>………………………. 19<br />
1.1. Mendekotasuna …………………………………………………………...…..21<br />
1.1.1. Sarrera…………………………...………………………………….21<br />
1.1.2. Mendekotasuna kontzeptuari hurbilpena………………………....23<br />
1.1.2.1. Femeninotasuna <strong>eta</strong> mendekotasunaren arteko erlazioa.…..26<br />
1.1.2.2. Aktibotasuna/pasibotasuna……………………………….…28<br />
1.1.3. Mendekotasuna kontzeptua korronte desberdin<strong>eta</strong>n…...……...30<br />
1.1.3.1. Gizarte ikaskuntzaren eskola…………………………….….32<br />
1.1.3.2. Ikuspegi psikodinamikoa………………………...………..…34<br />
1.1.3.3. <strong>Atxikimendu</strong>aren teoriatik…………………….……….….….35<br />
1.1.3.4. Mendekotasuna beste korronte batzu<strong>eta</strong>n…………………..35<br />
1.1.4. Osasuna/patologia………………………………………………...…37<br />
1.1.4.1. Mendekotasunagatiko Nortasunaren Nahastea (DPD) …..…41<br />
1.1.4.1.1. DPDaren bilakaera DSMean……………………….…42<br />
1.1.5. Mendekotasunaren definizio baterantz…………………...…….…44<br />
1.1.5.1. Mendekotasunaren osagai desberdinak…………………….46<br />
1.1.5.2. Mendekotasuna subjektuaren ezaugarri gisa ulertua…….…47<br />
1.1.5.3. Mendekotasun mota desberdinak…………………….…..…49<br />
1.1.5.3.1. Mendekotasun emozionalaren beste kontzeptualizazio<br />
batzuk. ……………………………………………………….53<br />
1.1.6. Mendekotasunaren neurk<strong>eta</strong>………..…………………………..….58<br />
1.1.6.1. Neurri proiektiboak <strong>eta</strong> neurri objektiboak…………………...59<br />
1.1.6.2. Elkarrizk<strong>eta</strong>k <strong>eta</strong> galde-sortak…………………………….…60<br />
1.1.6.3. Mendekotasuna neurtzeko galde-sorta erabilienak…...….….61<br />
1.1.6.3.1. Tresna dimentsioanitz<strong>eta</strong>tik ateratakoak ……………....62<br />
1.1.6.3.2. Mendekotasuna neurtzeko propio eratutako tresnak…....62<br />
1.1.6.3.3. Mendekotasunarekin lotzen diren beste tresna batzuk….65<br />
1.1.6.4. Mendekotasunaren neurk<strong>eta</strong>rako bide egokienak……….….66<br />
1.2. <strong>Atxikimendu</strong>aren teoria……………………………………………………....69<br />
1.2.1. <strong>Atxikimendu</strong>aren teoriaren sorrera: Haur atxikimendua………....69<br />
1.2.1.1. <strong>Atxikimendu</strong>aren teoriaren hastapenak ………….……….....69<br />
1.2.1.2. <strong>Atxikimendu</strong>aren definizioa, ezaugarriak <strong>eta</strong><br />
atxikimenduzko loturaren erak<strong>eta</strong>... …………………...………….…73<br />
1.2.1.3. <strong>Atxikimendu</strong>zko sistema (hiru alderdiak: kognitiboa,<br />
afektiboa, <strong>eta</strong> jokabidezkoa)…………… ……………………………75<br />
1.2.1.4. Arrotz-egoera <strong>eta</strong> atxikimendu-ereduak………………….….77<br />
1.2.1.5. Barne-eredu eraginkorrak…………………………………....82<br />
1.2.1.6. <strong>Atxikimendu</strong>aren kulturarteko ikerk<strong>eta</strong> …………………..…..85<br />
1.2.2. Helduen atxikimendua…………………………………………….....86<br />
1.2.2.1. Bikote harremana atxikimenduzko prozesu gisa ulerturik.…..88<br />
1.2.2.2. Desberdintasun indibidualak atxikimenduan ………….….…90<br />
1.2.2.3. <strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong> harremanak …………….………….….….95<br />
1.2.2.4. Helduaroko atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>……………….……...98<br />
1.2.2.5. <strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>a…………………………..……...111<br />
1.2.2.6. <strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong> patologia……………………..…….……116<br />
1.2.3. <strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong> mendekotasuna………………………....…….119
1.3. Mendekotasuna, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola…………………………….129<br />
1.3.1. Mendekotasuna <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>a…………..………………………..129<br />
1.3.2. Genero rola <strong>eta</strong> nahaste psikologikoak………………...………135<br />
1.3.3. Mendekotasuna <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola………………………………...140<br />
1.4. Ikerk<strong>eta</strong> hau: mendekotasuna, atxikimendua <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren<br />
elkarreragina……………………………………………………………………..147<br />
1.5. Hipotesiak………………………………………………………………..….153<br />
2. ATALA: ENPIRIKOA……………………………………………………………157<br />
2.1. Diseinua………………………………………………………………………159<br />
2.2. Helburuak…………………………………….………..……….…….……...161<br />
2.3. Metodoa.………….……………………………………………………..……163<br />
2.3.1. Lagina……………………………………………………….….….163<br />
2.3.2. Tresnak………………………………………………………... ….165<br />
2.3.3. Prozedura…………………………………………………………..173<br />
2.4. Emaitzak………………………………………………………………...…....177<br />
2.4.1. "Missing" datuen tratamendua………………………….……..…177<br />
2.4.2. Estatistiko deskribatzaileak………………………………………178<br />
2.4.3. Neurk<strong>eta</strong>-tresnen egokitzapena…….……………………………184<br />
2.4.4. Hasierako analisiak………………………………………………..194<br />
2.4.5. Hipotesien kontrastea………………………………………..…...200<br />
3. ATALA: ONDORIOAK ETA EZTABAIDA………………………………….211<br />
3.1. Mendekotasuna <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>ko vs <strong>genero</strong> roleko desberdintasunak 215<br />
3.2. Mendekotasuna <strong>eta</strong> atxikimendua……………………………………….223<br />
3.3. Mendekotasuna, atxikimendua, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren arteko erlazioa 229<br />
3.4. <strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>ko vs. <strong>genero</strong> roleko desberdintasunak ...233<br />
3.5. Ikerketen mugak……………….……………………………………………237<br />
3.6. Klinikarako inplikazioak….……..………………………………………….239<br />
3.7. Zenbait ildo etorkizuneko ikerketei begira ..…………………………...241<br />
ERREFERENTZIAK…………………………………………………………………243<br />
ERANSKINAK…………………………………….……………………………...…..273<br />
A Eranskina.. .…… .…… .…… .…… .…… .…… .…… .…… .… …… .…….275<br />
B Eranskina ………………...……….…….…….…….…….………………….…277<br />
C Eranskina………….…… .…… .…… .…… .…… .…… .… … .…… .… …..279<br />
D Eranskina ….…….…….…….…….…….…….…….…….…….…….………..281<br />
E Eranskina ………………...………………………...…………………………...285<br />
F Eranskina ……………….………………………………………….……………287<br />
G Eranskina ……………….…………………………………………….……...…291
SARRERA
Sarrera 11<br />
I. IKERKETA HONEN AURREKARIAK<br />
Ikerk<strong>eta</strong> honen hasierako egitasmoak lizentziaturako ikask<strong>eta</strong>k bukatzen ari<br />
nintzela sortu ziren. Bosgarren mailako Gizarte Psikologia ikasgaian <strong>pertsonarteko</strong><br />
harremanak jorratzeko, maitasunari buruzko lana burutzea egokitu zitzaidan.<br />
Maitasuneko dinamikak aztertzean, patologiarekin erlazionatu zitekeen mendekotasun<br />
emozionalaren lehenengo kontaktua hartu nuen. Gainetiko hurbilpen honek ase ez<br />
izanak <strong>eta</strong> Nekane Balluerkak emandako kalitatezko eskolek ikerkuntzaren alorrean<br />
(Psikologia Esperimentala) sakonago ikertzeko nahia berpiztu zuten niregan. Esan<br />
daiteke irakasle hau dela, neurri handi batean, ni ikerkuntzaren munduan sartzearen<br />
errudun nagusia.<br />
Denbora aurrera joan dela, <strong>eta</strong> gehiago irakurri ahala, nire egitasmoak mugitu<br />
dira pixka bat orokorrean mendekotasunaren azpiko zenbait osagai <strong>eta</strong> korrelatu<br />
aztertzera. Mendekotasuna nortasuneko ezaugarria (batzu<strong>eta</strong>n patologikoa izan<br />
daitekeena) den arren, bere dinamikak <strong>pertsonarteko</strong> testuinguru baten ulertu behar dira.<br />
Mendeko pertsona norbaitekiko ezartzen ditu azpitik gora doan elkarreragina. Mendeko<br />
pertsonaren barne dinamikak <strong>eta</strong> korrelatuak ulertzeko, begirada eman behar diogu,<br />
batetik, pertsona horrek bere inguruan daudenekiko harremanen sarea nola egituratu<br />
duen bere bizitzan zehar nortasuna osatzeko prozesuan, <strong>eta</strong> bestetik, gizartetik bertatik,<br />
bere <strong>genero</strong>ko gizabanakoei esleitzen zaien papera beste <strong>genero</strong>koekin eremu pribatuan<br />
harremanak izan behar direnean.
12 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
II. IKERKETA ARAZOA<br />
Azkeneko 20 urte<strong>eta</strong>n <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasunaren ikerk<strong>eta</strong>rekiko interesa<br />
areagotu da harreman hurbilen dinamik<strong>eta</strong>rako <strong>eta</strong> pertsonaren ongizatean duen<br />
garrantziarengatik. Mendekotasuna ezaugarriaren gradu bat normala bada ere, <strong>eta</strong><br />
sozialak diren gizakien ezaugarria izanik ere (batik bat haurtzaroan zehar), ikertu behar<br />
diren mendekotasunaren formak ez-moldakorrak ere badaude ebaluazioa <strong>eta</strong> tratamendu<br />
klinikorako duten garrantziarengatik. Gehiegizko mendekotasuna nortasunaren nahaste<br />
gisa onarturik dago Burutiko Nahasteen Diagnosi <strong>eta</strong> Estatistika Eskuliburuan (DSM-<br />
IV; American Psychiatric Association, APA, 1994), <strong>eta</strong> beste nortasuneko nahaste <strong>eta</strong><br />
bestelako nahaste klinikoekin lotu izan da (Bornstein, 1995b). Adibidez,<br />
mendekotasunaren gradu altuak depresioarekin lotu izan dira (Blatt, D’Afflitti, <strong>eta</strong><br />
Quinlan, 1976; Blatt, Quinlan, Chevron, McDonald, <strong>eta</strong> Zuroff, 1982; Hirschfeld et al.,<br />
1983; Loranger, 1996; Overholser, 1991; Pilowsky <strong>eta</strong> Katsikitis, 1983),<br />
eskizofreniarekin (Jackson, Rudd, Gazis, <strong>eta</strong> Edwards, 1991), elikaduraren nahasteekin<br />
(Bornstein <strong>eta</strong> Greenberg, 1991), hersturaren nahasteekin (Reich, Noyes, <strong>eta</strong> Troughton,<br />
1987), alkoholismoarekin (Weiss <strong>eta</strong> Masling, 1970), tabakoaren adikzioarekin (Fisher<br />
<strong>eta</strong> Fisher, 1975), <strong>eta</strong> substantziaren abusuarekin (Birtchnell, 1988). Mendekotasuna<br />
autoestimuarekin <strong>eta</strong> bizitzaren kalitatearekin dago negatiboki erlazionaturik, <strong>eta</strong> efektu<br />
kaltegarriak ditu pertsonaren bikote harreman<strong>eta</strong>n (Birtchnell, 1988; Chodoff, 1972;<br />
Bornstein, 1996a; McLemore <strong>eta</strong> Brokaw, 1987; Millon, 1981). Lagin ez-klinikoak<br />
erabili dituzten ikerketek ere mendekotasun ez-moldakorraren prebalentzia-tasa altuak<br />
azaldu dituzte (Bartel, 1995; Bornstein <strong>eta</strong> Johnson, 1990), <strong>eta</strong> horregatik esan daiteke<br />
ikertzeko gai garrantzizkoa dela
Sarrera 13<br />
Hala ere, mendekotasunaren kausei buruz oso gutxi dakigu. Bornsteinek (1993)<br />
laburbildu zituen haurtzaroko balizko erroak. Helduen kasuan gauzak ez daude oso argi.<br />
Autore batzuek titi-ematea <strong>eta</strong> elikatzea bezalako kontuak aztertu zituzten ikuspegi<br />
psikoanalitikotik, baina emaitza kontrajarriak lortu zituzten. Faktore genetikoak ere<br />
aztertu izan dira, baina ez dira nahikoak izan mendekotasuna azaltzeko (Dworkin,<br />
Burke, Maher, <strong>eta</strong> Gottesman, 1976; Livesley, Jang, Jackson, <strong>eta</strong> Vernon, 1993).<br />
Guraso-haurraren arteko harremana mendekotasunaren sorburu gisa ikusten du<br />
Bornsteinek (1996a). Berak pentsatzen du mendekotasuna dela pertsonaren norberaren<br />
<strong>eta</strong> besteen eredu mentalen funtzioa, Bowlby <strong>eta</strong> Ainsworthen atxikimendu teoriaren<br />
ideia zentrala dena aldi berean (Ainsworth <strong>eta</strong> Bowlby, 1991; Bowlby, 1969/1982).<br />
Arrazoi honengatik, atxikimendua <strong>eta</strong> bere barne-eredu eraginkorrak funtsezkoak dira<br />
mendekotasunaren ikerkuntzan.<br />
Mendekotasunaren balizko beste iturri bat <strong>genero</strong>a da. Eztabaida handia egon da<br />
emakumezkoak gizonezkoak baino mendekoagoak direneko aukeraren inguruan, baina<br />
iritzi subjektiboez <strong>eta</strong> konpromiso ideologikoez kutsatua egon da beti. Gaiaren inguruan<br />
egin diren ikerk<strong>eta</strong> enpirikoei erreparatuz, autore batzuek (ikusi, adibidez, Bornstein,<br />
1995c; Bornstein, Bowers, <strong>eta</strong> Bonner, 1996; Bornstein, Manning, Krukonis, Rossner,<br />
<strong>eta</strong> Mastrosimone, 1993; Kass, Spitzer, <strong>eta</strong> Williams, 1983; Loranger, 1996; Millon,<br />
1982, 1987, 1994) <strong>genero</strong>aren araberako desberdintasunak sumatu zituzten<br />
mendekotasunean, beste batzuek aurkitu ez zuten bitartean (adibidez, Hirschfeld et al.,<br />
1977; Reich, Nduaguba, <strong>eta</strong> Yates, 1988). Kaplanek (1983) argudiatu zuen <strong>genero</strong>ko<br />
soslaia dagoela nahaste psikologikoen ebaluazioan, emakumezkoei gehiagotan ezartzen<br />
dietela nahaste batzuk, mendekotasuna barne. Bornstein, Bowers <strong>eta</strong> Bonnerrek (1996)<br />
<strong>genero</strong> roleko desberdintasunak aurkitu zituzten mendekotasunean ikasleen lagin
14 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
batean, femeninotasuna positiboki koerlazionatuta <strong>eta</strong> maskulinotasuna negatiboki<br />
koerlazionatuta mendekotasunarekin. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, gaur egun ez dago argi <strong>genero</strong><br />
edo <strong>genero</strong> rola den mendekotasunaren aldaeraren sorburua.<br />
Gauzak horrela, badirudi bai atxikimendua bai <strong>genero</strong> edo <strong>genero</strong> rola lotu<br />
litezke mendekotasunaren aldaerarekin, baina oraindik ez dago ebidentzia enpiriko<br />
nahikorik hipotesi hauek konfirmatzeko. Hemen planteatzen diren ikerk<strong>eta</strong> hauek kontu<br />
hau argitzea dute helburua.<br />
III. DOKTOREGO-TESIAREN EGITURAKETA<br />
Doktorego-tesi honek hiru atal ditu, gehi sarrera bera. Hasierako zati hon<strong>eta</strong>n,<br />
ikerk<strong>eta</strong>ren hasierako egitasmoa eskaintzen da, alegia, nola <strong>eta</strong> zergatik autorea hasi zen<br />
ikerk<strong>eta</strong> hau egiten. Jarraian ikerk<strong>eta</strong> arazoa aurkezten da, <strong>eta</strong> ondoren, doktorego-<br />
tesiaren egitura nolakoa den aurreratzen da.<br />
Lehenengo atalak alderdi teorikoa biltzen du. Hemen gure ikerk<strong>eta</strong>ren aurrekari<br />
teoriko <strong>eta</strong> enpiriko zuzenak aurkezten dira, baita ikerk<strong>eta</strong>ren ulermenerako laguntzen<br />
duten zeharkako beste kontzeptu <strong>eta</strong> ikuspegi batzuk. Atal honek bost kapitulu ditu:<br />
Lehenengoak mendekotasunaz dihardu. Kontzeptuari hasierako hurbilpena egiten da,<br />
<strong>eta</strong> beste korronte desberdin<strong>eta</strong>n nola ulertu izan den deskribatzen da. Guk erabilitako<br />
behin betiko kontzeptua (DSM-IVtik abiatuz) definitu aurretik, honen definiziorako <strong>eta</strong><br />
mugak<strong>eta</strong>rako eginiko ibilbidea, osasuna <strong>eta</strong> patologiaren artean dagoen auzia,<br />
marrazten da. Kapituluaren bukaeran mendekotasuna neurtzeko erabili diren tresnen<br />
laburpen kritikoa egiten da.
Sarrera 15<br />
Bigarren <strong>eta</strong> hirugarren kapituluan mendekotasunaren balizko korrelatuak<br />
garatzen dira. Gauzak horrela, bigarren kapituluak atxikimendua jorratzen du. Tesi<br />
honen muina helduaroko atxikimenduan kokatzen bada ere, pentsatzen dugu teoria hau<br />
ezin dela ulertu haurtzaroan dituen erroak azaldu gabe. Hau dela <strong>eta</strong>, atxikimenduaren<br />
teoriaren hastapenak komentatzen dira haurrengan Bowlbyk (1969/1982) <strong>eta</strong><br />
Ainsworthek (Ainsworth <strong>eta</strong> Bowlby, 1991) egin zituzten behak<strong>eta</strong>tik abiatuz. Jarraian,<br />
atxikimenduaren definizioa, zeintzuk diren bere ezaugarriak, <strong>eta</strong> atxikimenduzko lotura<br />
nola eratzen den deskribatzen da. <strong>Atxikimendu</strong>a sistema den heinean, dituen hiru<br />
alderdiak garatzen dira, hala nola elementu hauen arteko lotura nola jazotzen den<br />
sisteman. <strong>Atxikimendu</strong>aren ebaluazioa haurrengan “Arrotz Egoera” izeneko behak<strong>eta</strong><br />
estandarizatuaren bitartez egiten da, <strong>eta</strong> haurrak azaltzen duen jokabidearen arabera,<br />
atxikimendu-eredu desberdinak marrazteko aukera dago. Desberdintasun indibidual<br />
hauen atzean dauden buru ereduak ulertu behar dira, atxikimenduaren teoriarekiko<br />
erlazioan barne-eredu eraginkorrak deitu direnak. Lorturiko emaitzak konparagarriak<br />
direla frogatzeko, kultura desberdin<strong>eta</strong>ko ikerketen berri ematen da. Behin, haurtzaroko<br />
atxikimendua azaldu dela, helduaroko atxikimenduaren garapena egiten da,<br />
antzekotasunak <strong>eta</strong> desberdintasunak seinalatuz. Helduaroko atxikimenduaren<br />
ikerkuntzan berebiziko garrantzia izan zuen Hazan <strong>eta</strong> Shaverren (1987) ikerk<strong>eta</strong>k, non<br />
haurtzaroko <strong>eta</strong> helduaroko atxikimendu-ereduen parekotasuna argitu zen <strong>eta</strong><br />
atxikimendua maitasun prozesu gisa ulertzen zen. Hemendik <strong>eta</strong> hurrengo ikerket<strong>eta</strong>tik<br />
marraztu ziren desberdintasun indibidualak helduaroko atxikimenduan, <strong>eta</strong><br />
atxikimendua <strong>eta</strong> <strong>pertsonarteko</strong> harremanen inguruko ikerketek teoria honen<br />
osak<strong>eta</strong>rako lagundu zuten. Guzti hau garatzen da bigarren kapitulu hon<strong>eta</strong>n. Ondoren,<br />
helduaroko atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong> garatzen da, eremu hon<strong>eta</strong>n egindako azken<br />
aurkikuntzek atxikimenduaren formulazio berria baitakarte. Beste bi kontu gure
16 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
ikerk<strong>eta</strong>rekin lotura zuzena dutenak atxikimendua <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> atxikimendua <strong>eta</strong><br />
patologia dira. Azkenik, atxikimendua <strong>eta</strong> mendekotasunaren artean dagoen lotura<br />
eskaintzen da, korrelatuak direneko hipotesia bideratuz.<br />
Hirugarren kapituluan mendekotasunaren beste balizko iturria garatzen da:<br />
<strong>genero</strong>a <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola. Kapituluaren hasieran mendekotasunean <strong>genero</strong>ko<br />
desberdintasunen inguruko auzia aurkezten da, <strong>genero</strong> rolek izan dezaketen garrantzia<br />
seinalatuz. Hortaz, <strong>genero</strong> rola <strong>eta</strong> nahaste psikologikoen artean autore batzuek aipatu<br />
duten lotura komentatzen da lehenik, <strong>genero</strong> rolaren teorizazioaren aurkezpen laburra<br />
egin ostean, <strong>eta</strong> gero, mendekotasuna <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren arteko lotura garatzen da.<br />
Laugarrena kapituluan gure ikerk<strong>eta</strong>ren aurrekari zuzenen lotura aurkezten da,<br />
horr<strong>eta</strong>rako mendekotasunaren, atxikimenduaren <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren elkarreragina<br />
aztertzen dela. Nolabait, ikerk<strong>eta</strong> arazora eramaten duen ibilbide teoriko zein<br />
enpirikoaren berri ematen da. Eta hurrengo kapituluan, bosgarrenean, hipotesiak<br />
plazaratzen dira modu zuzenean.<br />
Behin marko teorikoa <strong>eta</strong> hipotesiak aurkeztuta, bigarren atalari hasiera ematen<br />
zaio. Atal hau enpirikoa da, <strong>eta</strong> funtsean ikerk<strong>eta</strong>ren diseinua <strong>eta</strong> metodoa, alde batetik,<br />
<strong>eta</strong> emaitzak, bestetik, biltzen ditu. Hipotesien kontrasterako bi ikerk<strong>eta</strong> egin ziren, <strong>eta</strong><br />
banaka azalduko dira, geroko atalean eztabaida bateratua egiten den arren.<br />
Esan bezala, hirugarren atala eztabaida da, <strong>eta</strong> bertan datuen ondorioak<br />
eztabaidatzen dira. Aurreko antzeko ikerk<strong>eta</strong> batzuekiko alderak<strong>eta</strong> egingo da, <strong>eta</strong> gure<br />
ikerk<strong>eta</strong>k dituen berritasunak aipatuko dira. Halaber ikerk<strong>eta</strong>k dituen mugak, gure ustez
Sarrera 17<br />
ikerk<strong>eta</strong>k dituen inplikazio klinikoak, <strong>eta</strong> etorkizunean ikertzeko zenbait ildo <strong>eta</strong><br />
proposamen jorratuko dira.<br />
Bukatzeko, lan hon<strong>eta</strong>n aipatzen diren erreferentziak aurkezten dira, hala nola,<br />
erabilitako material batzuk eranskinak azpitituluarekin bilduak.
1. ATALA: TEORIKOA
20 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna
1. kapitulua. Mendekotasuna 21<br />
1.1.1. SARRERA<br />
1.1. MENDEKOTASUNA<br />
Mendekotasuna bizitzan zehar <strong>eta</strong> kultura desberdin<strong>eta</strong>n esperientzia unibertsala<br />
dela diosku Bornsteinek (1992). Baieztapen honek, hala ere, zehaztu behar da.<br />
Pertsonarteko dinamikaz hitz egitean, mendebaldeko parametroak hartu ohi ditugu<br />
gizarte harremanak definitzeko <strong>eta</strong> hortik kanpoko kulturen nolakotasuna giza<br />
jokabidearen azalpenerako merezi duten lekua baztertzen da.<br />
Mendebaldeko psikologiek tradizionalki garrantzi handiagoa eman diote selfaren<br />
garapenari dimentsio erlazionalari baino, autonomiaren, independentziaren <strong>eta</strong><br />
identitatearen garapena nortasun helduaren ardatz faktore gisa hartuz. Guisingerrek <strong>eta</strong><br />
Blattek (1994) emakumeek, gutxiengo talde askok <strong>eta</strong> Mendebaldekoak ez diren<br />
gizarteek dimentsio erlazionalari garrantzia handiagoa eman diotela esan dute. Izan ere,<br />
indibiduotasunaren garapenaz Mendebaldeak duen ikuspegia ez da konpartitzen beste<br />
kultur<strong>eta</strong>n. Sampsonek (1988) dio ekialdeko kulturek deituriko "indibidualismo<br />
erlazionatua" (ensembled individualism) azaltzen dutela, non selfaren <strong>eta</strong> ez-selfaren<br />
arteko muga oso garbi ez dagoen, <strong>eta</strong> besteak selfaren kontzeptualizazioan sartzen diren.<br />
Hauxe gainontzeko adibide<strong>eta</strong>n argi ikusten da: Kultura Asiatiko tradizional<strong>eta</strong>n, selfa<br />
ezin da definitu bere harreman<strong>eta</strong>tik kanpo (Doi, 1973; Ho, 1993; Kim <strong>eta</strong> Berry, 1993;<br />
Kojima, 1984). Howellek (1981) Malasiako Chewongek gizabanakoen <strong>eta</strong> naturaren<br />
artean ez dutela ezberdintzen esaten du. Eta kultura islamiarra, konfuzianista <strong>eta</strong><br />
hinduista gizabanakoa harremanen <strong>eta</strong> betebeharren gizarte sarean sarturik dago (Choi,<br />
Kim, <strong>eta</strong> Choi, 1993; Harré, 1981; Ho, 1993). Mendebaldekoa da, ondorioz,
22 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
soziozentrikoena kulturarteko konparak<strong>eta</strong>n (Heelas <strong>eta</strong> Lock, 1981; Kim <strong>eta</strong> Berry,<br />
1993).<br />
Beraz, esan liteke mendekotasuna Mendebaldeko gizartean giza harremanen<br />
barnean dagoen psikologi fenomenoa dela, orokorra, baina aldi berean lurralde edo herri<br />
bakoitzean berezitasunak izan ditzakeena. Ekialdeko ikuspegia ez dugu aztertuko guk,<br />
baina bai iruditu zaigu garrantzizkoa esatea ikerk<strong>eta</strong> hon<strong>eta</strong>rako kontutan hartzen<br />
ditugun autoreak <strong>eta</strong> ikuspegiak munduan dauden gizabanako guztien dinamikak<br />
aztertzeko ez direla baliagarria. Hortaz, mendekotasuna Mendebaldean garatu <strong>eta</strong> ulertu<br />
den modua ezagutzen ahaleginduko gara.<br />
Mendekotasuna zer den mugatu, definitu <strong>eta</strong> azaldu beharra dago, zeren <strong>eta</strong><br />
hizkuntza arruntean gertatzen den bezala, denok mendekotasunaz gutxi gorabeherako<br />
ideia dugun arren, kulturalki aldakorra den ezaugarri hau era desberdin<strong>eta</strong>n uler daiteke.<br />
Izan ere, hurbilpen zientifikoa egiterakoan, Psikologian bertan ere kontzeptu polemikoa<br />
<strong>eta</strong> nahasgarria suertatzen da. Mendekotasuna konstruktu psikologikoa nortasunaren<br />
psikologian, gizarte psikologian, <strong>eta</strong> psikologia kliniko eremu<strong>eta</strong>n askotan agertzen da<br />
(Pincus <strong>eta</strong> Gurtman, 1995). Arazoa da jokabideak, egoerak, ezaugarriak, nortasun<br />
ereduak, <strong>eta</strong> nahasteak deskribatzeko erabilia izan denez, gehien<strong>eta</strong>n ez dakigula zertaz<br />
ari garen zehaztasun handiz. Honen eragin zuzena da egindako ikerketekin erkak<strong>eta</strong>k<br />
egin <strong>eta</strong> ondorioak atera nahi direnean, arazo ekidinezinekin topo egiten dugula. Batetik,<br />
korronte <strong>eta</strong> kontzeptualizazio oso desberdin<strong>eta</strong>tik egin delako, <strong>eta</strong> bestetik, korronte<br />
bakoitzaren barnean definizio bateragarria edo tresna berdinak erabili ez direlako.<br />
Honez gain, korronte bakoitzetik konnotazio zehatzak sartzen dira, <strong>eta</strong> hauekin batera<br />
kutsu subjektiboak.
1. kapitulua. Mendekotasuna 23<br />
1.1.2. MENDEKOTASUNAREN KONTZEPTUARI HURBILPENA<br />
Mendekotasuna hitza "dependere" latinetik dator, "nonbaitetik eskegita egotea"<br />
esan nahi duena. Definizio hau giza harreman<strong>eta</strong>n aplikatzean, interpr<strong>eta</strong>zio desberdinak<br />
sor ditzake. Desadostasunaren adibide gisa, eskola desberdin<strong>eta</strong>n kokaturik ikertzen<br />
duten autore batzuen ikuspegi anitzak aurkezten ditugu. Nekik (1976) mendekotasuna<br />
hitza konnotazio peioratiboa duela dio. Ildo beretik, Ainsworthek (1969) ere<br />
mendekotasuna helduengan heldugab<strong>eta</strong>sunarekin erlazionatzen du. Siegelek (1988)<br />
mendekotasuna gutxiagotua <strong>eta</strong> patologizatua izan dela kritikatzen du, <strong>eta</strong> bera<br />
kontzeptu hauek banantzearen alde azaltzen da. Zenbait autorek (Birtchnell, 1991a,<br />
1991b; Alexander, 1970; Bowlby, 1969/1982; Henderson, 1974; Woolams <strong>eta</strong> Huige,<br />
1977) mendekotasun normala <strong>eta</strong> mendekotasun patologikoa desberdintzeko beharra<br />
azpimarratzen duten arren, neurri batean Neki <strong>eta</strong> Ainsworthekin bat datoz<br />
mendekotasuna heldugab<strong>eta</strong>sunarekin, ahultasunarekin <strong>eta</strong> narriadura psikologikoarekin<br />
lotzen dela. Orokorrean, mendekotasuna hitzaren azpian kontzeptualizazio arazo errotua<br />
dela ezaugarririk nagusiena esan dezakegu.<br />
Kliniko eremuan gehiegizko mendekotasun beharrak modu negatiboan ikusi izan<br />
dira psikoanalisten <strong>eta</strong> neoanalisten aldetik (Abraham, 1927; Fenichel, 1945; Freud,<br />
1964; Fromm, 1947; Horney, 1945; Sullivan, 1947). Kraeplinek (1913) subjektu<br />
mendekoak ezer egiteko interesik ez <strong>eta</strong> ezer lortzeko desiorik ez daukatenak direla<br />
ikusten zuen. Schneiderrentzat (1923) mendeko pertsonak borondate ahulekoak dira.<br />
Abrahamek (1927) <strong>eta</strong> Fenichelek (1945) aho mendeko pertsonez hitz egitean <strong>eta</strong><br />
Frommek (1947) pertsona hartzaileez (receptive) hitz egitean, antzeko kontzeptuez <strong>eta</strong><br />
termino negatibo<strong>eta</strong>n hitz egiten zuten.
24 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Kliniko ikuspegitik mendekotasuna nahaste psikologiko batzuen aurrekari gisa<br />
ikusi izan da. Depresioarekiko lotura izan da garatuena, <strong>eta</strong> teoria psikoanalitikotik<br />
oralitatearekin lotzean, alkoholismorako, tabakismorako <strong>eta</strong> janariaren nahaste<strong>eta</strong>rako<br />
arrisku faktorea izan daitekeen hipotesia planteatu da (ikusi Greenberg <strong>eta</strong> Bornstein,<br />
1988). Gizarte ikaskuntzaren teorikoek beste nahaste batzu<strong>eta</strong>ra ere zabaltzen dute<br />
arrisku faktorea izateko probabilitatea (ikusi Bandura, 1977). Arlo klinikoko<br />
ikertzaileek nahaste gisa ikusten dute berez, <strong>eta</strong> DSMren bertsio desberdin<strong>eta</strong>n<br />
deskribatzen da Mendekotasunagatiko Nortasunaren Nahastea (DPD; APA, 1980a;<br />
APA, 1987).<br />
Gauzak horrela, kliniko batzuen definizio<strong>eta</strong>n (Millon, 1981; Birtchnell, 1987)<br />
mendeko pertsonak menderatuak, hartzaileak <strong>eta</strong> beheragoko mailan jartzeko prest<br />
daudenak direla esaten da. Beste autore kliniko batzuen kontzeptualizazio<strong>eta</strong>n (Carnes,<br />
1984; Fisher <strong>eta</strong> Greenberg, 1985; Masling, 1986; Parens <strong>eta</strong> Saul, 1971) antzeko<br />
alderdiak ere batzen dira. Hauen definizio<strong>eta</strong>n garapena antzematen da ez baitaukate<br />
asko komunean urte batzuk lehenago beste autore batzuk (Fenichel, 1945; Fromm,<br />
1947; Horney, 1945; Sullivan, 1947) egin zituztenekin.<br />
Gizarte alorreko ikuspegitik mendekotasuna albotik ikertua izan da beti, ez da<br />
gai zentrala izan. Gizarte mendekotasunaren ondorioak aztertuak izan dira (berrikusk<strong>eta</strong><br />
baterako ikusi Strong, Welsh, Corcoran, <strong>eta</strong> Hoyt, 1992). Strong <strong>eta</strong> laguntzaileentzat<br />
(1992) gizarte mendekotasunaz ezagutzen dena da egoera bat non beste pertsona batek<br />
baliabideen kontrola duen, <strong>eta</strong> mendeko pertsonak baliabideen beharra sentitzen duen.<br />
Hemen egoerari lotutako aldagaiak funtsezkoak diren arren, autoreak gizarte<br />
mendekotasuna <strong>eta</strong> mendekotasunean dauden desberdintasun indibidualen ezaugarria,
1. kapitulua. Mendekotasuna 25<br />
antzekoak direla pentsatzen du. Hemen ere konnotazio negatiboarekin ikusi izan da<br />
mendekotasuna, klinikoena bezain jarrera negatiboa ez bada ere (ikusi Assor, Aronoff,<br />
<strong>eta</strong> Messe, 1981; Walters <strong>eta</strong> Parke, 1964). Balesek (1970) <strong>eta</strong> Learyk (1957) mendeko<br />
pertsonen pasibotasunez hitz egiten dute. Beste batzuek, ordea, mendekotasunaren<br />
alderdi positiboa ikusi zuten. Banuk <strong>eta</strong> Puhanek (1983) zera esaten zuten: inoren<br />
laguntzaren premia izateak enpatia sortzen die mendeko pertsonei arazo<strong>eta</strong>n dagoen<br />
jendeari laguntzeko.<br />
Garapenaren psikologiatik mendekotasuna gizabanakoaren identitatearen<br />
sorreran funtsezkoa den aldi gisa ikusten dute. Oro har, eskola hon<strong>eta</strong>tik ez da<br />
azpimarratzen mendekotasunaren alderdi negatiborik, bere alderdi moldakorra baizik.<br />
Psikologia feministatik kritikatzen da mendekotasuna gutxietsia <strong>eta</strong><br />
patologizatua dagoen bitartean, askatasunari konnotazio positiboa ematen zaiola.<br />
Mendekotasuna sinbiosiarekin, ahultasunarekin, pasibotasunarekin <strong>eta</strong><br />
heldugab<strong>eta</strong>sunarekin lotzen da <strong>eta</strong> emakumeei, umeei <strong>eta</strong> funtzionamendu ez egokia<br />
dutenei atxikitzen zaie (Broverman, Broverman, Clarkson, Rosenkrantz, <strong>eta</strong> Vogel,<br />
1970; Lerner, 1983; O'Neil, 1982; Stiver, 1984, Ramirez Dorado, 1989). Siegelek<br />
(1988) balorapen honek bai gizonei bai emakumeei mendekotasun sentimenduez modu<br />
errealista batean jabetzea nabarmenki zailtzen diela pentsatzen du.<br />
Beraz, mendekotasunaren definizio bakarra edukitzea gaitza da, <strong>eta</strong> bere<br />
zailtasuna hiru eremutan <strong>eta</strong> gutxienez bi marko teorikotan ikertu izan delako azaldu<br />
daiteke. Adibidez, Sinhak (1968) definizio erabilgarria egin nahian, kontzeptua zehazki<br />
deskribatzen saiatu zen, baina bere definizioa tautologikoa da. Izan ere, azpiezaugarrien
26 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
multzo batek mendekotasuna kontzeptua osatzen duela dio, hurrengo urte<strong>eta</strong>ko<br />
ikerket<strong>eta</strong>n ikusi den bezala. Stiverrek (1984) eginiko mendekotasun hitzaren azterk<strong>eta</strong>k<br />
argi uzten du honen inguruan dauden nahastea <strong>eta</strong> epai jarrera: Batetik, Psychiatric<br />
Glossarytik (APA, 1980b) ateratako definizioan hasierako bizitza beharra bukaeran<br />
erregresio bihurtzen dela nabarmendu zuen. Bestetik, testuinguru desberdin<strong>eta</strong>n<br />
aplikatzen dela (behar-egoera, egoera afektiboa, nortasun ezaugarria edota nortasun<br />
mota) ere ikusi zuen.<br />
1.1.2.1. Femeninotasuna <strong>eta</strong> mendekotasunaren arteko erlazioa<br />
Femeninotasunaren auziaren inguruan nagusiki jarrera bi sumatzen dira: Batetik,<br />
mendekotasuna femeninotasunarekin lotzen dutenena, <strong>eta</strong> bestetik, banandu nahi duten<br />
feministena, negatiboki konnotatuta baitago. Ikuspegi biek soslai subjektibo<br />
garrantzitsua izan dute. Dowlingek (1981) kritikatu zuen tradizionalki mendekotasuna<br />
femeninotasunarekin lotu izana, mendekotasuna emakumeen jokabideen ezaugarria gisa<br />
ikusten zela. Lotura hau mendekotasunaren kontzeptualizazio ez-zehatza <strong>eta</strong><br />
apriorizkotik dator, femeninotasuna mendekotasunaren azpian dagoela esanez, baina<br />
mendekotasuna kontzeptu bera gehiegi zehaztu gabe. Femeninotasunean oinarritzen dira<br />
mendekotasunaren definizio batera hurbiltzeko, baina ez dute argi zer den<br />
mendekotasuna. Hau ekiditeko biderik egokiena da mendekotasuneko prozesua<br />
zehaztea <strong>eta</strong> gero ikustea <strong>eta</strong> frogatzea enpirikoki femeninotasunarekiko balizko<br />
erlazioa, baina inola ere ez alderantzizko prozesua aurrera eramanik.<br />
Psikologo feministek ere ez dute hurbilpen guztiz objektiboa egiten <strong>eta</strong> beste<br />
muturrera jotzen dute (Miller, 1975; Gilligan, 1982; Lerner, 1983; Stiver, 1984; Kaplan,<br />
1984; Jordan, 1984; Surrey, 1985; Ramirez Dorado, 1987; 1989; Siegel, 1988;
1. kapitulua. Mendekotasuna 27<br />
Fernandez Villanueva, 1989). Siegelen (1988) lanak beste autore batzuek (Gilligan,<br />
1982; Jordan, 1984; Stiver, 1984) zabaldutako bideari jarraitzen dio askatasuna <strong>eta</strong><br />
autonomia garapen helduaren helburuak dituen balore-sistema androzentrikoa<br />
zalantzatan jartzean. Psikologia feministatik garapen eredua mendekotasuna <strong>eta</strong><br />
askatasuna kontzeptuei aplikatuz gero, funtzionamendu heldua duen pertsonaren<br />
askatasunaren barnean interdependentea izateko gaitasuna sartzen da. Ez-objektiboak<br />
baino, partzialistak direla esan behar dugu zeren <strong>eta</strong> ez baitituzte kontutan hartzen<br />
mendekotasunaren alde ez osasuntsuak. Euren baieztapen<strong>eta</strong>n esaten dute unibertsala<br />
maskulinoa dela <strong>eta</strong> horregatik kritikatzen da mendekotasuna, femeninoa delako. Esan<br />
daiteke indar handiena femeninotasuna <strong>eta</strong> emakume izatea banantzean jartzen dutela,<br />
mendekotasunak duen konnotazio negatibo ekidin nahi dutelako. Feminismotik<br />
mendekotasunaren ezaugarri negatiboak arbuiatzen dira, <strong>eta</strong> patologizatzea eredu<br />
androzentrikoen parametro<strong>eta</strong>n zentzua du teoriko horientzat. Hala ere, gizarteak<br />
patologizatuko balu ere, ez dugu inoiz ahaztu behar emakumeak gizarte hon<strong>eta</strong>n bizi<br />
direla, <strong>eta</strong> dituzten aukerak hauexek dira: edo (1) gizartea bera ukatzen dute bere<br />
eskema guztiak aldatuz. Subjektu bakar batentzat eginezina litzatekeen iraultza, alegia;<br />
edo (2) gizartean osasuntsu <strong>eta</strong> orekan bizitzeko erabakia hartzen dute desgaste<br />
pertsonal minimoa izateko.
28 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
1.1.2.2. Aktibotasuna/pasibotasuna<br />
Marko teoriko desberdin<strong>eta</strong>tik bultzatu da mendekotasuna <strong>eta</strong> heldugab<strong>eta</strong>suna,<br />
femeninotasuna <strong>eta</strong> ahultasunaren arteko erlazioa.<br />
Psikoanalisitik <strong>eta</strong> ikuspegi neoanalitiko<strong>eta</strong>tik mendekotasunaren alderdi<br />
heldugabeak <strong>eta</strong> infantilak azpimarratzen dira (ikusi Coen, 1992), <strong>eta</strong> terapia<br />
psikoanalitikoak alderdi horiek aldatzean jartzen dute indarra (Bornstein <strong>eta</strong> Bowen,<br />
1995).<br />
Mendekotasuna heldugab<strong>eta</strong>sunarekin lotu izan da, atxikimendu <strong>insegurua</strong> <strong>eta</strong><br />
antsiatsuarekin, <strong>eta</strong> mendekotasun handiko itsaskortasunarekin (clinging) hain zuzen ere<br />
(Birtchnell, 1987; Sperling <strong>eta</strong> Berman, 1991).<br />
Pertsonarteko ikuspegitik mendekotasuna ahultasunarekin, otzantasunarekin <strong>eta</strong><br />
herab<strong>eta</strong>sunarekin erlazionatzen da, hauek mendekotasuna kontzeptuaren ezaugarriak<br />
liratekeela (Leary, 1957). Eredu zirkunflexu<strong>eta</strong>n mendekotasuna “sumisioa/besteei<br />
zuzendua” zatian kokatzen da, mendekoak besteen interesak jartzen dituela bere<br />
interesen aurretik (McLemore <strong>eta</strong> Brokaw, 1987; Wiggins <strong>eta</strong> Pincus, 1989). Millonen<br />
(1990, 1996) ereduan ere mendeko pertsonak oso pasibo <strong>eta</strong> besteengan zentratutzat<br />
jotzen dira.<br />
Mendekotasuna ez dagoela beti pasibotasunarekin erlazionatuta demostratzeko<br />
mendekotasunari buruzko ikerketen errebisioa egiten du Bornsteinek (1995a). Ikerk<strong>eta</strong><br />
enpiriko<strong>eta</strong>n oinarrituta, mendekotasuna ezaugarri positiboarekin ere erlazionatzen dela
1. kapitulua. Mendekotasuna 29<br />
dio autoreak. Egoeraren arabera, mendeko pertsonak jokabide aktiboak <strong>eta</strong> asertiboak<br />
agertzen ditu.<br />
Haurraren mendekotasunari dagokiola, haurrak besteenganako laguntzaren<br />
bilak<strong>eta</strong>rako (help-seeking) erabiltzen dituen estrategiak aktiboak izaten dira. Ikerk<strong>eta</strong><br />
enpiriko batzuek hauxe konfirmatzen dute (ikusi Bornstein, 1995a). Haurrek aktiboki<br />
jokatzen dute laguntza (support) <strong>eta</strong> gida bilatzen, baita besteei laguntza hori <strong>eta</strong> zaintza<br />
(nurturance) ematen ere. Mendeko pertsonaren helburuak adinarekin aldatzen diren<br />
arren, ikerketek konfirmatzen dute "help-seeking", "nurturance-seeking" <strong>eta</strong><br />
"reassurance-seeking" jokabide aktiboak mantentzen direla bere bizitzan zehar.<br />
Helduaroan mendekotasunaren xedeak bikotearengana, autoritatezko figura<br />
batzuengana (adibidez, laneko nagusi, mediku, terapeutengana), <strong>eta</strong> berdinkide, guraso<br />
<strong>eta</strong> anai-arrebengana zuzentzen dira (Bornstein, 1993). Hemen jokabideak ere aktiboak<br />
izan daitezke, batzu<strong>eta</strong>n agresiboa izanik.<br />
Mendekotasunarekin lotzen den pasibotasuna kontzienteki aukeratutako<br />
estrategia da, egoerak hala eskatzen duenean mendeko pertsonak bere helburuak<br />
lortzeko (Bornstein, 1995a). Pertsonarengandik aktibitatea eskatzen denean<br />
autoritatezko figuren atentzioa <strong>eta</strong> onespena lortzeko, aktiboki erreakzionatzen du<br />
(Bornstein, Riggs, Hill, <strong>eta</strong> Calabrese, 1996).<br />
Kasu batzu<strong>eta</strong>n moldakorra izan daiteke. Mendeko pertsonek lehenago bilatzen<br />
dute laguntza medikua arazo fisiko edo psikologikoak dituztenean sintomak agertzean<br />
gustura daudelako medikuarekiko harremanean (Greenberg <strong>eta</strong> Fisher, 1977), jarrera<br />
positiboagoa dute medikuekiko <strong>eta</strong> psikoterapeutekiko (Parker <strong>eta</strong> Lipscombe, 1980),
30 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
psikoterapiako sesio gutxiago galtzen dute (Nacev, 1980), <strong>eta</strong> hobeto jarraitzen diote<br />
medikuak edo psikoterapeutak ezarritakoari (Bornstein, Krukonis, Manning,<br />
Mastrosimone, <strong>eta</strong> Rossner, 1993). Halaber, mendeko pertsonek gehiagotan erabiltzen<br />
dituzte zerbitzu medikuak (ikusi Bornstein, 1995a), baita feedbacka gehiagotan bilatu<br />
test psikologikoak egin ondoren (Juni, 1981). Errendimendu akademikoari begira,<br />
Bornstein <strong>eta</strong> Kennedyk (1994) aurkitu zuten puntuazio altuagoak dituztela mendekoak<br />
diren subjektuek mendekoak ez direnek baino. Eta <strong>pertsonarteko</strong> sentikortasun<br />
handiagoa azaltzen dute mendekoek (Masling, Schiffner, <strong>eta</strong> Shenfeld, 1980; Masling,<br />
O’Neill, Katkin, 1982; Juni <strong>eta</strong> Semel, 1982).<br />
Bornstein, Masling, <strong>eta</strong> Poyntonek (1987) aurkitu zuten mendeko subjektuek<br />
euren hasierako iritziak aldatzeko joera txikiagoa azaltzen zutela. Autoritatezko irudiak<br />
inpresionatzeko, mendeko subjektuek asertibo <strong>eta</strong> aktibo azaltzen ziren euren hasierako<br />
iritzia ez aldatzeko. Adinkideekiko joera bestelakoa zen, <strong>eta</strong> amore emateko joera<br />
azaltzen zuten beste ikerk<strong>eta</strong> batean (Bornstein, Riggs, et al, 1996). Azken finean,<br />
aktibo azaltzen dira autoritatezko figurekin euren atentzioa erakartzeko, hauek baitira<br />
laguntza eskaini dezaketenak.<br />
1.1.3. MENDEKOTASUNAREN KONTZEPTUA KORRONTE<br />
DESBERDINETAN<br />
Dagoeneko aipatu dugun bezala, mendekotasuna kontzeptua Psikologiaren<br />
hainbat eskolak aztertua izan da. Ikuspegi desberdin<strong>eta</strong>tik ikertu bada ere, guk hemen<br />
aipatuko ditugun korronteak mendekotasuna desberdintasun indibidual gisa hartzen<br />
duten horiek izango dira. Mendekotasuna, berez, kontzeptu erlazionala dugu: beste<br />
pertsona(k) bat(zu)ekiko erlazioan besterik ezin da mendekotasuna ulertu,
1. kapitulua. Mendekotasuna 31<br />
elkarreragineko izaera baitu (Cadbury, 1991; Bornstein, 1993; Pincus <strong>eta</strong> Gurtman,<br />
1995). Testuinguruak, egoerak, edo beste pertsonaren izaerak edo estatusak<br />
mendekotasuneko harremana baldintzatzen duela onartzen badugu ere, hemen osagai<br />
bat<strong>eta</strong>z arituko gara, subjektu bakoitzaren mendekotasuneko ezaugarria, alegia. Zentzu<br />
berean mintzatu ziren Hazan <strong>eta</strong> Shaver (1987), atxikimenduaren teoriaren barnean,<br />
harremanaren ezaugarriek ez dutela pertsonaren atxikimendu-ereduaren eragin soila<br />
jasaten esan zutenean, baizik <strong>eta</strong> halaber badira bikotekideengandik <strong>eta</strong> zirkunstantzia<br />
partikularr<strong>eta</strong>tik datozen faktoreak. Honek ez du oztopatzen, ordea, gizabanako<br />
bakoitzaren atxikimenduzko dinamika partikularrak aztertzea beste aldagai batzuekiko<br />
erlazioan. Beste hitz batzuekin, mendekotasuneko egoerak suertatu daitezen, mendeko<br />
pertsonak jartzen duen osagaia, bere nortasunaren baitan dagoena, aztertu behar dugu.<br />
Pertsonarteko harremanen teoria jokabideen trukean gelditzen da, pertsona<br />
horien jokabide horiek zergatik azaltzen diren ulertzeko saiakerarik egin gabe.<br />
Batzuekin beste batzuekin ez bezala jokatzen dugula ukatzerik ez dago, baina teoria<br />
honek ez digu argitzen subjektu bakoitzaren harreman-jokabidea horrela izatearen<br />
zergatia, bere garapen pertsonala ulertzen saiatzen ez dela.<br />
Nortasuna ikuspegi humanistatik ikertzen dutenentzat (Maslow, 1970; Rogers,<br />
1980) mendekotasuna defentsa-jokabidea da nagusiki, <strong>eta</strong> hauen ustez agertzen da<br />
guztiz errealizatua izateko ezintasunari lotzen zaizkion herstura <strong>eta</strong> ondoeza gutxitzeko.<br />
Hau, ordea, balizko azalpen bat besterik ez da askoren artean, <strong>eta</strong> ez dugu inolako<br />
ebidentziarik, ezta modurik hau honela denentz frogatzeko. Teoriko existentzialistek ere<br />
defentsa-jokabidea modura ikusten dute (ikus Boss, 1977; May, 1969). Hauentzat,<br />
mendekotasuna norberaren ekintzen ardura ukatzeko modua da, kontrolaezina den
32 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
mundu batean hilkortasuna <strong>eta</strong> bakardadea ukatuko balitz bezala. Planteamendu<br />
filosofiko hon<strong>eta</strong>tik ere, mendekotasuna ulertzeko modua eskaintzen den arren,<br />
humanistekin gertatzen den bezala, ez gaude inola ere frogagarria den hipotesi baten<br />
aurrean. Honi gehitu behar zaio autore hauek ez dutela mendekotasuna definitzen<br />
subjektu guztiengan parametro objektiboekin aztertu daitekeen ezaugarri gisa.<br />
Horregatik, ikuspuntu hau ez da baliagarria mendekotasunaren ezagutzan aurreratzeko.<br />
Gauzak horrela, mendekotasuna arr<strong>eta</strong>z ikertu duten bi eskolaz hitz egin daiteke<br />
Bornsteinen (1993) ustez: gizarte ikaskuntza <strong>eta</strong> ikuspegi psikodinamikoa. Gu, nagusiki,<br />
hirugarren batetik abiatuko gara, atxikimenduaren teoriatik, alegia. Esan behar da autore<br />
honek teoria hau aintzakotzat hartu bazuen ere, tradizio psikoanalistaren barnean sartu<br />
zuen. Gure ustez, gero <strong>eta</strong> corpus handiago duen teoria honen hastapenak psikoanalista<br />
zen Bowlbyrengandik badatozkigu ere, gaur egun teoria honen muinak zerikusi gutxi<br />
dauka postulatu dinamikoekin, berehala gainditu baitzuen korronte hura osagai<br />
afektiboak, jokabidezkoak <strong>eta</strong> kognitiboak barneratzean. Edonola ere, kapitulu hon<strong>eta</strong>n<br />
atxikimenduaren teoriaren aipamen txikia egingo dugu, hurrengo kapituluan sakonago<br />
aztertuko baitugu.<br />
1.1.3.1. Gizarte ikaskuntzaren eskola<br />
Gizabanakoen arteko desberdintasunak mendekotasunean errefortzu<strong>eta</strong>tik<br />
abiatuz ulertzen dira gizarte ikaskuntzaren teoriatik. Haurtzaroan mendeko jokabide<br />
indartu den ala ez azpimarratzen da ikuspuntu hon<strong>eta</strong>tik. Horrela, haurrak amarekiko<br />
lehenengo harremanean duen jokabidea beste egoer<strong>eta</strong>ra orokortzen duen ala ez<br />
aintzakotzat hartzen dute mendekotasunaren konfiguraziorako. Abiapuntua inpultsoaren<br />
(drive) teorikoak dira (Hull, 1943; Mowrer, 1950). Oinarrizko beharrak zaindari/haur
1. kapitulua. Mendekotasuna 33<br />
erlazioko testuinguruan asetzen dira, <strong>eta</strong> hemendik sortzen da mendekotasuna,<br />
barneraturiko inpultsoa balitz bezala. Zaindariak janariaren bitartez berotasuna <strong>eta</strong><br />
erosotasuna eskaintzen ditu, bera <strong>eta</strong> bere kontaktua bigarren mailako errefortzu<br />
bilakatuz, <strong>eta</strong> balizko zaindariei (irakasleei, bikotekideei,…) orokortuz mendekotasun<br />
jokabidea. Eskola hon<strong>eta</strong>tik batzuek modelatuaren garrantzia <strong>eta</strong> beste batzuek<br />
errefortzuarena seinalatzen badute ere, gizarte ikaskuntzaren teoriaren bariante guztiek<br />
azpimarratzen dutena jendeak mendekoa izaten ikasten duela da. Mendeko jokabideak<br />
azaltzen dira sarituak zireneko edo izan daitezkeeneko ustea baitu mendeko pertsonak.<br />
Beraz, teoriko hauen ustez, helduaroko mendeko jokabideen berrindartzetik ulertzen da<br />
mendekotasuna.<br />
Eskola honi egin dakiokeen kritikarik nagusiena zera da: subjektuak<br />
mendekotzat jotzen ditu euren jokabide huts<strong>eta</strong>n oinarrituz, alegia, ikuspegi honen<br />
arabera pertsona bat mendekoa izango da behagarriak diren mendeko jokabideak<br />
azaltzen dituenean. Hau ikerk<strong>eta</strong> enpiriko<strong>eta</strong>n frogatu nahi izan denean, emaitza<br />
kontrajarriak azaldu dira, jokabide<strong>eta</strong>n besterik ez oinarritzean, mendeko pertsonaren<br />
motibazio orokorra albo batera utzi baita. Mendeko pertsonaren motibazio nagusia<br />
babesa <strong>eta</strong> laguntza lortzea (Bornstein, 1992, 1993) dela kontutan harturik, batzu<strong>eta</strong>n<br />
mendeko jokabideak azalduko dira, <strong>eta</strong> beste<strong>eta</strong>n helburu hori<strong>eta</strong>ra zuzentzen diren<br />
jokabide ez mendekoak. Hortaz, mendeko jokabidea ezin da mendekotasunaren<br />
adierazle bakarra izan. Bestalde, ikuspegi honek haurrak azaldutako jokabidea beste<br />
egoera batzu<strong>eta</strong>ra nola orokortzen duen ez digu esaten. Ikaskuntzaren dinamika hauek<br />
nola transmititzen deneko azalpenik ez digu eskaintzen. Gizarte ikuspegi hon<strong>eta</strong>tik<br />
jokabideak subjektuarentzat antzekoak diren egoer<strong>eta</strong>ra orokortzen ditu, baina ez dakigu<br />
zer dagoen subjektuaren buruan egoera horiek berdintsu hautemateko. Edonola ere,
34 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
prozesu hau berezia izango da pertsona bakoitzarentzat, <strong>eta</strong> hau dela <strong>eta</strong>, jokabide<strong>eta</strong>tik<br />
harantz dauden, <strong>eta</strong> desberdintasun indibidualak sor ditzaketen nortasunaren ezaugarriak<br />
aztertu beharko dira.<br />
1.1.3.2. Ikuspegi psikodinamikoa<br />
Psikoanalisi klasikotik amaren titia emateko era dela <strong>eta</strong>, aho-aroan finkatzea<br />
jasan duten pertsonek “aho mendeko” nortasuna izango dutela esaten da, helduaroan<br />
ahoarekin erlazionatutako jarduerekiko kezka azalduko dutela. Gerora aho-aroko<br />
finkatze mota bi desberdindu zituzten haurrak elikatzean frustraziotik sortua, “aho<br />
pesimistak” <strong>eta</strong> “aho optimistak” (Fenichel, 1945; Rado, 1928). Banak<strong>eta</strong> hau ez da<br />
inoiz enpirikoki frogatu <strong>eta</strong> gaur egun defendatzen den aho mendekotasunaren<br />
definizioa aho pesimist<strong>eta</strong>tik hurbilago dago (ikus Birtchnell, 1988; Fisher <strong>eta</strong><br />
Greenberg, 1985; Masling, 1986; O’Neill <strong>eta</strong> Bornstein, 1991).<br />
Ikuspegi psikoanalitikotik zera esaten da: denok dugu kezka haurtzaroko<br />
mendekotasun beharrekin, gradu handiagoan edo txikiagoan. Batzuk beste batzuk baino<br />
mendekoagoak dira, alegia helduaroan (edo nerabezaroan) ez gara jabetzen gure<br />
mendekotasun-behar asegabeekiko kezkaz, kanpora begira erakusteko onartezinak<br />
direlako.<br />
Aho aroan finkatze izateak geroko mendekotasunaren arrazoia ez dago frogatuta,<br />
baina izan ere, bide hon<strong>eta</strong>tik egindako ahaleginak helduaroko aho ekintz<strong>eta</strong>n (erretzea,<br />
elikadura-nahasteak,…) oinarritzen dira. Pentsa daiteke ekintza horien azpian herstura<br />
dagoela. Hala ere, jokabide batzuen azalera erabiltzen da erlazio hori frogatzeko,<br />
ikuspegi dinamikoarekin oso bateragarria ez dena. Eskaini nahi izan den ebidentzia
1. kapitulua. Mendekotasuna 35<br />
enpirikoa jokabide zehatz batzu<strong>eta</strong>tik eratorria da, subjektuen barnean oso erroturik<br />
dauden nortasunaren islak azaltzeko. Ikuspegi psikodinamikoarekin bat ez etortzeaz<br />
gain, oso zaila da erlazio zuzena antzematea aho-jokabideen <strong>eta</strong> barne dinamiken artean.<br />
Hala ere, gure ustez, mendeko pertsonengan aho ekintza ugari egoteak ez du zuzenean<br />
frogatzen aho aroarekiko erlazioa.<br />
1.1.3.3. <strong>Atxikimendu</strong>aren Teoriatik<br />
Bowlbyk (1969/1982, 1973, 1980) <strong>eta</strong> Ainsworthek (1969, Ainsworth, Blehar,<br />
Waters, <strong>eta</strong> Wall, 1978) atxikimenduaren teoriaren oinarriak jarri zituzten, <strong>eta</strong> biek,<br />
atxikimenduzko lotura horr<strong>eta</strong>z gain, mendekotasunaz ere hitz egiten dute. Bowlbyk<br />
(1973) atxikimendu antsiatsuarekin parekatzen du “gehiegizko” mendekotasuna edo<br />
“gainmendekotasuna” hitzak erabiltzen dituela (mendekotasun normalaren neurria<br />
zehazten ez badu ere). Ainsworthek (1972) ere aipatu zituen atxikimendua <strong>eta</strong><br />
mendekotasuna kontzeptuen arteko lotura, gauza desberdinak direla argitu bazuen ere.<br />
Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, teoria honen <strong>eta</strong> mendekotasunaren arteko loturaz hurrengo<br />
kapituluan jardungo dugu sakonago.<br />
1.1.3.4. Mendekotasuna beste korronte batzu<strong>eta</strong>n<br />
Aztertu ditugun ikuspegiak izan dira mendekotasuna ezaugarri indibidual gisa<br />
jotzen duten horiek, azken finean hauxe baita gure abiapuntua mendeko pertsonaren<br />
dinamikak aztertzeko. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, mendekotasunez jardun duten beste bi<br />
eskolaren kontzepzioa aipatu behar da, alor hon<strong>eta</strong>ko literaturan kontribuzio handia egin<br />
dute <strong>eta</strong>. Batetik, koordenatu desberdinak erabiltzen dituen psikologia feministaren<br />
definizioa, <strong>eta</strong>, bestetik, familia terapeuten kontzeptualizazioa ikuspegi sistemikotik.
36 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Lehenago aipatu da feministen jarrera mendekotasunaren <strong>eta</strong><br />
femeninotasunarekiko auziaren inguruan. Ikuspegi hon<strong>eta</strong>tik mendekotasuna ez da<br />
erregresio jokabide, pasibotasun femenino, ahultasun edo patologi ezaugarri gisa<br />
begiesten. Gizabanako heldua besteen mende egon <strong>eta</strong> besteak bere mende egoteko gai<br />
da bere behar <strong>eta</strong> besteen beharr<strong>eta</strong>rako modu berdinkide batean. Alderdi moldakorra<br />
identifikatzen dute, baina ez bere alderdi patologikoa. Adibidez, Siegelek (1988)<br />
mendekotasunaren onurak deskribatu zituen <strong>eta</strong> mendekotasunak izan ditzakeen <strong>eta</strong> sor<br />
litzakeen alde patologikoak mintzatzean, gizartearen rolaren eraginak besterik ez zituen<br />
aipatu, non amaren papera zuritzen duen gizartearen mezularia besterik ez baita. Argi<br />
<strong>eta</strong> garbi, <strong>eta</strong> lehen esan bezala, korronte hon<strong>eta</strong>tik mendekotasunaren alderdi<br />
negatiboak detektatu baziren ere, indar handiena mendekotasuna ezaugarri positibo gisa<br />
deskribatzean <strong>eta</strong> gizarte androzentrikoaren ukapenean egin zen.<br />
Famili sistemen teoriatik Lernerrek (1983) emakumearen mendeko jokaeraren<br />
funtzioa familia dinamikarako zentzu handia duela dio. Emakumearen kasuaz<br />
mintzatzen da familiaren barneko dinamikan bultzatzen dena delako, baina hauxe ere<br />
gizonen kasura zabaldu daiteke zentzu berean. Familiaren oreka mantentzeko, <strong>eta</strong> beste<br />
kideak ez mintzeko, emakumeak mendekotasun egoera hori mantentzera derrigortuta<br />
ikusten du bere burua. Funtsezkotzat jotzen du autoreak psikoterapeutaren papera.<br />
Terapeuta dinamika hon<strong>eta</strong>z ez jabetzearen ondorio bat, emakumearen portaera<br />
negatiboki konnotatzean (adibidez, ahula edo infantila deituz), pazientea presiopean<br />
jartzen dela da. Alde batetik, autonomiaranzko aldak<strong>eta</strong>rako erresistentzia datorkio<br />
familiaren jokabide horren funtzioaz ez onartzean, familiaren desoreka suposatuko<br />
lukeen mugimendua eskatzen baitio. Mendekotasunaren interpr<strong>eta</strong>zio hau argigarria da<br />
sistemen dinamiken ulermenerako. Hala ere, gure helburua gizabanako mendekoaren
1. kapitulua. Mendekotasuna 37<br />
dinamikak bere baitan aztertzea denez gero, ez gara kontzeptualizazio hon<strong>eta</strong>tik<br />
abiatuko.<br />
1.1.4. OSASUNA/PATOLOGIA<br />
Mendekotasunaren inguruko ikerk<strong>eta</strong> desberdin<strong>eta</strong>n ikusten dira bi jarrera<br />
desberdin: denok gradu handiagoan edo txikiagoan dugun nortasuneko ezaugarri gisa,<br />
edo bestela hitz egiten da mendeko subjektuez ikuspuntu patologikotik. Edozein<br />
kasutan, ez da oso argi gelditzen patologiaren <strong>eta</strong> normaltasunaren arteko mugak non<br />
dauden, ezta continuum bereko bi muturrak diren edo, aldiz, kontzeptu desberdinak<br />
diren, <strong>eta</strong> orduan, honen arabera, modu desberdinean neurtu beharko genituzkeen.<br />
Mendekotasuna prozesu normala dela seinalatzen dutenen artean, lehen<br />
aipatutako psikologia feministen partaideak ditugu (Gilbert, 1987; Stiver, 1984;<br />
Fernández Villanueva, 1989), nortzuek mendekotasunaren alderdi osasuntsua <strong>eta</strong><br />
positiboa besterik ez duten komentatzen. Psikoterapeutek, ordea, mendekotasuna aztertu<br />
<strong>eta</strong> tratatu dute patologiaren alderdia nabarmenduz (Charest, 1992; West, Rose, <strong>eta</strong><br />
Sheldon, 1993). Autore hauek baieztatzen dute <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasun handia izan<br />
dela tradizionalki helduen <strong>pertsonarteko</strong> harreman ez osasuntsuen ezaugarri bat.<br />
Mendekotasunaren identifikazioa prozesu osasuntsu <strong>eta</strong> patologikoa bezala aldi<br />
berean, ikerketen aurrerapenerako laguntzen ez duen nahasmena suposatzen du.<br />
Horregatik, <strong>eta</strong> Birtchnellek (1991a) adierazi zuen bezala, mendekotasun normalaren <strong>eta</strong><br />
anormalaren artean desberdindu behar dugu, edo gutxienez argitu kontzeptua erabiltzen<br />
dugun bakoitzean.
38 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Beraz, esan daiteke mendekotasun normala zera litzatekeela: baldintza<br />
beharrezkoa <strong>eta</strong> positiboa pertsonaren garapenean heldutasun funtzionaleko egoera<br />
lortzeko (Alonso-Arbiol, 1998). Gaitasun hau haurtzaroan <strong>eta</strong> nerabezaroan<br />
autoritatezko figurarik inportanteenekiko (gurasoekin <strong>eta</strong> irakasleekin, alegia)<br />
elkarrekintzan barneratzen da, <strong>eta</strong> gradu txikiagoan adinkideekin. Honek ahalbideratzen<br />
du eguneroko bizitzan bere muga normalak ezagutzen <strong>eta</strong> onartzen, hala nola besteen<br />
laguntza eskuratzen berarenganako konfiantza falta sentitu gabe, geroko <strong>pertsonarteko</strong><br />
harreman<strong>eta</strong>rako helduaroan.<br />
Bestalde, teorikoen artean zenbait desakordio egon den arren, azkeneko joera<br />
mendekotasunaren alde ez moldakorra onartzea da. Horrela, orokorrean, mendekotasuna<br />
azaltzen duen pertsona litzateke besteenganako gehiegizko mendekoa izatea bere<br />
ongizaterako <strong>eta</strong> besteekiko harreman<strong>eta</strong>rako kaltegarria den maila batean (Birtchnell,<br />
1988). Kategoria honek alderdi patologikoari edo ez-moldakorrari aipamena egiten<br />
badio ere, mendekotasuna gizaki guztiok maila batean dugun ezaugarria da. Hala ere,<br />
aipatu definizioa oso orokorra izateaz gain, ez da batere operatiboa. Zorionez,<br />
mendekotasun anormala edo patologikoaren deskribapen oso zehatza eskaintzen digu<br />
DSM-IVren (APA, 1994) Mendekotasunagatiko Nortasunaren Nahasteak, aurreko<br />
bertsio<strong>eta</strong>n emandako deskribapenen bilakaera jasoz. DSM-IVren azkeneko bertsio<br />
hon<strong>eta</strong>n nahastearen diagnostikorako zortzi irizpid<strong>eta</strong>tik gutxienez bost behar dira<br />
(Hirschfeld, Shea, <strong>eta</strong> Weise, 1991). Eginiko aldaketek gutxitzen dute balizko<br />
teilakadura nortasunaren beste nahaste batzuekin, <strong>eta</strong> aurkikuntza enpirikoak egokitzen<br />
dituzte mendeko nortasunaren dinamik<strong>eta</strong>ra <strong>eta</strong> korrelatu<strong>eta</strong>ra (Bornstein, 1993). Era<br />
berean, Nazioarteko Gaixotasunen Sailkapenaren azken bertsioaren (ICD-10;<br />
Osasunerako Mundu-Erakundea, 1992) definizioa <strong>eta</strong> DPDren 10 irizpideak berdinak ez
1. kapitulua. Mendekotasuna 39<br />
badira ere, oso antzekoak direla esan dezakegu. Hortaz, mendekotasun patologikoak<br />
jasan izan dituen kritikek bere zabaltasuna <strong>eta</strong> zehaztasunik eza direla <strong>eta</strong> (Cadbury,<br />
1991), ez dute leku handirik hemen, DSM-IVren DPDren definizioak <strong>eta</strong> diagnosirako<br />
irizpideek ondo zehazten baitute.<br />
Mendekotasun normalerako <strong>eta</strong> patologikorako bi definizio desberdin aurkeztu<br />
diren arren, continuum bereko mutur biak dira. Mendekotasuna haurtzaro normalaren<br />
deskriptorea izaten da gehiagotan helduaroarena baino, <strong>eta</strong> horregatik mendekotasuna<br />
helduengan sarritan ikusten da heldutasun maila normala lortzeko akats gisa. Parens <strong>eta</strong><br />
Saul (1971) autoreen ustez, haurtzaroan gertatzen den mendekotasuna garapen<br />
normaleko prozesua da, baina helduaroko mendekotasun normatiboa onartzea<br />
beharrezko pausua da mendekotasun patologikoa ulertzeko.<br />
Teorikoki, mendekotasuna garapenaren gabezi<strong>eta</strong>tik sortua ulertzen da. Gabezi<br />
hauen artean guraso figurengandik <strong>eta</strong> familiarengandik oro har banantzen ez jakitea,<br />
identitate oso segurua ez osatzea, konpetentziaren sentimendua <strong>eta</strong> norbere balioaren<br />
ebaluazio errealista ez lortzea, <strong>eta</strong> onartua izatearen sentimendua ez lortzea aurkitzen<br />
dira helduen munduan. Mendeko pertsona helduak bere bizitzan erabiltzen dituen<br />
harreman patroi<strong>eta</strong>ra eramaten ditu gabezi horiek (Birtchnell, 1988).<br />
Mendekotasun normala gizarte egoera batzu<strong>eta</strong>n beharrezkoa den ezaugarria da<br />
(Birtchnell, 1991a). Mendekotasun normalaz hitz egiten dugunean gizabanakoaren<br />
bilakaeran moldakorra den ezaugarri gisa hartzen dugu kontutan, <strong>pertsonarteko</strong><br />
egoer<strong>eta</strong>n besteengan konfiantza izatea suposatzen duena. Heldutasun osasuntsuak
40 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
mendekotasun heldua suposatzen du, non pertsona heldu osasuntsuak emozionalki<br />
interdependenteak diren (Fairbairn, 1946, Greenberg <strong>eta</strong> Mitchellen aipatua, 1983).<br />
Laburbilduta, gizakiak garenez gero, <strong>pertsonarteko</strong> harreman<strong>eta</strong>n batzu<strong>eta</strong>n<br />
jasotzea <strong>eta</strong> beste<strong>eta</strong>n ematea egokitzen zaigu. Dinamika hau modu orekatuan gertatzen<br />
denean, harremanen heldutasuna dakar. Bikote harremanez hitz egitean, Charestek<br />
(1992) ben<strong>eta</strong>ko heldutasuna bikote harremanean autonomoa izatean datzala dio.<br />
Mendekotasun patologikoaz hitz egitean, aldiz, gizabanakoaren funtzionamendu<br />
autonomoa galarazten duen fenomenoaz ari gara, DSM-IVean (APA, 1994) seinalatzen<br />
den zentzuan. Izan ere, II. ardatzeko nahasteak osasunetik patologiara doan continuum<br />
batean kokatzen direla baieztatzen da (Widiger <strong>eta</strong> Frances, 1987; Livesley, 1987;<br />
Wiggins <strong>eta</strong> Pincus, 1989; Widiger <strong>eta</strong> Sanderson, 1995). Batzu<strong>eta</strong>n mendekotasunaren<br />
kontrakoaz hitz egiteko independentzia kontzeptua erabilia izan den arren, konstruktu<br />
diferente bi dira <strong>eta</strong> ez dira nahastu behar. Mendekotasunaren kontrakoa ez da<br />
independentzia. Izatekotan, autonomia izan liteke, mendekotasuna dimentsio bipolar<br />
gisa hartzen bada (Bornstein, 1998). Independentzia besteekin lotzeko gogo falta<br />
deliberatua, defentsazkoa da. Autonomiak, ordea, seguritatea, barne-kontrola <strong>eta</strong><br />
eraginkortasuna konnotatzen du, baina ez du inplikatzen besteekiko ez lotzeko nahia<br />
(Birtchnell, 1987). Hortaz, mendekotasuna kontzeptuak ekarri duen nahastea behin<br />
betiko ekiditeko, mutur patologikoa mendekotasun hitzaz izendatzea <strong>eta</strong><br />
normaltasuneko muturrari interdependentzia edo autonomia deitzea erabaki dugu.<br />
Hortaz, mendekotasun altua erakusten ez duen pertsona ez-mendekoa edo autonomoa<br />
izango da.
1. kapitulua. Mendekotasuna 41<br />
Konstruktu berdinaz ari bagara ere, guri mendekotasuneko muturra interesatzen<br />
zaigu, alegia, patologia. Arazo dator continuum batean dagoenean noiz den patologikoa<br />
esan behar denean. Auzi hau konpontzeko diagnostiko klinikoaz dihardugunean,<br />
psikoterapeutaren kontsultan aintzakotzat hartzen diren beste faktoreen informazioa<br />
dugu nahasteen testuingurua detektatzeko. Gogoratu behar da DSM-IVean (APA, 1994)<br />
erabiltzen diren irizpideak nahasteen sailkapenerako gida besterik ez direla terapeutaren<br />
ebaluazioaren jarduera orokorrean. Ikerk<strong>eta</strong>k burutzen direnean, ordea, helburua ez<br />
denez terapia baterako subjektuen diagnosia ematea, populazio bakoitzaren<br />
identifikaziorako hurbilpena erabiliko dugu ikerk<strong>eta</strong>ren hipotesien kontrasterako.<br />
1.1.4.1. Mendekotasunagatiko Nortasuneko Nahastea (DPD)<br />
DPDaren sintomek I. ardatzeko zenbait nahasteren sorreran <strong>eta</strong> ibilbidean<br />
eragina izan dezakete (errebisio baterako ikusi Bornstein, 1993).<br />
Mendekotasuna kontzeptuaren erak<strong>eta</strong> hiru ikuspegi desberdin<strong>eta</strong>tik egin da:<br />
Psikoanalisitik, gizarte ikaskuntzatik <strong>eta</strong> etologiaren teoriatik (Hirschfeld et al., 1977).<br />
Psikoanalisitik gizarte objektuekiko erlazioa amarekin adibidez, mendekotasun iturria<br />
ikusten da, barneko grina azpimarratzen dela. Gizarte ikaskuntzatik mendekotasuna<br />
ikasitako jokabidea da, senezkoa dela ukatuz <strong>eta</strong> amarekin garatutako harremana beste<br />
subjektuekiko <strong>eta</strong> egoer<strong>eta</strong>ra zabaltzen <strong>eta</strong> egokitzen da. Ikuspegi etologikotik<br />
atxikimendu hitza proposatu zen subjektu bat beste pertsona konkretu batekin eratzen<br />
duen harremana izendatzeko. Hiru ikuspegi hauek zerbait komuna izanik ere, ez dira<br />
berdinak: Psikoanalisiak senezko indarra hartzen du kontutan, gizarte ikaskuntza<br />
ikask<strong>eta</strong>n oinarritzen da, <strong>eta</strong> ikuspegi etologikoak alderdi biak hartzen ditu aintzakotzat.
42 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Hiru hau<strong>eta</strong>tik sortu da DSMean agertzen den mendekotasunagatiko nahastea,<br />
mendekotasun ez-normalaz ari dela.<br />
1.1.4.1.1. DPDaren bilakaera DSMean<br />
DPDren irizpideak asko aldatu direnez azkeneko mende erdi hon<strong>eta</strong>n, bilakaerari<br />
errepasoa ematea komeni da.<br />
Gehiegizko mendekotasun beharren inplikazio klinikoak Kraeplinek (1913),<br />
Schneiderrek (1923), Abrahamek (1927) <strong>eta</strong> Fenichelek (1945), besteak beste,<br />
komentatu zituzten. Hala ere, Bornsteinek (1993) seinalatzen du DSM-Iean (APA,<br />
1952) mendekotasuneko nortasunak oso atentzio gutxi jaso zuela, pasibo-agresiboko<br />
nortasunaren azpimotatzat hartua, "pasibo-mendekotasun mota", izan baitzen.<br />
Nahasteak hasierako kontzeptualizazio psikodinamikoen antza handia zuen (Bornstein,<br />
1997) <strong>eta</strong> babesgab<strong>eta</strong>suna, ezbaia <strong>eta</strong> ukapen jokabideak dira bere ezaugarriak<br />
(Hirschfeld et al., 1991).<br />
Bornsteinek (1993, 1997) azpimarratzen du DSM-IIan (APA, 1968) nahasteak<br />
jaso zuen arr<strong>eta</strong> txikia, dena batzen zuen "mota espezifikoko beste nortasunaren<br />
nahasteak" kategoriaren barnean sartu baitzen. Pasibo-mendeko nortasunaren inolako<br />
deskribapenik ezta etiologiaren inguruko hipotesirik ere ez zen eskaintzen. Horrez gain,<br />
ez zegoen sintomen deskribapen zehatzik ezta bere etiologiarako hipotesirik (Bornstein,<br />
1993; 1997; Hirschfeld et al., 1991).<br />
DSM-IIIan (APA, 1980a) pixka bat zehatzago deskribatu zen, <strong>eta</strong> hiru sintoma<br />
zabalen arabera definituta zegoen: (a) pasibotasuna <strong>pertsonarteko</strong> harreman<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong>
1. kapitulua. Mendekotasuna 43<br />
ezgaitasuna independenteki funtzionatzeko, (b) norbere beharrak beste beharren atzetik<br />
jartzeko prest egotea, (c) autokonfiantza falta. Hain irizpide zabalak izatean, teilakadura<br />
izan zezaketen (Bornstein, 1993). DSM-Iean baino zehatzagoa izanik ere, zabalegia<br />
izaten <strong>eta</strong> beste DSM-IIIko nahaste batzuekin (adibidez, agorafobiarekin)<br />
baliozkotasuna bereizgarriaren falta izaten jarraitzen du.<br />
DSM-III-Rean (APA, 1987) hobeto definitzen da <strong>eta</strong> 9 irizpide eskaintzen dira,<br />
gutxienez bost behar direla diagnosi positiborako. Irizpide gehienak DSM-IIaren<br />
pasibotasunaren <strong>eta</strong> azpitik jartzearen elaborazioak direla gogorarazten dute Hirschfeld<br />
<strong>eta</strong> laguntzaileek (1991). Bestalde, norberarenganako konfiantza gutxi ezabatu zen, <strong>eta</strong><br />
kritizismoari sentikortasuna azaltzen duen irizpidea ere gehitu zen. Funtsezko<br />
ezaugarria mendeko <strong>eta</strong> sumisioko jokabidezko patroi orokorra da. Bornsteinek (1993)<br />
bi arlotan banantzen ditu sintomak: (1) jokabidezko arloan (irizpide 1, 2, 4, <strong>eta</strong> 5); <strong>eta</strong><br />
(2) arlo afektiboan (irizpide 3, 6, 7, 8, <strong>eta</strong> 9). Autore honek DSM-III-Rari ikusten dion<br />
abantaila zera da: mendekotasunarekin lotzen diren jokabideak ez dira nahasten<br />
atxikimenduarekin lotzen direnekin, beste mendekotasunaren neurri batzu<strong>eta</strong>n bezala,<br />
adibidez Bellerren (1955) eskala. Kontu handia eduki zen II. ardatzeko beste<br />
nahasteekiko teilakadurak ekiditeko (Hirschfeld et al., 1991), <strong>eta</strong> horregatik DSM-IVko<br />
bertsiorako irizpide bat kendu zen baliozkotasuna bereizgarria hobetzeko.<br />
DSM-IVan mendekotasunagatiko nortasunaren nahastea diagnostikatzeko<br />
agertzen diren irizpideez gain, kulturarekin, adinarekin <strong>eta</strong> sexuarekin lotzen diren<br />
alderdiak ere jorratzen dira. Hemen, lehen aldiz, kultura bakoitzak ezartzen dituen<br />
erlazio ereduak kontutan hartzen dira batetik bestera gertatzen diren aldeek diagnostiko
44 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
okerra egitera ez eramateko. Honela espezialistak ebaluatzerakoan atalasea aldatuko du<br />
honen arabera.<br />
DSM-IVrekin konparatuz, DSM-III-Rko azkeneko irizpidea ("kritikek edo<br />
gaitzespenek erraz mintzen dute", APA, 1987, 42. orr.) ezabatzen bada ere, DSM-IVko<br />
hirugarrenak inplikatzen duela esan daiteke ("besteekiko desadostasuna adierazteko<br />
zailtasuna laguntzaren edo onarpena galtzearen beldur baita"). Funtsean, aldak<strong>eta</strong>rik<br />
nabarmenena DSM-IIItik DSM-III-Rra egiten da, non zehaztapena areagotzen den.<br />
DSM-IIIaren detekziorako irizpideak ondokoak dira: Norbere bizitzako arlo<br />
garrantzitsuen<strong>eta</strong>n besteei uztea erantzukizunak hartzen, norberaren beharrak besteen<br />
azpitik jartzea, besteen mende dagoela bere buruaz arduratu behar ez izateko.<br />
DSM-IVren azkeneko bertsioaren zortzi irizpiderekin, lehen esan bezala,<br />
definizio <strong>eta</strong> zehaztapen maila egokira iritsi zen, nortasunaren beste nahasteekiko<br />
teilakadura gutxitzean.<br />
1.5. MENDEKOTASUNAREN DEFINIZIO BATERANTZ<br />
Lehen esan dugun bezala, mendekotasunaren formulazioa objektu-harremanen<br />
teoria psikoanalitikoa, gizarte ikaskuntza, <strong>eta</strong> atxikimenduaren teoria izan ditu sorburu.<br />
Gaur egun gorputz <strong>eta</strong> zehaztapen nahikoa duen Mendekotasunagatiko Nortasunaren<br />
Nahastearekin (APA, 1994) identifikatu dezakegu. Nahastea honela deskribatzen da:<br />
“… besteek norberaren kargu egiteko gehiegizko behar orokortua, jokabide<br />
mendeko <strong>eta</strong> itsaskorrak <strong>eta</strong> banantzearen beldurra sortzen dituena …” (665 orr.) non<br />
halaber aipatzen den testuinguru desberdin<strong>eta</strong>n aurkezten dela, helduaroaren hasieran
1. kapitulua. Mendekotasuna 45<br />
sortzen dela <strong>eta</strong> norbere hautematea den bera ez dela gai ondo moldatzeko besteen<br />
laguntzarik gabe.<br />
Bere diagnosirako gidatzen duten zortzi irizpideak terapiako testuinguruan<br />
kontutan hartu beharrekoak dira, bost eskatzen direla gutxienez diagnosi positiboa<br />
emango bada. Hurrengo hauek dira:<br />
(1) Subjektua ez da gai eguneroko erabakiak hartzeko besteei aholku <strong>eta</strong><br />
gomendio ugari (gehiegi) eskatu gabe.<br />
(2) Bere bizitzako alor nagusi<strong>eta</strong>n besteek ardura hartzearen beharra.<br />
(3) Onespenaren edo laguntzaren galeraren beldurrez besteekiko<br />
desakordioa adierazteko zailtasunak ditu.<br />
(4) Proiektuak hasteko edo norbere ekimenez gauzak egiteko zailtasunak<br />
ditu (bere judizioan edo gaitasun<strong>eta</strong>n duen konfiantza ezagatik, energia edo<br />
motibazio faltagatik baino).<br />
(5) Urrunegi joaten da besteengandik babesa <strong>eta</strong> laguntza lortzearen<br />
desirak bultzatua, eginbehar desatseginak egiteko boluntario aurkezteko<br />
punturaino.<br />
(6) Deseroso edo galduta egon ohi da bere buruaz arduratzeko gai ez<br />
izatearen gehiegizko beldurrengatik.<br />
(7) Garrantzizko harremana bukatzean, presaka bilatzen du behar dituen<br />
zaintza <strong>eta</strong> laguntza emango dien beste harreman bat.<br />
(8) Modu ez errealistan kezkaturik egoten da abandonatua izatearen <strong>eta</strong><br />
bere buruaz zaindu behar izatearen beldurrez.
46 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, mendekotasunaren izaera hobeto azaltzen duten hiru aspektu<br />
komentatu behar dira:<br />
ezaugarria.<br />
(1) Mendekotasunaren osagai desberdinak.<br />
(2) Mendekotasuna subjektuaren izaeraren baitan dagoen nortasun<br />
(3) Mendekotasunaren mota diferenteak.<br />
1.1.5.1. Mendekotasunaren osagai desberdinak<br />
Mendekotasuna osagai desberdinak dituen konstruktu gisa ulertu behar da.<br />
Mendekotasun izaera osatzen duten elementuek, elkarren artean askeak izanik, elkarri<br />
eragiten diote aldi berean Pertsonarteko mendekotasuna, baloratuak diren beste pertsona<br />
batzuekiko lotura estuaren, elkarreraginaren, <strong>eta</strong> konfiantzaren beharraren inguruan<br />
dagoen pentsamenduez, usteez, sentimenduez <strong>eta</strong> jokabideez osatutako multzoa<br />
litzateke Hirschfeld, Klerman, Chodoff, Korchin, <strong>eta</strong> Barret (1976) autoreen ustez.<br />
Pentsamenduak norberaren <strong>eta</strong> besteekiko harremanen ikuspegiaz ari dira. Usteak<br />
norberak laguntasunari, intimitateari, interdependentziari <strong>eta</strong> abarrei uzten dion lekua<br />
da. Sentimenduak, emozio bai positiboak (epeltasuna, hurbiltasuna, afiliazioa) bai<br />
negatiboak (hutsunea, banantzea <strong>eta</strong> bakardadea) biltzen ditu. Jokabideek <strong>pertsonarteko</strong><br />
intimitatea mantentzeko helburua dute, adibidez atsegina izanez, aholkua eskatuz edo<br />
emanez, edo besteak lagunduz.<br />
Zentzu berean, Bornstein (1993, 1996a) ere mendekotasunaren lau osagaiez<br />
mintzatzen da pentsamenduak <strong>eta</strong> usteak elementu kognitiboaren barnean sartzen<br />
dituela, <strong>eta</strong> motibaziozko osagaia aipatzen duela lehenbiziko. Autore honek proposatzen
1. kapitulua. Mendekotasuna 47<br />
dituen osagaiak Hirschfeld <strong>eta</strong> laguntzaileen (1976) deskribapen zehatzagoa besterik ez<br />
dira, <strong>eta</strong> autore hauek irekitako bidea osatzen dute. Horrela, Bornsteinek (1993, 1996a)<br />
proposatzen du mendekotasunaren definizioa frogagarriak diren parametro<strong>eta</strong>tik abiatuz<br />
egin behar dela, alegia integratuz bere funtsezko lau osagaiak:<br />
Kognitiboa. Bere buruaz ahula <strong>eta</strong> inefikazaren irudia edukitzea besteak<br />
boteretsu <strong>eta</strong> indartsu ikustearekin batera. Norbere burua inefikaz ikustea osatzen da<br />
beste pertsonek egoerak kontrolatzeko gaitasuna duten pentsamenduarekin.<br />
Motibaziozkoa. Besteengandik zaintza, gida <strong>eta</strong> laguntzarako (support)<br />
behar nabarmena.<br />
Afektiboa. Abandonuaren beldurra <strong>eta</strong> besteen ebaluazio negatiboaren<br />
beldurra; antsiatsu edo beldurti bihurtzea independenteki jokatu behar denean, batik<br />
bat norberaren ekintzak besteek ebaluatu behar dituztenean.<br />
azaltzea.<br />
Jokabidezkoa. Balizko zaindariarekiko loturak mantentzeko jokabideak<br />
1.1.5.2. Mendekotasuna subjektuaren ezaugarri gisa ulertua<br />
Beste nonbait esan dugun bezala, nortasunaren nahasteak osasunetik patologiara<br />
doan continuum batean kokatzen dira. Era berean, pentsamenduen, usteen,<br />
sentimenduen <strong>eta</strong> jokabideen multzo hau nortasun normaleko osagaia da, <strong>eta</strong> ez soilik<br />
patologiaren adierazlea (Hirschfeld et al., 1977).<br />
Mendekotasuna hitza gauza asko deskribatzeko erabilia izan denez (egoera,<br />
jokabidea, jarrera, nortasun-ezaugarria), zer neurtuko dugun ondo zehaztu behar dela<br />
zioen Birtchnellek (1991a). Horr<strong>eta</strong>rako autore honek proposatu zuen mendeko<br />
erantzunaren <strong>eta</strong> mendeko izaeraren arteko banak<strong>eta</strong> egitearen.
48 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Mendekotasuna neurtzen dugunean aldak<strong>eta</strong> txiki batzuk sumatu daitezkeen<br />
arren, gizabanakoarengan nahikoa egonkorra den ezaugarriaz hitz egin daiteke, <strong>eta</strong><br />
egokiagoa da mendeko pertsonaz hitz egitea mendekotasun altua azaltzen duenean.<br />
Beste autore batzuek (Rossman, 1984; Pincus <strong>eta</strong> Gurtman, 1995) ere mendekotasuna<br />
hauek nortasuneko ezaugarri gisa ikustea azpimarratu dute. Rossman (1984) jokabide<br />
isolatuen behak<strong>eta</strong>tik urruntzen da. Bere hitz<strong>eta</strong>n, mendeko pertsonak lirateke:<br />
"Maitasunezko, afektuko, oniritziko <strong>eta</strong> beste pertsona batzuengandik laguntzako behar<br />
oso handia duten pertsonak" (317 orr.). Bere dinamikez mintzatzen da, kanporako<br />
emaitza albo batera utziz.<br />
Izan ere, mendeko pertsonak azaltzen dituen jokabideak oso bestelakoak izan<br />
daitezke bere motibazio nagusiari erantzuten diotela. Bornsteinen ustez (1992, 1993),<br />
mendeko pertsonaren motibazio nagusia babesa <strong>eta</strong> laguntza lortzea direla kontutan<br />
harturik, batzu<strong>eta</strong>n mendeko jokabideak azalduko ditu, <strong>eta</strong> beste<strong>eta</strong>n mendeko<br />
jokabidetzat jotzen ez direnak azalduko ditu. Batzu<strong>eta</strong>n pasiboki <strong>eta</strong> beste<strong>eta</strong>n aktiboki<br />
azaltzearen arrazoia ulertu behar da mendeko pertsonaren testuinguru orokorrean. Ez<br />
ditugu jokabideak modu isolatuan ulertu behar, baizik <strong>eta</strong> pentsatuz mendeko<br />
pertsonaren helburu nagusia lortzeko, zaintzara (nurturance) <strong>eta</strong> laguntzara (support)<br />
bideratutako harremanak lortzeko <strong>eta</strong> mantentzea alegia, estrategia desberdinak<br />
erabiltzen direla (Bornstein, 1995a). Laguntzaren (help) <strong>eta</strong> zaintzaren bilak<strong>eta</strong>rako<br />
jokabideak eratortzen dira mendeko pertsona berataz duen irudiaz. Honek bere burua<br />
babesgabe <strong>eta</strong> inefikaz gisa ikusten du <strong>eta</strong> aldi berean besteak indartsu <strong>eta</strong> boteretsu<br />
ikusten ditu. Gauzak horrela, mendeko pertsonak, testuinguru <strong>eta</strong> egoeraren arabera,<br />
zaintzara <strong>eta</strong> laguntzara bideratutako harremanak lortzeko <strong>eta</strong> mantentzeko efikazagoak
1. kapitulua. Mendekotasuna 49<br />
izan daitezkeen jokabideak aukeratzen ditu. Marko teoriko interakzionista batetik<br />
mendekotasunaren azpiko konstruktu kognitiboekin lotzen diren jokabideen arteko<br />
azalpen koherentea dago. Jokabideak aldatzen dira denboran zehar <strong>eta</strong> egoera<br />
guzti<strong>eta</strong>rako.<br />
1.1.5.3. Mendekotasun mota desberdinak<br />
Mendekotasun patologiko orokorraz hitz egiten dugun arren, honen barnean<br />
mendekoa izateko era desberdinak daude, hots, mendekotasun mota desberdinez hitz<br />
egin dezakegu. Garrantzizkoa da mota desberdinak antzematea subjektu batzuk<br />
mendekotasun mota diferenteak azaldu ditzakeelako, <strong>eta</strong> mota bakoitzaren ezaugarriak<br />
ezagutu behar ditugu.<br />
Mende honen erdialdean teoria alorretik egin ziren hasierako saiakera batzuk<br />
azpiko kategoriak bilatzeko, <strong>eta</strong> ondoren etorri ziren hipotesi horiek baieztatzeko<br />
zenbait proba enpiriko. Lehenengo proba enpiriko hauek, hala ere, emaitza kontrajarriak<br />
azalarazi zituzten <strong>eta</strong>, beste analisi teknika batzuen sorrera <strong>eta</strong> zabalkundea gertatu arte,<br />
ez da frogarik egon mendekotasunaren dimentsioen auzian.<br />
Mendekotasun moten gaian 1955. urtean <strong>eta</strong> gizarte ikaskuntzaren ereduaren<br />
barruan kokatzen da Heathersen proposamena. Autore honek aurrekariak, korrelatu <strong>eta</strong><br />
ondorio desberdinak zituzten bi dimentsio desberdindu zituen: instrumentala <strong>eta</strong><br />
emozionala. Honek inplikatzen zuen instrumentalki mendeko, emozionalki mendeko,<br />
bi<strong>eta</strong>ko, edo ez bata ez bestea ziren subjektuak topatu zitezkeela. Beste autore batzuek<br />
ere seinalatu zituzten bi mendekotasun mota hauen arteko diferentzia handia (ikus<br />
Hartup, 1963; Marcus, 1976). Heathersen (1955) ustez, diferentzia azaltzen duen
50 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
alderdirik nabarmenena zera da: mendekotasun instrumentalean beste pertsonen<br />
erantzunak lehen mailako errefortzuak lortzeko tresnak dira, <strong>eta</strong> mendekotasun<br />
emozionalean besteen erantzun eurek errefortzu gisa jokatzen dute. Heathersen (1955)<br />
eredua ondo onarturik izan zen 1950eko hamarkadaren amaieran <strong>eta</strong> 1960eko<br />
hamarkadaren hasieran (Hartup, 1963; Walters <strong>eta</strong> Parke, 1964). Denboraz, bi dimentsio<br />
hauen kontzeptualizazio askea oso kritikatua izan zen (ikus Gewirtz, 1972a), <strong>eta</strong><br />
ikerk<strong>eta</strong> enpiriko asko eredu honekin kontrajarri agertu ziren. Ikertzaileak ez ziren<br />
gauza izan nortasun mendekoaren azpimota bi hauek detektatzeko. Eta Heathersek<br />
proposatutako jokabideen bitartez korrelazio moderatu<strong>eta</strong>tik altu<strong>eta</strong>ra ikusi ziren<br />
mendekotasun emozionalean <strong>eta</strong> instrumentalean umeengan zein helduengan (Beller,<br />
1959; Hayakawa, 1977; Jamison <strong>eta</strong> Comrey, 1968; Kagan <strong>eta</strong> Moss, 1960; Livesley,<br />
Schroeder <strong>eta</strong> Jackson, 1990; Maccoby <strong>eta</strong> Masters, 1970; Walters <strong>eta</strong> Parke, 1964;<br />
Yeger <strong>eta</strong> Miezitis, 1985). Kagan <strong>eta</strong> Mossek ere (1960) haurrekin egindako ikerk<strong>eta</strong>n<br />
mendeko jokabideak aztertuz korrelazio positibo adierazgarriak aurkitu zituzten bi<br />
mendekotasun moten artean.<br />
Esan behar da Heathersen (1955) ideia ona zela maila intuitiboan, baina<br />
ikerket<strong>eta</strong>n emaitza negatiboak lortu izana jokabideak soilik aztertzetik dator. Mendeko<br />
pertsonaren motibazio nagusia babesa <strong>eta</strong> laguntza lortzea direla kontutan harturik,<br />
batzu<strong>eta</strong>n mendeko jokabideak azalduko dira, baina beste<strong>eta</strong>n mendeko jokabidetzat<br />
jotzen ez direnak ere azalduko dira, jokabideek bitarteko gisa funtzionatzen baitute<br />
mendeko pertsonaren bizitzan.<br />
Orain urte batzuk, <strong>eta</strong> tresnen konstruktu-baliozkotasuna aztertzeko faktore<br />
analisiaren garapena <strong>eta</strong> zabalkundeari esker, konstruktuaren dimentsio diferentziatuak
1. kapitulua. Mendekotasuna 51<br />
ateratzeko aukera ireki zen. Mendekotasunaren kasuan Hirschfeld <strong>eta</strong> laguntzaileak<br />
(1977) izan ziren lehenengoak metodo hau erabiltzen. Esan beharra dago autoreek<br />
<strong>pertsonarteko</strong> mendekotasuna definitu zutela helduen nortasunaren egitura normalaren<br />
ezaugarri gisa. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, egin zuten definizioaren nolakotasuna gaur egun<br />
dagoen mendekotasun patologikoaren definiziotik gertuago dago. Autoreek hiru<br />
dimentsio desberdin atera zituzten: a) Beste Pertsona Batenganako Mendekotasun<br />
Emozionala (ER), intimitatearen, estimaren <strong>eta</strong> onespenaren beharrean zentratzen dena,<br />
b) Gizarte Autokonfiantza Falta (LS), gida izateko baino, jarraitzeko joeran <strong>eta</strong> gidarako<br />
<strong>eta</strong> aholkurako beharr<strong>eta</strong>n zentratzen dena, <strong>eta</strong> c) Autonomiaren Baieztapena (AA),<br />
norbere baieztapenean zentratzen dena. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, Bornsteinek (1994)<br />
Autonomiaren Baieztapena (AA) azpieskalaren indizeek arazoak aurkezten dituztela<br />
dio. ER <strong>eta</strong> LS azpieskalek nortasunaren <strong>eta</strong> psikopatologiaren aldagaiekin<br />
mendekotasunari buruzko aurreko ikerkuntzarekin modu egonkor batean erlazionatuta<br />
badaude ere, ez da berdin gertatzen AA azpieskalekin. Hau gertatzen da AA azpieskala<br />
ez delako erakutsi inoiz korrelazio positiboa mendekotasunaren inolako neurri<br />
objektiboarekin, proiektiboarekin <strong>eta</strong> jokabidezkoarekin (Bornstein, 1992). Izan ere,<br />
mendekotasunaren eredu teoriko<strong>eta</strong>tik autonomiaren baieztapenak mendekotasunaren<br />
beste neurri batzuekiko korrelazio negatiboa erakutsiko beharko lukeela aurreikusten da<br />
(ikus Birtchnell, 1988, 1991a; Bornstein, 1993; Millon, 1981). Birtchnellen (1991a)<br />
ustez, Pertsonarteko Mendekotasuna Galde-sorta (Interpersonal Dependency Inventory;<br />
IDI) deritzon eskalan ez dago lekurik AA azpieskalarako mendekotasunaren neurria ez<br />
delako zeren <strong>eta</strong> honen bitartez ez baitakigu subjektuaren mendekotasunaren ukapena<br />
edo independentzia soila ari garen neurtzen. Horregatik, autore honek AA azpieskala<br />
IDItik kentzea gomendatzen du, edo bestela independentziaren neurri gisa erabiltzea.<br />
Honi gehitu behar zaio IDI mendekotasuna eskala osoaren puntuazio orokorraren
52 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
arazoa, (<strong>eta</strong> aipatutako AA azpieskalaren arazoen ondorio bat ere dena): Hirschfeld <strong>eta</strong><br />
laguntzailek (1977), datu psikometrikoei arr<strong>eta</strong> handia jarri bazieten ere, ez ziren gauza<br />
izan IDI eskala osorako puntuazioa zehazteko, azpieskalen arteko konbinak<strong>eta</strong>tik<br />
eratorriko litzatekeena. Geroan ikerk<strong>eta</strong> gehiago egin ahala argituko zelakoan, jarraitu<br />
zuten hurrengo ikerket<strong>eta</strong>n IDI azpieskalaren emaitzez soilik informatzen. Puntuazio<br />
orokorra erabili dutenen artean, ikerlari bakoitzak formula desberdin bat erabili izan du,<br />
<strong>eta</strong> beste batzuen kasuan ez dago jakiterik nola kalkulatu duten, informazio hau ez<br />
baitute eskaini.<br />
Mendekotasunaren osagaiak ezarri nahian, Birtchnellek (1991a) hitz egiten digu<br />
aurreko artikulu batzu<strong>eta</strong>n berak eginiko osaketez. Hasieran (Birtchnell, 1984), hiru<br />
osagaiez hitz egiten zuen: afekziozkoa, ontologikoa <strong>eta</strong> deferentziala. Beranduago,<br />
ordea, atxikimendua <strong>eta</strong> harmena (Birtchnell, 1987) izango dira berak sumatzen dituen<br />
dimentsioak. Guzti hauek, ordea, bi osagai nagusitan laburbildu daitezke (Birtchnell,<br />
1991a): instrumentala <strong>eta</strong> emozionala.<br />
Mendekotasunagatiko nortasunaren nahastearekin erlazionatzen ziren<br />
atxikimenduaren <strong>eta</strong> mendekotasun orokorraren ezaugarriak definitu ziren literaturaren<br />
edukiaren analisian oinarrituz (Livesley, 1986, 1987). Livesley <strong>eta</strong> laguntzaileen (1990)<br />
dimentsioak bitan batzen dira: "<strong>Atxikimendu</strong> Insegurua" <strong>eta</strong> "Mendekotasuna" izenak<br />
ezarri zizkiola autoreak. Mendekotasun moten analisi hon<strong>eta</strong>n, euren atxikimendua<br />
kategoriaren barnean osagai emozionalaz kontua ematen duten itemak sartzen dira, <strong>eta</strong><br />
ez soilik atxikimenduari aipamena egiten dioten horiek, beranduago hobeto azalduko<br />
dugun bezala. Mendekotasunaren azpian instrumentalak diren beste ezaugarriak<br />
aipatzen dira. Hauek Birtchnellen (1987) atxikimendua <strong>eta</strong> harmena muturrekin bat
1. kapitulua. Mendekotasuna 53<br />
egiten dute, baita <strong>pertsonarteko</strong> psikologoen afiliazioa <strong>eta</strong> estatusa dimentsioekin ere,<br />
<strong>eta</strong> Pilkonisen "borderline ezaugarriekin" <strong>eta</strong> "gehiegizko mendekotasuna", <strong>eta</strong> Frances<br />
<strong>eta</strong> Widigerren (1987) mendekotasuna <strong>eta</strong> sumisioa desberdintzeko proposamenarekin<br />
ere bai. Birtchnellek proposatzen du bere ustez egokiagoa den terminologia bat:<br />
"intimitate negatiboa" <strong>eta</strong> "umilazio negatiboa". Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, termino hauek<br />
nahasgarriak izateaz gain, ez dira berriro inoiz erabili, ezta autoreak berak ere.<br />
Mendekotasunaren sailkapenean aritu den beste autore bat Bornstein (1993)<br />
dugu. DPDren (DSM-III-R) diagnosirako irizpideak aztertu ondoren, hauek bi alderdi<br />
desberdindu<strong>eta</strong>n kokatu zituen: jokabidezko alderdian (1., 2., 4. <strong>eta</strong> 5. irizpideak) <strong>eta</strong><br />
alderdi afektiboan (3., 6., 7., 8. <strong>eta</strong> 9. irizpideak).<br />
Funtsean, mendekotasun bi mota nagusi agertzen dira egindako analisi<strong>eta</strong>n: bata,<br />
osagai afektiboa duena, zeini geuk Mendekotasun Emozionala deituko diogun, <strong>eta</strong> beste<br />
bat, emozio<strong>eta</strong>tik kanpo bizitzaren beste alderdi praktikoei lotzen zaiela, zeini<br />
Mendekotasun Instrumentala deituko diogun.<br />
1.1.5.3.1. Mendekotasun emozionalaren beste kontzeptualizazio batzuk<br />
Mendekotasun emozionalaren ikerkuntza sistematikoa erlatiboki berria dela esan<br />
daiteke. Hala ere, hasierako beste hurbilpen batzuk egin ziren batez ere maitasunaren<br />
dinamiken azterk<strong>eta</strong>ren erlazioan. Geure mendekotasun emozionalaren<br />
kontzeptualizazioaren definizioarekin kontrastatzeko, ikusiko ditugu aurretik beste<br />
autore batzuek egin zituzten proposamenak antzeko fenomenoak azalduz.
54 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Ahultasun afektiboaz hitz egiten zuten Solomon <strong>eta</strong> Corbit (1974) maitasuna<br />
adikzioarekin parekatzen zutenean. Hauentzat, motibazioaren kontrako prozesuen<br />
teoriatik abiatuz, maitemintzearen sentsazioek ondorengo beste sentsazio batzuk<br />
ekartzen dituzte, <strong>eta</strong> bigarren hauek garrantzitsuagoak izango lirateke errefortzu gisa<br />
funtzionatzen dute adikzioa sortuz. Azalpen mekanizista hau sinpleegia da ez baititu<br />
kontutan hartzen ez pertsonen banakako desberdintasunak ezta kulturaren eragina.<br />
Maitasun adiktiboaz ere mintzatu ziren Peele <strong>eta</strong> Brodsky (1976), beraientzat<br />
maitasun egokitik desberdindu beharko litzatekeen beste maitasun mota bat zela.<br />
Funtsean, autoreek azaltzen zuten norbere selfarengandik ihes egiteko, beste pertsona<br />
baten erabilera gisa. Drogarekin konparatu zuen, herstura gutxitzeko erabiltzen den<br />
neurrian. Bere kontzeptuaren ezaugarriak hauexek lirateke: beste pertsonaren<br />
idealizazioa <strong>eta</strong> onarpen osoa, absortzioa beste horrengan, besteak norbere beharrak <strong>eta</strong><br />
fantasiak betetzen dituen ustea, maitasuna min gisa edo mundu mingarritik ihes egiteko<br />
aterpe gisa ikustea, maitasuna itzela <strong>eta</strong> ezgaitzen duen esperientzia <strong>eta</strong> kasualitatezko,<br />
iheskorra <strong>eta</strong> kontrolaezina den ezaugarri gisa ikustea. Solomon <strong>eta</strong> Corbitek (1974) ez<br />
bezala, Peele <strong>eta</strong> Brodskyk (1976) norberaren ezaugarrien garrantzia hala nola<br />
kulturaren eragina kontutan hartu zituzten, azalpen biologikoak zalantzatan jartzen<br />
diferentzia kulturalarengatik.<br />
Tennovek (1979) erabili zuen “limerence” hitza pertsona batzuek duten<br />
emoziozko ezgaitasun larria deskribatzeko, zein sarritan maitasunezko objektu<br />
desegokia modu etsian bilatzera eramaten dituena. Harreman<strong>eta</strong>n arrakasta zein atsegin<br />
handirik ez lortzeak euren etsipena areagotzen du. Gehien<strong>eta</strong>n emakumezkoengan<br />
gertatzen dela dio, <strong>eta</strong> ezgaitasun hau berezkoa <strong>eta</strong> biokimikak ezarria, emakumeengan
1. kapitulua. Mendekotasuna 55<br />
aurretiko joera izaten sortzen duela. Baieztapen honek ez du zentzu handirik kontutan<br />
hartzen badugu harremanak egiteko <strong>eta</strong> maitatzeko patroiak kultura guzti<strong>eta</strong>n berdinak<br />
ez direla, <strong>eta</strong> proposatzen dena mendebaldeko gizartean behatzen den zerbait den<br />
neurrian, egokiago litzateke emakumeak tradizionalki duen papera harreman<strong>eta</strong>n<br />
aztertzea mendekoen artean emakume gehiago egotearen arrazoei buruz azalpenak<br />
ematekotan.<br />
Norwoodek (1985) batez ere emakumeek pairatzen duten gaitzaz hitz egiten du,<br />
<strong>eta</strong> Peele <strong>eta</strong> Brodskyren (1976) antzera maitasuneko adikzioaz mintzatzen da. Bere<br />
ust<strong>eta</strong>n "gehiegi maitatzea" pertsona batekin obsesionatzea <strong>eta</strong> obsesio horri maitasuna<br />
deitzean datza. Obsesio horrek euren emozioak <strong>eta</strong> jokaera kontrolatzen baimentzen <strong>eta</strong>,<br />
euren osasun <strong>eta</strong> ongizatean kaltea eragiten duela jakinaren gainean egonda ere, horr<strong>eta</strong>z<br />
askatzeko gauza ez direla sentitzen dira. Norwoodek (1985) zioen emakume gehiago<br />
maitasuneko adikzio izateak ez duela inola ere kausa biologikorik, baizik <strong>eta</strong> adikzio<br />
honen sorrera familiarengan bilatu behar dela. Pertsona hauek familia<br />
disfuntzionalengandik datoz, non errealitatearen alderdi nagusienak ukatzen diren, <strong>eta</strong><br />
<strong>rolak</strong> zurrunak dira beti. Haurtzaroan afektu <strong>eta</strong> segurtasun gutxi sentitu zuten hauek,<br />
oraingoan saiatzen dira hau konpentsatzen arazoak dituztenei gehiegizko zaintza <strong>eta</strong><br />
ardura emanez. Txikitan zituen guraso hotzak ez zituenez aldatu, orain bere bikotekidea<br />
aldatu beharko du, <strong>eta</strong> horregatik ez da pertsona atsegin <strong>eta</strong> egonkorrekin batzen.<br />
Bakarrik ez egotearren, autoestimua gutxi duen emakume honek edozer egiteko prest<br />
dago bere bikotekideari laguntzeko, ardura guztia bere gainean jartzen duela. Modu<br />
hon<strong>eta</strong>n ez du bere arazo<strong>eta</strong>n, hutsune<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> emozio<strong>eta</strong>ra dedikatzeko astirik, era ez<br />
zuzenean ekiditen ari dena. Orbach <strong>eta</strong> Eichenbaumek (1990) ere nonbait islatu zuten<br />
osasuna <strong>eta</strong> patologia muturrak kontzeptuaren baitan, deituriko sumisioko
56 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
mendekotasunaren balizko erroak jatorrizko familiaren hezik<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> sozializazioan<br />
kokatzen dutela. Balizko kausalitate sorburuko familiarekiko harreman<strong>eta</strong>n kokatzea<br />
oso zabaldua <strong>eta</strong> nahiko onartuta badago ere, oraindik ez dago frogarik hau<br />
baieztatzeko, ikerk<strong>eta</strong> longitudinalik egin ez baita hau demostratzeko.<br />
Orbach <strong>eta</strong> Eichenbaumek (1990) emakumeen mendekotasun emozionalaz hitz<br />
egin zuten <strong>eta</strong> kontzeptuaz bi irakurk<strong>eta</strong> egin daitezkeela seinalatu zuten. Alde batetik,<br />
mendekotasun mota bat, sumisioa: emakumeek beraien buruaren funtzioan izateko<br />
ezintasuna izango litzateke, bestearentzat bizi izateko suposatzen duena. Eta bestetik,<br />
gure behar afektiboak asetzeko beste pertsona batzuen beharra den mendekotasuna<br />
izango genuke. Lehenengoa emakumeen askapenerako oztopoa den bitartean, bigarrena,<br />
gizaki sozialen berezko ezaugarria da autore hauen ustez. Arr<strong>eta</strong> berezia jartzen dute<br />
emakumeengan <strong>genero</strong> biek mendekotasun behar berdinak dituztela esaten badute ere,<br />
emakumeak baitira besteen beharrak asetzeko irakatsiak izan direnak, baina eurenak<br />
aseak ez dituztenak.<br />
Sperling <strong>eta</strong> Bermanek (1991) "mendekotasun desesperatua" kontzeptua garatu<br />
zuten ikuspegi desberdin batetik. Nortasuneko ezaugarria da, egoeraren arabera alda<br />
daitekeen zerbait baino. Eta bere ezaugarriak maitalearekiko fusio-sentimendua,<br />
harremanari buruzko premia-sentsazioa, elkarrekikotasunerako erabateko desioa <strong>eta</strong><br />
herstura, maitalearen idealizazioa, harreman<strong>eta</strong>tik kanpoko segurtasunik ezaren<br />
sentimenduak, <strong>pertsonarteko</strong> errealitatea konprobatzeko zailtasuna harremanean,<br />
banantzeen aurreko herstura, <strong>eta</strong> poztasuna <strong>eta</strong> tristeziaren muturreko sentimenduak<br />
dira. Maitasun desesperatuaren sinonimo gisa “fusiozko atxikimendu antsiatsua” ere<br />
erabiltzen dute. Funtsean, pasiozko maitasunaren jokabide <strong>eta</strong> afektibo dimentsioak
1. kapitulua. Mendekotasuna 57<br />
batzen dituen estiloa litzateke, fusiozko interdependentziarako izugarrizko beharra<br />
duena <strong>eta</strong> atxikimenduaren inguruko hersturazko barneko dinamika duena (Sperling,<br />
1988). Harreman estu<strong>eta</strong>n atxikimendu-irudiarengatik urrun egon izatean antzematen<br />
da.<br />
Ildo hon<strong>eta</strong>tik jarraituz, Hindy <strong>eta</strong> Schwarz atxikimenduaren teoriatik abiatu<br />
ziren (1984, 1985, 1994; Hindy, Schwarz, <strong>eta</strong> Brodsky, 1989) “maitasunezko<br />
gaixotasuna” (lovesickness) deritzon atxikimenduari lotutako fenomenoa garatzeko,<br />
hiru osagai dituena:<br />
1) <strong>Atxikimendu</strong> erromantiko herstura, honako ezaugarrien bitartez<br />
definitzen dena: segurtasun-eza, mendekotasun emozionala <strong>eta</strong> itsaskortasuna<br />
(clinging) bikote harreman<strong>eta</strong>n.<br />
2) Sexu-jeloskortasuna, balio handiko atxikimenduzko bikote<br />
harremanaren erdian norbait sartzearen mehatxuaren aurrean agertzen den<br />
pentsamendu, sentimendu <strong>eta</strong> jokabide sorta.<br />
3) Harreman osteko depresioa, balio handiko bikote harremanaren<br />
edo balizko harremanaren galeraren aurreko erreakzioa.<br />
Eta nortasunaren <strong>eta</strong> <strong>pertsonarteko</strong> harremanen ikuspuntutik, Pincus <strong>eta</strong> Gurtman<br />
(1995) maitasunezko mendekotasunaz (love dependency) mintzatzen dira. Hauek ez<br />
dute kontzeptua definitzen <strong>eta</strong> beste autore batzuen mendekotasuneko eskalen item<strong>eta</strong>tik<br />
ateratzen diren dimentsioak <strong>pertsonarteko</strong> zirkunflexuan (IPC) kokatzen dituzte <strong>eta</strong> Bost<br />
Faktore<strong>eta</strong>ko Ereduaren (FFM) Neurotizismoarekin (N), Oharpenarekin (C) <strong>eta</strong><br />
Irekitasunarekin (O) konparatzen dituzte, hiru hauekin korrelazio positiboa lortzen duela<br />
maitasunezko mendekotasuna adieraziz.
58 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Eskola <strong>eta</strong> ikuspegi askotatik <strong>eta</strong> kontzeptualizazio desberdinekin egin den arren,<br />
osasuntsua ez den mendekotasun afektiboaren agerpena seinalatzen da. Okerrena guzti<br />
hon<strong>eta</strong>n da izenaz gain, ezaugarri <strong>eta</strong> korrelatu oso desberdinak dituzten kontzeptuez<br />
aritzen direla, <strong>eta</strong> honek galarazten du marko teoriko diferente<strong>eta</strong>tik egiten diren<br />
ikerk<strong>eta</strong>k konparatzea <strong>eta</strong> emaitzak integratzea.<br />
Ikusten den bezala, autore gehienak maitasun erromantikoko harreman<strong>eta</strong>n,<br />
bikote harreman<strong>eta</strong>n alegia, zentratzen dira. Geuk, ordea, kontzeptua modu zabalago<br />
batean ulertzen dugu, <strong>eta</strong> bikote harreman<strong>eta</strong>n gertatzen den mendekotasun horr<strong>eta</strong>z<br />
gain, gure inguruan dauden hurbileko beste pertsona batzuenganako mendekotasun<br />
emozionalaz ere jardungo dugu. Mendekotasun emozionalaren barruan, alde batetik,<br />
pertsona hurbilen laguntza (support) emozionala <strong>eta</strong> hauekiko kontaktuaren desioa, hala<br />
nola pertsona horien galeraren beldur handiko sentimenduak ditugu, atxikimenduaren<br />
testuinguruan kokatzen direnak. Aldi berean, beste pertsona batzuen (lankideak,<br />
bizilagunak,..) onespena <strong>eta</strong> atentzioa lortzeko gogo orokorra mendekotasun<br />
emozionalaren baitan ere aurkitzen da.<br />
1.1.6. MENDEKOTASUNAREN NEURKETA<br />
Mendekotasunaren ulermenerako hainbeste hurbilpen egoteak neurk<strong>eta</strong>rako bide<br />
anitzak ekarri ditu. Kontzeptualizazio bakarrerako adostasunik eza dela <strong>eta</strong>, ikertzaileek<br />
neurk<strong>eta</strong> tresna desberdinak erabili dituzte abiatzen diren marko teorikoen arabera.<br />
Neurk<strong>eta</strong> metodo diferenteen sailkapenak egin daitezke erabilitako irizpide<br />
batzuen arabera. Edukiaren arabera, aho mendekotasuna edo <strong>pertsonarteko</strong>
1. kapitulua. Mendekotasuna 59<br />
mendekotasuna neurtzen duten tresnak ditugu. Egituraren arabera, objektiboak <strong>eta</strong><br />
proiektiboak izan daitezke. Erabilitako prozedurari erreparatuz, elkarrizk<strong>eta</strong>ren bidezko<br />
neurk<strong>eta</strong>k <strong>eta</strong> galde-sorten bidezko neurketen sailkapena egin daiteke. Prozeduraren<br />
barnean mendekotasunaren jokabidezkoaren behak<strong>eta</strong>z sartu litekeen arren, bide hau<br />
erabili da haurrengan soilik <strong>eta</strong> ez helduen ebaluak<strong>eta</strong>rako.<br />
1.1.6.1. Neurri proiektiboak <strong>eta</strong> neurri objektiboak<br />
Neurri proiektiboekin batzu<strong>eta</strong>n mendekotasunaren edukia aztertzen da <strong>eta</strong><br />
beste<strong>eta</strong>n aho mendekotasuna da aztertzen dena. Neurri proiektiboak oso egokiak dira<br />
mendekotasunaren etiologia, dinamikak <strong>eta</strong> korrelatuak aztertzeko. Orokorrean azaleko<br />
baliozkotasun baxua dute, <strong>eta</strong> ez dute autoaurkezpen ezta galde-sorta soslairik,<br />
subjektuek lohidura edo marrazki nahasgarri batzu<strong>eta</strong>n ikusten dutena esaten baitute<br />
esperimentatzailea zer neurtzen ari den jakin gabe. Desabantailarik argienak dira,<br />
batetik, zailak direla administratzen, <strong>eta</strong> bestetik, epaileen arteko fidagarritasuna arazoa<br />
izaten da. Honez gain, ez dugu ahaztu behar mendekotasun orokorreko informazioa<br />
dugula soilik <strong>eta</strong> ezin dugula dimentsioei buruzko informaziorik atera. Neurri<br />
proiektiboek <strong>eta</strong> aho mendekotasuna neurtzen duten tresnek duten desabantailarik<br />
handiena da haien atzean kontzeptualizatzea <strong>eta</strong> zehaztea zaila den mendekotasuna<br />
dagoela (neurk<strong>eta</strong> tresna hauen errebisio sakonagorako, ikusi Bornstein, 1993;<br />
Bornstein, 1999).<br />
Neurk<strong>eta</strong> metodo objektiboak aztertuz, <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasuna neurtu da<br />
subjektuei haien sentimenduez, pentsamenduez <strong>eta</strong> jokabideez zuzenean galdetuz.<br />
Neurri objektiboak errazak dira administratzen <strong>eta</strong> mendekotasun orokorraz gain, bere
60 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
dimentsioak aztertzea baimentzen digute. Bestalde, desabantailen artean esan daiteke<br />
azalekoa besterik ez duela islatzen, <strong>eta</strong> errez izan daitekeela faltsifikagarria.<br />
Hortaz, neurri proiektiboak <strong>eta</strong> objektiboak alderatuz gero, ikerkuntzan<br />
erabilpenerako ondorio garrantzizkoak dituzten alderdiak honakoak lirateke: Biek epe<br />
laburreko test-retest fidagarritasun ona erakusten badute ere, epe luzeagotan (6 hilabete)<br />
neurri objektiboek test-retest fidagarritasun hobea erakusten dute (Bornstein, Rossner,<br />
<strong>eta</strong> Hill, 1994). Ildo beretik, neurri objektiboek ez dute jasaten subjektuen aldartearen<br />
eragina, baina proiektiboek bai (Bornstein, Bowers, <strong>eta</strong> Bonner, 1996). Beraz, mendeko<br />
nortasuna neurtzeko, ezaugarriaz emaitza egonkorrak ematen dituzten <strong>eta</strong> trinkoak diren<br />
neurri objektiboak aukeratu behar dira.<br />
1.1.6.2. Elkarrizk<strong>eta</strong>k <strong>eta</strong> galde-sortak<br />
Mendekotasuna detektatzeko erabiltzen diren elkarrizk<strong>eta</strong>k subjektuei egin<br />
dakizkieke, edota subjektuak ezagutzen dituzten beste pertsona batzuei. Azken hau batik<br />
bat umeen mendekotasuna ebaluatzeko erabilia izan da, helduen kasuan ere aplikatu da<br />
subjektuaren inguruko informazioa osatzen laguntzen duelako. Subjektuei elkarrizk<strong>eta</strong><br />
egiten zaienean DPDrako irizpideak <strong>eta</strong> diagnosia detektatzeko egiten da, DSM-IIItik<br />
(APA, 1980a) <strong>eta</strong> DSM-III-Retik (APA, 1987) abiatuz. Batzu<strong>eta</strong>n DPDaren aurrekariak,<br />
korrelatuak <strong>eta</strong> ondorioak aztertzeko erabiltzen dira diagnostikoak, <strong>eta</strong> beste batzu<strong>eta</strong>n<br />
zeintzuk subjektuak diren mendeko <strong>eta</strong> zeintzuk ez erabakitzeko, ondorengo ikerk<strong>eta</strong><br />
batean soilik mendekoak erabiltzeko asmotan. Elkarrizk<strong>eta</strong>tzaileak ikerk<strong>eta</strong>ren beste<br />
aldagaiei <strong>eta</strong> hipotesiei itsuak direnez, ez dute aukerarik emaitzak modu batera edo<br />
bestera aldatzeko, <strong>eta</strong> metodologikoki galde-sortek dituzten autoaurkezpen <strong>eta</strong> beste<br />
soslai batzuk ekiditen dira.
1. kapitulua. Mendekotasuna 61<br />
Subjektuen bilakaeraren jarraipena egitea, eremu desberdin<strong>eta</strong>ko informazioa<br />
eskaintzea, ahozko <strong>eta</strong> ez-ahozko informazioa kontrolatu ahal izatea, <strong>eta</strong> zeharkako edo<br />
luzerako metodologi<strong>eta</strong>ko ikerket<strong>eta</strong>n baliagarria izatea, dira elkarrizketek duten aldeko<br />
garrantzitsuenak. Desabantailen artean, esan daiteke, batetik, zaila dela administratzea<br />
<strong>eta</strong> puntuatzea, <strong>eta</strong> bestetik, epaileen arteko fidagarritasuna arazoa aurkitu dezakegula.<br />
Galde-sort<strong>eta</strong>n subjektuek baloratzen dituzte euren mendekotasun gradua<br />
dituzten esaldiei erantzunez. Galde-sorta batzu<strong>eta</strong>n mendekotasuna item dikotomikoekin<br />
neurtzen da, <strong>eta</strong> beste batzu<strong>eta</strong>n Likert motako itemekin. Galde-sortek dituzten mugak<br />
konbentzionalismoaren mende egotea (Edmonds, Withers <strong>eta</strong> Dibastita, 1972) <strong>eta</strong><br />
distortsioa jasan ahal izatea dira (Rausch, Barry, Hertel <strong>eta</strong> Swain, 1974). Eta dituen<br />
abantailak ondo onartua izatea, administratzeko erraza <strong>eta</strong> azkarra izatea, <strong>eta</strong> ikerketen<br />
barnean estandarizagarria izatea dira (Birtchnell, 1991a).<br />
1.1.6.3. Mendekotasuna neurtzeko galde-sorta erabilienak<br />
Mendekotasuna neurtzeko galde-sorta erabilienak hiru kategoriatan sar<br />
genitzake: Tresna dimentsioanitz<strong>eta</strong>tik ateratakoak, mendekotasuna neurtzeko propio<br />
eratu zirenak, <strong>eta</strong> mendekotasunarekin lotzen diren beste tresna batzuk. Neurri<br />
dimentsioanitzeko mendekotasunari lotzen zaizkion horiek ez ditugu aztertuko<br />
mendekotasunaren kontzeptualizazio argia egiten ez baitute.
62 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
1.1.6.3.1. Tresna dimentsioanitz<strong>eta</strong>tik ateratakoak<br />
Tresna dimentsioanitzetik ateratakoen artean ondoko hiru ditugu nagusiki:<br />
Minnesota Multiphasic Personality Inventory-ren (MMPI) Mendekotasun (Dy) Eskala<br />
(Navran, 1954), Millon Clinical Multiaxial Inventory-ren (MCMI) Mendekotasuna<br />
Eskala (Millon, 1982), <strong>eta</strong> Depressive Experiences Questionnaire-ren (DEQ)<br />
Mendekotasun Eskala (Blatt et al., 1976). Esan bezala, tresna hauek mendekotasuna<br />
kontzeptua nola ulertzen duten ondo zehazten ez dutenez, ez ditugu deskribatu ezta<br />
komentatuko.<br />
1.1.6.3.2. Mendekotasuna neurtzeko propio eratutako tresnak<br />
Mendekotasuna neurtzeko espreski eginiko galde-sorten artean lau hauek aipatu<br />
ditzakegu nagusiki: Pertsonarteko Mendekotasunaren Galde-sorta (Interpersonal<br />
Dependency Inventory, IDI, Hirschfeld et al., 1977), DSM-IIIko DPDren diagnosirako<br />
Mendekotasuna <strong>eta</strong> <strong>Atxikimendu</strong>a eskalak (Livesley et al., 1990), Graz Mendekotasun<br />
Eskala (Rossman <strong>eta</strong> Blöschl, 1982; Rossman, 1984) <strong>eta</strong> Emotional Dependence<br />
Questionnaire (EDQ) galde-sorta (Henderson <strong>eta</strong> Cunningham, 1993).<br />
Pertsonarteko Mendekotasunaren Galde-sorta (IDI) (Hirschfeld et al.,<br />
1977). Autore hauek mendekotasuna horrela ulertzen zuten: garrantzizko beste<br />
pertsona batzuekiko loturan <strong>eta</strong> beraien azpiko posizioan egotearen inguruan sortzen<br />
diren pentsamendu, sinismen, sentimendu, <strong>eta</strong> jokabideen multzoa (Hirschfeld et al.,<br />
1976). Edukia ondo gordetzen zuten itemak sortu <strong>eta</strong> tresna hau eratu zuten<br />
desiragarritasun soziala, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> desegokipera orokorra kanpo utzi zituztela.<br />
Mendekotasunaren ezaugarri gisa neurtzen da tresna honekin. Hasierako 98
1. kapitulua. Mendekotasuna 63<br />
item<strong>eta</strong>tik bariantzaren %49 azaltzen duten hiru faktore atera ziren, <strong>eta</strong> azkenean<br />
heterogeneotasuna ziurtatzeko 48 item aukeratu ziren. Eskalak ondokoak ziren:<br />
Beste Pertsona Batenganako Mendekotasuna: intimitatearen, estimaren <strong>eta</strong><br />
onespenaren beharrean zentratzen dena. Gizarte Autokonfiantzako Falta: gidatzeko<br />
baino, jarraitzeko joeran <strong>eta</strong> gidarako <strong>eta</strong> aholkurako beharr<strong>eta</strong>n zentratzen da. Eta<br />
Autonomiaren Baieztapena eskala. Azken hau DEQen Eraginkortasuna eskalaren<br />
oso antzekoa da. Birtchnellek ez du argi ikusten eskala hau sartzea<br />
Mendekotasunaren tresna batean. Berak suposatzen du mendekotasunaren ukapena<br />
dela, baina hau honela izanik ere, ez dago jakiterik mendekotasuna ukatzen ari den<br />
edo independentzia ari den neurtzen. Autoreek argitaratutako testaren bi erdien<br />
fidagarritasunak hauexek izan ziren: 0.87 (Beste Pertsona Batenganako<br />
Mendekotasuna), 0.78 (Gizarte Autokonfiantzako Falta) <strong>eta</strong> 0.72 (Autonomiaren<br />
Baieztapena). Eskalen arteko korrelazioak hauek izan ziren: 0.42 (BPBM/GAF), -<br />
0.23 (BPBM/AB) <strong>eta</strong> -0.08 (GAF/AB). Bornsteinek (1994) tresna honekin 15<br />
urte<strong>eta</strong>ko ikerk<strong>eta</strong> enpirikoa egin ondoren ebaluatzen du. Aztertutakoaren arabera,<br />
IDIren barne-baliozkotasunak, kanpo-baliozkotasunak <strong>eta</strong> test-retest<br />
fidagarritasunak <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasunaren konstruktu-baliozkotasunak<br />
bermatzen dutela dio autoreak. Zalantzatan jartzen duen gauza bakarra da<br />
ikerket<strong>eta</strong>n IDI eskala osoaren puntuazioaren balioaren kalkulua, lehen komentatu<br />
den bezala.<br />
DSM-III-Rko (APA, 1987) DPDren diagnosirako <strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong><br />
Mendekotasuna eskalak (Livesley et al., 1990). Azpian daukan mendekotasunaren<br />
marko teorikoak 10 osagai detektatzen ditu. Eskala bakoitzeko hasierako 50ak 10<br />
bilakatu ziren, desiragarritasun sozialarekin koerlazionatzen zutenak kendu zirelarik.
64 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Bere eskalarekin <strong>eta</strong> beste eskalarekin koerlazionatzen zuten itemak mantendu ziren,<br />
lehenengo kasuan korrelazio altuagoa baldin <strong>eta</strong> bazen. Populazio orokorrari <strong>eta</strong><br />
lagin klinikoei pasatu zitzaien, eskalen barne sendotasuna 0.64tik (Aholkurako <strong>eta</strong><br />
berri lasaigarrirako beharra) 0.95era (oinarri segurua) populazio orokorrean, <strong>eta</strong><br />
0.75etik (Hurbilpenaren bilak<strong>eta</strong>) 0.93ra (Autoestimu baxua) lagin kliniko<strong>eta</strong>n.<br />
Eskalen autoreek esaten ez badute ere, Birtchnellek (1991a) uste du eskalen arteko<br />
korrelazioak altuak izan daitezkeela. Bai lagin orokorrean <strong>eta</strong> kliniko<strong>eta</strong>n faktore<br />
analisia egina, bi osagai nagusi agertzen dira, <strong>Atxikimendu</strong> Insegurua <strong>eta</strong><br />
Mendekotasuna izena hartu dutenak, bariantzaren %70 baino gehiago azaltzen<br />
dutenak.<br />
Graz Mendekotasun Eskala (Rossman <strong>eta</strong> Blöschl, 1982; Rossman,<br />
1984). Rossmannek alemaneraz dagoen galde-sorta erabili zuen bere ikerk<strong>eta</strong>n.<br />
Tresna amerikarrekiko ezaugarriak konpartitzen ditu. Agertzen diren itemak<br />
ezaugarri itemak dira, batzuk patologiatik osasunerako ibilbidean baloratuak izan<br />
daitezkeenak. Agertzen diren gaiak lagunen beharra, gaitzespenaren beldurra, <strong>eta</strong><br />
kritizismoari sentikortasuna dira. Hiru eskal<strong>eta</strong>n, 10na, banantzen diren 30 item dira.<br />
Eskalen izenak Mendekotasun Emozionala, maitasunerako beharra neurtzen duena,<br />
Lorpenarekin erlazionaturiko Mendekotasuna, onespenerako beharra neurtzen<br />
duena, Mendekotasun Instrumentala, eguneroko laguntzaren beharra neurtzen<br />
duena, <strong>eta</strong> barne sendotasuna 0.86, 0.80 <strong>eta</strong> 0.77 da hurrenez hurren. Eskalen arteko<br />
korrelazioak 0.52 (Emozionala/Lorpena), 0.31 (Lorpena/Instrumentala) <strong>eta</strong> 0.17<br />
(Emozionala/Instrumentala). Eskala hon<strong>eta</strong>ko itemak IDIren (Hirschfeld et al.,<br />
1977) item batzuen antza oso handia dute, <strong>eta</strong> beste batzuk alemanerazko itzulpena<br />
direla esan daiteke (Alonso-Arbiol, 1998).
1. kapitulua. Mendekotasuna 65<br />
Emotional Dependence Questionnaire (EDQ) galde-sorta (Henderson <strong>eta</strong><br />
Cunningham, 1993). Russianofen (1981) mendekotasun "etsia" kontzeptua<br />
neurtzeko galde-sorta hau eratu zuten autoreek. Russianofek emandako definizio <strong>eta</strong><br />
ezaugarri<strong>eta</strong>tik abiatuta, emakumezkoen mendekotasun emozional gizonekiko<br />
neurtuko luketen 30 item idatzi ziren hasiera batean. Azkeneko bertsiorako 20 item<br />
utzi ziren, 7 puntuko Likert eskalan neurtuta zeudenak. Galde-sortaren azkeneko<br />
bertsioaren Cronbachen fidagarritasuna 0.91ekoa zen. Eskala honek aurkezten duen<br />
arazo nagusiena da oso testuinguru zehatzean aplikatu daitekeela, hots, emakumeen<br />
mendekotasun emozionala gizonezko bikotearekin.<br />
1.1.6.3.3. Mendekotasunarekin lotzen diren beste tresna batzuk<br />
Beck, Epstein, Harrison, <strong>eta</strong> Emeryren (1983) Soziotropia-Autonomia Eskala<br />
(SAS) dugu kategoria honen barruan aipamena merezi duen tresna.<br />
Beck <strong>eta</strong> laguntzaileen Soziotropia-Autonomia Eskala (SAS) (1983).<br />
Beckek (1983) deprimituta dagoen jendearen nortasun premorbidoak bi nortasun<br />
motatik datozela pentsatzen du: mendekoa <strong>eta</strong> autonomoa. Gainera, nortasun mota<br />
bakoitzak, deprimituta dagoenean, sintoma <strong>eta</strong> jokabide desberdinak azaltzen ditu.<br />
Mendekotasun mota, soziotropikoa ere deitua izan da. Nortasun mota bakoitzaren<br />
detekziorako Soziotropia-Autonomia Eskala (SAS, Beck et al., 1983) erabiltzen da.<br />
Ez da ezaugarriaren <strong>eta</strong> egoeraren artean desberdintzen, nortasun mota bakoitza<br />
sintoma depresiboko patroi bat garatzeko joera baitu. Bai Pilonek (1989) bai<br />
Gilbertek <strong>eta</strong> Reynoldsek (1989) soziotropia depresioarekin adierazgarriki<br />
erlazionatuta dagoela frogatu zuten, baina ez autonomia, behintzat SASekin
66 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
neurtzen den bezala. Hasierako soziotropiako 56 <strong>eta</strong> autonomiako 53 item<strong>eta</strong>tik<br />
30na item bihurtu ziren, eskalen barne sendotasuna 0.80 baino gehiagokoa izan zela,<br />
<strong>eta</strong> korrelazio maila -0.2 baino baxuagoa izan zen. Bi eskala hau<strong>eta</strong>n independenteki<br />
faktore analisia egin ostean, hiru azpifaktore agertu ziren. Soziotropiarako<br />
banantzea, besteak gustatzeko beharra, <strong>eta</strong> gaitzespen inguruko gaiak ziren. Eskalen<br />
barne sendotasuna ez zen eskaini, baina haien arteko korrelazioak 0.38<br />
(Gaitzespena/Banantzea), 0.38 (Gaitzespena/Besteak gustatu) <strong>eta</strong> 0.25<br />
(Banantzea/Besteak gustatu) (Beck et al., 1983). Ez da gomendagarria<br />
mendekotasuna neurtzeko depresiotik desberdintzeko zaila baita. Depresioa<br />
neurtzeko egina izatea beste oztopo bat da mendekotasunaren kontzeptualizazio<br />
egokia ez baitu erakusten tresna honek. Arazo berdinak ematen ditu Pertsonarteko<br />
Sentikortasuneko Neurria (Boyce <strong>eta</strong> Parker, 1989), depresioa neurtzeko ere sortua<br />
baita.<br />
1.1.6.4. Mendekotasunaren neurk<strong>eta</strong>rako bide egokienak<br />
Baieztatu dugun bezala, elkarrizk<strong>eta</strong>k baliozkotasun handiagoa eskaintzen digute<br />
informazio zehatzagoa lortzen dugulako, baina aldi berean epaileen arteko<br />
fidagarritasuna arazoa topatzen dugu. Honez gainera, zaila da elkarrizk<strong>eta</strong> bera<br />
administratzea <strong>eta</strong> aplikatzea, baina askoz zailagoa gure ikerket<strong>eta</strong>ra itsuak diren<br />
elkarrizk<strong>eta</strong>tzaile trebeak aurkitzea.<br />
Aipaturiko mendekotasuna neurtzeko propio sorturiko galde-sorta objektiboak<br />
egokiak dira egin dugun mendekotasunaren kontzeptualizazioa neurtzen dutelako, batez<br />
ere Hirschfeld <strong>eta</strong> laguntzaileen (1977) IDI, <strong>eta</strong> Livesley <strong>eta</strong> laguntzaileen (1990)<br />
eskalak. Bi hauek nortasunaren patologia detektatzen dute normaltasunetik patologiara
1. kapitulua. Mendekotasuna 67<br />
doan continuum batean, <strong>eta</strong> mendekotasun motak independenteki neurtzeko aukera<br />
bermatzen digute. Hirschfeld <strong>eta</strong> laguntzaileen (1977) Pertsonarteko Mendekotasunaren<br />
galde-sortak du bere alde mendekotasunaren lau osagaiak batzen dituela. Horregatik,<br />
erabaki zen tresna hau hautatzea gure ikerketen mendekotasunaren neurk<strong>eta</strong>rako.
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 69<br />
1.2. ATXIKIMENDUAREN TEORIA<br />
Sarreran aurreratu dugun bezala, atxikimendua mendekotasunaren korrelatu bat<br />
izan daiteke. Alderdi hau jorratu aurretik, atxikimenduaren teoriaren azalpena egingo<br />
dugu, horr<strong>eta</strong>rako haurtzaroko atxikimenduan ibilbidea egingo dela, <strong>eta</strong> horren ostean,<br />
helduaroko dinamika osasuntsuak <strong>eta</strong> patologiko batzuk harreman<strong>eta</strong>n analizatuko dira<br />
mendekotasunaren <strong>eta</strong> atxikimenduaren arteko loturaren preludio gisa.<br />
1.2.1. ATXIKIMENDUAREN TEORIAREN SORRERA: HAUR<br />
ATXIKIMENDUA<br />
1.2.1.1. <strong>Atxikimendu</strong>aren Teoriaren Hastapenak<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren teoriaren jaiotza diziplina alor desberdinen integraziotik dator.<br />
Oinarri<strong>eta</strong>n kokatzen den hori<strong>eta</strong>ko bat etologia da. Animalien garapenaren ikerk<strong>eta</strong><br />
(hegazti <strong>eta</strong> ugaztunengan) behak<strong>eta</strong>-saioen bitartez gizakiongana konparagarria zela<br />
ikusi zen. Tximinoekin egindako ikerket<strong>eta</strong>n, amarekiko interesa elikagaitik ez zetorrela<br />
soilik, <strong>eta</strong> kontaktu fisikoa ez zela ikasia frogatu zen. Amarekiko kontaktu fisikoak<br />
segurtasuna <strong>eta</strong> ongizatea lortzea baimentzen zitzaien kumeei, kanpoko mundua<br />
aztertzeko gaitzen zutena (informazio gehiagorako ikus López, 1993).<br />
Aurkikuntza honek tradizio psikoanalistaren <strong>eta</strong> konduktisten postulatuak<br />
deuseztatzen zituzten. Amarekiko harreman hori ez da bigarren mailakoa izango,<br />
elikagaiaren garrantziaren azpitik. Bowlby (1969/1982) haurraren <strong>eta</strong> amaren arteko<br />
erlazioan zentratu zen, psikoanalistek janariari ematen zioten gehiegizko garrantzia
70 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
amarekiko mendekotasuna azaltzeko kritikatu zuela. Bowlbyk (1969/1982) harreman<br />
berezia haurra <strong>eta</strong> zaindariaren artean ezartzen dela zioen janaria eman zezaketen beste<br />
helduekiko gertatzen ez zena.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren teoria John Bowlbyren <strong>eta</strong> Mary Ainsworthen lanari esker<br />
eraiki zen (Ainsworth <strong>eta</strong> Bowlby, 1991). Bowlbyk formazio psikoanalitikoa bazuen<br />
ere, hasierako presupuestoei beste eremu batzu<strong>eta</strong>ko ekarpenak gehitu zizkien. Oinarri<br />
teorikoak jarri zituen oso desberdinak diren eremu<strong>eta</strong>tik edukiak batuz: etologiatik,<br />
zibernetikatik, informazioaren prozesamendutik, garapenaren psikologiatik, <strong>eta</strong><br />
psikoanalisitik. Mary Ainsworthek, bere aldetik, metodologia berritzailea garatu zuen<br />
Bowlbyren oinarri teorikoak enpirikoki frogatzeko. Honez gain, beste bi kontzeptu<br />
garrantzitsu ere garatu zituen: umeen seinaleen aurrean amak adierazten duen<br />
sentikortasuna, <strong>eta</strong> atxikimendu-irudia oinarri seguru gisa erabiltzearen ideia. Autore<br />
hauek zenbait momentutan batera lan egin zuten arren, euren hasierako karrera<br />
independenteki garatu ziren metodologia <strong>eta</strong> ingurune desberdin<strong>eta</strong>n.<br />
Haurren atxikimenduari buruzko lehenengo ikerk<strong>eta</strong>k Glasgowen, Ugandan <strong>eta</strong><br />
Baltimoren (Ainsworth, 1967) egin ziren. Mary Ainsworth, haur garapenaren<br />
psikologoa <strong>eta</strong> psikologo klinikoa zenak, lana nagusiki haur txikien atxikimenduko<br />
patroien ikerk<strong>eta</strong>ra bideratu zuen. Behak<strong>eta</strong> zuzena erabiliz, Ugandan <strong>eta</strong> Baltimoren<br />
burutu zuen hasierako jarduera profesionala, ikerk<strong>eta</strong>rako ekarpen garrantzitsuak ekarri<br />
zuela haurren psikologiara atxikimenduaren eremuan. <strong>Atxikimendu</strong>aren teoriaren zutabe<br />
nagusi<strong>eta</strong>riko bat bilakatuko zen Blatzen (1966, Ainsworth <strong>eta</strong> Bowlbyrengan aipatua,<br />
1991) Segurtasunaren Teoriatik abiatu zen. Teoria hon<strong>eta</strong>tik baieztatzen zen haurrak<br />
gurasoenganako mendekotasun segurua garatuko zuela ezezagunak zaizkion egoer<strong>eta</strong>n
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 71<br />
murgildu aurretik, hau<strong>eta</strong>n jokabide autonomo segurua garatzeko aukera izan dezan.<br />
Blatzen arabera (1966, Ainsworth <strong>eta</strong> Bowlbyrengan aipatua, 1991), hiru segurtasun<br />
mota diferente daude: Batetik, hasieran haurrek gurasoenganako mendekotasun osoa<br />
dute, <strong>eta</strong> hauen eskuragarritasunean erabakiko da haurrek horiek oinarri segurutzat har<br />
ditzaketen ala ez. Beranduago, segurtasun independentea lortuko dute gurasoen behar<br />
hain handia ez duten heinean, autonomoki funtzionatzen hasten diren ahala. Eta<br />
azkenik, segurtasun mailarik altuena lortzen da helduaroan heldutasun mendeko<br />
segurtasunarekin, non bi pertsona helduek elkarrenganako oinarri segurua erakusten<br />
duten (informazio gehiagorako, ikus Yárnoz, Sainz de Muri<strong>eta</strong>, Plazaola, <strong>eta</strong> Alonso,<br />
1999).<br />
Ugandako datuek (Ainsworth, 1963, 1967) ama-haurra elkarrekintzaren<br />
desberdintasun indibidualak argitzeko informazio baliotsua eskaini zuten. Alderdi hau<br />
Bowlbyk albo batera utzia izan zen urte batzuk lehenago ikertzeko zuen zailtasunagatik.<br />
Ainsworthek (1967) Ugandako datu<strong>eta</strong>tik eratorritako emaitzak idazten zituen<br />
bitartean, Bowlbyk atxikimenduaren trilogiaren lehenengo liburukia idazten ari zen:<br />
Attachment (1969/1982). Hon<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> hurrengo bi<strong>eta</strong>n: Separation, anxiety and anger<br />
(1973) <strong>eta</strong> Loss, sadness and depression (1980), atxikimenduaren teoria laburbildu<br />
zuen. Bowlby izan zen atxikimenduaren teoria garatu zuena maila teorikoan<br />
(1969/1982, 1973, 1980). Hasiera batean etologiatik termino asko <strong>eta</strong> gizakienganako<br />
orokortzea eskatzen zuen honek, baina denboraz, aldi kritikoak alde batera utzi ziren,<br />
<strong>eta</strong> elementu kognitiboek garrantzi handia hartuko dute.
72 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Bowlbyren atxikimenduaren hasierako ikerk<strong>eta</strong>k amaren zaintzak ez izatearen<br />
ondorioak aztertzetik dator. Hospizio<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> ospital<strong>eta</strong>n amarik gabe denboraldi luzeak<br />
igaro behar zituzten haurrengan ikusi zen banantze hau<strong>eta</strong>n haurrek erantzuteko zuten<br />
patroia oso antzekoa zela: lehenengo haserrealdia azaldu, gero etsipena (despair),<br />
pasibotasuna <strong>eta</strong> tristezia erakutsiz, <strong>eta</strong> azkenik deslotura emozionala zetorren. Bowlby<br />
konturatu zen haurren garapenerako berebiziko garrantzia zuela gurasoekiko<br />
elkarreraginak haurtzaroan Londoneko Haurren Gidarako Klinikoan (Child Guidance<br />
Clinic) lanean ari zela. Klinikako haurrekin hastapeneko ikerk<strong>eta</strong> egin zuen lapurr<strong>eta</strong>n<br />
hasiak ziren 44 haur hartuz, <strong>eta</strong> kontrol taldekoekin konparatu zituen. Emaitzek zera<br />
adierazten zuten: joera kriminala zutenengan ama <strong>eta</strong> haurraren artean banak<strong>eta</strong><br />
luzeagoak edota amaren zaintzaren gabezia normalagoa zela kontrol taldeko haurrengan<br />
baino. Horrez gain, esperientzia horiek sarriago ikusten ziren afekziorik gabeko<br />
haurrengan (Bowlby, 1944, Ainsworth <strong>eta</strong> Bowlbyrengan aipatua, 1991).<br />
Azpimarratzekoa da hastapeneko ikerk<strong>eta</strong> hartan banantze laburrek ere ondorio<br />
iraunkorrak zituzteneko behak<strong>eta</strong>. Egoera hon<strong>eta</strong>n honela jokatzeak zentzu moldakorra<br />
du zeharo, hasiera batean zaindariaren atentzioa berriro lortzea delako helburu, baina<br />
denbora pasa ahala, atentzio hau ez bada lortzen, balizko harrapariak eurengana ez<br />
hurbiltzeko jokabideak eten egin behar dira.
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 73<br />
1.2.1.2. <strong>Atxikimendu</strong>aren Definizioa, Ezaugarriak, <strong>eta</strong> <strong>Atxikimendu</strong>zko<br />
Loturaren Erak<strong>eta</strong><br />
<strong>Atxikimendu</strong>a haurrak pertsona gutxirekin ezartzen duen harreman berezia da.<br />
Haur horren <strong>eta</strong> beste pertsonen artean ezartzen den lotura afektiboak pertsona horren<br />
hurbiltasuna <strong>eta</strong> kontaktua denboran zehar bilatzera darama. Lotura afektibo honek hiru<br />
ezaugarri edo funtzio ditu:<br />
- <strong>Atxikimendu</strong>-irudia (ama edo beste zaindari bat) haurraren seinaleei sentikorra<br />
izatean, <strong>eta</strong> bere gertutasuna aurkeztean, haurrak ingurunea miatzeko abiapuntu<br />
gisa erabiltzen du (oinarri segurua)<br />
- Zaindariarengana itzuliko da haurra bere miak<strong>eta</strong> prozesuan zehar mehatxatu<br />
sentitzen denean (portu segurua)<br />
- Banantzearen aurrean herstura <strong>eta</strong> galeraren aurreko abandonu <strong>eta</strong> tristura<br />
sentimenduak agertuko dira, <strong>eta</strong> honek atxikimendu-sistemaren aktibazioa dakar.<br />
Honen aurrean, haurrak, bere zaindariarekiko hurbiltasuna mantentzeko<br />
ahaleginak egingo ditu atxikimenduzko jokabideak azalduz: negarrak, keinuak<br />
<strong>eta</strong> abar (hurbiltasunaren bilak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> mantenua).<br />
Haurrak atxikimenduzko jokabideak pertsona desberdinengana zuzentzen ditu,<br />
atxikimendu-irudi batzuekin eratzen baititu atxikimenduzko harremanak. <strong>Atxikimendu</strong>-<br />
irudi desberdinak hierarkia baten arabera ordenatzen dira. Hau<strong>eta</strong>ko nagusiena ama<br />
izaten da, batetik presente egoten den zaindari ohikoa baita, <strong>eta</strong> bestetik amarengana<br />
zuzentzen diren jokabideak (hurbiltasuna, kontaktuaren bilak<strong>eta</strong>) atxikimenduzko<br />
jokabideak aktibatzen dituzten egoerak direlako (gaixotasuna, beldurra, nekea...). Hala<br />
ere, atxikimendu-irudi desberdinak egoteak ez du moteltzen zaindari nagusiarekiko
74 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
lotura; zenbat <strong>eta</strong> atxikimendu-irudi gehiago, orduan <strong>eta</strong> intentsuagoa izango da<br />
amarekiko atxikimendua, behintzat lehenengo hilabete<strong>eta</strong>n.<br />
Zaindariaren erantzunaren garrantzia atxikimenduzko lotura eratzeko, oso<br />
kritikatua izan zen hasieran haurraren ezaugarriak albo batera uzten dituelakoan,<br />
besteak beste tenperamentua (Campos, Barret, Lamb, Goldsmith, <strong>eta</strong> Stenberg, 1983;<br />
Lamb, Thompson, Gardner, Charnov, <strong>eta</strong> Estes, 1984), <strong>eta</strong> garapenaren ikuspegi<br />
deterministaren kutsua sumatzen duelako aldak<strong>eta</strong>rako leku txikia utziz. Hon<strong>eta</strong>z esan<br />
daiteke, dudarik gabe, bai haurraren berezko ezaugarriak: tenperamentua, bai<br />
zaindariaren erantzuteko moduak, garrantzizkoak direla harreman diadikoa den<br />
atxikimenduzko lotura eratzeko, <strong>eta</strong> horrela ulertzen da atxikimenduaren teoriatik.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>a prozesu baten ondorioa da. Hasierako hilabete<strong>eta</strong>n ez dago<br />
garaturik. Lehenengo urtearen seigarren hilabetean hasten da eratzen atxikimenduzko<br />
lotura, beharrezkoak diren gaitasun kognitiboen <strong>eta</strong> afektiboen ondorioz. Amarekin<br />
elkarreragiten <strong>eta</strong> bera ezagutzen duen arte, beste pertsonengandik desberdinduz, ez da<br />
hasten gauzatzen.<br />
Lotura honek osotasun modura ulertzen den arren, hiru maila desberdin<strong>eta</strong>n<br />
jazotzen da: atxikimenduzko jokabideak, harremanaren barne irudikapena, <strong>eta</strong><br />
inplikatzen dituen sentimenduak.
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 75<br />
Jokabidezkoa)<br />
1.2.1.3. <strong>Atxikimendu</strong>zko Sistema (Hiru alderdiak: Kognitiboa, Afektiboa, <strong>eta</strong><br />
Sentimenduek, jokabideek <strong>eta</strong> elementu kognitiboek osatzen dute<br />
atxikimenduzko sistema. <strong>Atxikimendu</strong>a kontrol sistema deneko baieztapenetik abiatuz,<br />
bere funtzio nagusiena haurrak segurtasuna eskuratzea da. <strong>Atxikimendu</strong>-irudia behar<br />
duenean, hauxe haurrarekin egoteko prest azalduko da. Segurtasuna zalantzatan jartzen<br />
denean, atxikimenduzko jokabideak aktibatuko dira (negarrak, deiak..) berriro haurrari<br />
segurtasuna ematen dion kontaktua lortzeko. <strong>Atxikimendu</strong>-irudiek segurtasun-oinarrien<br />
modura funtzionatzen dute: haurra seguru sentitzen denean, ingurunea aztertzeari<br />
ekingo dio.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>zko elementuak banaka aztertzen baditugu, atxikimenduzko lotura<br />
jokabide batzuen bitartez antzematen da kanpotik. <strong>Atxikimendu</strong>zko jokabideak<br />
testuinguru desberdin<strong>eta</strong>n ikertu izan dira, <strong>eta</strong> behagarriak dira. <strong>Atxikimendu</strong>zko<br />
jokabidetzat hartzen dira atxikimendu-irudiaren aurrean <strong>eta</strong> berarekiko lotura eratzeko<br />
<strong>eta</strong> indartzeko egiten direnak, alegia, atxikimendu-irudiarekiko hurbiltasuna <strong>eta</strong><br />
kontaktua mantentzeko egiten diren jokabideak lirateke. Eta testuinguruari lotzen<br />
zaizkio jokabide horiek haurrarentzat mehatxua sor litezkeeneko egoer<strong>eta</strong>n aktibatzen<br />
baitira. Jokabide hauek definitu <strong>eta</strong> ulertu behar dira betetzen duten funtzioagatik, euren<br />
nolakotasunagatik baino gehiago, esanahi <strong>eta</strong> intentsitate berezia dutela atxikimendu-<br />
irudiarengana zuzentzen direnean. Jokabidezkoa kanpotik behatzen den alderdia izanik<br />
ere, atxikimenduzko sistemak baditu beste bi alderdi: kognitiboa <strong>eta</strong> afektiboa, <strong>eta</strong><br />
hirurek elkarloturik atxikimenduzko sistema osatzen dute.
76 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren osagai kognitiboa harremanaren barne ereduaren eraikuntzan<br />
datza. Funtsezko edukiak harremanaren oroimena, atxikimendu-irudiaz <strong>eta</strong> norbere<br />
buruaz duen kontzeptua, <strong>eta</strong> harremanaren igurikapenak dira. <strong>Atxikimendu</strong>-irudiarekiko<br />
ondorengo esperientzia jarraituek, haurrak gogoan dituen bezala, harremanaren eredu<br />
mentala osatzen dute. Zentzu hon<strong>eta</strong>n, esperientzia negatiboki edo trinkotasunik gabe<br />
bizi izan denean, akatsak edo patologiak sortzeko gai dira atxikimenduzko lotur<strong>eta</strong>n.<br />
Hon<strong>eta</strong>n egongo diren diferentziak atxikimendu-eredu desberdin<strong>eta</strong>n antzemango dira.<br />
Alderdi afektiboari dagokiola, atxikimendua zaindariari <strong>eta</strong> norberari buruzko<br />
sentimenduak inplikatzen dituen lotura afektiboa dela esan daiteke. Gehien aztertu<br />
direnak zentzu negatiboa dutenak izan dira: banak<strong>eta</strong> laburr<strong>eta</strong>tik <strong>eta</strong> dolu-egoer<strong>eta</strong>tik<br />
eratorritakoak. <strong>Atxikimendu</strong>-irudiarekiko harreman egokiak segurtasun sentimenduak<br />
dakartza pertsona horren hurbiltasun <strong>eta</strong> kontaktu fisikoan. Kontaktu edo hurbilpena<br />
galtzean, herstura agertzen da. Hauek dira atxikimenduaren inguruan azaltzen diren<br />
sentimendu nagusienak, baina askoz gehiago sortzen dira pertsonaren egoera<br />
desberdin<strong>eta</strong>n. Esan behar da atxikimendu-irudiek funtzio soziala ere betetzen dutela.<br />
Hauekiko harremanean haurrak ikasten du nola komunikatu besteekin (muxuak,<br />
begiradak <strong>eta</strong> besarkadak eman <strong>eta</strong> jaso) <strong>eta</strong> patroi hauek gordeko ditu etorkizunean<br />
bere harreman afektibo <strong>eta</strong> sexual<strong>eta</strong>n erabiltzeko.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>zko sistema haurtzaroan garrantzizkoena da, <strong>eta</strong> zentzu moldakor<br />
garbia izan du gizabanakoen bizitzan: soilik zaindaria gertu edo eskuragarri dagoenean,<br />
haurra urrundu daiteke ingurunea aztertzera. Gizabanakoak duen beste edozein sistema<br />
modura funtzionatzen du sistema honek. Kasu hon<strong>eta</strong>n, atxikimendu-irudiaren<br />
hurbiltasuna oztopatzen duen edozein mehatxuk (erreala edo imajinatua) herstura
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 77<br />
sortzen du. Herstura sentimenduak, bere aldetik, atxikimendu-jokabideak aktibatuko<br />
ditu zaindariaren hurbilpena lortzeko. Herstura ez sortzeko behar den hurbiltasun gradua<br />
aldakorra da haurraren adina, egoera fisiko <strong>eta</strong> emozionala, <strong>eta</strong> hautemandako<br />
mehatxuaren arabera. Hurbilpena berriro lortzeak maitasunezko <strong>eta</strong> segurtasuneko<br />
sentimenduak sortzen ditu, etenak harreman<strong>eta</strong>n herstura, tristezia edota haserrea<br />
sortzen dituen bitartean. Horregatik baieztatu zuen Bowlbyk (1969/1982, 1973, 1980)<br />
atxikimendua lotura emozionala zela. Bukaeran zaindariarekiko deslotura gertatuko da<br />
banak<strong>eta</strong> oso luzea gertatzen bada. Banak<strong>eta</strong>ren aurreko erreakzio hau unibertsala da,<br />
<strong>eta</strong> atxikimenduzko sistemaren oinarri bat da.<br />
1.2.1.4. Arrotz-Egoera <strong>eta</strong> <strong>Atxikimendu</strong>-Ereduak<br />
Haurraren atxikimendu-ereduak aztertzeko, Ainsworth <strong>eta</strong> laguntzaileek<br />
(Ainsworth et al., 1978) “Arrotz Egoera” izeneko ebaluaziorako behak<strong>eta</strong> tresna<br />
estandarizatua erabili zuten. Laborategiko ingurunean behak<strong>eta</strong> naturalisten bidez<br />
ikusiriko ama <strong>eta</strong> haurraren arteko elkarreraginak errepikatu nahi zituzten. Hala <strong>eta</strong><br />
guztiz ere, esan behar da Ainsworthen hasierako asmoa behak<strong>eta</strong>rako egoera diseinatu<br />
zuenean, haurraren ingurunearen azterk<strong>eta</strong>n ama presente ez egotearen efektua ikertzea<br />
zela (ikus Ainsworth <strong>eta</strong> Wittig, 1969). Gerora, ordea, askoz interesgarriago bilakatu<br />
zen haurraren jokaera amarekin berriro elkartzean tarte batez bakarrik hasieran, <strong>eta</strong> gero<br />
arrotz batekin egon ondoren. Zortzi behak<strong>eta</strong> aldi desberdin<strong>eta</strong>n haurren jokabidea<br />
ingurunearen azterk<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> banak<strong>eta</strong>ren aurrean azaltzen duen erantzunean zentraturik<br />
burutzen da. Ingurune fisikoa jostailuez hornituriko gela bat da, <strong>eta</strong> aldi desberdin<strong>eta</strong>n<br />
haurra bakarrik, amarekin, ama gabe <strong>eta</strong> arrotz batekin egoten da (deskribapen<br />
zehatzagorako, ikus Ainsworth et al., 1978, edota Yárnoz, 1994). “Arrotz Egoeraren”<br />
baliozkotasunari dagokiola, atxikimenduaren kalitatearen ebaluazio prozedura gisa ez
78 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
da eratortzen egoera errealarekiko agertzen duen antzekotasunik, baizik <strong>eta</strong> lehenengo<br />
urtean haurrek etxean azalduriko jokabideekiko korrelazio handi <strong>eta</strong> sistematikoek<br />
sustatzen dute (Bretherton, 1985).<br />
Ainsworth <strong>eta</strong> laguntzaileek (1978), amarekiko segurtasun graduaren arabera,<br />
haurren hiru atxikimendu-eredu desberdinak eratorri zituzten elkarreragineko<br />
behaket<strong>eta</strong>tik: segurua, ekiditzailea, <strong>eta</strong> antsiatsu/anbibalentea.<br />
B taldeko haurrak: <strong>Atxikimendu</strong> segurua erakusten duten haurrek segurtasun-<br />
oinarri gisa erabiltzen dute atxikimendu-irudia ingurunea aztertzeko. Banak<strong>eta</strong> gertatzen<br />
denean haserrealdia erakusten dute <strong>eta</strong> ingurunearen azterk<strong>eta</strong> eten egiten da.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>-irudiaren hurbiltasuna <strong>eta</strong> kontaktu fisikoa lortzeko ahaleginak (negarrak,<br />
irribarreak, mugimendu motoreak...) egiten dituzte pertsona hau berriro agertzen<br />
denean. Gutxi gorabehera, haurren %65 sartzen da talde hon<strong>eta</strong>n.<br />
A taldeko haurrak: <strong>Atxikimendu</strong> <strong>insegurua</strong> ekidipenaz edo atxikimendu<br />
ekiditzailea. Banaket<strong>eta</strong>n ez dute protestatzen <strong>eta</strong> atxikimendu-irudia berriro azaltzean<br />
ez dute berarekin elkarreragiten. Are gehiago, bera ekiditeko joera dute. <strong>Atxikimendu</strong>-<br />
sistema ez da behar bezala aktibatzen banak<strong>eta</strong> fasean ez baitago haserrealdirik <strong>eta</strong><br />
atxikimenduzko jokabideak ez baitira areagotzen. Haurren %20 inguru sartzen dira talde<br />
hon<strong>eta</strong>n.<br />
C taldeko haurrak: <strong>Atxikimendu</strong> <strong>insegurua</strong> anbibalentziaz edo atxikimendu<br />
anbibalentea. Hauek ez dute atxikimendu-irudia erabiltzen segurtasun-oinarri gisa<br />
ingurunea aztertzeko. Aztertzeko interesa urria da oro har, egoera estresagarrien aurrean
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 79<br />
atalase urria dute, <strong>eta</strong> haserrealdi biziak dituzte banak<strong>eta</strong> aldi<strong>eta</strong>n. Banak<strong>eta</strong> ondoren,<br />
zailak izaten dira kontsolatzen <strong>eta</strong> anbibalentziaz jokatzen dute atxikimendu-<br />
irudiarekiko. Hauen hurbilpenak batzu<strong>eta</strong>n arbuio dakar, <strong>eta</strong> beste<strong>eta</strong>n amarekiko<br />
kontaktuaren desioa dute banak<strong>eta</strong>ren aurrean herstura erakutsiz. Haurren %10-15<br />
sartzen dira talde hon<strong>eta</strong>n.<br />
Haurrez arduratzeko (parenting style) mila era badaude ere, haurrek zaindarien<br />
jokabideei buruzko informazioa iragazten dute kategoria diskretu batzuen arabera.<br />
Jokabideak, orokorrean hartuta, erabakiko du zaindariarengan konfiantza izan dezakeen<br />
segurtasuna bilatzeko, <strong>eta</strong> hau izango da haurraren pentsamenduaren arabera: bai, ez,<br />
edo agian. Hau haurraren aipatu hiru atxikimendu-eredu nagusi<strong>eta</strong>n islatzen da<br />
(Ainsworth et al., 1978). Beranduago, laugarren patroi bat aurkitu zen: atxikimendu<br />
desantolatua/desegituratua (Main <strong>eta</strong> Solomon, 1990), herstura maneiatzeko estrategia<br />
falta ezaugarri nagusitzat duena <strong>eta</strong> jokabide ekiditzaile zein anbibalenteen nahastean<br />
antzematen dena.<br />
Haurraren atxikimenduzko tipologiarekin erlazio handien duen ezaugarria<br />
haurraren seinaleei <strong>eta</strong> komunikazioari erantzuteko sentikortasun maila da. Patroi<br />
segurua duten haurrek zaindaria erabiltzen dute segurtasun oinarri gisa ondoeza <strong>eta</strong><br />
herstura sentimenduak erregulatzeko. Banak<strong>eta</strong>ren aurrean beldur, etsaikeria <strong>eta</strong><br />
ekidipen gutxiagoarekin erantzuteko joera dute haur seguruek beste bi taldeko haurrek<br />
baino. Zaindariak haurraren seinaleak behar bezala ulertu <strong>eta</strong> erantzuten dieneko<br />
harreman<strong>eta</strong>n garatzen da segurtasuna. Honez gain, zaindaria haurrarekin egoteak<br />
laguntza <strong>eta</strong> ongizate iturria inplikatzen du. Haur seguruek ama biziki agurtzen dute <strong>eta</strong>
80 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
kontaktua lortzen dutenean, kontaktu hau mantentzen saiatzen dira. (Informazio<br />
gehiagorako, ikus Yárnoz et al., 1999).<br />
Haur ekiditzaileen amek kontaktu fisikoa ekiditen dute, etsaikeriaz <strong>eta</strong><br />
kritizismoz jokatzen dute euren haurrekin <strong>eta</strong> zurruntasuna <strong>eta</strong> konpultsibotasuna<br />
ezaugarri argiak dira haurraren zaintzan. Patroi hau erakusten duten haurrek, hortaz, ez<br />
dute zaindariarengandiko laguntza (support) aktiboki bilatzen, <strong>eta</strong> ez dute bera<br />
erabiltzen agertzen direnean. Deslotura agertzen dute banaket<strong>eta</strong>n. Arr<strong>eta</strong> ematen<br />
badiote amari, batzu<strong>eta</strong>n ekidipeneko erantzunak agurrekin tartekatzen dituzte.<br />
Haur antsiatsu/anbibalenteen amek erantzun nahasia azaltzen dute haurraren<br />
zaintzan, haurraren erantzunei sentikortasun eza erakusteaz gain. Haur hauek<br />
trinkotasunik gabeko saiakera nahasiak egiten dituzte euren zaindarien laguntza<br />
(support) emozionala lortzeko. Haur hauen dinamikaren azpian sumatu daiteke<br />
zaindariaren prestutasunaz ez daudela seguru. Banak<strong>eta</strong>ren aurrean haserrealdi bizia<br />
azaltzen dute, kontaktu fisikorako <strong>eta</strong> hurbilpenerako jokabideak etengabe azaltzen<br />
dituzte. Haur hauen amek portaera ezberdinak adierazten zituzten, baina ez zituzten<br />
haurrak errefusatzen. Gorputz kontaktua gogokoa zuten, baina ezegonkorrak ziren.<br />
Horregatik haurrek ez dute konfiantza handirik hauen erantzukizun<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> gatazkaren<br />
aurrean atxikimendu sistema aktibatu egiten denean, anbibalenteak gaizki sentitzen dira.<br />
Horrelako egoer<strong>eta</strong>n lasaitasun edo segurtasuna sentitu ordez, frustratuak sentituko<br />
direla ikasi baitute.
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 81<br />
Haur inseguruek amarengandik jasotzen duten erantzunak <strong>eta</strong> zaintzak,<br />
Bowlbyren ideiari jarraituz (Bowlby, 1988a), ondorengo (heldutasuneko) ongizatean<br />
edo patologian bere eragina du.<br />
Orain aipaturiko deskribapena, Ainsworth <strong>eta</strong> bere ikasleek (1978) eginiko<br />
behak<strong>eta</strong>tik eratorriak dira. Bowlbyk (1988a) antzera deskribatu zituen hiru<br />
atxikimendu-ereduak, <strong>eta</strong> informazio osagarria ere eskaini zuen. <strong>Atxikimendu</strong>-eredu<br />
segurua garapen osasuntsuarekin parekatu zuen. Haur seguruek gurasoak eskuragarri,<br />
<strong>eta</strong> erantzuteko <strong>eta</strong> laguntzeko prest egongo direneko konfiantza dute. Konfiantza honi<br />
esker, mundua aztertu dezaketela <strong>eta</strong> kanpoko mundu horr<strong>eta</strong>n moldatu daitezkeela<br />
sentitzen dute. Haur antsiatsu/erresistenteak (antsiatsu/anbibalenteak Ainsworthen<br />
sailkapenean) ez daude seguru gurasoak eskuragarri egongo ote diren, edota erantzun<br />
<strong>eta</strong> lagunduko ote dieten beharra dutenean. Horregatik, beti azalduko dute banantzearen<br />
inguruko herstura. Hauek beste pertsonei itsasteko joera dute, <strong>eta</strong> mundua aztertzeko<br />
herstura erakusten dute. Patroi hau esplika daiteke gurasoa batzu<strong>eta</strong>n eskuragarria <strong>eta</strong><br />
lagungarria agertzen zelako, baina beste<strong>eta</strong>n ez. Gainera, haurra abandonuaren<br />
mehatxua jaso dezake kontrolerako erabilitako estrategia gisa. Hirugarren patroia<br />
antsiatsu ekiditzailea da. Hauek arbuiatuak izatea espero dute zaintza (care) bilatzen<br />
dutenean. Saiatzen dira besteen laguntzarik (support) <strong>eta</strong> afekturik gabe bizitzen. Patroi<br />
hau sortzen da gurasoa haurraren beharrak behin <strong>eta</strong> berriro ahazten dituelako ongizatea<br />
(comfort) edo babesa bila haurra hurbiltzen zaionean.<br />
Haurraren atxikimendua zaindari konkretu batekiko nahikoa egonkorra dela<br />
demostratu izan da. Scharfe <strong>eta</strong> Bartholomewek (1994a) ikerk<strong>eta</strong> desberdinak aztertu<br />
zituzten, atxikimendu-ereduaren egonkortasuna %48 <strong>eta</strong> %96 bitartean kokatzen zela.
82 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Ikerk<strong>eta</strong> batean maila sozio-ekonomiko ertain-altuko haurren atxikimendu-ereduen<br />
%96ko egonkortasuna egon zen haurrek 12 <strong>eta</strong> 18 hilabete zituztenean neurtu zela<br />
atxikimendu-eredua (Waters, 1978). Beste ikerk<strong>eta</strong> batean, tarte berdinerako (12<br />
hilabetetik 18 hilabetera) atxikimendu-ereduen egonkortasun-tasa altua ikusi zen ondo<br />
zainduriko talde batean, tratu txarrak jasandako talde batean %48ra jaisten zen bitartean<br />
(Egeland <strong>eta</strong> Sroufe, 1981). Hortaz, ingurune osasuntsu<strong>eta</strong>n hazitako haurrek<br />
atxikimenduko sailkapen nahikoa egonkorrak zituzten. Arriskua ekar lezaketen<br />
ingurune<strong>eta</strong>n hazitako haurrek, aldiz, atxikimenduko sailkapen aldakorragoak dituzte.<br />
Ildo hon<strong>eta</strong>tik, aldak<strong>eta</strong>k ingurune familiarr<strong>eta</strong>n haurren atxikimenduko sailkapen<strong>eta</strong>n<br />
aldak<strong>eta</strong>k egotearekin erlaziona liteke.<br />
1.2.1.5. Barne-Eredu Eraginkorrak<br />
Haurrak bere buruaz <strong>eta</strong> kanpoko munduaz eredu mentalak eratzen ditu<br />
atxikimendu-irudiarekiko izandako esperientzia elkarreragin<strong>eta</strong>n oinarriturik (Bowlby,<br />
1963, 1973, 1980). Ainsworth <strong>eta</strong> laguntzaileek (1978) baieztatu zuten atxikimendu-<br />
ereduak loturik daudela haurren igurikapenekin. Batetik, zaindaria emozionalki<br />
eskuragarria <strong>eta</strong> erantzuteko prest dagoeneko igurikapena; <strong>eta</strong> bestetik, berak maitasuna,<br />
zaintza, <strong>eta</strong> atentzioa merezi dueneko igurikapena. Igurikapen horiek barne-eredu<br />
eraginkorrez ezagutzen dira. Pertsona batek munduaz duen barne-eredu mentalen<br />
barnean bereziki garrantzitsuak dira norberaz <strong>eta</strong> atxikimendu-irudiaz dituen barne-<br />
eredu eraginkorrak. Pertsonarteko prozesu<strong>eta</strong>n eratzen diren barne-eredu hauek elkar<br />
osagarriak dira (Bowlby, 1973). Bere buruaz <strong>eta</strong> atxikimendu-irudiaz eratzen dituen<br />
eredu mental hauek elkarloturik azaltzen direnez, hasierako aldi<strong>eta</strong>n hobea da<br />
atxikimenduzko harremanaren barne ereduaz hitz egitea (Main, Kaplan, <strong>eta</strong> Cassidy,<br />
1985).
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 83<br />
Barne-eredu eraginkor hauek harreman berri<strong>eta</strong>rako orokorgarriak direla<br />
(Bowlby, 1973). Barne-eredu eraginkorrek kognizioak, afektuak, <strong>eta</strong> jokabideak<br />
antolatzen dituzte, <strong>eta</strong> penarako (distress) erreakzioak gidatzen dituzte. Eredu hauek<br />
<strong>pertsonarteko</strong> esperientzi<strong>eta</strong>n eratzen direnez, norberaren barne-eredu eraginkorrak<br />
atxikimendu-irudiarenak osatuko dituzte. <strong>Atxikimendu</strong>-irudiak emozionalki lagungarri<br />
<strong>eta</strong> eskuragarri gisa bizitu dituztenek (seguruek) horrelako irudikapena egingo dute<br />
hai<strong>eta</strong>z, <strong>eta</strong> euren burua baliagarri gisa ikusiko dute. <strong>Atxikimendu</strong>-irudi ekiditzaileak<br />
bizitu dituztenek (ekiditzaileek) ekidipeneko barne-eredu eraginkorrak eratzen dituzte<br />
gurasoez <strong>eta</strong> euren burua ez dute baliagarri <strong>eta</strong> maitagarri ikusten. <strong>Atxikimendu</strong>-irudiak<br />
modu trinkoan hauteman ez dituztenek (antsiatsu/anbibalenteek) eurentzat frustragarria<br />
den irudia eratzen dute gurasoez. Hauen segurtasuna bilatzeko nahiak eramaten ditu<br />
haur hauek atxikimendu-irudiarengandiko zaintza bilatzeaz, <strong>eta</strong> aldi berean<br />
haserrealdiko erantzuna erakustera.<br />
Barne-eredu eraginkorren laguntzaz, haurrak atxikimendu-irudiaren erantzunak<br />
aurreikusi ditzake <strong>eta</strong>, ondorioz, bere erantzunak prestatzen ditu. Honez gain,<br />
belaunaldien arteko atxikimenduaren transmisioaz barne-eredu eraginkorren garrantziaz<br />
mintzatu zen Bretherton (1992). Nahiko egonkortasunez <strong>eta</strong> beren buruaz konfiantzaz<br />
hazi diren pertsonek normalean gurasoak lagungarriak (supportive) dituzte beharra<br />
dagoenean, bana aldi berean autonomia bultzatzen dute.<br />
Barne-eredu eraginkorrak aktiboak <strong>eta</strong> berregituratuak izateko gai dira. Eredu<br />
hauek ezartzen dute zer hautematen den edo zer baztertzen den, <strong>eta</strong> nola erreakzionatu<br />
egoera jakin batean. Haurtzaroko atxikimenduzko patroiek ez dute zertan izan behar
84 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
behin betikoak. Pertsona baten barne-eredu eraginkorrak aldatu daitezke<br />
esperientziekin. Eskema kognitiboak diren heinean, egonkortasuna/ez-egonkortasuna<br />
auzia dago tartetik (Grossberg, 1980). Egonkortasunerako joera duten arren, aldagarriak<br />
izan behar dute buru ereduek moldakorrak <strong>eta</strong> erabilgarriak izateko. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere,<br />
geroko aldak<strong>eta</strong>k bizitzan zailak izan daitezke defentsazko prozesu emozionalak eratu<br />
direlako ikasitako patroi kognitiboekin <strong>eta</strong> jokabidezkoekin. Aldak<strong>eta</strong> posible den arren,<br />
ikaskuntza jarraitua izan duten beste prozesu kognitiboekin gertatzen den bezala, barne-<br />
eredu eraginkorrak egonkorrak izateko joera dute (Bowlby, 1963, 1973). Ikerk<strong>eta</strong><br />
longitudinal<strong>eta</strong>tik eratorriko datu<strong>eta</strong>tik denboran zeharreko atxikimendu-ereduen<br />
egonkortasun ildoa marraz dezakegu, egonkortasun guztiz perfektua ez den arren<br />
(Cassidy, 1998; Owen, Easterbroks, Chase-Lansdale, <strong>eta</strong> Goldberg, 1984; Waters,<br />
1978). Bowlbyk (1980) bi iturri aipatu zituen barne-eredu egonkortasunaren azpian:<br />
batetik, elkarreraginaren patroiak gero <strong>eta</strong> gutxiago azalarazten direla kontzientziara<br />
behin ohiko <strong>eta</strong> automatiko bihurtzen direla; <strong>eta</strong> bestetik, bi zentzu<strong>eta</strong>ko igurikapenak<br />
direla <strong>eta</strong>, harreman-patroi diadikoak aldak<strong>eta</strong>rako erresistentzia gehiago erakusten<br />
dutela patroi indibidualek baino. Ekintzazko <strong>eta</strong> pentsamenduzko patroi zaharrek egoera<br />
berri<strong>eta</strong>n informazioaren prozesamendua <strong>eta</strong> atentzioa gidatzen dutenez, jasotzen den<br />
informazioaren zati bat desitxuratuta etortzea normala <strong>eta</strong> ekidinezina da.<br />
Azpimarratu behar da, pertsonaren bizitzan zehar aktiboak direnez, eredu mental<br />
hauek haurren kognizioak ez ezik, helduenak ere egituratzen dituztela. Izan ere, eredu<br />
hauek ondorengo bikote harreman<strong>eta</strong>ko pentsamenduak, sentimenduak <strong>eta</strong> jokabideak<br />
gidatzen dituzte.
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 85<br />
1.2.1.6. <strong>Atxikimendu</strong>aren Kulturarteko Ikerk<strong>eta</strong><br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren teoriaren <strong>eta</strong> bere ikerkuntzaren onarpena <strong>eta</strong> zabalkundea<br />
kultur desberdin<strong>eta</strong>ko ikerket<strong>eta</strong>n Ainsworthen lanari eskertu behar zaio neurri handi<br />
batean. Izan ere, bere hasierako ondorioak Ugandako haurrekin (1967) ikertuz antzeman<br />
zituen. Hau izan zen lehenengo pausua atxikimenduko patroiak beste gizarte batzu<strong>eta</strong>n<br />
aurkitzen zirela frogatzeko. Nonbait patroi horiek kultura desberdin<strong>eta</strong>n gertatzen zirela<br />
ikusi zen, <strong>eta</strong> ez soilik Ingalaterrako hospizio<strong>eta</strong>n bizi ziren <strong>eta</strong> ospitaleraturik zeuden<br />
haurrekin egiten zirela aurkikuntzak demostratu zen (Bowlby, 1969/1982, 1973, 1980).<br />
Teoriaren unibertsaltasuna hasieratik aipatu bazen ere, zenbait herritan egindako<br />
ikerketek kulturaren eragina azpimarratu zuten, atxikimendua gauzatzen den moduan<br />
desberdintasun batzuk ikusten zirelarik Arrotz Egoera behak<strong>eta</strong> erabiltzen zenean.<br />
Estatu Batu<strong>eta</strong>ko behaket<strong>eta</strong>n oinarrituta honako banak<strong>eta</strong> topatzen zen arren: A taldeko<br />
%20, B taldeko %70, <strong>eta</strong> C taldeko %10 (Ainsworth et al., 1978); beste herri<strong>eta</strong>n<br />
atxikimendu-eredu<strong>eta</strong>ko banak<strong>eta</strong> diferenteak behatu ziren. Alemaniako lagin<strong>eta</strong>n A<br />
taldeko ehuneko altuagoa ikusi da (Grossman, Grossman, Spangler, Suess, <strong>eta</strong> Unzner,<br />
1985), <strong>eta</strong> C motatako atxikimendu-eredua azaltzen dutenen haurren ehunekoa altuagoa<br />
da Japonian (Miyake, Chen, <strong>eta</strong> Campos, 1985; Takahashi, 1990; Usui, 1988) <strong>eta</strong><br />
Israelen (Sagi et al., 1985). Autoreek kulturaren efektua islatzen dela argudiatzen dute.<br />
Auzi honi erantzuna ematen, van IJzendoornek (1990) esan zuen atxikimendua<br />
unibertsala dela kultura guzti<strong>eta</strong>n, zeren sentikortasunez haurraren eskaerei erantzuten<br />
dien amak harreman segurua ezartzen baitu bere haurrarekiko. Esan daiteke amaren<br />
erantzuteko modua atxikimenduaren kalitatea eratzeko faktorerik garrantzitsuen<strong>eta</strong>rikoa
86 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
dela. Aldi berean, ordea, haurraren seinaleei erantzunak ez dira berdinak kultura<br />
guzti<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> ezin dira Arrotz Egoera behak<strong>eta</strong>ren ebaluazio sistemarako irizpide<br />
berberak erabili atxikimendu-eredua ondorioztatzeko kultura desberdin<strong>eta</strong>n. Estatu<br />
Batu<strong>eta</strong>n ez osasuntsu kontsideratzen diren amaren erantzunak, osasuntsu hartu daitezke<br />
beste kultura batzu<strong>eta</strong>n (Harwood, 1992). Laburbilduz, atxikimenduaren teoriaren<br />
unibertsaltasuna onartzen da bere muinean, kultura desberdin<strong>eta</strong>ko ebaluazio-sistema<br />
egokituak aldarrikatzen diren bitartean.<br />
1.2.2. HELDUEN ATXIKIMENDUA<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren teoriaren erdiespena helduen mundura zabaldu zen,<br />
haurrengan ez ezik, helduengan ere atxikimenduzko patroiak sumatzen hasi ziren.<br />
Helduaroan berezko ezaugarri diferentzialak egonik ere, paralelismoa gertatzen da<br />
haurtzaroko <strong>eta</strong> helduaroko atxikimenduan. Hasieratik Ainsworthek (1967) haurtzaroan<br />
ezarritako atxikimenduko patroiek garrantzizko papera jokatzen dutela nortasunaren<br />
osak<strong>eta</strong>n aurreratu zuen. Ideia hau John Bowlbyk (1977) atxikimenduko dinamikak<br />
sehaskatik hilobira mantentzen zireneko baieztapen ospetsuaz zabaldu zuen. Honen<br />
azpian dagoen ustea da atxikimenduzko sistemaren funtzio <strong>eta</strong> dinamikak oso antzekoak<br />
direla bizitza osoan zehar.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>a gizakiaren bizitza osoan zehar mantentzen den elementua izanik<br />
ere, esan bezala, Weissek (1982) haurtzaroko <strong>eta</strong> helduaroko atxikimenduzko loturen<br />
artean desberdintasun batzuk nabarmendu zituen. Lehenik, haur atxikimenduzko loturak<br />
osagarriak dira, alegia, zaindariak zaintza, babesa <strong>eta</strong> segurtasuna eskaintzen ditu; <strong>eta</strong><br />
haurrak bilatzen du, baina ez du segurtasuna eskaintzen. Helduen atxikimenduan, ordea,<br />
simetria gertatzen da biek eskaini <strong>eta</strong> jasotzen baitituzte zaintza, babesa <strong>eta</strong> segurtasuna.
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 87<br />
Zentzu hon<strong>eta</strong>n, bikote harreman<strong>eta</strong>rako funtzionamenduak atxikimenduaren rolen<br />
aldak<strong>eta</strong> suposatzen du zaintzak <strong>eta</strong> seguritatea eskaintzerakoan, biek oinarri seguruaren<br />
papera betetzen baitute (Berman <strong>eta</strong> Sperling, 1994).<br />
Beste desberdintasun bat da haurrek guraso bat dutela atxikimendu-irudia.<br />
Helduek, ordea, bikotekidea dute atxikimendu-irudia, sexu-harremanek paper<br />
garrantzizkoa jokatzen duela, atxikimenduzko sistema beste bi sistemekin batera<br />
sustatzen baita maila hon<strong>eta</strong>n. <strong>Atxikimendu</strong>zko sistemaz gain, zaintza-ematea<br />
(caregiving) <strong>eta</strong> sexu-elkark<strong>eta</strong> (sexual mating) sistemak daude bikote harremanaren<br />
loturaren azpian (Shaver, Hazan, <strong>eta</strong> Bradshaw, 1988; Weiss, 1982). Hasiera batean<br />
guraso batengandik zetorren laguntza emozionala, helduaroan bikotekide batengandik<br />
dator. Badirudi haurtzarotik helduarora atxikimendu-sistemaren hiru elementuak<br />
pasatzen direla atxikimendu-irudi desberdinarengana (Hazan, Hutt, Sturgeon, <strong>eta</strong><br />
Bricker, 1991), hau frogatuta ez badago ere. <strong>Atxikimendu</strong>a eratzearen prozesuak<br />
jarraitzen dio beti orden berdinari: bilak<strong>eta</strong>ren kontaktua, ondoren, segurtasun-portuko<br />
jokabideak, <strong>eta</strong> azkenik, oinarri seguruaren erak<strong>eta</strong>. Beraz, helduen maitasuna<br />
atxikimenduzko, zaintza-emateko, <strong>eta</strong> sexu-elkarteko sistemen bilkura modura definitu<br />
daiteke (Shaver et al., 1988). Bai maitalea bai haurra kezkaturik azaltzen dira <strong>eta</strong><br />
atxikimendu-irudiaren eurenganako sentikortasun seinaleak bilatzen dituzte. Bi<br />
harreman mota hauen parekotasunak Shaver <strong>eta</strong> laguntzaileek (1988) deskribatu<br />
zituzten. Harreman mota bi<strong>eta</strong>n (haurren zein helduen atxikimenduan) badira indar<br />
sendoak elkarrengana erakartzen dituztenak <strong>eta</strong>, kasu batzu<strong>eta</strong>n, denboran zehar lotura<br />
emozionalak elkartzen ditu pertsona biak. Bi<strong>eta</strong>n ere, kontaktu fisikoak errazten du<br />
lotura hori. Frogatu izan da erakarpen fisikoak <strong>eta</strong> grina sexualak harremanaren hasieran<br />
berebiziko inportantzia dutela, baina denbora pasa ahala garrantzitsuago suertatzen dela
88 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
bikotekidea eskaintzen duen ongizatea (comfort) <strong>eta</strong> laguntza emozionala (Reedy,<br />
Birren, <strong>eta</strong> Schaie, 1981). Azkenean, atxikimenduzko harreman<strong>eta</strong>n funtsezkoen<br />
suertatzen dena da ea bikotekidea segurtasun-portu gisa erabil daitekeen ala ez.<br />
Honez gain, helduen kasuan, elkarreraginek mailaren aldak<strong>eta</strong> jasotzen dute:<br />
kanpokoak izatetik barneko usteak <strong>eta</strong> igurikapenak egitera pasatzen da (Main et al.,<br />
1985). Herstura gutxitzeko, egoera kritiko<strong>eta</strong>n haurrek kontaktu fisikoa behar duten<br />
bitartean, helduek nahikoa dute bestea eskuragarri dagoela jakitean beharrizana sortzen<br />
denean, fisikoki alboan ez badago ere. Kontaktu fisikoak bere garrantzia badu ere, ez da<br />
guztiz erabakigarria egoerak oztopatzen edo zailtzen badu kontaktu fisikoa egotea.<br />
Azkenik, esan behar da helduaroan atxikimenduzko miak<strong>eta</strong> sistema ez dela<br />
errez gainditzen haurtzaroan jazotzen den bezala, ingurunearen azterk<strong>eta</strong>rako<br />
atxikimendu-irudiaren hurbilpena modu sinbolikoagoan funtzionatzen baitu helduengan.<br />
Hala ere, harremanaren haustura <strong>eta</strong> gero, helduei kostatzen zaie atxikimenduzko<br />
loturaren galeraren inguruko kontuez pentsatzea, sarritan lanean ondo kontzentratzea<br />
edo jardutea oztopatzen duela.<br />
Bizitza osoan zehar atxikimendua mantentzen zela frogatzeko, Hazan <strong>eta</strong><br />
Shaverrek (1987) ikerk<strong>eta</strong> bat proposatu zuten, non autoreek bikote harremana<br />
atxikimenduzko prozesu gisa ulertzen zuten.<br />
1.2.2.1. Bikote Harremana <strong>Atxikimendu</strong>zko Prozesu Prozesu gisa Ulerturik<br />
Helduen atxikimenduari buruzko ikerk<strong>eta</strong>k 80ko hamarkadaren erdialdean hasi<br />
ziren eremu desberdin<strong>eta</strong>n. <strong>Atxikimendu</strong>aren kontzeptualizazioa maitasunezko prozesu
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 89<br />
gisa Hazan <strong>eta</strong> Shaverrek (1987) eginiko ikerk<strong>eta</strong> batekin hasi zen. Autore hauek<br />
parekatzen zuten bikote harremana txikitako atxikimenduzko prozesuarekin. Euren<br />
ikerk<strong>eta</strong>n antzeman zituzten harremana izateko eredu berdinen arabera eratzen zituztela<br />
helduek lotura afektiboak, hala nola haurtzaroko atxikimenduzko sistemaren oinarrian<br />
zeuden elementuak ere aurkitzen zirela bikote harremanean. Adibidez, autoreek ikusi<br />
zuten haurra amarekin elkartzen zuen loturan zeuden dinamikak bikotekideen loturan<br />
azpian ere antzematen zirela: hurbiltasunaren bilak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> mantenua, atxikimendu-<br />
irudiarengana jotzea larrialdiko egoer<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> berarengan segurtasuna bilatzea, baita<br />
harremanaren banak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> hausturaren aurrean penaturik sentitzea ere.<br />
Euren hipotesiak frogatzeko egin zituzten ikerk<strong>eta</strong>k bi lagin mota diferente<strong>eta</strong>n<br />
gauzatu zituzten: alde batetik, unibertsitateko ikasleen lagin batean, <strong>eta</strong> bestetik<br />
egunkari baten bitartez bildutako subjektuen laginean (non adina 14tik 84ra zihoan, <strong>eta</strong><br />
sozio-ekonomikoki <strong>eta</strong> etnikoki maila desberdinak batzen ziren). <strong>Atxikimendu</strong>aren<br />
edukiak helduaroko deskribapen egokituak ziren lerrokadez osatuta zegoen erabili zuten<br />
galde-sorta; <strong>eta</strong> atxikimendu-ereduak detektatzeko helduengan: seguruak, ekiditzaileak,<br />
<strong>eta</strong> antsiatsu/anbibalenteak. Gauzak horrela, subjektu bakoitzak harreman-eredua<br />
hobekien definitzen duen lerrokada aukeratu behar zuen. <strong>Atxikimendu</strong>-eredu hauek<br />
haurren ereduen paralelismoa gordetzen zuen (Ainsworth et al., 1978). Emaitzek frogatu<br />
zuten atxikimenduaren lotura helduaroan maitasuneko harremanekin parekatu<br />
daitekeela. Aldi berean, haur-gurasoen harreman<strong>eta</strong>n ikusiriko desberdintasunek<br />
atxikimenduan helduaroko bikote harreman<strong>eta</strong>ko desberdintasunak aurreikusteko balio<br />
zutenentz aztertu zuten (ikus, halaber, Shaver <strong>eta</strong> Hazan, 1987; Shaver <strong>eta</strong> Hazan, 1988;<br />
Shaver <strong>eta</strong> Hazan, 1993; Shaver et al., 1988). Bestalde, atxikimenduan antzematen diren<br />
desberdintasun indibidualak haurtzaroko gurasoekiko harreman<strong>eta</strong>ko esperientziekin
90 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
elkarloturik daudela demostratu zuten ikerk<strong>eta</strong> berean. Haurtzaroko hiru atxikimendu-<br />
ereduak ere mantenduko zirela pentsatzen zuten, <strong>eta</strong> hala gertatu zen. Halaber,<br />
helduaroko desberdintasunak atxikimenduan gurasoekiko haurren harreman<strong>eta</strong>ko<br />
gogorapen<strong>eta</strong>tik datozela pentsatzen zuten, <strong>eta</strong> emaitzek hipotesi hau konfirmatu zuten.<br />
Helduen atxikimendua norengan zuzentzen denaren inguruan, egindako ikerk<strong>eta</strong><br />
batean (Hazan, Hutt, <strong>eta</strong> Markus, 1991), atxikimenduzko jokabideak gehien<strong>eta</strong>n<br />
adinkide batengana zuzentzen zirela ikusi zen. Adinkidea aipatzen zutenen kasuen %90<br />
baino gehiagotan atxikimendu-irudi gisa aipaturiko pertsona bikotekidea zen. Inork ez<br />
zuen adierazi gurasoekiko denbora ematea nahiago zuenik ezta txarto sentitzen zenik<br />
gurasoengandiko banaketengatik. Soilik %4ak esan zuen gurasoak zirela ongizaterako<br />
<strong>eta</strong> laguntza emozionalerako irudi nagusia, <strong>eta</strong> %10ek esan zuten euren segurtasun<br />
oinarria zirela. Emaitza hauei jarraituz esan daiteke bikotekidea dela atxikimendu-irudi<br />
printzipala helduaroan.<br />
1.2.2.2. Desberdintasun Indibidualak <strong>Atxikimendu</strong>an<br />
Lehenengo <strong>eta</strong> behin barne-eredu eraginkorrei buruz hitz egin behar da<br />
desberdintasun indibidualak ulertzeko. Bowlbyren arabera (1973), atxikimenduan<br />
dauden desberdintasunak mantentzen dira denboran zehar norbere <strong>eta</strong> atxikimendu-<br />
irudien irudikapen mentalen bidez, edo barne-eredu eraginkorren izenarekin ezagutzen<br />
direnak. Eredu hauen azpian usteak <strong>eta</strong> igurikapenak kokatzen dira, askotan<br />
kontzientziatik kanpo funtzionatzen dutenak, hautematea <strong>eta</strong> jokabidea baldintzatzen<br />
dutenak. Aldak<strong>eta</strong> posible den arren, oso erroturik dagoen beste edozein prozesu bezala,<br />
mantentzeko joera dute buru eredu hauek. Barne-eredu eraginkorrak ez dira buru-<br />
egiturak soilik, baizik <strong>eta</strong> patroi emozionalekin <strong>eta</strong> jokabidezkoekin loturik azaltzen
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 91<br />
dira, <strong>eta</strong> esperientzia berri bakoitzaren hautematea <strong>eta</strong> jokatzea gidatzen dute.<br />
Garrantzizko egoera sozialak errepikatzen direnean automatikoki interpr<strong>eta</strong>tzen dira,<br />
pertsonaren konturatze kontzienterik gabe. <strong>Atxikimendu</strong>-eredu desberdin<strong>eta</strong>ko<br />
pertsonek euren konfigurazio mentalaren arabera, sentikortasun berezia izan dezakete<br />
egoera batzuen aurrean <strong>eta</strong> interpr<strong>eta</strong>tzeko klabe batzuk ezarrita daude. Horrela,<br />
seguruek, antsiatsuek, <strong>eta</strong> ekiditzaileek euren barne-eredu eraginkorrekin bat datozen<br />
gertaerak hobeto gogoratzeko joera dute (George, Kaplan, <strong>eta</strong> Main, 1985/1996).<br />
<strong>Atxikimendu</strong>zko prozesuen jarraikortasuna denboran zehar, atxikimendu-eredu<br />
egonkorr<strong>eta</strong>n antzemana, bere azpiko barne-eredu eraginkorrei sor zaie.<br />
Hazan <strong>eta</strong> Shaverren (1987) ikerk<strong>eta</strong> aitzindarian helduen atxikimenduan agertu<br />
ziren desberdintasunek haurren atxikimenduaren isla agertzen zuten. Autore hauek<br />
eginiko ikerk<strong>eta</strong>ko atxikimendu-eredu<strong>eta</strong>ko ehunekoak hauexek izan ziren: %56 seguru,<br />
%23-25 ekiditzaile, <strong>eta</strong> % 20 antsiatsu/anbibalente. Banak<strong>eta</strong> hau Ainsworth <strong>eta</strong><br />
laguntzaileek (1978) haurrengan sumaturiko banak<strong>eta</strong>ren oso antzekoa zen: %62 seguru,<br />
%23 ekiditzaile, <strong>eta</strong> % 15 antsiatsu/anbibalente. Harrezkero, beste autore batzuek ere<br />
galde-sorta bera erabili izan dute bikote harremanen azterk<strong>eta</strong>rako atxikimenduaren<br />
teoriatik herri desberdin<strong>eta</strong>n. Feeney <strong>eta</strong> Nollerek (1990) Australiako ikasleen laginean<br />
<strong>eta</strong> Mikulincer <strong>eta</strong> Nachsonek (1991) Israelgo ikasleen laginean atxikimendu-ereduen<br />
banak<strong>eta</strong> antzekoa aurkitu zuten Amerik<strong>eta</strong>koarekin alderatuz: seguruak, %54-63;<br />
ekiditzaileak %22-31; <strong>eta</strong> antsiatsu-anbibalenteak, %15. Antzeko ehunekoen beste herri<br />
batzu<strong>eta</strong>n (ikus Moreira et al., 1998) aurkitu izanak erabilitako konstruktu-<br />
baliozkotasunerako zeharkako froga da. Hala ere, esan behar da Bartholomew <strong>eta</strong><br />
Horowitz (1991) lau atxikimendu-eredu aurkeztu <strong>eta</strong> gero, azken hau sistema egokiagoa<br />
dela ikusi izan da ondoren egindako ikerket<strong>eta</strong>n. Autore hauek ekiditzaile mota bi
92 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
daudela argitu zuten: ekiditzailea/errefusatzailea, <strong>eta</strong> ekiditzaile/beldurtia; <strong>eta</strong> Hazan <strong>eta</strong><br />
Shaverren (1987) antsiatsu/anbibalenteari atxikimendu-eredu kezkatia izendatu zuten.<br />
Shaver <strong>eta</strong> Hazanen (1993) literaturaren berrikusk<strong>eta</strong>n Bartholomewen lau<br />
ereduen tipologia ere sustatu zuten, <strong>eta</strong> honela deskribatu zituzten atxikimendu-eredu<br />
bakoitzeko subjektuak:<br />
Seguruak: Heldu seguruak gustura sentitzen dira intimitate <strong>eta</strong> autonomiako<br />
egoer<strong>eta</strong>n. Bai euren buruaz bai besteen irudi positiboa dute (Bartholomew <strong>eta</strong><br />
Horowitz, 1991). <strong>Atxikimendu</strong> segurua dutenak zelo gutxiko pertsonak dira (Shaver <strong>eta</strong><br />
Hazan, 1993; Mikulincer <strong>eta</strong> Erev, 1991). Euren maitasuneko esperientziak zoriontsuak,<br />
lagunkoiak, konfiantzaz beteak, <strong>eta</strong> lagungarriak (supportive) dira, <strong>eta</strong> bikotekidea<br />
hobeto onartzen dute, akatsak barne. Autoestimu-indize altuagoak erakusten dituzte<br />
besteek baino (Feeney <strong>eta</strong> Noller, 1990). Harreman egonkorragoak izateko joera dute.<br />
Heldu seguruek gogorapen positiboak dituzte gurasoekiko haurtzaroko harremanez,<br />
gurasoak maitekorrak, eskuragarri, <strong>eta</strong> euren beharr<strong>eta</strong>ra sentikorrak zireneko<br />
gogorapenak deskribatuz (Kobak <strong>eta</strong> Sceery, 1988).<br />
Kezkatiak: Heldu kezkatiek kezka handia azaltzen dute euren harremanekiko.<br />
Euren buruaz irudi negatiboa eratu badute ere, besteen irudi positiboa dute<br />
(Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991). Aldarte handiak, bikotekidearekiko obsesioa, <strong>eta</strong><br />
oso jeloskorrak izatea atxikimendu-eredu hau azaltzen duten pertsonen ezaugarriak dira<br />
(Shaver <strong>eta</strong> Hazan, 1993; Mikulincer <strong>eta</strong> Erev, 1991). Maitemintzea erreza dela<br />
pentsatzen duten arren, oso gutxitan aurkitzen dute ben<strong>eta</strong>ko maitasuna. Beste pertsona<br />
gutxi daudela eurak bezain prest harreman iraunkorr<strong>eta</strong>n konprometitzeko diote. Heldu<br />
kezkatiek gogorapen negatiboak dituzte gurasoekiko haurtzaroko harremanez (gurasoek<br />
ez baitzuten modu trinkoz jokatzen hezik<strong>eta</strong>n), ez ziren lagungarriak (supportive), <strong>eta</strong>
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 93<br />
batzu<strong>eta</strong>n kontrako rola azaltzen zuteneko gogorapenak deskribatzen dituzte (Kobak <strong>eta</strong><br />
Sceery, 1988).<br />
Ekiditzaileak: Orokorrean hartuta, intimitatearen beldur dira. Ez zaie erraza<br />
egiten besteekiko hurbiltasuna <strong>eta</strong> intimitatea izatea. Harreman positiboak izateko joera<br />
txikiagoa dute (Shaver <strong>eta</strong> Hazan, 1993). Gurasoekiko txikitako gogorapenei dagokiela,<br />
amarengandiko banak<strong>eta</strong> inportanteak izana (Feeney <strong>eta</strong> Noller, 1990), <strong>eta</strong> guraso<br />
maitagarrien falta adierazten dute, haurtzaroko esperientzien gogorapen urria izateaz<br />
gain (Kobak <strong>eta</strong> Sceery, 1988).<br />
Ekiditzaileak/errefusatzaileak: Intimitatearen garrantzia ukatzen dute, <strong>eta</strong> beren<br />
gizarte harreman<strong>eta</strong>n errefusatzaileak (dismissive) izateko joera handia dute. Bere<br />
buruaz irudi ona <strong>eta</strong> besteez irudi negatiboa izaten dute. Bikotekidearengandik ez-<br />
eskuragarria <strong>eta</strong> ez-sentikorra izatea espero dute (Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991).<br />
Ekiditzaile/beldurtiak: Intimitatearen beldur dira, <strong>eta</strong> beren gizarte harreman<strong>eta</strong>n<br />
ekiditzaileak izateko joera dute. Bai bere buruaz bai besteez irudi negatiboa dute.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>zko loturaren beldur dira bikotekideak bera errefusatzearen beldur baitira<br />
(Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991).<br />
Hazan <strong>eta</strong> Shaverren taxonomia erabili duten ikerketek argibide gehiago<br />
eskaintzen digute atxikimendu-eredu inseguruen ezaugarriei buruz. <strong>Atxikimendu</strong>-eredu<br />
ekiditzailea sentikortasun falta jarraitu batetik datorrela pentsatzen da. Hauek erabiltzen<br />
duten estrategian sartzen dira: kontaktu sozial estuaren ekidipena, batik bat kontrako<br />
zirkunstantzi<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> ekite konpultsiboa jarduera ez-sozial<strong>eta</strong>n. Heldu ekiditzaileak<br />
intimitatearen beldur izaten dira, bikote harreman<strong>eta</strong>n distantziak gordetzeko joera<br />
azaltzen dute, <strong>eta</strong> orokorrean harremanaren ikuspegi ezkorrekin funtzionatzen dute <strong>eta</strong><br />
harremanaren hausturaren tasa nahikoa altua azaltzen dute (Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1987). Ez
94 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
dute barru-barruko kontuez hitz egiteko gogo handirik azaltzen <strong>eta</strong> ez dira gustura<br />
sentitzen bikotekidea beraiengana irekitzen direnean (Mikulincer <strong>eta</strong> Nachson, 1991).<br />
Lanean elkarrekintza soziala ekiditeko joera izaten dute (Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1990).<br />
(<strong>Atxikimendu</strong>a ekiditzailearen korrelatu gehiagoren berrikuspen baterako, ikus Shaver<br />
<strong>eta</strong> Hazan, 1993).<br />
Helduen atxikimenduari buruzko ikerket<strong>eta</strong>n subjektu antsiatsu/anbibalenteak<br />
honela deskribatu izan dira: kezka obsesiboa bikotekidearen sentikortasunarekin<br />
berarenganako; maitemintzea oso errez; oso jeloskorra izatea; beldurrerako,<br />
hersturarako, <strong>eta</strong> bakardaderako joera handia bikote harreman batean badago ere;<br />
autoestimu baxua izatea (Collins <strong>eta</strong> Read, 1990); <strong>eta</strong> harremanaren haustura tasa altua<br />
edukitzea (Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1987). Honez gain, euren bikotekideek konpromisoa ez<br />
dutela hartzen edo zaintza <strong>eta</strong> laguntza emozional nahikoa ez dutela eskaintzen<br />
pentsatzeko joera dute (Kunce <strong>eta</strong> Shaver, 1991). Maitasunaren muturreko adierazpena<br />
edo maitasun neurotikoa agertzen dute (kezka, mania, mendekotasuna, idealizazioa, <strong>eta</strong><br />
mendekotasun adiktiboa bikotekidearenganako) (Feeney <strong>eta</strong> Noller, 1990). Besteei<br />
kontu intimoegiak kontatzeko joera dute (Mikulincer <strong>eta</strong> Nachson, 1991).<br />
Bikotekidearekiko laborategiko arazoak konpontzeko ariket<strong>eta</strong>n amorru disfuntzionala<br />
adierazteko joera azaltzen dute (Kobak <strong>eta</strong> Hazan, 1991). Gainera, sintoma fisiko <strong>eta</strong><br />
psikologiko gehiago azaltzen dituzte (Fiala, 1991; Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1990) <strong>eta</strong> arazo<br />
handiagoak dituzte lagunak egiteko egoera berri<strong>eta</strong>n (Hazan <strong>eta</strong> Hutt, 1991). Lanean,<br />
atxikimendu-eredu hau erlazionatzen da distrakzioarekin, erabakitasun-faltarekin<br />
(procrastination), <strong>eta</strong> errendimendu baxuagoarekin (Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1990) <strong>eta</strong>,<br />
atxikimenduari buruzko eztabaid<strong>eta</strong>n, argudio desantolatuarekin <strong>eta</strong> emozioz
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 95<br />
gainkargaturik (Main et al., 1985). (<strong>Atxikimendu</strong>a antsiatsu/anbibalenteen korrelatu<br />
gehiagoren berrikuspen baterako, ikus Shaver <strong>eta</strong> Hazan, 1993).<br />
Eredu antsiatsu/anbibalentea duten pertsonen estrategiak bere logika du<br />
sentikortasun ez-kontzienteko historia izan dute <strong>eta</strong>. Bikotekidea fidagarria ez izatea<br />
espero dute, <strong>eta</strong> horregatik beti kezkatuta daude ez ote den abandonaturik utziko. Kezka<br />
honek atxikimenduarekin erlazionatzen diren beste jarduer<strong>eta</strong>n ere erlazioa du. Hau<br />
ondo azaldu daiteke gizarte psikologiaren eremuan egindako ikerket<strong>eta</strong>n. Ikuspegi<br />
hon<strong>eta</strong>tik frogatu da usteak <strong>eta</strong> <strong>pertsonarteko</strong> eskem<strong>eta</strong>tik abiatuz, ekintzak gertatzen<br />
direla modu errepikakor batean, <strong>eta</strong> horregatik gero <strong>eta</strong> zailagoa da sekuentzia hau<br />
aldatzea (Snyder <strong>eta</strong> Swann, 1978). Lehen esan dugun bezala, barne-eredu eraginkorrek<br />
efektu erregulatzailea dute gizarte jokabide<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> gizarte informazioaren<br />
prozesamenduan. <strong>Atxikimendu</strong>an dauden desberdintasun indibidualen oinarrian barne-<br />
eredu eraginkorren konfigurazioa kokatzen da, <strong>eta</strong> beste alorr<strong>eta</strong>n dauden<br />
desberdintasun indibidualak azaldu ditzakete.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>-ereduaren egonkortasuna egon arren, segurtasun faltako<br />
igurikapenei kontra egiten dieten aldak<strong>eta</strong>k ere suerta daitezke. Adibidez, harreman<br />
garrantzitsu baten esperientziak helduaroan atxikimendu segurua eratzeko probabilitatea<br />
handitzen du (Hazan, Hutt, <strong>eta</strong> Markus, 1991). Haurtzaroan atxikimenduaren aldak<strong>eta</strong>z<br />
eginiko ikerketen arabera, atxikimendu segurua patroi egonkorrena da.<br />
1.2.2.3. <strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong> Harremanak<br />
Gizakiok gizarte harreman<strong>eta</strong>rako joera dugu <strong>eta</strong> atxikimenduaren teoria marko<br />
oso aproposa da bikote harremanaren prozesua <strong>eta</strong> beste <strong>pertsonarteko</strong> harremanen
96 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
funtzionamendua azaltzeko. Gizarte harreman<strong>eta</strong>n asetzen da pertsonok dugun<br />
segurtasunerako beharrizana. Bikote harremanaren dinamiken azpian desberdintasun<br />
indibidualak momentuko harremanaren barne ereduaren arabera eraikitzen dira.<br />
Zenbait ikertzailek aztertu dituzte bikote harremanak atxikimenduaren<br />
ikuspegitik (Collins <strong>eta</strong> Read, 1990; Feeney <strong>eta</strong> Noller, 1990, 1991; Hendrick <strong>eta</strong><br />
Hendrick, 1989; Kirkpatrick <strong>eta</strong> Davis, 1994; Kobak <strong>eta</strong> Hazan, 1991; Shaver <strong>eta</strong><br />
Hazan, 1987, 1988; Simpson, 1990; Sperling <strong>eta</strong> Berman, 1991). Oro har, seguruen<br />
harremanak luzeagoak izaten ziren (10,02 urte batez beste) gainontzeko atxikimendu-<br />
ereduko subjektuen harremanekin konparatuz (4,86 urte <strong>eta</strong> 5,97 urte batez beste<br />
antsiatsu/anbibalenteen <strong>eta</strong> ekiditzaileen kasuan, hurrenez hurren). Honez gain,<br />
seguruak, antsiatsu/anbibalente <strong>eta</strong> ekiditzaileen taldekoak baino proportzio txikiagoan<br />
zeuden dibortziaturik (%6 seguruen artean, <strong>eta</strong> %10 <strong>eta</strong> %12 antsiatsu/anbibalente <strong>eta</strong><br />
ekiditzaileen artean).<br />
Harremanaren hausturan gertatzen denaren kontu ematen du atxikimenduaren<br />
teoriak, banantzea <strong>eta</strong> galeraren prozesuak ikertuenak izan baitira atxikimenduaren<br />
teoriaren hastapen<strong>eta</strong>n. Helduek banantzearen aurrean azaltzen duten jokabidea ez da<br />
haurrek azaltzen dutenarengandik asko urruntzen (Bowlby, 1980; Hazan <strong>eta</strong> Shaver,<br />
1992; Heinicke <strong>eta</strong> Westheimer, 1966; Parkes <strong>eta</strong> Weiss, 1983). Harremanaren haustura<br />
gertatzen denean, banantzearen aurreko haserrealdia gertatzen da. Denboraz, pertsona<br />
konturatzen denean galerak ez duela atzerako bueltarik, tristezia sakonean sartzen da,<br />
<strong>eta</strong> pixkanaka-pixkanaka fase moldakorrean sartzen da galdutako pertsonarekiko lotura<br />
emozionala ahulduz galdu arte. <strong>Atxikimendu</strong>zko sistema aktibatzen denean, erantzun<br />
normalena izaten da atxikimendu-irudia bilatu nahi izatea, hau fisikoki posiblea den ala
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 97<br />
ez kontutan izan gabe. Harremana apurtzea erabakitzen bada ere, hau denbora nahikoaz<br />
mantendu bada, atxikimenduzko loturagatik zaila gertatzen da bikotekide ohiarengandik<br />
urrun egotea.<br />
Harremanaren funtzionamendua <strong>eta</strong> satisfazioa aztertzeko Hazan <strong>eta</strong> Shaverren<br />
(1987) atxikimendu-ereduak erabili ziren. Bikote harremanen funtzionamendua <strong>eta</strong><br />
bestelako <strong>pertsonarteko</strong> harremanak ondo islatzen dituelako atxikimenduaren teoriak.<br />
Hazan <strong>eta</strong> Shaverrek (1990) helduaroko maitasuna <strong>eta</strong> lana haurtzaroko atxikimendua<br />
<strong>eta</strong> ingurunearen azterk<strong>eta</strong>ren antza handia zutela baieztatu zuten. Ikerk<strong>eta</strong> hartan heldu<br />
antsiatsu/anbibalenteek lanean errendimendu eskasa izateagatik errefusatuak izatearen<br />
beldur azaltzen ziren, <strong>eta</strong> euren bikote harreman<strong>eta</strong>ko kezka handiek lanaren jarduera<br />
oztopatzen zuten. Ekiditzaileek, ordea, lana erabiltzen zuten lanetik kanpoko gizarte<br />
elkarrekintzak ekiditeko. Feeney <strong>eta</strong> Nollerek (1991) elkarrekin irteten ari ziren bikote<br />
batzuen deskribapenak aztertu zituzten atxikimenduzko desberdintasunek nola eragiten<br />
zuten ikusteko. Seguruek harremanaren alderdi positiboak azpimarratzen zituzten.<br />
Antsiatsu/anbibalenteek harremanean indar oso handiak jartzen zituzten <strong>eta</strong> bikotekidea<br />
idealizatzeko joera zuten. Ekiditzaileek intentsitate emozionaleko maila baxuak<br />
erakusten zituzten <strong>eta</strong> harremanean distantzia emozional handiagoak gordetzen ziren.<br />
Pistolek (1989) helduen atxikimendu-eredua <strong>eta</strong> harremanaren funtzionamenduari<br />
buruzko ikerk<strong>eta</strong>k burutu zituen. Lehenengoan seguruek harremanean satisfazio<br />
handiagoa zutela frogatu zuen, <strong>eta</strong> antsiatsu/anbibalenteek ekiditzaileek baino gehiago<br />
makurtzen ziren bikotekidearen interes<strong>eta</strong>ra. Bigarren ikerk<strong>eta</strong>n ikusi zen heldu<br />
seguruek <strong>eta</strong> antsiatsu/anbibalenteek erosoago sentitzen zirela kanporantz adierazten<br />
(self-disclosure) heldu ekiditzaileak baino.
98 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Hasierako helduen atxikimendu-ereduak neurtzeko tresna deskonposaturik,<br />
antzeko emaitzak lortu ziren. Simpsonek (1990) frogatu zuen seguruek harremanean<br />
satisfazio handiagoa lortzen zutela, hala nola, konfiantza, emozio positibo, <strong>eta</strong><br />
konpromisoa handiagoak. Sei hilabete geroago, euren artean ekiditzaileak izan ziren<br />
harremanaren hausturaren aurrean eragin emozionalik (emotional distress) txikiena<br />
erakutsi zutenak. Mikulincer <strong>eta</strong> Erevek (1991) ikusi zuten heldu seguruek harremanean<br />
intimitatea eskuratzen zutela, <strong>eta</strong> euren bikotekideak harremanari buruzko antzeko<br />
ikuspegiak zituztela. Heldu antsiatsuek pasiozko maitasuna asko baloratzen zuten, baina<br />
ez ziren gauza maitasun segurua bizitzeko. Ekiditzaileek ez zuten intimitaterik nahi<br />
euren harreman<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> gutxiago baloratzen zituzten intimitatea <strong>eta</strong> konpromisoa<br />
bikotekideengan. Feeney <strong>eta</strong> Nollerek (1992) aztertu zuten atxikimendu-ereduaren <strong>eta</strong><br />
harremanaren hausturaren prozesuaren arteko lotura. Emaitzen arabera, heldu<br />
ekiditzaileek harremanaren hausturaren maila altuenak zituzten, baina aldi berean galera<br />
hauen aurrean eragin emozionalik (emotional distress) txikiena erakutsi zuten.<br />
Antsiatsu/anbibalenteek harridura <strong>eta</strong> tristura (upset) maila altuenak erakutsi zituzten,<br />
<strong>eta</strong> harremanean inplikazioa handiena ere bai.<br />
1.2.2.4. Helduaroko <strong>Atxikimendu</strong>aren Neurk<strong>eta</strong><br />
Gaur egun, helduaroko atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>rako aldagai desberdinak<br />
kontutan hartu behar dira. Tresna bat aukeratu aurretik azterk<strong>eta</strong>-eremua, metodoa, <strong>eta</strong><br />
neurk<strong>eta</strong>-mota aztertu behar dira. Azterk<strong>eta</strong>-eremuaren arabera, sorburuko<br />
harreman<strong>eta</strong>tik, edo bikote harreman<strong>eta</strong>tik abiatu gaitezke. Metodoari dagokiola,<br />
elkarrizk<strong>eta</strong>, Q metodologia, edo galde-sorta bide desberdinak jorratu daitezke.<br />
Azkenik, kategorizatzeko sistemaren arabera, kategoriez, prototipoez edo dimentsioez
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 99<br />
hitz egin dezakegu. Ikerk<strong>eta</strong> baterako aukera guzti hau<strong>eta</strong>tik egokiena zein den<br />
erabakitzeko, helduaroko atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>ri errepasoa ematea komeni da.<br />
Funtsean, Ainsworthek oinarriak jarri zituen helduen atxikimenduaren<br />
ikerkuntzan. <strong>Atxikimendu</strong>aren ikerkuntzaren hurrengo belaunaldia osatzen duten autore<br />
gehienak bere ikasleak izan ziren (Bartholomew <strong>eta</strong> Shaver, 1998): Bretherton, Cassidy,<br />
Crittenden, Kobak, Main <strong>eta</strong> Waters. Hauek joera psikodinamikoa duten autoreak<br />
izanik, kontu kliniko<strong>eta</strong>n interesaturik azaldu dira. Elkarrizk<strong>eta</strong>k <strong>eta</strong> behak<strong>eta</strong>k nahiago<br />
dituzte ebaluaziorako, talde txikiak erabiltzen dituzte ikerket<strong>eta</strong>rako, <strong>eta</strong> guraso-<br />
haurraren arteko harremanak aztertzen dituzte. Hauekin kontrajarriz, badira beste batzuk<br />
Nortasunaren Psikologian <strong>eta</strong> Gizarte Psikologian kokatzen direnak, ebaluatzeko galde-<br />
sortak erabiltzen dituztenak, batik bat <strong>pertsonarteko</strong> dinamikak <strong>eta</strong> korrelatuen<br />
azterk<strong>eta</strong>n zentratu direnak, <strong>eta</strong> lagin handiekin aritzen direnak ondorioak populazioari<br />
orokortzeko asmotan (adibidez, Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1987, 1990, Feeney <strong>eta</strong> Noller, 1990,<br />
Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991, Kirkpatrick <strong>eta</strong> Davis, 1994). Hitz egin liteke, beraz,<br />
bi tradizioez helduen atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>n, kasu gehien<strong>eta</strong>n elkarlanik ez dela<br />
egon subkultura bi hauen artean emaitzak interpr<strong>eta</strong>tzeko <strong>eta</strong> integratzeko (Shaver,<br />
Belsky, <strong>eta</strong> Brennan, 2000).<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren lehenengo tradizioan familia nuklearr<strong>eta</strong>ko ikerk<strong>eta</strong> burutu da,<br />
Helduen <strong>Atxikimendu</strong>aren Elkarrizk<strong>eta</strong> (Adult Attachment Interview, AAI; George,<br />
Kaplan <strong>eta</strong> Main, 1985/1996) ebaluazioko tresnarik erabiliena bilakatu dena. Arrotz<br />
Egoera behak<strong>eta</strong>tik lau atxikimendu-ereduak eratortzen ziren: seguru/autonomoa,<br />
kezkatia <strong>eta</strong> ekiditzailea (hasieran hiru eredu baziren ere, gero<br />
desantolatua/desorientatua eredua ere sumatu zuten Main <strong>eta</strong> Solomonek, 1990).
100 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Nolabait, aztertzen ziren helduen haurren jokabidea Arrotz Egoeran aurresateko<br />
diseinatu zen, <strong>eta</strong> atxikimendu-irudiaren sentikortasunaren kalitatean zein barne-eredu<br />
eraginkorren belaunaldien arteko transmisioan oinarrituta dago (Ainsworth et al., 1978).<br />
Ebaluaziorako irizpideak helduen txikitako gurasoekiko izandako esperientzien<br />
gogorapenak <strong>eta</strong> azaldutako diskurtsoaren koherentzia ziren; <strong>eta</strong> hauen arabera<br />
subjektuen kategorizazioa egiten da atxikimendu-eredu desberdin<strong>eta</strong>n. Edukia baino,<br />
haurtzaroko irudiei buruzko informazioa nola egituratzen den ikusten da, zein den<br />
subjektuaren oraingo buru-egoera, barne-eredu eraginkorren isla dena.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren teoriaren postulatu<strong>eta</strong>tik sortutako beste tradizioa helduaroan<br />
adinkide, lagun <strong>eta</strong> bikotearekiko atxikimenduaren azterk<strong>eta</strong> burutu duena da. Kasu<br />
hon<strong>eta</strong>n galde-sortak erabili izan dira batik bat, lehenengoa Hazan <strong>eta</strong> Shaverrek (1987)<br />
diseinaturiko tresna izan dela. Ikertzaile hauek pentsatu zuten zeintzuk ziren subjektuen<br />
jokabideak, pentsamenduak <strong>eta</strong> sentimenduak, <strong>eta</strong> hemendik atxikimendu-eredu<br />
bakoitzerako prototipoa idatzi zuten, hiru lerrokada sortuz: segurua, ekiditzailea <strong>eta</strong><br />
antsiatsu/anbibalentea. Denboraz hobekuntzarako aldak<strong>eta</strong> garrantzitsuak jaso ditu<br />
tresna honek. Hasierako galde-sorta <strong>eta</strong> ondoren egin direnak nortasuneko aldagaiak,<br />
jokabideak <strong>eta</strong> bikote harremanen esperientziekiko azterk<strong>eta</strong> egiteko erabili dira<br />
nagusiki (berrikusk<strong>eta</strong> baterako, ikus Shaver <strong>eta</strong> Clark, 1994; Shaver <strong>eta</strong> Hazan, 1993).<br />
Tradizio bi<strong>eta</strong>ko emaitzak batera jartzeko lehenengo pausua urratzeko, neurk<strong>eta</strong><br />
bide biak erabiliz lorturiko emaitzen konparak<strong>eta</strong> egin zen. Biak atxikimenduaren<br />
teoriatik zetozenez, <strong>eta</strong> biek subjektuen desberdintasun indibidualak ateratzen zituztenez<br />
Ainsworthen haurren tipologiatik abiatuz, Main <strong>eta</strong> laguntzaileen (1985) <strong>eta</strong> Hazan <strong>eta</strong><br />
Shaverren (1987) sailkapenek erlazio handia azaldu behar zutela pentsatu zuten zenbait
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 101<br />
ikertzailek. Gauzak horrela, sailkapen bien kategoriak elkartrukatu (interchange)<br />
zitezkeeneko ideia agertu zen.<br />
Hala ere, tradizio bien neurk<strong>eta</strong>rako bide biak konparatzean sortzen diren<br />
arazoak ez dira behar bezala kontutan hartuz, <strong>eta</strong> hortaz, ondorio sinplista <strong>eta</strong><br />
soslaitu<strong>eta</strong>ra iritsi da kasu askotan Bartholomew <strong>eta</strong> Shaverren (1998) arabera.<br />
Batetik, tradizio bi<strong>eta</strong>ko emaitzak konparatzeko erabili den prozedurarik<br />
zabalduena elkarrizk<strong>eta</strong>tik <strong>eta</strong> galde-sortatik eratorritako kategorien konparak<strong>eta</strong><br />
(“cross-tabulation”) eginez izan da. Hau honela egiteak heldu atxikimenduaren<br />
kategoria berdinak direla inplikatzen du, guztiz egia ez dena Bartholomewek (1990)<br />
baieztatu zuen bezala ekiditzaile mota bi desberdinduz. Honez gain, Heldu <strong>Atxikimendu</strong><br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>ren bitartez ikerk<strong>eta</strong> batzu<strong>eta</strong>n “konpondu gabea” (unresolved) <strong>eta</strong> beste<strong>eta</strong>n<br />
“sailkaezina” kategoriak agertzen dira, galde-sortaren baliokiderik ez dutenak. Beraz,<br />
konparaziorako bide hau ez dela oso egokia esan daiteke.<br />
Bestetik, autore batzuk heldu atxikimenduzko eremu bi nahasten dituzte. Heldu<br />
<strong>Atxikimendu</strong> Elkarrizk<strong>eta</strong> helduen txikitako gurasoekiko harremanen esperientzi<strong>eta</strong>n<br />
oinarritzen den bitartean, Hazan <strong>eta</strong> Shaverren galde-sorta bikote harreman<strong>eta</strong>ko<br />
esperientzi<strong>eta</strong>n dago zentraturik. Heldu <strong>Atxikimendu</strong> Elkarrizk<strong>eta</strong> atxikimendu<br />
irudikapen orokor gisa aurkeztua izan bada ere, Galde-sorta bikote-harreman<strong>eta</strong>ko<br />
dinamika aztertzeko egin zen. Heldu <strong>Atxikimendu</strong> Elkarrizk<strong>eta</strong>k aztertzen du nola hitz<br />
egiten duen pertsona batek bere txikitako harremanez gurasoekiko, baina galde-sortak<br />
islatzen du pertsona batek bere bikote harreman<strong>eta</strong>ko esperientziaz duen kontzientzia.<br />
Azken hon<strong>eta</strong>n ez dira kontutan hartzen ukapena, errepresioa, <strong>eta</strong> atxikimendu beharren
102 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
ukapena. Horregatik, neurri bien arteko korrelazio moderatua baino gehiago ezin da<br />
espero.<br />
Aipatu behar den beste arazo bat da neurtzeko bide biak konparatu dutenek egin<br />
duten akatsa izan dela indarraren analisiak egin ez dutelako analisi estatistikoak<br />
burutzean (Cohen, 1988). Indarrik gabeko probak burutzean neurri bien artean erlaziorik<br />
ez dela egon ondorioztatu da, baina hipotesi nulua baztertua izan da test estatistikoek<br />
adierazgarritasun estatistikoko maila konbentzionalak lortzen ez dituztelako. Aldagai<br />
kategorikoak daudenean zailago suertatzen da indar nahikoa lortzea, besteak beste,<br />
subjektu asko ez dugulako izaten kategoria guzti<strong>eta</strong>rako. Eta hau honela ez izatean, oso<br />
efektuaren tamaina altua beharko litzateke. Aldi berean, tresnen fidagarritasun txikiak<br />
konbergentzia maila gutxituko luke, <strong>eta</strong> gogoratu behar da item bakarreko neurriek<br />
fidagarritasun baxuagoa izateko joera dutela.<br />
Ildo hon<strong>eta</strong>tik, Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzek (1991) erabilitako bi elkarrizk<strong>eta</strong>k<br />
(bata famili atxikimendua, <strong>eta</strong> bestea berdinkide atxikimendua neurtzeko) erlazionaturik<br />
bazeuden ere, emaitzak ez zirela berdinak aipatu behar da. Besteak beste, <strong>pertsonarteko</strong><br />
arazo diferenteak aurresaten zituztela azpimarratu zuten Crowell <strong>eta</strong> Trebouxek (1995).<br />
Sperling, Foelsch, <strong>eta</strong> Gracek (1996) ere atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>rako galde-sorta<br />
desberdinen konparak<strong>eta</strong> burutu zuten. Unibertsitateko ikasleez osaturiko lagin batean<br />
sei galde-sorta desberdinen bateragarritasun (konbergentziako baliozkotasuna) aztertu<br />
zuten autoreek. Harremaneko testuinguru <strong>eta</strong> neurk<strong>eta</strong>ko gune desberdin<strong>eta</strong>tik abiatzen<br />
diren galde-sorten artean nolabaiteko erlazioa dagoela antzeman zen. Hala ere, tresna<br />
bakoitzaren ezaugarri psikometrikoez gain, ebaluatzen duten edukia, harremaneko<br />
testuingurua <strong>eta</strong> bere abiapuntu teoriko desberdinak zeintzuk diren kontutan har dezaten
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 103<br />
gomendatzen diete autoreek ikertzaileei atxikimenduaren ebaluazioa egiterakoan.<br />
Crowell, Fraley, <strong>eta</strong> Shaverrek (1999) ere neurri desberdinak erabili zituzten ikerketen<br />
berrikusk<strong>eta</strong> egin zuten. Eremu <strong>eta</strong> metodo berdina erabiltzen duten neurrien arteko<br />
korrelazio altua azaltzen zen bitartean, eremu <strong>eta</strong> metodo desberdinak erabili zuten<br />
neurrien arteko korrelazioa nahiko moderatua zela azpimarratu zuten.<br />
Emaitzak azterturik esan daiteke: Alde batetik, atxikimendua neurtzen duten<br />
neurri guztien azpitik ingurune zabal bakar bat aurki daitekeela (Griffin <strong>eta</strong><br />
Bartholomew, 1994), <strong>eta</strong> bestetik, pertsona baten atxikimenduko patroiak desberdinak<br />
izan daitezkeela eremuaren arabera (Collins <strong>eta</strong> Read, 1994). Baieztapen hau ulertu<br />
daiteke atxikimenduaren teoriaren sustrai<strong>eta</strong>n dagoen ideiatik abiatuz, hots, heldu<br />
atxikimenduak txikitan gurasoekiko harremanen esperientzi<strong>eta</strong>n duela oinarria.<br />
Pertsonaren garapena aurrera doala, <strong>eta</strong> atxikimendu-irudi desberdinen eraginez <strong>eta</strong><br />
barne-eredu eraginkorren moldakortasunari esker, harreman diferente<strong>eta</strong>n jokabide<br />
desberdina agertu daitekeela.<br />
Laburbilduz, esan genezake ikertzaile batek atxikimenduaren irudikapen<br />
orokorrena aztertu nahi izanez gero, neurrien konbinak<strong>eta</strong> erabili beharko lukeela<br />
(adibidez, Griffin <strong>eta</strong> Bartholomew, 1994). Bestela, ikertzaileak aztertu nahi duen<br />
eremuaren araberakoa izan beharko luke neurriaren aukerak<strong>eta</strong>, tresnak ezin baitira<br />
aldatu edo ordezkatu beste batzuengatik ikerk<strong>eta</strong> enpiriko<strong>eta</strong>n (Bartholomew <strong>eta</strong> Shaver,<br />
1998; Crowell et al., 1999).<br />
Hau esanik, berdinkideen arteko helduaroko atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>rako<br />
eremua jorratu behar dugunez, alor honen garapena deskribatuko dugu jarraian.
104 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Adinkideen arteko harreman<strong>eta</strong>rako atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong><br />
Hazan <strong>eta</strong> Shaverren (1987) hasierako galde-sorta erabiltzen hasi ziren beste<br />
ikertzaile batzuk, <strong>eta</strong> hutsune batzuk sumatzen hasi ziren (adibidez, Collins <strong>eta</strong> Read,<br />
1990; Levy <strong>eta</strong> Davis, 1988; Simpson, 1990). Gabeziak hauteman <strong>eta</strong> proposamenak<br />
egin dituzten artean, autoreak beraiek (Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1994) ere kokatzen dira.<br />
Tresna hobetzearen beharra ikusi zuten, helduen atxikimendua neurtzeko galde-sortarik<br />
zabalduen<strong>eta</strong>rikoa baitzen.<br />
Lehenik, ikusi zen subjektuei atxikimendu-eredu bakar batekin identifikatzeak<br />
arazoak ematen zituela, atxikimendu-ereduak kategoria hertsiak <strong>eta</strong> elkar baztergarriak<br />
ez direneko frogak agertu baitziren (adib., Feeney <strong>eta</strong> Noller, 1996; Levy <strong>eta</strong> Davis,<br />
1988). Helduengan desberdintasun indibidualak azaldu dira elkarren baztergarriak diren<br />
hiru edo lau atxikimendu-eredu<strong>eta</strong>n oinarrituz. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, zenbait ikerk<strong>eta</strong>tan<br />
ikusi izan da ikuspegi hon<strong>eta</strong>tik kategoria bakoitzeko subjektuen arteko aldakortasuna<br />
ez dela kontutan hartzen. Pertsonak ez dira guztiz egokitzen kategoria bakar batean,<br />
baizik <strong>eta</strong> subjektu batzuk kategoria batzuen artean kokatu daitezke. Izan ere, ikerk<strong>eta</strong><br />
batean ikusi zen (Feeney, Noller, <strong>eta</strong> Hanrahan, 1994) atxikimendu seguruak korrelazio<br />
negatibo indartsua zuela atxikimendu ekiditzailearekin, <strong>eta</strong> korrelazio negatibo ahula<br />
atxikimendu antsiatsu/anbibalentearekin, baina atxikimendu inseguru bien artean ez<br />
zegoela inolako erlaziorik, <strong>eta</strong> gerta liteke bi hau<strong>eta</strong>n adostasun handia erakustea<br />
subjektuek. Halaber, neurri kategorikoaren test-retest egonkortasuna baxua zen, <strong>eta</strong> ez<br />
zen jaisten denbora aurrera zihoala (Baldwin <strong>eta</strong> Fehr, 1995), denboran zeharreko<br />
aldakortasuna tresnaren akatsari zor zaionaren indizea dena (Fraley <strong>eta</strong> Waller, 1998).<br />
Arazo honi aurre egiteko, subjektuen aukera behartua kentzea erabaki zen, lerrokada
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 105<br />
guzti<strong>eta</strong>rako Likert motako eskala ezarriz, edota bide biak erabiltzea. Honek subjektuen<br />
atxikimendu-ereduen deskribapen zehatzagoa ekarri zuen.<br />
Bestetik, lerrokadek esaldi desberdinak edukitzeak arazoak ematen zituen<br />
tresnaren ezaugarri psikometrikoei begira, eduki desberdinak baloratzea item berean<br />
arazotsua zela ikusi zen. Hau dela <strong>eta</strong>, subjektuek zailtasunak zituzten esaldi<br />
desberdinak zenbaki batekin baloratu behar zituztelako. Irtenbidea, beraz, lerrokadak<br />
item sinple<strong>eta</strong>n deskonposatzea izan zen (edo lerrokad<strong>eta</strong>n zeuden esaldiez aparte, item<br />
soilekin osatutako beste galde-sorta batzuk eratzeak). Honek atxikimenduaren azpiko<br />
dimentsioak aztertzea <strong>eta</strong> ezaugarri psikometriko hobeak eskaintzea baimendu zuen.<br />
Bide batez, subjektuei erantzutea errazten zuen, zeren honela ez baitzuten modu<br />
globalean ebaluatu behar aurkezten zitzaien informazioa. Collins <strong>eta</strong> Read (1990),<br />
Simpson (1990), <strong>eta</strong> Mikulincer, Florian <strong>eta</strong> Tolmacz (1990) izan ziren bide hau jorratu<br />
zuten ikertzaile batzuk. Ikertzaileei atxikimenduaren alderdiez informazio zehatzagoa<br />
ematen zieten. Dagoeneko ez zen a priori jakintzat ematen lerrokada bakoitzean zeuden<br />
gaiek osotasuna batzen zutela, baizik <strong>eta</strong> atxikimenduaren neurrien azpiko egiturarako<br />
metodo enpirikoak (faktore analisia) erabiltzen hasi ziren. Hala ere, itemen edukia<br />
galde-sorta desberdin<strong>eta</strong>n aldatzen da: gehituz, kenduz, edo jatorrizko Hazan <strong>eta</strong><br />
Shaverren neurria erabilita ere, lerrokadak modu desberdin<strong>eta</strong>n apurtuz. Horregatik,<br />
faktore analisiak emaitza onak ematea zaila izan zen hasiera batean, erabilitako itemen<br />
mende baitzeuden egituren dimentsio nagusiak (Feeney <strong>eta</strong> Noller, 1996).<br />
Azkeneko beste arazo bat izan zen hiru atxikimendu-patroien eredua zalantzatan<br />
jarri zela, <strong>eta</strong> horrela, lau kategoria zituen eredu bat nagusitu zen. Bi dimentsio<strong>eta</strong>ko<br />
ereduan oinarrituz (selfaren ikuspegi <strong>eta</strong> bestearen ikuspegi positiboak <strong>eta</strong> negatiboak),
106 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
lau atxikimenduzko patroiez hitz egin zitekeela baieztatu zuten Bartholomew <strong>eta</strong><br />
Horowitzek (Bartholomew, 1990; Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991). Gauzak horrela,<br />
korrelazio negatibo indartsuak azaldu ziren ereduaren aurkako patroi<strong>eta</strong>n (seguruak vs.<br />
beldurtiak, <strong>eta</strong> errefusatzaileak <strong>eta</strong> kezkatien artean) teoriatik baieztatzen den bezala<br />
(Darling, 1993). Azkeneko garapena, hortaz, hiru atxikimendu-ereduaren<br />
proposamenari eredu bat gehitzea izan zen. <strong>Atxikimendu</strong>zko lau ereduak prototipo gisa,<br />
<strong>eta</strong> ez kategoria hertsiak bezala, planteatu zituen Bartholomewek (1990). Gizakiok<br />
ditugun selfaren <strong>eta</strong> besteen ereduak norberak izan dituen eguneroko esperientzi<strong>eta</strong>tik<br />
eratortzen direnez, <strong>eta</strong> hauek guztiontzat diferenteak direnez gero, gaur egungo<br />
esperientzien ereduek ez dute inola ere guztiz bat egingo lau<strong>eta</strong>ko inongo<br />
prototipoarekin. Gauzak horrela, inork ez du atxikimendu-eredu bakar bat erakusten<br />
atxikimenduari buruzko aurreko lan<strong>eta</strong>n iradokitzen den bezala, baizik <strong>eta</strong> denok ditugu<br />
prototipo bi edo gehiagoren gradu desberdinak. Norbera kategoria batekin<br />
identifikatzeak esan nahi du hurbilago kokatzen dela bere harreman-moduarengatik<br />
prototipo horr<strong>eta</strong>tik beste<strong>eta</strong>tik baino.<br />
Laburbilduz, Hazan <strong>eta</strong> Shaverren (1987) galde-sortaren mugak gainditzeko,<br />
hiru zentzutan egin da bere garapena: 1) subjektuen aukera behartua kenduz <strong>eta</strong><br />
lerrokada guzti<strong>eta</strong>rako Likert motako eskala ezarriz; 2) lerrokadak esaldi bakarreko item<br />
sinple<strong>eta</strong>n bananduz; 3) <strong>eta</strong> atxikimendu-ereduen kopurua zalantzatan jarri <strong>eta</strong> gero,<br />
lauko eredua proposatuz.<br />
Dimentsioen neurk<strong>eta</strong> vs eredu edo prototipoen neurk<strong>eta</strong><br />
Hazan <strong>eta</strong> Shaverren galde-sortaren garapenaren ondorioz, atxikimendua<br />
kontzeptualizatzeko dimentsioak agertu ziren. Alde batetik, Bartholomew <strong>eta</strong>
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 107<br />
Horowitzen (1991) lau prototipoen proposamena bi dimentsiotako espazioan ulertzen<br />
zen. Beste alde batetik, hasierako galde-sortaren lerrokaden deskonposak<strong>eta</strong>k edota<br />
tresnarako esaldi bakarreko itemen erak<strong>eta</strong>k azpiko dimentsioen azalaraztea<br />
ahalbideratu zuten.<br />
Haur atxikimenduaren kasuan, Stayton <strong>eta</strong> Ainsworthek (1973) amarengandiko<br />
banaket<strong>eta</strong>n haurren erreakzio<strong>eta</strong>n faktore analisiko bi dimentsio detektatu zituzten.<br />
Lehenengo faktorea amaren erantzunkortasun <strong>eta</strong> eskuragarritasunaren aurreko haurren<br />
herstura zen. Bigarrena haurren ondoeza (distress) gradua zen amaren beso<strong>eta</strong>n egonik.<br />
Ainsworth <strong>eta</strong> laguntzaileek (1978) ere detektatu zituen bi funtzio haurrak hiru<br />
atxikimendu-eredu<strong>eta</strong>n sailkatzeko. Lehenengo funtzioak (A vs. ez-A) ekidipena<br />
ordezkatzen zuen, <strong>eta</strong> bigarren funtzioa (C vs. ez-C) herstura/erresistentzia deitzen zen.<br />
Beraz, bi dimentsioez hitz egin liteke haur atxikimenduaren kasuan: lehenengoa,<br />
hurbilpen fisikoaren inguruan (ekidipena); <strong>eta</strong> bigarrena, negarraren inguruko<br />
herstura/erresistentzia dimentsioa.<br />
Heldu atxikimenduan Hazan <strong>eta</strong> Shaverren (1987) galde-sortatik abiatuz,<br />
ikerk<strong>eta</strong> bi<strong>eta</strong>n (Hendrick <strong>eta</strong> Hendrick, 1989; Levy <strong>eta</strong> Davis, 1988) ikusi zen hiru<br />
atxikimendu-ereduen itemak maitasun harreman<strong>eta</strong>ko bi dimentsio<strong>eta</strong>n kokatzen zirela,<br />
atxikimendu ez-segurekin bat eginez: batetik, segurtasuna vs. ekidipena <strong>eta</strong> bestetik,<br />
segurtasuna vs. herstura. Shaver <strong>eta</strong> Hazanek (1993) beranduago esan zuten hasierako<br />
galde-sortaren azpian bi dimentsio zeudela: bata, <strong>pertsonarteko</strong> intimitatearekin eroso<br />
sentitzeko gradua; <strong>eta</strong> bestea, harreman<strong>eta</strong>n urrun <strong>eta</strong> independente egotean sentitzen<br />
den tentsio edo kezka maila.
108 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Lau atxikimendu-prototipoen proposamenak ere dimentsio ikuspegia zuen.<br />
Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzen (Bartholomew, 1990; Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991)<br />
tipologiak atxikimendu-ereduen sailkapena eskaintzen zuen bi dimentsiotan oinarrituz.<br />
Norberak bere buruaz zuen modelo mentala zen lehenengo ardatza, <strong>eta</strong> besteez zuen<br />
irudia zen bigarren ardatza. Biak positiboak ala negatiboak izatearen funtzioan muturrak<br />
osatzen ziren. Bi ardatz hauek kontutan hartuz, lau atxikimendu-eredu desberdindu<br />
zituzten autoreek: segurua, kezkatia, errefusatzailea, <strong>eta</strong> beldurtia. Kontzepzio hau<br />
Bowlbyren (1969/1982) barne-eredu eraginkorren formulaziotik zetorren. Griffin <strong>eta</strong><br />
Bartholomewek (1994) lau atxikimendu-ereduen azpian dauden bi dimentsioen<br />
baliozkotasuna aztertu zuten. <strong>Atxikimendu</strong>a neurtzen duten bost galde-sort<strong>eta</strong>n lorturiko<br />
datu<strong>eta</strong>n oinarrituz, atxikimenduaren bi dimentsio hauek konstruktu-baliozkotasuna,<br />
baliozkotasun bereizgarria, <strong>eta</strong> baliozkotasun aurresalea zuteneko ondoriora iritsi ziren<br />
autoreak.<br />
Beste ikuspegi batetik, Brennan <strong>eta</strong> Shaverrek (1995) bi funtzio<br />
diskriminagarriekin neurri hobeak lortu zitezkeela hiru lerrokad<strong>eta</strong>rako uste zuten.<br />
Lehenengo funtzioak hurbilpenaren bilak<strong>eta</strong>, autokonfiantza, <strong>eta</strong> intimitatearen aurreko<br />
anbibalentzia zituen ezaugarriak, <strong>eta</strong> positiboki koerlazionatzen zuen atxikimendu<br />
seguruarekin <strong>eta</strong> negatiboki atxikimendu ekiditzailearekin. Bigarren funtzioak<br />
jeloskortasuna <strong>eta</strong> bikotekidearekiko gehiegizko lotura (“clinging”) zituen ezaugarriak,<br />
<strong>eta</strong> atxikimendu antsiatsuarekin koerlazionatzen zuen.<br />
Datu hauek kontutan hartuz, badirudi haur atxikimenduan dagoen bi<br />
dimentsiotako eskema bera antzematen dela helduengan. Hala ere, lerrokadak item<br />
sinple<strong>eta</strong>n banantzen direnean, emaitza kontrajarriak agertu ziren. Simpsonek (1990;
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 109<br />
Simpson, Rholes, <strong>eta</strong> Nelligan, 1992) egindako tresnaren faktore analisian bi dimentsio<br />
detektatu zituen, baina Collins <strong>eta</strong> Readek (1990) egindako tresnan hiru dimentsio<br />
aurkitu zituzten. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, emaitzak ez ziren hain desberdinak kontutan<br />
hartzen bada Collins <strong>eta</strong> Readen (1990) dimentsio biek (hurbilpena/intimitatea, “Close”,<br />
<strong>eta</strong> mendekotasuna) korrelazio altua azaltzen zutela, <strong>eta</strong> dimentsio bi hau<strong>eta</strong>ko itemak<br />
batuz gero, Simpson <strong>eta</strong> laguntzaileen (1992) bi dimentsio aurkituko ziratekeela.<br />
Sanfordek (1997) faktore analisi baieztagarria erabiliz, atxikimendua bi<br />
dimentsioen arabera hobeto errepresentatzen dela hirurekin baino (parsimonia<br />
handiagoa izateaz gain) frogatu zuen heldu ezkongabe zein ezkonduekin. Bere<br />
ikerk<strong>eta</strong>rako bai Collins <strong>eta</strong> Readen (1990) bai Simpson <strong>eta</strong> laguntzaileen (1992) tresna<br />
erabili zituen.<br />
Brennan, Clark <strong>eta</strong> Shaverrek (1998) helduen atxikimendu erromantikoa<br />
neurtzeko tresna anitzen bateratzeko beharra ikusten zuten. Autore hauek hirurogei<br />
galde-sorta hartu <strong>eta</strong> 1086 unibertsitateko ikasleez osatutako lagin bat erabiliz 36 item<br />
dituen bi azpieskalez osatutako tresna eraiki zuten. Faktore analisiak ia ortogonalak<br />
ziren bi faktore sortu zituen: ekidipena <strong>eta</strong> herstura.<br />
Esan behar da eskala hon<strong>eta</strong>rako galde-sortak besterik ez zituztela kontutan izan.<br />
Zentzu hon<strong>eta</strong>n, argudiatu daiteke elkarrizk<strong>eta</strong>k indartsuagoak <strong>eta</strong> argigarriagoak direla,<br />
baina baita egingaitzak ikertzaile askorentzat ere. Galde-sort<strong>eta</strong>n, ordea, erantzunen<br />
soslaiak jasotzeko probabilitate handiagoa dago oro har, <strong>eta</strong> subjektuen zintzotasunaren<br />
<strong>eta</strong> introspekzioaren mende daude. Hau mehatxagarria da batez ere erresistentziak <strong>eta</strong><br />
beldurrak agertzen direnean. Bestalde, galde-sorten abantaila bat da jendeak bere
110 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
dinamika <strong>eta</strong> erresistentziak ulertu behar ez izana: Harreman<strong>eta</strong>ko norbere usteak,<br />
sentimenduak <strong>eta</strong> gizarte jokabidearen, <strong>eta</strong> bikoteengandiko jasotzen duen inpresioaren<br />
ezagupen minimoa besterik ez baita behar. Horrez gain, hau bezalako luzeagoak diren<br />
eskal<strong>eta</strong>n, non subjektuak bere burua segurutzat jotzea ala ez baino zerbait gehiago egin<br />
behar duen, erantzunen soslaia gutxitzen da. Galde-sortak erabiltzearen kritikei aurre<br />
eginez, Crowell <strong>eta</strong> laguntzaileek (1999) galde-sortak erabiltzeko hiru arrazoi daudela<br />
pentsatzen dute. Batetik, atxikimendua gizakien bizitzan garrantzi handiko kontua<br />
izanik, helduak beren esperientzia emozionalaz <strong>eta</strong> bere jokabideez informazio<br />
argigarria emateko gauza dira. Bigarrenik, heldu gehienek esperientzia izan dute bikote<br />
harreman<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> badakite nola jokatzen duten harremanean bai eurek behatu dutelako<br />
bai bikotekideak emandako informazioagatik. Azkenik, pertsona bat bere<br />
harreman<strong>eta</strong>ko azpiko prozesu inkontzienteez jabetzen ez bada ere, prozesu kontziente<br />
<strong>eta</strong> inkontzienteak norabide berean doaz xede bati zuzendurik (Jacoby, Toth, Lindsay,<br />
<strong>eta</strong> Debner, 1992).<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren neurk<strong>eta</strong>rako ereduak ala dimentsioak auzia datu enpirikoekin<br />
ebatzi da dimentsioen alde. Fraley <strong>eta</strong> Wallerrek (1998) prozedura taxometrikoak<br />
erabiliz, kategorizaziorako irizpide argirik, edo patroi finkoak egoteko frogarik ez zuten<br />
aurkitu. Hortaz, autore hauek neurri kategorikoak erabiltzeko justifikaziorik ez dagoela<br />
pentsatzen dute, ikerk<strong>eta</strong>ren helburu zehatzek hala eskatzen ez badute (adibidez,<br />
konparazioko efektu<strong>eta</strong>rako). Gauzak horrela, zenbait autorek (Brennan et al., 1998;<br />
Fraley <strong>eta</strong> Waller, 1998; Crowell et al., 1999) dimentsioen erabilpena bultzatzen dute<br />
zehaztasuna <strong>eta</strong> zorroztasuna ez galtzeko, neurri jarraituak erabiliz.
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 111<br />
1.2.2.5. <strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong> Generoa<br />
Helduaroko atxikimenduan argi ez dagoen kontu bat da ea <strong>genero</strong><br />
desberdintasunik dagoen ala ez, ikerk<strong>eta</strong> desberdinek emaitza kontrajarriak agertzen<br />
dituztelako. Orokorrean, ikerk<strong>eta</strong> gehiagok frogatua, atxikimenduan <strong>genero</strong><br />
desberdintasunik ez dagoeneko teoria da zabalduena.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>-ereduekin egindako hasierako ikerketek, Hazan <strong>eta</strong> Shaverren<br />
(1987) galde-sortan oinarrituta, ez zuten <strong>genero</strong> desberdintasunik sumatu neurk<strong>eta</strong>rako<br />
irizpidea aukera behartua zegoenean (Brennan, Shaver, <strong>eta</strong> Tobey, 1991; Feeney <strong>eta</strong><br />
Noller, 1990, 1992; Feeney, Noller, <strong>eta</strong> Patty, 1993; Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1987; Levy <strong>eta</strong><br />
Davis, 1988). Carnelley <strong>eta</strong> Janoff-Bulmanek (1992) ere ez zuten desberdintasunik<br />
antzeman hiru atxikimendu-ereduen galde-sortaren esaldi<strong>eta</strong>tik hiru faktore<strong>eta</strong>ko eredua<br />
eratorri zutenean.<br />
Item solteak zituzten geroko tresnekin, ordea, desberdintasunak hasi ziren<br />
sumatzen azpiko dimentsioei erreparatuz (Collins <strong>eta</strong> Read, 1990; Feeney, Noller, <strong>eta</strong><br />
Hanrahan, 1994). Feeney, Noller, <strong>eta</strong> Hanrahanek (1994) emakumezkoak intimitatean<br />
gizonezkoak baino gusturago sentitzen zirela ikusi zuten nerabeen lagin batean. West,<br />
Rose, <strong>eta</strong> Sheldonek (1993) egindako galde-sorta baten bitartez, atxikimenduaren<br />
hurbiltasunaren bilak<strong>eta</strong> dimentsioan emakumeek gizonek baino puntuazio askoz<br />
altuagoak lortzen zituztela ikusi zen.<br />
Hala ere, esan behar da <strong>genero</strong> desberdintasunen auzia ez dagoela batere garbi.<br />
Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzek (1991; <strong>eta</strong> Scharfe <strong>eta</strong> Bartholomew, 1994a) lau<br />
prototipoen sailkapena erabiliz, elkarrizk<strong>eta</strong>n emakume gehiago aurkitu zuten kezkatia
112 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
kategorian <strong>eta</strong> gizon gehiago beldurti kategorian, baina ez zuten horrelako<br />
desberdintasunik antzeman galde-sortarekin. Brennan <strong>eta</strong> laguntzaileek (Brennan et al.,<br />
1991) <strong>genero</strong>ko desberdintasunak seinalatu zituzten beren ikerk<strong>eta</strong>n Bartholomew <strong>eta</strong><br />
Horowitzen (1991) lau lerrokadako tresna erabilita. Ikerk<strong>eta</strong> hon<strong>eta</strong>n proportzioz<br />
gizonezko gehiago zeuden ekiditzaile/errefusatzaile kategorian <strong>eta</strong> emakumezko<br />
gehiago beldurti kategorian. Feeney, Noller, <strong>eta</strong> Hanrahanek (1994) gizonek<br />
ekiditzaile/errefusatzaile kategorian puntuazio altuagoak erakusten zituztela aurkitu<br />
zuten nerabe <strong>eta</strong> helduen lagin<strong>eta</strong>n. Kobak <strong>eta</strong> Sceeryk (1988) eginiko ikerk<strong>eta</strong>n, Heldu-<br />
<strong>Atxikimendu</strong> Elkarrizk<strong>eta</strong> (George, 1985/1996) erabiliz ere <strong>genero</strong> desberdintasunak<br />
azaldu ziren, Kobaken elkarrizk<strong>eta</strong> hon<strong>eta</strong>rako bi dimentsiotako Q metodologia erabili<br />
zutenean (Dozier <strong>eta</strong> Kobak, 1992). Emaitza argigarrienak bi zentzutan aipatu behar<br />
dira: Collins <strong>eta</strong> Readen (1990) ikerk<strong>eta</strong>, non emakumeek bikote harreman<strong>eta</strong>n herstura<br />
handiagoa dutela seinalatzen den, <strong>eta</strong> intimitateari aipamena egiten dioten ikerk<strong>eta</strong>k,<br />
emakumeak gusturago sentitzen direla aipatzen dutenak (Feeney, 1994; Feeney, Noller,<br />
<strong>eta</strong> Callan, 1994; Feeney, Noller, <strong>eta</strong> Hanrahan, 1994). Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, erabilitako<br />
tresnak beti desberdinak izanik, zaila izaten da emaitzen konparak<strong>eta</strong> egitea.<br />
Laburbilduz, autore batzuek (Shaver <strong>eta</strong> Hazan, 1993; Feeney <strong>eta</strong> Noller, 1996)<br />
ere seinalatu zuten bezala, <strong>genero</strong> desberdintasunen kontua atxikimenduan ez dago<br />
guztiz argi. Autore batzuek <strong>genero</strong> kontu<strong>eta</strong>n diferentzia batzuk seinalatu dituzte<br />
neurk<strong>eta</strong>rako bide desberdinak erabili direnean. Hasierako galde-sortan <strong>genero</strong><br />
desberdintasunik antzeman ez den arren, geroko neurri batzuekin <strong>genero</strong> desberdintasun<br />
batzuk sumatu dira. Ikerk<strong>eta</strong> hau<strong>eta</strong>n gizonek ekidipen handiago azaltzen dutela, <strong>eta</strong><br />
emakumeak gusturago sentitzen direla intimitatean <strong>eta</strong> kezka handiagoa azaltzen dutela<br />
harremanekiko iradokitzen da (Feeney <strong>eta</strong> Noller, 1996). Esan genezake emaitza
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 113<br />
kontrajarriak neurk<strong>eta</strong>rako irizpide bateragarririk ez erabiltzetik datorrela, <strong>eta</strong> horregatik<br />
azkeneko urte<strong>eta</strong>n atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>n egin diren hobekuntzak alor hon<strong>eta</strong>ra<br />
aplikatu behar dira kontu hau argitzeko.<br />
Genero rolaren papera atxikimenduaren <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>aren arteko erlazioan<br />
Nolanahi ere, <strong>genero</strong> rolaren araberako irakurk<strong>eta</strong> egin daiteke. Sozializazioaren<br />
eraginez, esan dezakegu intimitatea ekiditeak gizonaren estereotipoarekin bat egiten<br />
duela, <strong>eta</strong> harremanekiko kezka <strong>eta</strong> ekiditzaile/beldurtia hurbilago daude emakumearen<br />
rolarengandik. Izan ere, <strong>genero</strong> desberdintasunak azaltzeko, azpian <strong>genero</strong> rolaren<br />
efektua dagoela pentsa daiteke.<br />
<strong>Atxikimendu</strong> <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren arteko lotura beste autore batzuek ere proposatu<br />
zuten. Hazan <strong>eta</strong> Shaverrek (1994) eurek garaturiko atxikimendu galde-sortaren<br />
lerrokad<strong>eta</strong>n <strong>genero</strong> rolaren aztarnak aurkitu zitezkeela baieztatu zuten. Eredu<br />
antsiatsu/anbibalenteak antza handia zuen emakumezkoen estereotipo mendeko <strong>eta</strong><br />
itsaskorrarekin, <strong>eta</strong> ekiditzaileak antza zuen intimitatea ekiditen duen gizonezkoen<br />
patroiarekin. Leskelak (1996) azpimarratu zuen ikerk<strong>eta</strong> batzuek aztertu dutela <strong>genero</strong><br />
<strong>eta</strong> atxikimendu-ereduen arteko erlazioa, <strong>genero</strong> rola kontutan hartu gabe. Autore honek<br />
seinalatu zuen <strong>genero</strong> rolaren papera garrantzizkoa zela atxikimenduarekiko erlazioan<br />
harremanaren funtzionamendua aztertzeko. Leskelaren (1996) esan<strong>eta</strong>n, probak daude<br />
subjektuen <strong>genero</strong>ak moderatzen duela nola atxikimendu-ereduak eragiten duen<br />
harremanaren hautematean <strong>eta</strong> jokabide<strong>eta</strong>n. Ikerketen berrikusk<strong>eta</strong> egina, harremanean<br />
satisfazioa txikiagoa erakusten zuten bikotekide biek gizonezkoak atxikimendu-eredu<br />
ekiditzailea zuenean <strong>eta</strong> emakumezkoa antsiatsu/anbibalentea zenean (Collins <strong>eta</strong> Read,<br />
1990; Fiala <strong>eta</strong> Pietromonaco, 1991; Kirkpatrick <strong>eta</strong> Davis, 1994; Simpson, 1990).
114 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Genero rol estereotipikodun jokabideek (gizonezko ekiditzaile <strong>eta</strong> emakumezko<br />
antsiatsuarenak) bikotekide bientzako harremanaren esperientzia negatibo<strong>eta</strong>n islatzen<br />
da. Collins <strong>eta</strong> Readek (1990) honen azalpena <strong>genero</strong>-rol estereotipiko<strong>eta</strong>n bilatu zuen,<br />
emakumeek intimitate afektiboa baloratzeko <strong>eta</strong> gizonek independentzia baloratzeko<br />
heziak daudela esanez. Feeney, Noller, <strong>eta</strong> Pattyk (1993) atxikimendu-eredua <strong>eta</strong> <strong>genero</strong><br />
desberdintasunak aztertu zituzten elkarrekin irteten ari ziren ikasle unibertsitarioko lagin<br />
batean. <strong>Atxikimendu</strong>-eredu guzti<strong>eta</strong>ko gizonezko <strong>eta</strong> emakumezkoak erkatuz,<br />
emakumezko ekiditzaileek <strong>eta</strong> gizonezko antsiatsu/anbibalenteek sexu ekintz<strong>eta</strong>n<br />
(sexual intercourse) aritzeko joera txikiagoa zutela esan zuten. Emaitza hauek sexu<br />
elkark<strong>eta</strong>ren <strong>eta</strong> atxikimendu-ereduaren elkarreragina harremanean azpimarratzen dute<br />
(honen inguruko informazio gehiagorako, ikus Leskela, 1996).<br />
Teoria mailan antzekotasunak sumatzen dira atxikimenduaren marko teorikoaren<br />
<strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren ikuspegiaren artean (adibidez, Main et al., 1985; Shaver, Collins, <strong>eta</strong><br />
Clark, 1996). Zenbait ikertzailek adierazi dute pentsa daitekeela pertsona androginoek<br />
(maskulinotasun <strong>eta</strong> femeninotasun altua azaltzen dutenek) autoestimuan puntuazio<br />
altua erakutsiko luketela (ikus Whitleyren m<strong>eta</strong>-analisiak, 1983, 1985); subjektu<br />
indiferentziatuek (femeninotasun <strong>eta</strong> maskulinotasun baxukoek) autoestimu baxuagoa<br />
izango luketen bitartean. Honi gehitu behar zaio androginiaren kontzepzio berak,<br />
instrumentaltasuna, asertibotasuna, soziabilitatea <strong>eta</strong> epeltasuna (warmth) nahask<strong>eta</strong><br />
osasuntsua barne dituela. Bi abiapuntu hau<strong>eta</strong>tik androginia atxikimendu seguruarekin<br />
lotzen dela pentsa daiteke. Bai atxikimendu segurua erakusten duten subjektuak bai<br />
androginoak direnak desiragarri gisa ikusiak dira, autokonfiantza <strong>eta</strong> autonomia gradu<br />
altua baitute harreman<strong>eta</strong>n. <strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren arteko lotura, ordea, maila<br />
teorikoan garatu da nagusiki <strong>eta</strong> froga enpirikoak behar dira erlazio hau baieztatzeko.
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 115<br />
Froga enpirikoak eskaini zituzten lehenengoak Collins <strong>eta</strong> Read (1990) izan<br />
ziren. "Abandonuaren aurreko herstura" dimentsioak, non antsiatsu/anbibalenteek<br />
puntuazio altua azaldu zuten, maskulinotasunarekin negatiboki koerlazionatu zuen (r = -<br />
.48) <strong>eta</strong> "intimitatearekiko erosotasuna" <strong>eta</strong> "besteengan mendekoa izanik erosotasuna"<br />
dimentsioek femeninotasunarekiko positiboki koerlazionatu zuten (r = .38 <strong>eta</strong> .31,<br />
hurrenez hurren). Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, oso gutxi esan zuten autoreek honi buruz, <strong>eta</strong><br />
ondorengo ikertzaileek ez dute arr<strong>eta</strong> jarri puntu hon<strong>eta</strong>n (Shaver, Papalia, et al., 1996).<br />
Shaver, Papalia, <strong>eta</strong> laguntzaileek (1996) ere aztertu zituzten atxikimendua <strong>eta</strong><br />
<strong>genero</strong> rolaren arteko loturak atxikimendu-ereduen sailkapena erabiliz. <strong>Atxikimendu</strong>-<br />
eredu seguruak maskulinotasunarekin <strong>eta</strong> femeninotasunarekin koerlazionatzen zuen<br />
positiboki, ekidipen eskalak negatiboki koerlazionatzen zuen femeninotasunarekin, <strong>eta</strong><br />
antsiatsu/anbibalente eskalak negatiboki koerlazionatzen zuen maskulinotasunarekin.<br />
Gauzak horrela, <strong>genero</strong>-rolaren <strong>eta</strong> atxikimendu-ereduaren artean loturarako lehenengo<br />
probak izan ziren, atxikimendu-eredu<strong>eta</strong>n <strong>genero</strong>ko diferentziarik aurkitu ez bazen ere.<br />
Hasierako proba hauek atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>rako lehenengo tresnak erabiliz<br />
antzeman ziren. Argi gelditzen ez dena da <strong>genero</strong>a edo <strong>genero</strong> rola den atxikimenduaren<br />
desberdintasun indibidualak azaltzen dituena. Lehen esan dugu bezala, azken urte<strong>eta</strong>n<br />
izandako garapena helduaroko atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>tik abiatuz, iradokitzen da<br />
atxikimendua “herstura harreman<strong>eta</strong>n” <strong>eta</strong> “intimitatearen ekidipena” dimentsioen<br />
arabera kontzeptualizatzea <strong>eta</strong> neurtzea gizabanakoen arteko desberdintasunak<br />
zehatzago antzemateko. Dimentsioen erabilerak baimenduko digu <strong>genero</strong> <strong>eta</strong> <strong>genero</strong><br />
roleko desberdintasunak detektatzea zehaztasun handiagoz. Galde-sorta baino
116 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
sentikorragoa den metodo honekin bai <strong>genero</strong> bai <strong>genero</strong> desberdintasunak sumatuko<br />
direla pentsatzen da. Bide hau jorratzea ezinbestekoa da atxikimenduzko desberdintasun<br />
indibidual<strong>eta</strong>n zer zor zaion biologiari <strong>eta</strong> zer sozializazioari ezagutzeko.<br />
1.2.2.6. <strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong> Patologia<br />
<strong>Atxikimendu</strong>a <strong>eta</strong> patologia loturik azaldu dira hasieratik. Izan ere, Bowlby<br />
(1988b) kexu azaldu zen atxikimenduaren teoria esparru klinikotik ez zelako garatzen<br />
nagusiki, <strong>eta</strong> bere inplikazio klinikoei ez zirelako behar bezalako arr<strong>eta</strong> jarri, eremu<br />
hon<strong>eta</strong>rako eraikia bazen ere.<br />
Nolanahi ere, ezin da ukatu atxikimenduaren teoriak patologian eragin handia<br />
izaten ari denik. Ikerk<strong>eta</strong> asko atxikimenduaren inplikazio klinikoaz diharduen liburu<br />
batean aurkezten dira (Belsky <strong>eta</strong> Nezworski, 1988). Honen adibide batzuk hauek<br />
lirateke: suizidioko jokabideak ulertzeko ikerk<strong>eta</strong>k (Adam, 1982, 1994); tratu txarren<br />
belaunaldien arteko transmisioari buruzkoak (Alexander, 1992; DeLozier, 1982; Zeanah<br />
<strong>eta</strong> Zeanah, 1989); herstura, depresioa <strong>eta</strong> sintoma fisikoak aztertu dituzten ikerk<strong>eta</strong>k<br />
(Fiala, 1991; Carnelley, Pietromonaco, <strong>eta</strong> Jaffe, 1994; Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1990;<br />
Roberts, Gotlib, <strong>eta</strong> Kassel, 1996; Simpson, 1990; Zuroff <strong>eta</strong> Fitzpatrick, 1995);<br />
atxikimenduzko patroien transmisioa (Goldberg, 1991; ikus Nezworski, Tolan, <strong>eta</strong><br />
Belsky, 1987); bakardadearen ulermenerako ikerk<strong>eta</strong>k (Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1987);<br />
gurasoekiko lotura <strong>eta</strong> nahaste depresiboen estudioa (Parker, 1994); <strong>eta</strong><br />
neurotizismoaren ikerk<strong>eta</strong> (Shaver <strong>eta</strong> Brennan, 1992). Brennan <strong>eta</strong> Shaverrek (1991)<br />
alkoholaren erabilerarekiko erlazioa azpimarratu zuten, <strong>eta</strong> ikerk<strong>eta</strong> hon<strong>eta</strong>n<br />
atxikimendu-eredu inseguruen erlazioa elikaduraren nahasteekiko ere ikusi zuten, eredu
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 117<br />
ekiditzaileak anorexiarako <strong>eta</strong> eredu antsiatsu/anbibalenteak bulimiarako aurretiko joera<br />
dakartela seinalatuz.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>a patologiarekin lotzean atxikimendu <strong>insegurua</strong>z hitz egiten da.<br />
Kasu batzu<strong>eta</strong>n atxikimendu-eredu bati lotzen zaion patologiaz mintzatzen da, <strong>eta</strong> beste<br />
kasu batzu<strong>eta</strong>n atxikimendu <strong>insegurua</strong>z vs seguruaz mintzatzen da.<br />
<strong>Atxikimendu</strong> <strong>insegurua</strong>k <strong>pertsonarteko</strong> arazoekin lotu izan dira (Bartholomew<br />
<strong>eta</strong> Horowitz, 1991; Horowitz, Rosenberg, <strong>eta</strong> Bartholomew, 1993). Pertsonarteko<br />
arazoen barne asertibotasun falta, gizarte ekidipena, <strong>eta</strong> hoztasuna sartzen dira<br />
atxikimendu-eredu ekiditzaileen taldean; <strong>eta</strong> kezkatien (edo antsiatsu/anbibalenteen)<br />
taldean mendekariak <strong>eta</strong> kontrolatzaileak izatea, <strong>eta</strong> oso sudurluzeak izatea<br />
(intrusiveness) dira <strong>pertsonarteko</strong> arazo normalenak. West <strong>eta</strong> Sheldoni (1988) jarraituz,<br />
<strong>pertsonarteko</strong> harreman pobreak edo nahasiak (disturbed) nortasuneko nahaste askoren<br />
ezaugarri nagusiak izaten dira. Autore hauek seinalatzen dute helduen atxikimenduzko<br />
patroiek nortasuneko nahasteen diagnosi diferentzialera lagundu dezaketela baieztatu<br />
zuten.<br />
Patologia batekin edo bestearekin atxikimendu erlazionatu duten ikerk<strong>eta</strong>k asko<br />
izan direnez <strong>eta</strong> lan honen helburu<strong>eta</strong>tik at gelditzen denez, ez ditugu banaka aztertuko.<br />
Soilik aipatuko ditugu nortasunaren nahasteekin orokorrean, <strong>eta</strong> DPDrekiko konkretuan<br />
erlazionatzen diren atxikimenduzko arazoak. Beste nahaste<strong>eta</strong>rako, ikuspegi globala<br />
izateko, berrikusk<strong>eta</strong> ona egiten duten autore batzuk kontsultatu daitezke: helduen<br />
atxikimendu-eredu inseguru erromantikoak galde-sortak erabiliz (Brennan <strong>eta</strong> Shaver,<br />
1995, 1998; Cooper, Shaver, <strong>eta</strong> Collins, 1998; Mickelson, Kessler, <strong>eta</strong> Shaver, 1998;
118 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Shaver <strong>eta</strong> Clark, 1994), <strong>eta</strong> barne-eredu eraginkorren azterk<strong>eta</strong>tik abiatuz (Dozier,<br />
Stovall, <strong>eta</strong> Albus, 1999).<br />
Nortasuneko nahasteen <strong>eta</strong> atxikimenduaren arteko loturak ikuspegi berria ekarri<br />
zuen nahaste hauen ulermenerako. <strong>Atxikimendu</strong>-ereduak nortasunaren nahasteekin<br />
erlazionatzen direla frogatu zuten Brennan <strong>eta</strong> Shaverrek (1998) <strong>eta</strong> nortasunaren<br />
nahasteen eskala gehienak atxikimenduaren neurri<strong>eta</strong>n agertzen den bi dimentsiotako<br />
espazioan kokatu daitezkeela baieztatu zuten. Ildo hon<strong>eta</strong>tik, Bartholomewek (1989,<br />
1990) aurreratu zuen helduen atxikimendu-eredu errefusatzailea DSMren (APA, 1980a,<br />
1987, 1994) Ekidipenagatiko Nortasunaren Nahastearekin bat egin dezakeela; <strong>eta</strong><br />
Bartholomewek (1989) atxikimendu-eredu kezkatiak DSMren Nortasuneko Nahaste<br />
Histrioniko <strong>eta</strong> Borderline Nortasuneko Nahastearen elementuekin bat egin dezakeela.<br />
Alexanderrek (1993) lotu zituen Ekidipenagatiko Nortasunaren Nahastea atxikimendu-<br />
eredu ekiditzailearekin, <strong>eta</strong> Borderline Nortasuneko Nahastea atxikimendu-eredu<br />
kezkatiarekin erregresio anitzeko analisia erabiliz emakumeen lagin ez-klinikoan. West,<br />
Keller, Links, <strong>eta</strong> Patrickek (1993) esan zuten Borderline Nortasuneko Nahastearen<br />
diagnosia duten emakumeen <strong>pertsonarteko</strong> harremanen problematika atxikimenduzko<br />
dinamikek azaldu dezaketela atxikimenduzko harreman<strong>eta</strong>n segurtasuna bizi izan ez<br />
dutelako. Honez gain, adierazi zuten Borderline Nortasuneko Nahastea duen<br />
subjektuaren azpian dagoen dinamika atxikimenduzko harremanaren beldurrarekin<br />
azaldu daitekeela, <strong>eta</strong> jokabidezko ondorioak zaintzaren bilak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> haserrealdiko<br />
jokabideen artean kokatzen direla. Beste ikertzaile batzuek ere aztertu dituzte<br />
atxikimenduaren teoriaren <strong>eta</strong> nortasuneko nahasteen artean dagoen lotura (West <strong>eta</strong><br />
Keller, 1991; West, Rose, <strong>eta</strong> Sheldon-Keller, 1994; West <strong>eta</strong> Sheldon-Keller, 1992,<br />
1994; West, Sheldon, <strong>eta</strong> Reiffer, 1989).
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 119<br />
Testuinguru hon<strong>eta</strong>n, mendekotasunagatiko nortasunaren nahastea ere<br />
atxikimenduaren ikuspegitik aztertu daiteke, atxikimendua <strong>pertsonarteko</strong><br />
mendekotasuna ulertzeko korrelatu garrantzitsua izan litekeela.<br />
1.2.3. ATXIKIMENDUA ETA MENDEKOTASUNA<br />
Mendekotasunarekin atxikimenduak duen lotura hasieratik aipatua izan da<br />
(Ainsworth, 1972; Bowlby, 1969/1982, 1973), baina zoritxarrez nahastuak izan dira<br />
kontzeptu bi hauek. Nahask<strong>eta</strong> hau haurtzaroko mendekotasunaren ikerkuntzaren<br />
hastapen<strong>eta</strong>n sortu zen, ikertzaileak mendekotasuna definitzeko <strong>eta</strong> neurtzeko erabiltzen<br />
zituzten operazio<strong>eta</strong>n. Mendekotzat hartzen ziren jokabide batzuk atxikimenduzko<br />
jokabide batzuekin nahastu ziren, laguntzaren bilak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> atentzioaren bilak<strong>eta</strong><br />
jokabideak gauza bi<strong>eta</strong>rako neurk<strong>eta</strong>n erabiliak izan baitziren. <strong>Atxikimendu</strong>aren<br />
ikerkuntza Britainia Handiko formazio psikoanalitikoa zuten klinikoengan kokatzen<br />
zen, <strong>eta</strong> mendekotasuna Amerik<strong>eta</strong>ko ikaskuntzaren teorikoek landu zuten. Haurtzaroko<br />
garapenean iturri berberak konpartitu zituzten arren, termino biek garapen desberdina<br />
izan dute Gewirtzen (1972b) aburuz.<br />
Bowlbyk (1969/1982) azpimarratu zuen haur psikologo <strong>eta</strong> psikiatra askok<br />
mendekotasunaz hitz egiten zutela atxikimenduari aipamena egiten ziotenean. Hon<strong>eta</strong>z<br />
konturatzeko trebea izan bazen ere, kontrako aldera jo zuen mendekotasunaz hitz egitea<br />
egokiagoa zenean, atxikimendu hitza erabiliz. Bowlbyk (1969/1982, 1973, 1988b)<br />
mendekotasunak zekarren kritika tonua <strong>eta</strong> konnotazio peioratiboa azpimarratuz,<br />
mendekotasuna ez erabiltzearen aldeko proposamena egin zuen. Bere ustez,<br />
atxikimendua erabili behar zen bere konnotazio positiboarengatik. Mendekotasuna
120 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
kontzeptuari ihes egin nahian, kasu batzu<strong>eta</strong>n atxikimendua erabili zuen lotura hau<br />
gertatzen ez zen arren.<br />
Nahask<strong>eta</strong> gaindituz, ordea, atxikimenduaren beste teorikoek, Bowlby bera<br />
barne, mendekotasuna <strong>eta</strong> atxikimendua gauza bera ez direla argitu zuten (adibidez,<br />
Ainsworth, 1972; Bowlby, 1969/1982, 1973, 1977, 1988b; Gewirtz, 1972b; Hirschfeld<br />
et al., 1977, 1991; Sears, 1972). Bowlbyren (1969/1982) baieztapen<strong>eta</strong>n<br />
desberdintasuna argi agertzen da. Mendekotasunak zentzu funtzionala izango luke, <strong>eta</strong><br />
superbizipenerako besteen laguntzaren beharra litzateke, batik bat haurtzaroan, <strong>eta</strong> umea<br />
jaiotzen denetik aurrera gutxitzen doa. <strong>Atxikimendu</strong>a, ordea, sei hilabete baino lehenago<br />
ez da antzematen <strong>eta</strong> ez du bizitzarako alderdi guztiz funtzional hori. Jokabide<br />
konkretu<strong>eta</strong>n antzematen da atxikimenduzko sistema aktibatzen denean, baina hauen<br />
azpian atxikimenduzko dinamika korapilatsuagoak ere badaude. Prozesu biek daude<br />
errotuta gizarte harreman<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> euren artean antzekotasunak egon arren, Ainsworthek<br />
(1972) ezaugarri diferentzialak deskribatu zituen auzia guztiz konpontzeko (ikus<br />
halaber, Sears, 1972; Cairns, 1972; Gewirtz, 1972b; Yarrow, 1972).<br />
<strong>Atxikimendu</strong>a pertsona batek beste konkretu batekin eratzen duen lotura<br />
afektiboa da. <strong>Atxikimendu</strong>ek afektu sakona inplikatzen dute, <strong>eta</strong> harreman<br />
garrantzizkoak suposatzen dituzte. Mendekotasunaren kasuan, erantzun orokortu ez<br />
espezifikoa da, pertsona desberdinei zuzentzen zaielarik atxikimendu-irudiaren osagai<br />
diferentziala ez alderdi afektiboa ez baitaude (ikus halaber Cairns, 1972). (Esan behar<br />
da hon<strong>eta</strong>z, ordea, gaur egun nahikoa argi dagoela mendekotasun mota bi desberdin<br />
daudela: emozionala <strong>eta</strong> instrumentala, lehenago esan dugun bezala.) Bestetik,<br />
atxikimenduak iraunkorrak dira, laburragoak edo luzeagoak izanik, ez dira pasakorrak.
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 121<br />
Mendekotasuna, aldiz, pasakorra izan daiteke, bi pertsonen arteko harreman iraunkorra<br />
suposatzen ez duela. <strong>Atxikimendu</strong>ak iraunkorrak izateak ez du esan nahi aldak<strong>eta</strong>rik ez<br />
dagoela garapenean <strong>eta</strong> esperientzi<strong>eta</strong>n, ezta atzeraezinak direnik. Azkenik,<br />
atxikimendua adin guzti<strong>eta</strong>ko ezaugarria den bitartean, mendekotasuna gutxitu beharko<br />
litzateke adinarekin; mendekotasuna heldugab<strong>eta</strong>sunaren seinalea da helduaroan<br />
mantentzen bada.<br />
Gewirtz (1972b) kualitatiboki desberdinak direla esateko beste arrazoi batzuk<br />
ere aipatu zituen: <strong>Atxikimendu</strong>aren <strong>eta</strong> mendekotasunaren garapenak desberdinak dira,<br />
<strong>eta</strong> atxikimendua lehenago agertzen da mendekotasuna baino. Bigarrenik,<br />
atxikimenduak emozio intentsuak suposatzen ditu, mendekotasunaren baitan ez<br />
daudenak. Azkenik, mendekotasuna ez da atxikimenduaren orokorpena, <strong>eta</strong><br />
interferentzia sistema desberdinak dituzte biek "frustratzen" direnean.<br />
Kontzeptu biek errealitate desberdin bati erantzuten ziotela demostratu zen<br />
arren, bien artean erlazioa egon badagoela aipatu dute autore batzuek. Bowlbyk (1973)<br />
gainmendekotasuna (overdependency) hitza erabili zuen atxikimendu-eredu antsiatsuaz<br />
hitz egitean, <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasunaz ulertzen dena hein handi batean<br />
atxikimendu-eredu horrekin ulertu daitekeela esanez. Gainmendekotasunaz diharduen<br />
kapitulu batean atxikimendua antsiatsuaren sinonimo gisa aurkezten badu ere, Bowlbyk<br />
(1969/1982) mendekotasuna atxikimendu baino zerbait gehiago dela seinalatu zuen.<br />
Mendekotasuna, beraz, bi beharren batuk<strong>eta</strong> litzateke: afiliazioa <strong>eta</strong> laguntza. Afiliazioa<br />
kontzeptua atxikimendua baino zabalagoa zela esan zuen, atxikimendua pertsona bati<br />
edo gutxi batzuei zuzendutako jokabidea inplikatzen du <strong>eta</strong>. Afiliazioan konpainia<br />
(companionship) bilatzen den bitartean, atxikimenduan zerbait pertsonalagoa bilatzen
122 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
da autorearen ustez. Birtchnell (1988) joera honen aldekoa da, bere ustez<br />
mendekotasunaren irudi osoa atxikimendu antsiatsuak eskaintzen duena baino<br />
zabalagoa baita.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren <strong>eta</strong> mendekotasunaren arteko erlazioa helduaroko lehenengo<br />
kontzeptualizazio<strong>eta</strong>n ere islatzen da. Hazan <strong>eta</strong> Shaverrek (1987) atxikimendu-eredu<br />
antsiatsu/anbibalentea zuten pertsonak honela deskribatu zituzten: maitasuna obsesio<br />
gisa bizitzen zuten, maitalearekiko erabateko batuk<strong>eta</strong> nahi zuten, aldarte asko zituzten,<br />
oso jeloskorrak ziren, <strong>eta</strong> erakarpen sexual altua sentitzen zuten. Autoreen hitz<strong>eta</strong>n,<br />
atxikimendu-eredu honek antza handia du Tennoven (1979) “limerence” (maitasun<br />
itsaskorra) kontzeptuarekin <strong>eta</strong> Hindy <strong>eta</strong> Schwarzen (1984) atxikimendu erromantiko<br />
antsiatsuarekin. Norbera ondo sentitzeko, bere bikotekidearekiko mendekotasuna<br />
erakusten da atxikimendu-eredu honen deskripzioan. Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzek<br />
(1991) eginiko sailkapenean, kezkatia litzateke antsiatsu/anbibalentearen parekoa, <strong>eta</strong><br />
Hazan <strong>eta</strong> Shaverrek (1987) antzeman ez zuten ekiditzaile/beldurtiaz ere hitz egin zuten<br />
autoreek. Lau atxikimendu-prototipoak bi dimentsioen funtzioan irudikatu zituzten.<br />
Selfaren hautemate <strong>eta</strong> bestearen hautematea izenak erabiltzeaz gain, beste terminologia<br />
bat ere erabili zuten ardatzak izendatzeko: Mendekotasuna <strong>eta</strong> ekidipena.<br />
Mendekotasunaren gradu baxuan ez da kanpoko balizkotasunaren beharrik<br />
autokontzeptu ona lortzeko. Gradu altuan, aldiz, autokontzeptu positiboa besteen<br />
onarpenaz besterik ez da lortzen. Subjektu ekiditzaile/beldurtiek <strong>eta</strong> kezkatiek<br />
mendekotasun altua erakutsiko lukete, hots, autokontzeptu positiboa lortzeko besteen<br />
beharra dute. Haien arteko aldea harremanean egoteko gertutasunean dago; kezkatiek<br />
mendekotasun beharrak betetzeko besteengana jotzen duten bitartean,
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 123<br />
ekiditzaile/beldurtiek intimitatea ekiditen dute desenganiorik ez izateko. <strong>Atxikimendu</strong>-<br />
prototipo hauen deskribapenak ere mendekotasunarekin antza azaltzen dute.<br />
Eremu klinikotik, Charest (1992) maitasunezko mendekotasunaz mintzatu zen<br />
bikote harremanean gertatzen den gehiegizko fusioa izendatzeko. Bere ustez,<br />
mendekotasun hau atxikimenduaren teoria kontutan hartuz ulertu daiteke, <strong>eta</strong> eredu<br />
antsiatsu/anbibalentearekin erlazio handiagoa du beste bi atxikimendu-eredu seguruaz<br />
edo ekiditzaileez baino (Hazan <strong>eta</strong> Shaverren, 1987, sailkapena erabiliz). Pertsona<br />
hauen dinamikak deskribatu zituen autoreak terapian antzemandakoaren arabera.<br />
Harremana sortzeko edo mantentzeko modu bakarra bestearen desioak betetzea dela<br />
ematen du. Bikotekideari ezin zaio ezer eskatu <strong>eta</strong> beragandik ezin da ezer espero,<br />
norbera maitatu ezin den pertsona dela pentsatzen baitu pertsona honek. Bikotekidea<br />
bilatzerakoan, errefusapenetik, esplotaziotik <strong>eta</strong> mespretxutik urrun ez ibiltzea ohitura<br />
izaten da harremanen historian. Intimitatea ekiditen da, pasio handia dago, baina ez<br />
dago konpromisorik. Pertsona hauek errefusapen asko jasaten dute abandonaturik ez<br />
gelditzearren, galeraren beldur baitira. Deskribapen hauen arabera, esan genezake<br />
atxikimendu-eredu antsiatsua (edo kezkatia) <strong>eta</strong> ekiditzaile/beldurtia direla<br />
mendekoagoak izateko joera izango luketenak.<br />
Livesley <strong>eta</strong> laguntzaileek (1990) DSM-III-Raren (APA, 1987) araberako<br />
Mendekotasunagatiko Nortasunaren Nahastearen irizpideek bai mendeko bai<br />
atxikimenduzko jokabideak inplikatzen dituztela pentsatzen zuten. Hau frogatzeko,<br />
nahastearen irizpideak aztertu zituzten. Azterk<strong>eta</strong> hau lagin klinikoan zen lagin ez-<br />
klinikoan egin zituzten, <strong>eta</strong> mendekotasunagatiko nortasunaren nahastearekiko loturik<br />
zeuden bi dimentsio eratorri zituzten: “mendekotasuna” <strong>eta</strong> “atxikimendu patologikoa”.
124 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Hon<strong>eta</strong>z azalpen gehigarria egin daiteke. Dimentsio bi hauek beste autore batzuek<br />
detektatu dituzten mendekotasun mota birekin bat egiten dute; “Mendekotasuna”<br />
izeneko dimentsioak alderdi instrumentala batzen du, <strong>eta</strong> “<strong>Atxikimendu</strong> Insegurua”<br />
deiturikoak baditu atxikimenduzko loturan sartzen ez diren mendekotasun<br />
emozionaleko osagai batzuk (Alonso-Arbiol, 1998). Nolabait, Livesley <strong>eta</strong><br />
laguntzaileek (1990) Bowlbyren (1969/1982, 1973) akats bera izan zuten, atxikimendu-<br />
irudiarekiko azaltzen ez diren jokabide batzuk atxikimendu hitzarekin izendatzean.<br />
Garrantzizkoena, ordea, da Livesley <strong>eta</strong> laguntzaileek (1990) seinalatu zutela<br />
atxikimenduaren edukiak DPDren barnean sartzen direla. Haiek eraturiko azpieskal<strong>eta</strong>n<br />
antzeman zen mendekotasun mota bien arteko lotura, non korrelazioak lagin klinikoan<br />
<strong>eta</strong> populazio normalean 0,62koa <strong>eta</strong> 0,65koa izan ziren hurrenez hurren.<br />
Proposamen hau mendekotasunaren inguruan egin diren beste batzuen antzekoa<br />
da. Hirschfeld <strong>eta</strong> laguntzaileek (1977), mendekotasunaren dimentsioak aztertzean,<br />
atxikimenduaren garrantzia nabarmendu zuten. <strong>Atxikimendu</strong>a mendekotasun<br />
emozionalaren osagai bat dela, <strong>eta</strong> <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasunaren erro<strong>eta</strong>n dagoen<br />
elementu gakoa dela baieztatu zuten, urte batzuk lehenago Gewirtzek (1992b) esan zuen<br />
bezala. Birtchnellen (1984) mendekotasun afektiboa ere Bowlbyren (1969/1982, 1973)<br />
atxikimendu antsiatsu kontzeptuarekin lotu daiteke. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, Livesley <strong>eta</strong><br />
laguntzaileen (1990) ikerk<strong>eta</strong> kontutan hartuz gero, bi mendekotasun moten artean<br />
behaturiko erlazioak atxikimendua mendekotasun instrumentalarekin ere erlazionatuta<br />
dagoela, gradu baxuago batean, seinalatzen du.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren <strong>eta</strong> mendekotasunaren arteko lotura maila teorikoan nahikoa<br />
garatu bada ere, teoria hauek laguntzeko ebidentzia enpirikoaren beharra dago.
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 125<br />
Mendekotasunaren antzeko kontzeptu batzuk atxikimenduarekin loturik daudela<br />
demostratu izan da bikote-harremanaren testuinguruan <strong>eta</strong> depresioaren eremuan.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>-ereduak maitasun mota desberdinekin konparatu zituzten Feeney<br />
<strong>eta</strong> Nollerrek (1990) bikote harremanaren testuinguruan. Maitasun itsaskorra,<br />
jeloskorra, <strong>eta</strong> oso mendeko gisa definitu daitezkeen Tennoven (1979) limerence <strong>eta</strong><br />
Leeren (1977) mania konstruktuek atxikimendu-eredu antsiatsuarekin lotura azaltzen<br />
zutela ikusi zuten autoreek. Limerence konstruktuaren herstura autokontzientea (self-<br />
conscious anxiety) bai ekiditzaile bai antsiatsuekin erlazionatuta azaldu zen. Faktore<br />
honen adibideko item bat honakoa da: “Nire sentimenduak ezkutatzen ditut arbuioaren<br />
beldur naizelako” (“Hide feelings for fear of rejection”). Ikerk<strong>eta</strong> hon<strong>eta</strong>rako Hazan <strong>eta</strong><br />
Shaverren (1987) hiru atxikimendu-ereduen sailkapena erabili zen, non ekiditzaile mota<br />
bakarra zegoen. Pentsa daiteke herstura autokontzientea <strong>eta</strong> eredu ekiditzailearen artean<br />
dagoen lotura ekiditzaile/beldurtiei egotzi dakiekeela seguruenez.<br />
Depresioaren ikerk<strong>eta</strong>n, “mendekotasuna” atxikimenduarekiko duen lotura<br />
frogatu zuten Zuroff <strong>eta</strong> Fitzpatrickek (1995). Becken (1983) soziotropia <strong>eta</strong> Blatten<br />
(1974, 1990) autokritizismoa <strong>eta</strong> mendekotasuna kontzeptuen <strong>eta</strong> atxikimenduaren<br />
arteko erlazioa aurkitu zen. Soziotropia, autokritizismoa, <strong>eta</strong> mendekotasuna,<br />
nortasuneko eredu depresiboak edo depresiorako joera-nortasun estilo gisa definitu<br />
daitezke. Soziotropia <strong>eta</strong> mendekotasuna atxikimendu-eredu kezkatiarekin loturik<br />
azaldu ziren, <strong>eta</strong> autokritizismo kontzeptua atxikimendu ekiditzaile/beldurtiarekin lotua<br />
zegoen. Autoreek erabiltzen dituzten soziotropia, mendekotasuna <strong>eta</strong> autokritizismoa<br />
terminoak <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasunaren sinonimo gisa erabili ezin badira ere,<br />
ezaugarri batzuk konpartitzen dituzte: pertsonak maitatua, zaindua <strong>eta</strong> babestua izateko
126 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
duen desioa lehenengo bien kasuan, <strong>eta</strong> kritikatuak izateko <strong>eta</strong> gaitzespenaren beldur<br />
kronikoa edukitzea. Ikerk<strong>eta</strong> horr<strong>eta</strong>n depresioaren neurk<strong>eta</strong>rako erabilitako galde-sorta<br />
(DEQ, Blatt et al., 1976) ez zen eratu propio mendekotasunaren neurria izateko, baizik<br />
<strong>eta</strong> faktore analisia egin ondoren, mendekotasuna izendatu zuen faktore bat lortu zuten.<br />
Depresioa <strong>eta</strong> <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasuna, gure ikerk<strong>eta</strong>rako kontzeptualizatu dugun<br />
bezala, erlazionaturik daude, baina ez dira gauza bera. Loas, Verrier, Gayant, <strong>eta</strong><br />
Guelfik (1998) mendekotasunaren neurk<strong>eta</strong>rako Pertsonarteko Mendekotasunaren<br />
Galde-sorta (IDI, Hirschfeld et al., 1977) <strong>eta</strong> Becken Depresioaren Neurk<strong>eta</strong>rako Galde-<br />
sorta (BDI, Beck, Ward, Mendelson, Mock, <strong>eta</strong> Erbaugh, 1961) konparatu zituzten<br />
populazio normaleko lagin batean. Egindako faktore analisian lau faktore independente<br />
aurkitu zituzten: hiru faktore mendekotasunaren azpieskalekin bat egiten zuten, <strong>eta</strong><br />
besteak depresioaren galde-sortaren itemak batzen zituen.<br />
Alor klinikoan ere ikertu izan da mendekotasunaren <strong>eta</strong> atxikimenduaren arteko<br />
lotura. West, Rose <strong>eta</strong> Sheldonek (1993) atxikimendu <strong>insegurua</strong> <strong>eta</strong> <strong>pertsonarteko</strong><br />
mendekotasunaren arteko lotura aztertu zuten lagin kliniko batean. <strong>Atxikimendu</strong><br />
<strong>insegurua</strong>ren neurk<strong>eta</strong> lau azpieskalez osaturiko galde-sorta baten bidez egin zen.<br />
Azpieskalak hauexek ziren: haserre orokortua, zaink<strong>eta</strong> konpultsiboa, autosufizientzia<br />
konpultsiboa, <strong>eta</strong> zaintzaren bilak<strong>eta</strong> konpultsiboa. Tresna hau atxikimendua eremu<br />
klinikoa aztertzeko diseinua zen Erabilera klinikorako lagungarria izan arren,<br />
atxikimendu osasuntsua <strong>eta</strong> ez-osasuntsuarekiko loturak <strong>eta</strong> desberdintasunak aztertzeko<br />
ez da baliagarria atxikimenduaren dimentsioak kontutan ez hartzean.<br />
Brennan <strong>eta</strong> Shaverrek (1998) atxikimendu-ereduen <strong>eta</strong> nortasunaren nahasteen<br />
arteko balizko erlazioa aztertu zuten populazio normaleko lagin handi batean. Ikerk<strong>eta</strong>
2. kapitulua. <strong>Atxikimendu</strong>a 127<br />
horr<strong>eta</strong>ko helburua zen ikustea nortasunaren patologien <strong>eta</strong> atxikimendu-ereduen arteko<br />
lotura. DPDren <strong>eta</strong> atxikimenduaren arteko lotura xede nagusia ez izatean, hon<strong>eta</strong>z<br />
eskaini zuten informazioa ez zen oso aberatsa. Batetik, analisi diskriminagarri bat<br />
eginez, kezkatia <strong>eta</strong> ekiditzaile/errefusatzaile taldeek nahaste kontrajarriak izateko joera<br />
zutela (Mendeko <strong>eta</strong> Histrionikoak vs. Eskizoide nahasteak) esan zuten. Bestetik,<br />
subjektu kezkatiek beste taldekoek baina aukera gehiago zutela DPDren diagnosi<br />
positiboa jasotzeko. <strong>Atxikimendu</strong>aren neurk<strong>eta</strong>rako, Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzen<br />
(1991) lau prototipoak <strong>eta</strong> euren puntuak<strong>eta</strong> jarraituak erabili baziren ere,<br />
mendekotasunarekiko erlazioaren berri emateko neurri kategorikoa besterik ez zen<br />
erabili datuen analisian, subjektu batek beste prototipoen izan zezaketen informazioari<br />
muzin eginez.<br />
Bartelek (1995) ere lotura enpirikoa aurkitu zuen atxikimendu <strong>insegurua</strong>ren <strong>eta</strong><br />
mendekotasunaren artean tratu txarrak ematen zituzten gizonezko lagin batean. Ikerk<strong>eta</strong><br />
horr<strong>eta</strong>n atxikimendu-eredu kezkatiak <strong>eta</strong> ekiditzaile/beldurtiak DPDrekiko korrelazioa<br />
azaltzen zuten.<br />
Pertsonarteko mendekotasuna <strong>eta</strong> atxikimendua konstruktuak gure ikerk<strong>eta</strong>n<br />
ulertzen dugun bezala, erlazionaturik azaldu ziren zehaztasunez neurtutako ikerk<strong>eta</strong> ez<br />
argitaratu batean (Bartholomew <strong>eta</strong> Larsen, 1992). Lagin ez kliniko batean<br />
mendekotasun emozionala <strong>eta</strong> instrumentala Pertsonarteko Mendekotasuna Galde-sorta<br />
(IDI, Hirschfeld et al., 1977) tresnarekin neurtu zen, <strong>eta</strong> atxikimendua Bartholomew <strong>eta</strong><br />
Horowitzen (1991) lau prototipoen galde-sortarekin. Emaitzen arabera, mendekotasun<br />
emozionala atxikimendu-eredu kezkatiarekin erlazionatuta azaltzen zen bitartean,<br />
mendekotasun instrumentala eredu ekiditzaile/beldurtiarekin erlazionatzen zen.
128 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Ildo hon<strong>eta</strong>tik, <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasunaren <strong>eta</strong> atxikimenduaren erlazioa<br />
antzemateko, ikerk<strong>eta</strong> enpirikoak burutu behar dira. Pertsonen arteko desberdintasun<br />
indibidualei buruzko informazioa ez galtzeko, atxikimenduaren dimentsioak erabili<br />
behar direla pentsatzen dugu. Teoria mailan egindako proposamenei <strong>eta</strong> antzeko<br />
konstruktuekin egindako ikerketei jarraituz, mendekotasun mota biak atxikimenduaren<br />
herstura dimentsioarekin erlazioan daudela pentsatzen dugu, mendekotasun<br />
emozionalaren kasuan altuagoa izango dela. Ekidipena dimentsioa mendekotasun<br />
instrumentalarekin izango du erlazio negatiboa.
3. kapitulua. Mendekotasuna, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola 129<br />
1.3. MENDEKOTASUNA, GENEROA, ETA GENERO ROLA<br />
1.3.1. MENDEKOTASUNA ETA GENEROA<br />
Mendekotasunaren ulermenerako kontutan hartu behar den beste aldagai bat<br />
<strong>genero</strong>a da, baina hau oraindik iluna den puntua da. Ikertzaile batzuek <strong>genero</strong>aren<br />
arabera desberdintasunak daudela seinalatu duten bitartean -emakumezkoak<br />
mendekoagoak izanik gizonezkoak baino- , kontrako ahotsak ere entzun izan dira auzi<br />
hon<strong>eta</strong>n.<br />
Nahaste psikiatriko batzuek prebalentzia tasa desberdinak dituzte<br />
emakumeengan <strong>eta</strong> gizonezkoengan. Ez dagoena argi da <strong>genero</strong>en arabera<br />
psikopatologia desberdinak dauden, edo kontzeptualizazioen edo ebaluak<strong>eta</strong>rako<br />
erabiltzen diren tresnen akats metodologikoa den. Kasu batzu<strong>eta</strong>n ebaluatzaileengan<br />
<strong>genero</strong>ko soslaiak eragiten du, baina beste kasu batzu<strong>eta</strong>n prebalentzian dagoen aldeak<br />
<strong>genero</strong>en arteko ben<strong>eta</strong>ko desberdintasuna islatzen du (Ross, Frances, <strong>eta</strong> Widiger,<br />
1997). Hala ere, autore hauen ustez, DSM-III <strong>eta</strong> DSM-III-Raren nortasunaren<br />
nahaste<strong>eta</strong>rako irizpideak gizonezkoek ezarriak zirela kontutan hartuz, baliteke<br />
ezaugarri femenino ez moldakorr<strong>eta</strong>rako atalase baxuagoa erakustea ezaugarri<br />
maskulino ez moldakorr<strong>eta</strong>rako baino.<br />
Generoaren kontua dela <strong>eta</strong>, psikiatrian eztabaida sutsua egon da (Brown, 1986;<br />
Frances <strong>eta</strong> Widiger, 1987; Gunderson, 1983; Kaplan, 1983; Williams <strong>eta</strong> Spitzer, 1983)<br />
baina ez da ondorio garbirik atera momentura arte. Kass <strong>eta</strong> laguntzaileek (1983) DSM-<br />
IIIaren araberako DPDaren sexuaren araberako banak<strong>eta</strong> behatu zuten bi lagin kliniko
130 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
handitan, ebaluaziorako tresna ez-estandarizatuak erabiliz, <strong>eta</strong> emakumeen kasuan<br />
2,5etik 4 aldiz gehiagora gertatzen zela ikusi zuten. Reichek (1987), tresna<br />
estandarizatuak erabiliz (elkarrizk<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> galde-sorta), ez zuen ondorio bera atera.<br />
Nahaste hon<strong>eta</strong>n emakumeen kasuan ehuneko altuagoa zegoela antzeman bazuen ere,<br />
hau klinikan nahaste guztien isla baino ez zela ohartu zen, orokorrean emakume gehiago<br />
baitaude lagin kliniko guzti<strong>eta</strong>n. Reich <strong>eta</strong> laguntzaileek (1988) DSM-IIIko<br />
nortasunaren ezaugarrien taldeen banak<strong>eta</strong> adinaren <strong>eta</strong> sexuaren arabera behatu zuten<br />
komunitate bateko zorizko lagin batean galde-sorta baten bitartez.<br />
Mendekotasunagatiko Nortasunaren Nahastearen ezaugarri<strong>eta</strong>rako ez zuten<br />
desberdintasun nabarmenik aurkitu. Beraz, emakumeak beste nahaste batzu<strong>eta</strong>n bezala,<br />
gehiago ziren DPD diagnostikoa jasotzen zutenak, baina neurri estandarizatuekin ez zen<br />
prebalentzia altuagorik ikusten.<br />
MCMIren (Millon, 1982, 1987, 1994) <strong>genero</strong>arekiko erlazioa azterturik,<br />
nortasuneko eskal<strong>eta</strong>n dauden itemak <strong>genero</strong> bateko subjektuek bestekoek baino hobeto<br />
ordezkatzen dutela esaten da; gizonezkoek <strong>eta</strong> emakumezkoek desberdin erantzuten<br />
dutela MCMI testa. Horregatik Millonek (1982, 1987, 1994) konbertsio-taula<br />
diferenteak TB (oinarri-tasa) puntuazio<strong>eta</strong>n eraiki zituen. Cantrell <strong>eta</strong> Danaren (1987)<br />
ikerk<strong>eta</strong>n ere ikusi zen anbulatorioko gaixoengan emakumezkoek altuago puntuatzen<br />
zutela mendeko <strong>eta</strong> depresio psikotiko eskal<strong>eta</strong>n.<br />
Emaitza guztien irudi osotu bat izateko, Bornsteinek (1995c, 1996b)<br />
Mendekotasunagatiko Nortasunaren Nahastearen <strong>genero</strong>ko prebalentziaz 1969 <strong>eta</strong> 1994<br />
urte bitartean argitaraturiko ikerketen berrikuspena egin zuen. Ikerk<strong>eta</strong> guztiak aztertuz,<br />
ondorio<strong>eta</strong>ko bat izan zen orokorrean emakumeek gizonek baino diagnostiko positibo
3. kapitulua. Mendekotasuna, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola 131<br />
gehiago jasotzen dutela nahaste hon<strong>eta</strong>rako, neurk<strong>eta</strong>rako edozein bide erabilita ere.<br />
Zentzu hon<strong>eta</strong>n azpimarratu zuen Lorangerren (1996) aurkikuntza barne gaixoengan,<br />
non emakumeek gizonek baino bi aldiz gehiagotan jaso zutela DPD diagnosia.<br />
Nahaste batzuen diagnosiaren hobekuntza interesgarria gertatu zen DSM-<br />
IVarekin, besteak beste, Mendekotasunagatiko Nortasunaren Nahastearen kasuan.<br />
Nahaste honen aurrerapena gertatu zen egindako azken bertsioarekin, bai <strong>genero</strong>ari<br />
dagokiola bai nahaste beraren definizio mailari. DSM-IVan askoz gehiago zehazten da<br />
nahastea <strong>eta</strong> bere diagnostikorako irizpideak, beste nahasteekiko teilakadura ekidinez<br />
<strong>eta</strong> egindako ikerketen emaitzak integratuz. DSM-IVan nortasunaren nahastean<br />
kulturaren, adinaren <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>aren kontu espezifikoak sartzen dira ebaluak<strong>eta</strong>rako<br />
testuinguru egokia <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>ko soslairik gabe aurkezteko. Mendekotasunagatiko<br />
Nortasunaren Nahastean (301.60) esaten da kultura desberdin<strong>eta</strong>n emakumeen<br />
mendekotasuna bultzatzen dela baloratu behar dela, <strong>eta</strong> hau kontutan hartu behar da<br />
diagnostikoa egin aurretik. Honi dagokionez, DSM-IIIan <strong>eta</strong> DSM-III-Ran<br />
emakumezkoengan prebalentzia handiagoa dela soilik baieztatzen den bitartean, DSM-<br />
IVan emaitza hauen erlatibotasuna agertzen du, proportzio altuago hori ez baita<br />
adierazgarria kontsultara joaten direnen kopuruarekin alderatuz. Choca <strong>eta</strong> Van<br />
Denburgek (1997) emakumezkoengan mendekotasunagatiko nahaste faltsua ez<br />
diagnostikatzeko prebenitu zuten, emakumeen kasuan puntuazio altuak daudenean,<br />
prekauzioz jokatzeko <strong>eta</strong> DSM-IVren (APA, 1994) irizpideak betetzen direnentz<br />
konprobatzeko diagnosi positiboa eman aurretik.<br />
Bornsteinek (1997) DSM-IVren DPDaren analisia egin zuen, alor hon<strong>eta</strong>n egon<br />
diren aurkikuntza enpirikoekin alderatuz. Gauzak horrela, DSM-IVan (APA, 1994)
132 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
esaten denaren kontra, emakumezko gehiago diagnostikatzen direla gizonezkoak baino<br />
baieztatu zuen. Horregatik proposatu zuen DSM-Verako aldaketen artean, emakumeek<br />
DPD diagnosi gehiago jasotzen dutela seinalatzea, zeren <strong>eta</strong> oinarrizko puntuazioa (base<br />
rate) emakumeengan %40 altuago baita gizonengan baino.<br />
Diagnosi positiboa nork jasotzen duen askotan terapeuta baten esku egoten da.<br />
Ebaluatzaileengan <strong>genero</strong>ko soslaiak eragiten du, <strong>eta</strong> horregatik txarto interpr<strong>eta</strong><br />
ditzakete nahastearen irizpideak. Inork ez du ziurtatzen DSM-IVan erantsitako <strong>genero</strong>ko<br />
erreferentzia ondo ulertu izatea. Horregatik, ikerkuntzarako objektiboak diren beste<br />
neurri batzu<strong>eta</strong>ra jo behar da ea ben<strong>eta</strong>n <strong>genero</strong> desberdintasunik jazotzen den ikusteko.<br />
Brennan <strong>eta</strong> Shaverrek (1998) nortasunaren nahasteak atxikimenduarekiko<br />
erlazioa aztertzean, <strong>genero</strong>ko desberdintasunen berri ere eman zuten. Nortasunaren<br />
nahasteen ebaluazioa DSM-III-Raren arabera (APA, 1987) Personality Diagnostic<br />
Questionnaire-Revised (PDQ-R; Hyler <strong>eta</strong> Rieder, 1987) galde-sortarekin egin zuten<br />
lagin ez-kliniko handi batean. Ikerk<strong>eta</strong> hartan ez zegoen <strong>genero</strong>ko diferentziarik<br />
nortasunaren nahasteen puntuazio osoan, baina bai eskala indibidual<strong>eta</strong>n:<br />
Mendekotasunean, hain zuzen ere. Honek esan nahi du emakumeek gizonek baino<br />
adierazgarriki altuago puntuatzen dutela, baina ez emakumeek gizonek baino<br />
probabilitate handiagoa dutela Mendekotasunagatiko Nortasunaren Nahastearen<br />
diagnostikoa lortzeko. Hau litzateke, beraz, DSM-IVan aipatzen den <strong>eta</strong> kontutan izan<br />
behar den <strong>genero</strong>en araberako desberdintasuna. Emakumeek gehiago puntuatzeko joera<br />
dute, baina hau ez da zertan islatu behar diagnostiko positibo baterako joera handiagoan.
3. kapitulua. Mendekotasuna, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola 133<br />
Mendekotasunaren faktore biren neurk<strong>eta</strong>n (emozionala <strong>eta</strong> instrumentala),<br />
Beste Pertsona Batenganako Mendekotasunarekin (ER) <strong>eta</strong> Gizarte Autokonfiantzako<br />
Falta (LS) azpieskal<strong>eta</strong>n ez zuten <strong>genero</strong>ko desberdintasunik aurkitu Hirschfeld <strong>eta</strong><br />
laguntzaileek (1977). Sexuen arteko desberdintasunak oso txikiak ziren (ez<br />
adierazgarriak) eurek erabilitako laginarekin. Izan ere, desberdintasunik ez egoteko<br />
eratu zuten, azkeneko bertsiorako irizpide bat hau zela. Birtchnellek (1991b) kritika<br />
egin zien azpian zegoen kontzeptualizazioarekin ados ez zegoelako. Autoreek zeukaten<br />
mendekotasunaren teoriatik (Hirschfeld et al., 1976) abiaturik, tresna eraiki zuten<br />
konstruktuaren neurk<strong>eta</strong>rako. Tresna horrek, desiragarritasun soziala, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong><br />
desegokiera orokorra aldagai<strong>eta</strong>tik kanpo egon behar zuen, baina Birtchnellen (1991b)<br />
ustez, mendekotasunak seguruenez hirurekin koerlazionatzen duenez, zuten helburua ez<br />
zen oso objektiboa. Hala ere, esan behar da gerora IDI tresnarekin egindako ikerk<strong>eta</strong><br />
batzu<strong>eta</strong>n berriro agertu direla desberdintasun batzuk.<br />
Galde-sortak erabili dituzten ikerketen m<strong>eta</strong>-analisi bat eginda, Bornsteinek<br />
(1995c) baieztatu zuen orokorrean <strong>genero</strong>ko desberdintasunak zeudela, emakumeak<br />
gizonak baino mendekoagoak izanik. Autore honek egindako m<strong>eta</strong>-analisiaz esan behar<br />
da oso mendekotasunaren konstruktu diferenteak neurtzen zituzten galde-sortak aztertu<br />
zirela, <strong>eta</strong> batzu<strong>eta</strong>n oso konparagarriak ez diren datuak elkarren ondoan jartzen direla.<br />
M<strong>eta</strong>-analisiaren zentzu integratzailea baino, aldagai moderatzaileak (i.e., erabilitako<br />
tresna) aztertzea izango zen probetxugarria kasu hon<strong>eta</strong>n, tresna batzuk desberdintasun<br />
kontzeptualetik abiatuta eraiki <strong>eta</strong> egokitu baitira. Edonola ere, IDIrekin (Hirschfeld et<br />
al, 1977) lorturiko emaitzei erreparatuz gero, desberdintasun hauek sumatzen direla<br />
ikusi izan da (Bornstein, Bowers, <strong>eta</strong> Bonner, 1996). Azpian duen mendekotasunaren<br />
kontzeptualizazioari dagokiola, tresna hau Mendekotasunagatiko Nortasunaren
134 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Nahastetik hurbilen dagoen galde-sorta dela esan daiteke (Bornstein, 2000).<br />
Mendekotasunaren neurk<strong>eta</strong>rako indize bakarra eskaini zuten Bornstein, Bowers, <strong>eta</strong><br />
Bonnerrek (1996), inolako argibiderik eman gabe mendekotasun mota bi<strong>eta</strong>ko <strong>genero</strong><br />
desberdintasunaren auzian. Bestetik, lehenengo kapituluan komentatu den bezala,<br />
mendekotasun orokorraren kalkulua modu estandar batean lortu zela zioela autoreak,<br />
alegia ER <strong>eta</strong> LS gehituz, <strong>eta</strong> AA azpieskala kenduz. Hon<strong>eta</strong>z, ordea, autoreek ez zuten<br />
ezer esan, <strong>eta</strong> lehen komentatu dugun bezala, kritikak ugaritu dira honen inguruan<br />
autonomiaren baieztapena ez baita mendekotasunaren kontrakoa.<br />
Generoko soslaiaren gaia nahaste<strong>eta</strong>n argitu gabe dago oraindik, <strong>eta</strong> eztabaidak<br />
dirau. Badirudi kasu batzu<strong>eta</strong>n <strong>genero</strong> soslaiak eragitea diagnosia egiterakoan, baina<br />
ikerketek seinalatzen dute emakumeek gizonek baino mendekotasuneko gradu altuagoa<br />
erakusten dutela. Generoko desberdintasunek kontzeptualizazio edo ebaluak<strong>eta</strong>ren<br />
akatsa jasaten ez duten kasuan, aztertu behar da nondik datorren desberdintasun horren<br />
iturria. Generoaren <strong>eta</strong> mendekotasunaren arteko loturaren azpian dagoena<br />
femeninotasunaren eragina dela susma daiteke, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>ko desberdintasunak baino,<br />
<strong>genero</strong> rolekoak izan daitezke. Birtchnellek mendekotasunaren <strong>eta</strong> femeninotasunaren<br />
artean lotura ikusten zuen. Izan ere, mendekotasuna kontzeptuaren barnean sartzen diren<br />
ezaugarri batzuk estereotipo femeninoarenak ere badira. Lotura kontzeptual hau beste<br />
autore batzuek (adibidez, Kaplan, 1983; Kupers, 1997; Sprock, Blashfield, <strong>eta</strong> Smith,<br />
1990; Walker, 1994) seinalatu zuten arren, oso ikerk<strong>eta</strong> enpiriko gutxi egin dira hau<br />
demostratzeko. Dudarik gabe, garrantzizkoa da erlazio hau aztertzea emakumeak<br />
mendekoagoak diren ala mendekoagoak izateko heziak diren ikusteko.
3. kapitulua. Mendekotasuna, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola 135<br />
1.3.2. GENERO ROLA ETA NAHASTE PSIKOLOGIKOAK<br />
Genero rolaren <strong>eta</strong> mendekotasunaren arteko balizko lotura aurkeztu aurretik,<br />
<strong>genero</strong> rolaren teoriaren azalpen laburra <strong>eta</strong> bere lotura nahaste psikologikoekin egingo<br />
dugu sarrera gisa.<br />
Genero biren errealitatetik abiaturik, femeninotasuna <strong>eta</strong> maskulinotasunaren<br />
inguruko ikerk<strong>eta</strong> hasi zen. Genero rola ulertzeko maila biologikoan suertatzen den<br />
dialektikak maila sozialean duen bere islara jo behar da, <strong>eta</strong> hemendik ikusi behar da<br />
<strong>genero</strong>aren arabera egituratzen den banak<strong>eta</strong> sozial hau nola integratzen duen pertsona<br />
bakoitzak bere identitatean. Genero talde bakoitzarentzat sozialki desiragarriak diren<br />
ezaugarriak <strong>eta</strong> jokabideak sartzen dira barnean. Horrela, femeninotasuna emakumeari<br />
sozialki atxikitzen diren ezaugarrien perfila litzateke, <strong>eta</strong> maskulinotasuna gizonezkoen<br />
papera ordezkatzen duten ezaugarri horiek lirateke. Atribuzio sozialeko perfiletik<br />
abiapuntutzat hartuz, pertsona bakoitzak duen bizipen konkretuarekin eratzen da bere<br />
<strong>genero</strong> roleko identitatea.<br />
Femeninotasuna <strong>eta</strong> maskulinotasunaren lehenengo kontzeptualizazioak<br />
konstruktu baten bi mutur gisa aurkezten zituen (Constantinople, 1973). Ondorengo<br />
teoriek, ordea, bi dimentsio ortogonal zirela proposatu zuten (Bem, 1974; Spence,<br />
Helmreich, <strong>eta</strong> Stapp, 1975). Gauzak horrela, pertsona guztiak desberdinak dira beren<br />
<strong>genero</strong> rolaren identitatean, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> bakoitzaren estereotipo sozial<strong>eta</strong>ra egokitzeko<br />
graduan. Femeninotasunaren gradu altua <strong>eta</strong> maskulinotasunean gradu baxuan kokatzen<br />
diren emakumezkoak, <strong>eta</strong> alderantziz gizonezkoentzat, oso tipifikatuak dira euren<br />
<strong>genero</strong>ekiko. Konstruktu bi<strong>eta</strong>n gradu altuko pertsonak androginoak dira, <strong>eta</strong> bi<strong>eta</strong>n
136 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
gradu baxua dutenak indiferentziatuak dira (berrikusk<strong>eta</strong> baterako ikus Vergara, 1993).<br />
Ikuspegi berri hon<strong>eta</strong>tik haurrak <strong>genero</strong>aren tipifikaziorako heztea kritikatzen da,<br />
androginiaren eredua proposatzen dela osasunaren adierazle gisa (Bem, 1974, 1981).<br />
Oso tipifikatuta azaltzen diren pertsonak ahulago ikusten dira euren zurruntasunagatik.<br />
Sozializazioa faktore gakoa da <strong>genero</strong> rolaren osak<strong>eta</strong>n. Hiru marko teoriko<br />
saiatu dira <strong>genero</strong> rolaren sozializazioa azaltzen: teoria psikoanalitikoa, aprendizaia<br />
sozialaren teoria, <strong>eta</strong> garapenaren teoria kognitiboa. Azkeneko honek proba zehatzagoak<br />
<strong>eta</strong> elaborazio kongruenteagoa azaltzen du, Piageten teoriatik abiatuz Kohlbergen<br />
(1966) proposamenaren eskutik, <strong>eta</strong> Ullianen (1976) hobekuntzei esker. Marko teoriko<br />
guztiek komunean dutena da <strong>genero</strong> rolaren barneratzea bizitzaren hasieran gertatzen<br />
dela, baina zergati<strong>eta</strong>n ez dira ados jartzen. Teoria psikoanalitikoan gorputzaren<br />
anatomian kokatzen da patua. Ediporen konplexua <strong>eta</strong> gero, <strong>genero</strong> bereko gurasoarekin<br />
gertatzen da identifikazioa. Hemendik <strong>genero</strong> rolaren identitatea garatzen da<br />
gurasoekiko harreman afektiboari esker. Aprendizaia sozialaren teoria gizarte<br />
elkarrekintzan oinarritzen da <strong>genero</strong> rolaren osak<strong>eta</strong> azaltzeko, <strong>eta</strong> indarra jartzen du<br />
berrindartze <strong>eta</strong> modelak<strong>eta</strong> prozesu<strong>eta</strong>n. Eragin soziala gurasoengandik <strong>eta</strong> gizartearen<br />
bestelako iturri<strong>eta</strong>tik (ikastetxean, telebistan, kalean) jasotzen da teoriko hauen ust<strong>eta</strong>n.<br />
Garapenaren teoria kognitiboak gizarte eragina seinalatzeaz gain, haurraren<br />
prozesu kognitiboa azpimarratzen du. Haurraren garapen kognitiboa baimentzen<br />
duenean, bere <strong>genero</strong>az konturatuko da <strong>eta</strong> besteen <strong>genero</strong>a desberdinduko du, <strong>eta</strong><br />
<strong>genero</strong>aren egonkortasuna gertatzen denean, orduan <strong>eta</strong> ez lehenago, <strong>genero</strong> bakoitzari<br />
dagozkion ezaugarriak sozialak onartuko ditu, berak hautematen dituen neurrian <strong>eta</strong><br />
bere eskema propioekin. Berak sortzen ditu kategoriak <strong>genero</strong> bakoitzarentzat modu
3. kapitulua. Mendekotasuna, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola 137<br />
aktiboan hauteman duenaren funtzioan. Kohlbergen (1966) arabera, pausu hauek<br />
jarraitzen dira: lehenengo konturatzen da bi <strong>genero</strong> daudela, <strong>eta</strong> bera <strong>genero</strong> batekoa<br />
dela. Bere <strong>genero</strong>-identitatea eraikitzen du, <strong>eta</strong> bera <strong>genero</strong> batean kokatzen da, <strong>eta</strong><br />
beste batzuk beste <strong>genero</strong>an. Kognizioaren garapenarekin batera, <strong>genero</strong>-identitatea<br />
egonkorra egingo da, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>a ez dela aldatzen igarriko du. Orduan hasten da jendea<br />
kategorizatzen bi tald<strong>eta</strong>n heltzen zaion informazioaren arabera. Hasten dira baloratzen<br />
bere <strong>genero</strong>ari dagokiona, <strong>eta</strong> horregatik imitatzen dute bere <strong>genero</strong>ko jokabide egokiak.<br />
Eta gero identifikatzen dira bere <strong>genero</strong>ko gurasoarekin, lotura emozionala ezartzen<br />
dela. Ullianen (1976) ikerk<strong>eta</strong> baten ondorioz, Kohlbergen (1966) hasierako eredua<br />
osatzen da. Nerabezaroan <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong> erlatibizatzeko aukera dago. Neska bat oso talde<br />
estereotipiko batean kokatzen bada, rol tradizional femeninoei jarraitzeko presioa<br />
sentituko du. Subkultura ez hain tradizional baten barnean badago, aldiz, beste <strong>genero</strong><br />
rola edo androgino baten arabera jokatuko du. Jarrera androginoak nerabezaroan<br />
garatzen dira (Ullian, 1976).<br />
Genero rolaren <strong>eta</strong> patologiaren arteko erlaziora etorriz, nahaste psikologikoen<br />
hasierako sailkapen<strong>eta</strong>n, <strong>genero</strong> soslaia sozializazioaren prozesuan errotuta ikusten zuen<br />
Kaplanek (1983). Berak pentsatzen zuen era estereotipiko femeninoan jokatuz gero,<br />
DSM-IIIko diagnosia irabaztea oso erraza zela, <strong>eta</strong> modu estereotipiko maskulinoan<br />
jokatuz, aldiz, ez zela hain ziurra. Gainera, gizonezkoen aurreiritziek emakume<br />
normalak, patologiko gisa ikustarazten dituzte. Williams <strong>eta</strong> Spitzer (1983) ikerlariek,<br />
non lehenengoa emakumea den, baieztatu zuten DSM-IIIko garapena kontu handiz egin<br />
zela <strong>genero</strong> soslairik egon ez zedin, <strong>eta</strong> horr<strong>eta</strong>rako <strong>genero</strong>ak soslaiturik ez ziren adibide<br />
klinikoak hartu ziren. Halaber, nortasunaren nahaste batzuk estereotipo maskulinoekin<br />
ere bat zetozela, <strong>eta</strong> gizonengan sarriago diagnostikatzen direla esan zuten.
138 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Aurrerago eginiko sailkapenean, DSM-III-Rean (APA, 1987), <strong>genero</strong>ko soslaia<br />
zegoela ere esaten zen, batik bat Mendekotasunagatiko Nortasunaren Nahastean <strong>eta</strong><br />
Nortasunaren Nahaste Histrionikoan (Hirschfeld et al., 1991; Hirschfeld, Shea, <strong>eta</strong><br />
Talbot, 1996; Pfohl, 1996) emakumeengan gizonengan baino gehiagotan<br />
diagnostikatzen zirelako. Honi buruz argudiatu izan da nahaste hauek ez direla gehiago<br />
diagnostikatzen emakumeengan neurk<strong>eta</strong>rako edo kontzeptualizazioko arazoengatik,<br />
baizik <strong>eta</strong> nortasunaren nahaste hauek beren baitan femeninotasun estereotipikoen<br />
ezaugarri batzuk dituztelako barne. Bi nahaste hauek ezaugarri prototipiko femeninoak<br />
batzen dituzte (Kaplan, 1983; Sprock et al., 1990; Walker, 1994), <strong>eta</strong> nortasunaren<br />
nahaste gisa hartuak izan daitezke <strong>genero</strong>ko soslaia duen sailkapen batean. Gauza bera<br />
esan daiteke kontrako zentzuan nortasunaren nahaste antisozialaz <strong>eta</strong> nortasunaren<br />
nahaste obsesibo-konpultsiboaz. Hauek gehiago diagnostikatzen dira gizonengan<br />
ezaugarri estereotipo maskulino ez moldakorrak dituztelako barne (Widiger <strong>eta</strong> Spitzer,<br />
1991; Widiger, Corbitt, <strong>eta</strong> Funtowicz, 1994; Williams <strong>eta</strong> Spitzer, 1983).<br />
Frieze, Parsons, Johnson, Ruble, <strong>eta</strong> Zellmanek (1978) <strong>genero</strong> rolaren <strong>eta</strong><br />
patologiaren arteko lotura kontzeptuala ikusten zuten terapian diagnostikatzen ziren<br />
nahasteen arabera. Hauen ust<strong>eta</strong>n, orokorrean emakume gehiago terapiara joateko<br />
azalpen bat da emakumeek beste pertsonekin sentimenduak <strong>eta</strong> esperientziak<br />
konpartitzeko joera handiagoa dutela. Era berean, emakumeek nahaste batzuk izateko<br />
joera handiagoa dutela beste batzuk baino azpimarratu zuten. Prebalentziari erreparatuz,<br />
nahaste batzu<strong>eta</strong>n (depresioan, gutxiagotasun <strong>eta</strong> erruduntasun sentimendu<strong>eta</strong>n,<br />
anorexian, <strong>eta</strong> suizidio saiaker<strong>eta</strong>n) emakumeengan altuagoa sumatzen zen bitartean;<br />
gizonek, jokabide antisoziala, droga <strong>eta</strong> alkoholaren mendekotasuna, <strong>eta</strong> bortxaz
3. kapitulua. Mendekotasuna, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola 139<br />
kargaturiko inpultsoak bezalako nahaste maskulinoago<strong>eta</strong>n zuten prebalentzia altuagoa.<br />
Autoreen iritziz, fenomeno honek desberdintasun biologikoari baino, <strong>genero</strong> rolari<br />
egiten dio aipamena, nahaste psikologikoak femeninotasunaren <strong>eta</strong> maskulinotasunaren<br />
muturreko egoerak baitira. Nolabait, <strong>genero</strong> rolaren adierazpen zurruna dutenek<br />
gaitasun gutxiago dute nahastera daraman estres psikologikoa gainditzeko, <strong>eta</strong> nahaste<br />
psikologikoa izateko aukera gehiago dute. Kupersek (1997) ere bat egiten zuen ideia<br />
honekin. Autore honen ust<strong>eta</strong>n, DSM-IVak aurreko edizioek zuten <strong>genero</strong> soslaia du<br />
oraindik, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren kontzeptualizaziotik azal daiteke hau. Kupers (1997)<br />
konturatu zen sailkapen berri hon<strong>eta</strong>n oraindik badirela nahaste batzuk gizonekin <strong>eta</strong><br />
beste batzuk emakumeekin lotzen direnak. Adibidez, berak ikusi zuen DSM-IVan<br />
gizonezkoen prebalentzia altuagoa zen honako nahaste<strong>eta</strong>n: Jokabidearen nahastean<br />
(mutil <strong>eta</strong> nerabeengan), nortasunaren nahaste obsesibo-konpultsiboan, nortasunaren<br />
nahaste nartzisistan, parafili<strong>eta</strong>n, nortasunaren nahaste antisozialean, aldizkako lehertze-<br />
nahastean, <strong>eta</strong> joko patologian.<br />
Bestalde, emakumezkoen prebalentzia altuagoa zen honako nahaste<strong>eta</strong>n:<br />
nortasunaren nahaste histrioikoan, depresioaren forma batzu<strong>eta</strong>n, elikadura-<br />
jokabidearen nahaste<strong>eta</strong>n, identitate disoziatiboaren nahaste<strong>eta</strong>n, kleptomanian, paniko<br />
nahastean, somatizazio nahastean, agorafobian, <strong>eta</strong> nortasunaren mugako nahastean.<br />
Honen azpian <strong>genero</strong> rolaren efektua antzematen da nahaste hauen ezaugarri prototipiko<br />
maskulinoen <strong>eta</strong> femeninoen handitzeak baino ez dira. Atalase maila bat gaindituz gero,<br />
nahaste bihurtzen dira gizonezkoengan <strong>eta</strong> emakumezkoengan baloratzen <strong>eta</strong> elikatzen<br />
diren ezaugarri <strong>eta</strong> jokabide haiek. Emakumezkoak txikitatik heziak dira emozionalak<br />
izateko <strong>eta</strong> besteekiko loturan egoteko, baina neurritik pasatuz gero, nortasunaren
140 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
nahaste histrioikoa edo mendekotasunagatiko nortasunaren nahastea dutela esaten da.<br />
Rol sozialaren muturr<strong>eta</strong>n dauden patroiei nahastea egozten zaie.<br />
Frieze <strong>eta</strong> laguntzaileek (1978) aipatzen zuten beste alderdi bat nahasteen<br />
prebalentziaren aldea ulertzeko emakumearen gizarte papera zen. Emakume<br />
tradizionalarentzat, ezkondua <strong>eta</strong> haur txikiekin, bere paperak senarraren <strong>eta</strong> haurren<br />
beharr<strong>eta</strong>ra dedikazio osoa inplikatzen du. Kanpoan lan egiten duten emakume<br />
ezkonduek autonomia gehiago lortzen dute, <strong>eta</strong> senarrarekiko harremana estatus beretik<br />
eraikitzen dute. Honek babesten ditu nahaste batera eraman dezakeen estres<br />
psikologikotik. Emakume ezkonduek rol bakarra dute: familiaren inguruan, <strong>eta</strong> zenbat<br />
<strong>eta</strong> rol gutxiago, orduan <strong>eta</strong> autoestimu baxuagoa dute. Hortaz, emakume ezkonduek<br />
duten eginbehar garrantzi bat haurrak heztea da. Hauek etxetik joatean, nahasterako<br />
(besteak beste, depresiorako) joera dute, “habi hutsa” efektuagatik, euren bizitzaren<br />
motus joana delako.<br />
1.3.3. MENDEKOTASUNA ETA GENERO ROLA<br />
Haurren mendekotasunaren ikerkuntzan estereotipoen eragina argi <strong>eta</strong> garbi<br />
ikusi da. Esan behar da ikaskuntza sozialaren teoriak 50 <strong>eta</strong> 60ko hamarkad<strong>eta</strong>n eragin<br />
handia izan zuela, <strong>eta</strong> mendekotasuna femeninotasunarekin lotzen hasi zen. Hemendik<br />
<strong>genero</strong> rolaren sozializazioaren eragina azpimarratzen zen nesken <strong>eta</strong> mutilen<br />
mendekotasun beharren adierazpenak bultzatu <strong>eta</strong> oztopatzen zirela hurrenez hurren<br />
(ikusi Mischel, 1970). Behaketen bidez, desberdintasun handirik ikusten ez bazen ere,<br />
gurasoek edo irakasleek ebaluak<strong>eta</strong>k egitean, neskak mendekoagoak zirela esaten zuten.<br />
Frieze <strong>eta</strong> laguntzaileen (1978) ustez, hau <strong>genero</strong>aren tipifikazioaren araberako<br />
igurikapenen ondorioa da, ebaluatzaileen puntuak<strong>eta</strong> soslaituz. Haurrak nagusiagoak
3. kapitulua. Mendekotasuna, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola 141<br />
ziren ahala, hasten ziren desberdintasunak agertzen, <strong>genero</strong>aren tipifikazioaren isla izan<br />
zitekeena autoreen ustez. Bornsteinek (1998) esan zuen ikerk<strong>eta</strong> enpirikoek<br />
demostratzen dutela gurasoak <strong>genero</strong> rol tradizionalei lotzen zaienean, <strong>genero</strong>en arteko<br />
diferentzia nabarmenak azaltzen direla mutil <strong>eta</strong> nesken mendekotasunean galde-sorten<br />
bidez neurtuak. Baina erabilitako tresna desberdinen erabilerari edo haurren<br />
mendekotasuna kontzeptualizatzeko erari ere atxiki dakieke.<br />
Hau argiago ikusten da egindako ikerk<strong>eta</strong> longitudinal<strong>eta</strong>n. Haurren artean<br />
mendekotasun graduan desberdintasunik ez dagoela ikusi da. Eskola adineko mutilen<br />
<strong>eta</strong> nesken artean hasten da aldea sumatzen <strong>eta</strong> helduaroan horrela mantentzen da<br />
(Bornstein, 1992). Honen kausa <strong>genero</strong> rolaren sozializazioan aurkitu daiteke:<br />
emakumeak bere sentimenduak <strong>eta</strong> mendekotasuna adierazteko bultzatuak diren<br />
bitartean, gizonen kasuan, ordea, kontrakoa bultzatzen da.<br />
Helduengan zentratuz, mendekotasunaren <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren arteko lotura<br />
zenbait ikertzailek seinalatua izan da (adibidez, Birtchnell, 1991a; Broverman et al.,<br />
1970; Cadbury, 1991; Chevron, Quinlan <strong>eta</strong> Blatt, 1978; Dowling; 1981; Gove <strong>eta</strong><br />
Tudor, 1979; Lerner, 1983; Russianof, 1981). Gove <strong>eta</strong> Tudorrek (1979) rol femenino<br />
sumiso-mendekoaren ezaugarri patologikoa nabarmendu zuten, mendekotasunaren<br />
azpian femeninotasun ez osasuntsua kokatzen zela. Ildo beretik, Chevron <strong>eta</strong><br />
laguntzaileek (1978) femeninotasuna kontzeptua mendekotasun, babesgab<strong>eta</strong>sun,<br />
pasibotasun, gainemozionalitate <strong>eta</strong> subjektibotasun sentimenduekin erlazionatzen zela<br />
adierazi zuten. Testuinguru hon<strong>eta</strong>n komeni da Frances <strong>eta</strong> Widigerrek (1987) egindako<br />
argipenak aipatzea. Autore hauen ust<strong>eta</strong>n, manifestazio desberdin<strong>eta</strong>n gizonak<br />
emakumeak bezain mendekoak izan daitezkeela. Azken finean, pertsona bakoitzaren
142 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
<strong>genero</strong>aren identitatea <strong>eta</strong> bizipena oso partikularra da, <strong>eta</strong> gizon guztiak ez dira modu<br />
estereotipiko maskulinoan azaltzen, <strong>eta</strong> gauza bera gertatzen da emakumeekin. Zentzu<br />
hon<strong>eta</strong>n, Bitchnellek (1991b) oso argi utzi zuen auzia esanez mendekotasuna<br />
femeninotasunaren estereotipoarekin lotu baliteke ere, mendekotasuna<br />
femeninotasunetik kanpo eratzen den kontzeptua zela, <strong>eta</strong> berdin aplikatu zekiekeen<br />
emakumezkoei zein gizonezkoei.<br />
Cadbury (1991) gizarte ikaskuntzaren ikuspegitik abiatu zen femeninotasunak<br />
mendekotasunarekin duen lotura azaltzeko. Nolabaiteko gizarte presioa dago<br />
emakumeak mendeko rola hartzen bultzatzen duena. Lehenago ere, beste batzuek<br />
emakumeek kulturalki mendekoak izateko jaso duten irakaspena seinalatu zuten.<br />
(Gilbert, 1987; Lerner, 1983; Russianof, 1981, Stiver, 1984). Russianoffek (1981) esan<br />
zuen mendekotasuna emakumeen nortasunarekin lotzen zela, sozializazioaren bitartez<br />
elikatzen delako, <strong>eta</strong> emakumeek gehiago jasaten baitituzte estereotipikoki femeninoak<br />
diren ezaugarriak. Gilberten (1987) iritziz, gizonak zein emakumeak mendekoak izan<br />
daitezkeen arren, mendekotasunaren agerpenak ez dira berdin agertzen gizonengan <strong>eta</strong><br />
emakumeengan <strong>genero</strong> rolen araberako sozializazioa <strong>eta</strong> gizartean indarrean dauden<br />
arauak <strong>eta</strong> jokabideak direla medio. Sozializazio diferentziala erabakigarria da<br />
autorearen ustez. Emakumeak harremanen planoan heziak izan dira tradizionalki, hots,<br />
besteekin erlazionatzeko <strong>eta</strong> besteak erakartzeko. Handinahia <strong>eta</strong> gaitasuna ez dira<br />
emakumeen rolean sartzen diren ezaugarriak. Horregatik jokabide <strong>eta</strong> jarrera<br />
instrumentalak nesken hezik<strong>eta</strong>n mutilenean baino askoz urriagoak dira.<br />
Sozializazioaren eraginak emakumeen mendekotasuna bideratzen du, emakumearen<br />
funtzionamendua gizonarekiko erlazioan azpiko mailan egotera bultzatzen baitu.
3. kapitulua. Mendekotasuna, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola 143<br />
Laburbilduz, esan genezake autore guzti hauen diskurtsotik ondorioztatu<br />
daitekeela mendekotasuna sozializazioak zentzu femeninora bideratutako ezaugarria<br />
litzatekeela. Gizonak askeak izateko heziak dira maskulinotasun rolaren barnean aktiboa<br />
<strong>eta</strong> inoren mende ez jartzeko ezaugarriak sartzen direla. Emakumeak, ordea, mendekoak<br />
izateko joera handiagoa badu, gizartean bere rolaren irakaspenagatik izan daiteke, <strong>eta</strong> ez<br />
bere kondizio biologiko hutsagatik. Gauzak horrela, zenbat <strong>eta</strong> hurbilago egon<br />
estereotipo femeninotik <strong>eta</strong> jarrera tradizionalagoa izan, orduan <strong>eta</strong> probabilitate<br />
handiago izango du pertsona batek mendekotasun ez osasuntsua izateko. Zoritxarrez,<br />
hipotesi hauek frogatzeko egin diren ikerk<strong>eta</strong> enpirikoak ez dira asko izan. Eta egin<br />
direnek ez dute froga sendorik eskaini <strong>genero</strong>ak <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong> mendekotasunean<br />
duten eragina argitzeko.<br />
Henderson <strong>eta</strong> Cunninghamek (1993) emakume heterosexualen gizonenganako<br />
mendekotasun emozionala aztertu zuten unibertsitateko ikasleez <strong>eta</strong> komunitateko<br />
emakumeez osatutako lagin australiar batean. Azterturiko aldagaien artean,<br />
maskulinotasuna, femeninotasuna, <strong>eta</strong> tradizionaltasuna edo feminismo gradua zeuden,<br />
besteak beste. Emaitzen arabera, emakumeen gizonenganako mendekotasun<br />
emozionala, hezik<strong>eta</strong>rekin, maskulinotasunarekin <strong>eta</strong> jarrera feministekin negatiboki<br />
lotuta zegoela aurkitu zen, hala nola karrerarako orientazioa duten emakumeentzat<br />
baxuagoa zela. Femeninotasuna <strong>eta</strong> mendekotasun emozionalaren arteko korrelazio<br />
positiboa aurkitu zen, batez ere femeninotasun negatiboarekin.<br />
Bornsteinek (1996b) mendekotasunaren <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren arteko erlazioa<br />
aztertzen zuten ikerk<strong>eta</strong>k aurkeztu zituen. Beste ikerk<strong>eta</strong> batzu<strong>eta</strong>n ateratako emaitzak<br />
komentatzen dituen arren (Anderson, 1986; Chevron et al., 1978; Golding <strong>eta</strong> Singer,
144 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
1983; Sanfilipo, 1994; Watson, Biderman, <strong>eta</strong> Boyd, 1989; Zuroff, Moskowitz,<br />
Wielgus, Powers, <strong>eta</strong> Franko, 1983), mendekotasuna neurtzeko erabilitako neurriek<br />
antzeko konstruktuak neurtzen dituzte, baina zeharkako erreferentzia gisa besterik ezin<br />
dira hartu. Mendekotasunaren definizio <strong>eta</strong> zehaztapen prozesuan egindako<br />
aurrerapenak ez dira batzen erabilitako galde-sort<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> DSM-IVren DPDan<br />
deskribatzen den nahastetik urrun daude oraindik.<br />
Zentzu hon<strong>eta</strong>n, <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasunaren edukia ondo batzen duen<br />
galde-sorta (IDI, Hirschfeld et al., 1977), erabili zuten Bornsteinek, Bowers, <strong>eta</strong><br />
Bonnerrek (1996) haien ikerk<strong>eta</strong>n. Genero rolaren orientazioaren <strong>eta</strong> mendekotasunaren<br />
arteko erlazioa aztertu zuten unibertsitateko ikasleen lagin misto batean. Mendekotasuna<br />
neurtzeko neurri objektiboak erabiltzerakoan, mendekotasunak <strong>genero</strong> rolaren<br />
orientazioarekin erlazionatuta zegoela ikusi zuten autoreek, maskulinotasun altuarekin<br />
korrelazio negatiboa <strong>eta</strong> femeninotasun altuarekin korrelazio positiboa zuela. Ikerk<strong>eta</strong><br />
hon<strong>eta</strong>n, ordea, a priori femeninoagoa izan litekeen lagina erabili zen, guztiak<br />
Psikologiako ikasleak baitziren. Bestetik, ikerk<strong>eta</strong>k zuen beste muga nabarmen bat izan<br />
zen <strong>genero</strong> <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rol desberdintasunak zeudela esan zutela autoreek, baina ez ziren<br />
bi konstruktu hauen arteko balizko loturak aztertu.<br />
Oro har, esan daiteke autore desberdinek bat egiten dutela mendekotasun<br />
patologikoan <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong> duen eragina aipatzean. Gauzak horrela, femeninotasuna, <strong>eta</strong><br />
maskulinotasun baxua izan daitezke mendekotasun mota bi<strong>eta</strong>rako joera dakartzaten<br />
aldagaiak. Egindako ikerk<strong>eta</strong> enpiriko gutxik hau marrazten duten arren, oraindik<br />
<strong>genero</strong> bi<strong>eta</strong>ko lagin heterogeneoagoak behar dira hau konfirmatzeko. Halaber,<br />
beharrezkoak dira bai <strong>genero</strong>a bai <strong>genero</strong> rola kontutan hartzen dituzten ikerk<strong>eta</strong>k
3. kapitulua. Mendekotasuna, <strong>genero</strong>a, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola 145<br />
<strong>genero</strong>aren efektua sozializazioak estalita agertzen den frogatzeko. Baliteke<br />
sozializazioak berak mendekotasunean desberdintasunak azalaraztea, <strong>eta</strong> honek<br />
baimenduko luke determinismo biologikotik eratortzen den balizko eragina guztiz<br />
baztertzea mendekotasunaren prebalentziaren aldea azaltzeko.
4. kapitulua. Mendekotasuna, atxikimendua, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren elkarreragina 147<br />
1.4. IKERKETA HAU: MENDEKOTASUNA, ATXIKIMENDUA<br />
ETA GENERO ROLAREN ELKARRERAGINA<br />
Pertsonarteko mendekotasuna beste nahaste batzuekin erlazionatuta agertzen da,<br />
<strong>eta</strong> populazio normalean duen prebalentzia nahikoa altua da. Bere garrantziaz jabeturik,<br />
nahaste honen ikerk<strong>eta</strong>ri ekin zaio azken urte hau<strong>eta</strong>n. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, oraindik oso<br />
gutxi dakigu nahaste honen kausei edo berarekin batera agertzen diren korrelatuei<br />
buruz.<br />
Bi faktore azaltzen dira literaturan mendekotasun patologikoaren erlazioan egon<br />
daitezkeenak: batetik, atxikimendua, <strong>eta</strong> bestetik, <strong>genero</strong>a <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola. Orain arte<br />
egindako ikerk<strong>eta</strong> enpirikoek, ordea, ez dute proba nahikorik eskaini autoreek<br />
proposatutako hipotesiak baieztatzeko.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren <strong>eta</strong> mendekotasunaren arteko erlazioa helduaroan maila<br />
teorikoan azkar garatu zen arren (adibidez, ikusi Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991;<br />
Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1987; Hirschfeld et al., 1977; Livesley et al., 1990), <strong>eta</strong> lotura hau<br />
eremu klinikotik seinalatu zen arren (Charest, 1992; West, Rose, <strong>eta</strong> Sheldon, 1993),<br />
froga enpirikoak beharrezkoak dira aldagai hauen arteko erlazioa baieztatzeko.<br />
Brennan <strong>eta</strong> Shaverren (1998) ikerk<strong>eta</strong>k atxikimendu-ereduen <strong>eta</strong> nortasunaren<br />
nahasteen arteko erlazioa frogatzea zuen helburua. Besteak beste, mendekotasunagatiko<br />
nortasunaren nahasteekiko erlazioak ere aztertzen dira, baina helburu nagusia ez izatean,<br />
ez da informazio askorik eskaintzen. Emaitzen artean nabarmendu dezakegu autoreek
148 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
aurkitu zutela atxikimendu-eredu kezkatia zuten pertsonek beste taldekoek baina aukera<br />
gehiago zutela DPDren diagnosi positiboa jasotzeko. <strong>Atxikimendu</strong>aren neurk<strong>eta</strong>rako,<br />
Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzen (1991) lau prototipoak <strong>eta</strong> euren puntuak<strong>eta</strong> jarraituak<br />
erabili baziren ere, mendekotasunarekiko erlazioaren berri emateko neurri kategorikoa<br />
besterik ez zen erabili datu analisirako, gizabanako batek beste prototipoen izan<br />
zezaketen informazioari arr<strong>eta</strong>rik ez emanez.<br />
Mendekotasuna <strong>eta</strong> atxikimendua konstruktuak konparazten dituen ikerk<strong>eta</strong> ez<br />
argitaratu batean (Bartholomew <strong>eta</strong> Larsen, 1992), aldagai hauen arteko erlazioa argi<br />
ikusten zen. Lagin ez kliniko batean mendekotasun emozionala <strong>eta</strong> instrumentala IDI<br />
(Hirschfeld et al., 1977) tresnarekin neurtu zen, <strong>eta</strong> atxikimendua Bartholomew <strong>eta</strong><br />
Horowitzen (1991) lau prototipoen galde-sortarekin. Emaitzen arabera, mendekotasun<br />
emozionala atxikimendu-eredu kezkatiarekin erlazionatuta azaltzen zen bitartean,<br />
mendekotasun instrumentala eredu ekiditzaile/beldurtiarekin erlazionatzen zen.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren neurk<strong>eta</strong>n izandako garapena kontutan hartuz, gaur egun erabiltzen<br />
diren atxikimenduaren bi dimentsio (Brennan et al., 1998) egokiagoak lirateke<br />
mendekotasun mota birekin duten erlazioa ikertzeko.<br />
Gauzak horrela, gure ikerk<strong>eta</strong>k <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasunaren mota biak <strong>eta</strong><br />
atxikimenduaren erlazioa antzematea zuen helburua. Pertsonen arteko desberdintasun<br />
indibidualei buruzko informazioa ez galtzeko, atxikimenduaren dimentsioak erabili<br />
behar direneko ideiarekin bat eginez, atxikimenduaren Herstura <strong>eta</strong> Ekidipena<br />
dimentsioak erabili ziren hipotesien kontrasterako (atxikimendu-ereduak ere<br />
konparazioko helburuarekin erabili ziren). Teorikoek planteatzen duten ildotik <strong>eta</strong><br />
antzeko konstruktuekin egindako ikerketei jarraituz, mendekotasun mota biak
4. kapitulua. Mendekotasuna, atxikimendua, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren elkarreragina 149<br />
atxikimenduaren herstura dimentsioarekin erlazioan daudeneko hipotesia planteatu<br />
genuen, mendekotasun emozionalaren kasuan altuagoa izango zela. Halaber, ekidipena<br />
dimentsioa mendekotasun instrumentalarekin erlazio positiboa izango zuela pentsatzen<br />
genuen.<br />
Generoaren kasuan, ikerk<strong>eta</strong> gehienak zentratu dira <strong>genero</strong>aren alderdi<br />
biologikoan, gizonezkoen <strong>eta</strong> emakumezkoen prebalentzia diferentziala seinalatuz.<br />
Sozializazioaren eragina teoriko desberdinek aipatu zuten arren, ez da <strong>genero</strong> rolaren<br />
azterk<strong>eta</strong> sistematikoa egin mendekotasunarekiko erlazioan. Alor hon<strong>eta</strong>n egin diren<br />
ikerk<strong>eta</strong> argigarrien artean, Henderson <strong>eta</strong> Cunninghamek (1993) <strong>eta</strong> Bornstein, Bowers,<br />
<strong>eta</strong> Bonnerrek (1996) egindakoak kokatzen dira. Bornsteinek (1996b) aipatu zituen<br />
helduengan <strong>genero</strong> rolaren <strong>eta</strong> mendekotasunaren arteko lotura frogatzen zuten ikerk<strong>eta</strong><br />
batzuk, baina hori<strong>eta</strong>n erabiltzen den mendekotasunaren kontzeptualizazioa ez da<br />
hurbiltzen gaur egun ezagutzen den mendekotasun patologikoaren konstruktura.<br />
Henderson <strong>eta</strong> Cunninghamek (1993) emakumeez osatutako lagin batean<br />
mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren arteko erlazioa frogatu zuten. Emaitzek<br />
erakutsi zuten emakumeen gizonenganako mendekotasun emozionalak<br />
maskulinotasunarekin (baita jarrera feministekin ere) negatiboki korrelazio positiboa<br />
zuela <strong>eta</strong> korrelazio negatiboa maskulinotasunarekin. Emakumeen mendekotasun<br />
emozionalaren irudi argia eskaini arren, ez ziren aztertu hemen ez mendekotasun<br />
instrumentalaren korrelatuak ezta gizonen kasuan sozializazioak nola eragiten duen.<br />
Bornstein, Bowers, <strong>eta</strong> Bonnerren (1996) ikerk<strong>eta</strong>n mendekotasunaren <strong>eta</strong><br />
<strong>genero</strong> rolaren arteko erlazioa <strong>genero</strong> bi<strong>eta</strong>ko Psikologiako ikasleen lagin batean frogatu
150 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
zuten. Mendekotasuna galde-sortaren bidez neurturik, <strong>genero</strong> <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rol<br />
desberdintasunak azaltzen zirela ikusi zuten, maskulinotasun altuarekin korrelazio<br />
negatiboa <strong>eta</strong> femeninotasun altuarekin korrelazio positiboa zuela mendekotasun<br />
orokorrak. Mendekotasun emozionala <strong>eta</strong> mendekotasuna instrumentala neurtzeko<br />
azpieskala desberdinak erabili zituzten arren, ez zuten desberdintasunik komentatu bi<br />
mendekotasun mota hau<strong>eta</strong>rako, analisia mendekotasun orokorrean zentratu zela.<br />
Mendekotasun orokorraren kalkulurako, ordea, autonomiaren baieztapena azpieskala<br />
kontutan hartu zuten, gaur egun oso eztabaidagarria dena mendekotasunaren indize gisa.<br />
Kontutan hartu beharreko beste puntu bat da autore hauek lagin “femeninoa” erabili<br />
zutela. Partehartzaile guztiak Psikologiako ikasleak izanik, printzipioz beste ikasle<br />
batzuk baino femeninoagoa izan daitezkeela pentsa daiteke, <strong>eta</strong> honek emaitzak soslaitu<br />
ditzake. Azkenik, ikerk<strong>eta</strong> honek argitasuna eskaintzen badu ere, argitzeke dago zein<br />
puntutaraino den <strong>genero</strong> edo <strong>genero</strong> rola desberdintasuna markatzen duena. Bornstein,<br />
Bowers, <strong>eta</strong> Bonnerren (1996) ikerk<strong>eta</strong> hon<strong>eta</strong>n ikusi zen emakumezkoek gizonezkoek<br />
baino mendekotasun gradu handiagoak lortu zituztela, baina ez zuten argitu zein<br />
puntutaraino <strong>genero</strong> rolaren ondorio bat izan zitekeen. Azken finean, sozializazioa dela<br />
medio, emakumea izatea kategoria femeninotasuneko puntuazioarekin, baita gizonezkoa<br />
izatea maskulinotasuneko puntuazioarekin, oso erlazionatuta azaltzen dira.<br />
Gure ikerk<strong>eta</strong>n, mendekotasun mota bi<strong>eta</strong>rako <strong>genero</strong> <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren eragina<br />
aztertu zen a priori maskulinotasun <strong>eta</strong> femeninotasun gradu oso desberdinak izan<br />
zitzaketen ikasleen lagin batean. Mendekotasun mota bi<strong>eta</strong>n <strong>genero</strong>ko desberdintasunak<br />
egon daitezkeen arren, diferentzia hauek sozializazioak sortuak baziren, pentsatzen zen<br />
diferentziak desagertuko zirela <strong>genero</strong> roleko aldagaiak kontutan hartzen baziren. Hau<br />
frogatzeko egin zen bigarren ikerk<strong>eta</strong>. Hasierako ikerk<strong>eta</strong> bat egin zen adin, lan-egoera,
4. kapitulua. Mendekotasuna, atxikimendua, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren elkarreragina 151<br />
maila kultural <strong>eta</strong> sozio-ekonomiko desberdinak zituzten pertsonengan<br />
mendekotasunean aldeak agertzen zirenentz ikusteko.<br />
Oro har, ez da helduen mendekotasunaren ikerk<strong>eta</strong>rik egin bi korrelatu hauek<br />
(atxikimendua, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>a vs. <strong>genero</strong> rola) batera aztertzen dituena. Hemen<br />
mendekotasunaren balizko erro hauen elkarreraginak aztertu ziren, sozializazioaren<br />
efektua pertsonen garapen sozio-afektiboarekin bateratuz. Hipotesi nagusiez gain<br />
(jarraian azalduak), atxikimenduaren <strong>genero</strong> <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rol desberdintasunen garrantzia<br />
ere ikusi nahi izan genuen gure ikerket<strong>eta</strong>n. Bestetik, mendekotasun mota biak zein<br />
puntutaraino desberdinak diren izan zen aztergai aurkezten diren ikerket<strong>eta</strong>n.
5. kapitulua. Hipotesiak 153<br />
1.5. HIPOTESIAK<br />
1. hipotesia: Erlazio txikia, baina adierazgarria egongo da <strong>genero</strong>aren <strong>eta</strong><br />
mendekotasun mota biren artean. Hipotesi hau ikerk<strong>eta</strong> bi<strong>eta</strong>n kontrastatuko da.<br />
• Hipotesi 1a: Emakumezkoak gizonezkoak baino mendekoak agertuko dira:<br />
mendekotasun emozionalean gizonezkoak baino puntuazio altuagoak<br />
azalduko dituzte.<br />
• Hipotesi 1b: Mendekotasun instrumentalean ere emakumezkoak<br />
gizonezkoak baino puntuazio altuagoak lortuko dituzte Hipotesi hau ikerk<strong>eta</strong><br />
bi<strong>eta</strong>n kontrastatuko da.<br />
2. hipotesia: Gure hipotesia zen, batetik, <strong>genero</strong> roleko aldagaiak mendekotasun<br />
mota birekin erlazionatuta daudela, <strong>eta</strong> bestetik, mendekotasun mota bi<strong>eta</strong>rako <strong>genero</strong>ko<br />
desberdintasunen artekariak edo sortzaileak direla. Hortaz, pentsatzen genuen <strong>genero</strong><br />
roleko desberdintasunak kontrolatzen direnean, ez dela <strong>genero</strong>ko desberdintasunik<br />
egongo mendekotasunean.<br />
• Hipotesi 2a: Mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong> maskulinotasunaren arteko<br />
korrelazio negatibo adierazgarria egongo da. Maskulinotasun eskalan<br />
puntuazio altuak dituzten partehartzaileek mendekotasun emozionaleko<br />
puntuazio baxuak izango dituzte.<br />
• Hipotesi 2b: Mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong> femeninotasunaren artean,<br />
aldiz, korrelazio positibo adierazgarria egongo da. Femeninotasun eskalan<br />
puntuazio altuak dituzten partehartzaileek mendekotasun emozionaleko<br />
puntuazio altuak izango dituzte.
154 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
• Hipotesi 2c: Mendekotasun instrumentalaren <strong>eta</strong> maskulinotasunaren arteko<br />
korrelazio negatibo adierazgarria egongo da. Maskulinotasun eskalan<br />
puntuazio altuak dituzten partehartzaileek mendekotasun instrumentaleko<br />
puntuazio baxuak izango dituzte<br />
• Hipotesi 2d: Mendekotasun instrumentalaren <strong>eta</strong> femeninotasunaren arteko<br />
korrelazio positibo adierazgarria egongo da. Femeninotasun eskalan<br />
puntuazio altuak dituzten partehartzaileek mendekotasun instrumentaleko<br />
puntuazio altuak izango dituzte.<br />
• Hipotesi 2e: Genero roleko desberdintasunak kontrolatzen direnean, ez da<br />
<strong>genero</strong>ko desberdintasunik egongo mendekotasun instrumentalean.<br />
• Hipotesi 2f: Genero roleko desberdintasunak kontrolatzen direnean, ez da<br />
<strong>genero</strong>ko desberdintasunik egongo mendekotasun emozionalean.<br />
3. hipotesia: Pentsatzen genuen atxikimenduzko aldagaiak mendekotasun motekin<br />
erlazionatuta zeudela. Hipotesi hauek lehenengo <strong>eta</strong> bigarren ikerket<strong>eta</strong>n aztertu ziren,<br />
atxikimendu-ereduei dagozkienak izan ezik, bigarren ikerk<strong>eta</strong>n soilik kontrastatu zirela.<br />
• Hipotesi 3a: <strong>Atxikimendu</strong>aren herstura dimentsioaren <strong>eta</strong> mendekotasun<br />
emozionalaren arteko korrelazio positiboa egongo da, mendekotasun<br />
instrumentalaren <strong>eta</strong> atxikimenduaren herstura dimentsioaren artean<br />
erlaziorik egongo ez den bitartean.<br />
• Hipotesi 3b: Bartholomew <strong>eta</strong> Larsenen (1992) aurkikuntzekin bat eginez,<br />
mendekotasun instrumentalak atxikimenduzko dimentsio birekin, herstura<br />
<strong>eta</strong> ekidipena, korrelazio positiboa azalduko du.
5. kapitulua. Hipotesiak 155<br />
• Hipotesi 3c: Bartholomewen (1990) lau atxikimendu-eredu<strong>eta</strong>tik abiatuz,<br />
atxikimendu kezkatiaren <strong>eta</strong> mendekotasun emozionalaren arteko erlazioa<br />
agertuko da.<br />
• Hipotesi 3d: <strong>Atxikimendu</strong> beldurtiaren <strong>eta</strong> mendekotasun instrumentalaren<br />
arteko erlazioa sumatuko da.<br />
4. hipotesia: Mendekotasun mota biak atxikimenduzko aldagaien <strong>eta</strong> <strong>genero</strong><br />
rolaren aldagaien funtzioan azaldu daitezke. Hipotesi-sorta hau bigarren ikerk<strong>eta</strong>n<br />
besterik ez zen aztertu, lehenengoan <strong>genero</strong> roleko neurriak erabili ez baitziren.<br />
• Hipotesi 4a: Gure hipotesia zen mendekotasun emozionala ondorengo<br />
aldagaien funtzioa zela: herstura, femeninotasuna, <strong>eta</strong> maskulinotasun baxua.<br />
• Hipotesi 4b: Mendekotasun instrumentala ondorengo aldagaien funtzioa zela<br />
aurreikusten genuen: herstura, ekidipena, femeninotasuna, <strong>eta</strong><br />
maskulinotasun baxua.
2. ATALA: ENPIRIKOA
Atal enpirikoa: Diseinua 159<br />
2.1. DISEINUA<br />
<strong>Atxikimendu</strong>ak <strong>eta</strong> femeninotasunak mendekotasunarekin duten erlazioa<br />
aztertzeko, doktorego-tesi hon<strong>eta</strong>n diseinu kuasi-esperimentala erabili zen ikertzaileak<br />
inongo aldagairik ez baitzituen manipulatu. Aldagai jarrai batzuen arteko loturak<br />
aztertzeko batik bat korrelazioak kalkulatu ziren, <strong>eta</strong> hortik eratorri ziren aldagai<br />
kobariantedun <strong>eta</strong> erregresio anizkoitzaren diseinuak.
Atal enpirikoa: Helburuak 161<br />
2.2. HELBURUAK<br />
Sarreran aurreratzen den bezala, mendekotasunaren korrelatu batzuen azterk<strong>eta</strong><br />
zen gure ikerk<strong>eta</strong>ren xedea. Zehazkiago esanda, lehenengo <strong>eta</strong> behin mendekotasun<br />
instrumentalean <strong>eta</strong> emozionalean <strong>genero</strong>ko desberdintasunik zegoen ala ez ikusi nahi<br />
zen. Hemendik abiatuz, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola <strong>genero</strong>tik abiatzen deneko baieztapenetik<br />
abiatuz, aztertu nahi genuen zein puntutaraino <strong>genero</strong> rolaren efektua zen <strong>genero</strong>ko<br />
desberdintasunak mendekotasunena sortzen zituena. Honen arabera, <strong>genero</strong> biologikoa<br />
<strong>genero</strong> rolaren aldagai artekaria besterik ez zen izango mendekotasunaren<br />
puntuazio<strong>eta</strong>n. Bestetik, frogatu nahi genuen mendekotasuna <strong>eta</strong> atxikimenduaren<br />
osagaien arteko erlazioa. Azkenik, mendekotasun mota biren desberdintasuna aztertu<br />
nahi genuen; horr<strong>eta</strong>rako, egokia zen ikustea bai mendekotasunaren neurk<strong>eta</strong>rako<br />
tresnaren osagai nagusien analisia egitea, bai mendekotasun emozional <strong>eta</strong><br />
mendekotasun instrumentalaren erregresioko lerro eredua kalkulatzea.
Atal enpirikoa: Metodoa 163<br />
2.3.1. LAGINA<br />
2.3. METODOA<br />
Ikerk<strong>eta</strong> bi<strong>eta</strong>rako lagin desberdinak zirenez, banan banan azalduko dugu<br />
ikerk<strong>eta</strong> bakoitzaren laginaren datuak.<br />
1. ikerk<strong>eta</strong><br />
Lehenengo ikerk<strong>eta</strong> hon<strong>eta</strong>rako 393 pertsonez osatutako lagina erabili zen.<br />
Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitateko Filosofia <strong>eta</strong> Hezkuntza<br />
Zientzi<strong>eta</strong>ko Fakultateko Pedagogia <strong>eta</strong> Gizarte Hezkuntza titulazio<strong>eta</strong>ko 1. mailako<br />
ikasleek testak erantzun zituzten Neurk<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> Baliospena ikasgaiaren praktika saio<br />
batean. Ikasle hauek lorturiko beste <strong>genero</strong>ko ikasle adinkide bana, <strong>eta</strong> gurasoak edo<br />
adin horr<strong>eta</strong>ko <strong>genero</strong> bi<strong>eta</strong>ko partaide bina osatu zuten laginaren beste zatia.<br />
Bukatzeko, aldagai sozio-demografikoen orekarako falta ziren beste partehartzaileak<br />
ikertzailearen lagun, ezagun <strong>eta</strong> lankideen bidez osaturiko kate batez lortu ziren.<br />
Orientazio homosexuala edo bisexuala zuten ikasleen datuak, <strong>eta</strong> test baten gutxienez 7<br />
item bete gabe utzi zutenak, ez ziren kontutan hartu ikerk<strong>eta</strong>rako; 9 <strong>eta</strong> 5 pertsona<br />
hurrenez hurren. Tresnen test-retest fidagarritasuna neurtzeko, bi aldiz pasatu<br />
zitzaizkien testak partehartzaileei 4-6 asteko tartea bi momentuen artean utziz. Testen<br />
administrazioa guztiz boluntarioa zenez, <strong>eta</strong> udaberriaren bukaeran egin zenez gero,<br />
%68k besterik ez zituzten testak bete bi alditan bigarren aldian, 265 pertsonek alegia.
164 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
2. ikerk<strong>eta</strong><br />
Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitateko titulazio<br />
desberdin<strong>eta</strong>ko lehenengo <strong>eta</strong> bigarren zikloan ziharduten 602 ikaslek osatu zuten<br />
bigarren ikerk<strong>eta</strong>ren lagina. Partehartzaile hauek aukeratzerakoan, ez zen zorizko<br />
prozedurarik jarraitu, baizik <strong>eta</strong> populazio osoaren zenbait ordezkarirekin kontaktatu <strong>eta</strong><br />
gero, datuak jasotzeko baldintza egokiak <strong>eta</strong> gertuera ona aurkeztu zuten horiekin<br />
gauzatu zen ikerk<strong>eta</strong>. Orientazio homosexuala edo bisexuala zuten ikasleen datuak, <strong>eta</strong><br />
test batean gutxienez 7 item bete gabe utzi zutenak, ez ziren kontutan hartu<br />
ikerk<strong>eta</strong>rako; 6 <strong>eta</strong> 8 ikasle hurrenez hurren.<br />
Ikasleak motibatzeko, euren emaitzekin txosten txikia postaz bidaltzeaz gain<br />
(nahi zuenari soilik), zozk<strong>eta</strong>k egin ziren, sariak hauexek izan zirela:<br />
1. 10000 pez<strong>eta</strong>ren bonoa Bilintx megadenda (liburu- <strong>eta</strong> disko-denda da),<br />
2. Ingeles ikastaroa CD-ROM<strong>eta</strong>n (ertaineko maila) <strong>eta</strong> Real Sociedad futbol taldea<br />
ikusteko sarrera bat,<br />
3. 5000 pez<strong>eta</strong>ren fotokopiak <strong>eta</strong> Real Sociedad futbol taldea ikusteko sarrera bat,<br />
4. Disko bat (aukeratzeko),<br />
5. Disko bat (aukeratzeko).
Atal enpirikoa: Metodoa 165<br />
2.3.2. TRESNAK<br />
Partehartzaileek ondorengo testak zituen bateria bete zuten aipatzen den<br />
ordenan: datu sozio-demografikoak zituen galde-sorta (C Eranskina); Hirschfeld <strong>eta</strong><br />
laguntzaileen (1977) Pertsonarteko Mendekotasunaren Galde-sortaren mendekotasun<br />
emozionala <strong>eta</strong> mendekotasun instrumentala neurtzen duten azpieskalen gaztelerako<br />
bertsio egokituak (D Eranskina); atxikimendu helduaren Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzen<br />
(1991) harremanaren galde-sortaren (E Eranskina), <strong>eta</strong> Brennan <strong>eta</strong> laguntzaileen (1998)<br />
Bikote Harreman<strong>eta</strong>ko Esperientzien Galde-sortaren gaztelerako bertsio egokituak (F<br />
Eranskina); <strong>eta</strong> Bemen (1974) <strong>genero</strong> rolaren galde-sortaren gaztelerako bertsio<br />
egokitua (G Eranskina). (Gure ikerk<strong>eta</strong>rako egin zen testen egokitzapen prozesuaz<br />
hurrengo atalean jardungo dugu).<br />
Datu sozio-demografikoen formularioa<br />
Partehartzaileei eskatu zitzaien informazioa honako aldagaiez: sexua, adina,<br />
ikask<strong>eta</strong> maila, bikote-egoera, zenbat denbora zeramaten bikote harremanean<br />
(bikotekidea izatekotan galde-sorta betetzeko momentuan), seme-alaben kopurua, sexua<br />
<strong>eta</strong> adina, <strong>eta</strong> sexu orientazioa. Honez gain, zozk<strong>eta</strong>ren efektu<strong>eta</strong>rako kode pertsonala<br />
jartzeko ere eskatu zitzaien.<br />
Mendekotasun emozionala <strong>eta</strong> instrumentala<br />
Mendekotasun mota biak neurtzeko mendekotasunaren neurk<strong>eta</strong>ko Hirschfeld<br />
<strong>eta</strong> laguntzaileen (1977) Pertsonarteko Mendekotasunaren Galde-sortaren (IDI) bi<br />
azpieskala erabili ziren. Ingelesez dauden jatorrizko bertsioak gaztelerara egokitu ziren<br />
atzera-itzulpena (back-translation) sistemarekin. Eskala osoa harturik, galde-sorta<br />
<strong>pertsonarteko</strong> mendekotasuna neurtzen du, <strong>eta</strong> honela definitu zuten autoreek: “pertsona
166 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
garrantzitsuekiko estuki lotzeko, elkarreragiteko <strong>eta</strong> konfiantza izateko beharren<br />
inguruan sortzen diren pentsamendu, sinismen, sentimendu, <strong>eta</strong> jokabideen batuk<strong>eta</strong>”<br />
(1977: 610). Tresna honek hiru azpieskala ditu, <strong>eta</strong> autoreen esan<strong>eta</strong>n mendekotasunak<br />
dituen hiru elementuak neurtzen ditu. Lehenengoa, Beste Pertsona batenganako<br />
Mendekotasun Emozionala (Emotional Reliance on Another Person, ER) da, <strong>eta</strong><br />
mendekotasuna emozional neurtzen du, batez ere, pertsona garrantzitsuek onartua<br />
izateko beharra. Eskala honen adibidea ondorengo itema litzateke: “Cuando más rindo<br />
es cuando sé que mi trabajo será apreciado” (Nire lanik hoberena egiten dut kontutan<br />
hartua izango dela dakidanean). Bigarrena, Gizarte Autokonfiantzaren Gabezia (Lack of<br />
Social Self-Confidence, LS) da, <strong>eta</strong> mendekotasun instrumentala neurtzeko erabiltzen<br />
da, bereziki menpeko rola hartzea egoera sozial<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> besteen iritziei oso sentikorra<br />
izatea; erabaki-hartze<strong>eta</strong>n, egoera sozial<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> iniziatiba hartzean laguntzaren desioa<br />
islatzen du nolabait. Eskala honen adibide bat honako hau litzateke: “Cuando tengo que<br />
tomar una decisión, siempre pido consejo” (Erabakia hartu behar dudanean, beti<br />
eskatzen dut aholkua). Autoreek eratu zuten hirugarren eskala bat, mendekotasunaren<br />
balizko hirugarren elementua neurtzeko, Autonomiaren Baieztapena, alegia.<br />
Mendekotasunaren puntuazio osoa kalkulatzeko autoreek ez dute proposatzen inolako<br />
formularik, <strong>eta</strong> hortik eratorri da batzuen <strong>eta</strong> besteen erabilera desberdina. Lehenengo<br />
kapituluan adierazi dugun bezala, ordea, guk ez dugu uste autonomiaren gabezia<br />
mendekotasunarekin erlazio zuzena zertan izan behar duenik, <strong>eta</strong> guk mendekotasun<br />
emozionala <strong>eta</strong> mendekotasun instrumentala neurtzeko azpieskala besterik ez dugu<br />
hartu modu isolatuan. Bestetik, gure interesen arabera, mendekotasun mota diferenteen<br />
arteko korrelatuak aztertzea genuenez helburu, ez dugu inolako puntuazio osoaren<br />
kalkuluaren beharrik izan.
Atal enpirikoa: Metodoa 167<br />
Bai Beste Pertsona batenganako Mendekotasun Emozionala (ER) bai Gizarte<br />
Autokonfiantzaren Gabezia (LS) 4 puntuko Likert motako eskalan neurtzen diren<br />
itemez osatuta daude. Jatorrizko eskal<strong>eta</strong>n ER-k 17 item <strong>eta</strong> LS-k 15 item zituen arren,<br />
gaztelerarako gure moldak<strong>eta</strong> egin <strong>eta</strong> gero, 16 <strong>eta</strong> 13 itemekin gelditu ziren lehenengo<br />
ikerk<strong>eta</strong>n eskalen <strong>eta</strong> itemen analisia egin ostean (emaitzak atalean azalduko da zehatz-<br />
mehatz prozesu hau). Eskala bakoitzeko puntuazioaren kalkulurako, item guztien<br />
puntuazioa batzen da, horr<strong>eta</strong>rako kontutan hartu behar dela LS eskalaren item 3 <strong>eta</strong><br />
item 12 alderantziz kodetu behar direla batuk<strong>eta</strong> egin aurretik. Zenbat <strong>eta</strong> puntuazio<br />
altuago izan pertsona batek eskala batean edo bestean, handiagoa izango da bere<br />
mendekotasun emozionala edo mendekotasun instrumentala, kasuaren arabera. Eskala<br />
hauen baliotasuna <strong>eta</strong> fidagarritasunari dagokionez, <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasuna<br />
neurtzen duten azpieskalen barne-baliotasuna, kanpo-baliotasunak <strong>eta</strong> test-retest<br />
fidagarritasun egokiek konstruktu-baliozkotasuna bermatzen dutela dio Bornsteinek<br />
(1994), 15 urte<strong>eta</strong>n zehar eskala hauekin egindako ikerk<strong>eta</strong>k aztertu ondoren. Hasierako<br />
ikerk<strong>eta</strong>n ateratako fidagarritasunak testaren erdi bien fidagarritasun koefizienteak<br />
honakoak izan ziren: 0,87 (Beste Pertsona batenganako Mendekotasun Emozionala),<br />
0,78 (Gizarte Autokonfiantzaren Gabezia). Eskalen arteko korrelazioa 0,42koa izan zen.<br />
Antzeko fidagarritasun koefizienteak lortu dira hurrengo ikerket<strong>eta</strong>n, laginak oso<br />
bestelakoak izan direla (ikasleak, komunitateko helduak, gaixoak,...)<br />
Gure lagin<strong>eta</strong>n egindako azterk<strong>eta</strong> psikometrikoan lorturiko emaitzak ere<br />
positiboak izan ziren. Lehenengo ikerk<strong>eta</strong>rako ER eskalan α = 0,83 <strong>eta</strong> α = 0,85 lortu<br />
ziren bi momentu desberdin<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> test-retest korrelazioa r = 0,78 (p< 0,001) izan zen.<br />
Ikerk<strong>eta</strong> nagusian fidagarritasun koefizientea α = 0,84 izan zen. LS eskalari dagokionez,<br />
lehenengo ikerk<strong>eta</strong>n α = 0,71 <strong>eta</strong> α = 0,76 lortu ziren bi momentu desberdin<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong>
168 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
test-retest korrelazioa r = 0,74 (p< 0,001) izan zen. Ikerk<strong>eta</strong> nagusian fidagarritasun<br />
koefizientea α = 0,73 izan zen.<br />
Genero Rola<br />
Aldagai honen neurk<strong>eta</strong>rako Bemen (1974) Genero Rolaren Galde-sortaren<br />
(BSRI) gaztelerako moldak<strong>eta</strong> (Vergara, 1993; Vergara <strong>eta</strong> Páez, 1993) erabili zen.<br />
BSRIk neurtzen du pertsona baten identifikazioa <strong>genero</strong> roleko ezaugarriekiko,<br />
maskulinotasuna <strong>eta</strong> femeninotasuna izendatuak (edo agentzia <strong>eta</strong> komunioa; Bakan,<br />
1966) taldeka hartzen direnean. Bi konstruktu hauek ortogonal gisa kontzeptualizatzen<br />
dira, <strong>eta</strong> ez continuum bereko bi mutur gisa. Bemek (1974, 1977) argudiatu zuen<br />
maskulinotasuna <strong>eta</strong> femeninotasuna bi dimentsio desberdin gisa ulertzen direla<br />
gizabanako batek bai ezaugarri maskulinoak baita femeninoak dituela onartu baititzake.<br />
Tresnaren barne sendotasuna ona behatu zuen Bemek (1974), 0,70tik 0,86ra<br />
zihoazen alfa koefizienteak lortu zituela. Maskulinotasun <strong>eta</strong> femeninotasun<br />
puntuazioak independenteki aldatzeko gaitasuna, <strong>eta</strong> bi lagin<strong>eta</strong>n ikusi zen bezala,<br />
konstruktuak enpirikoki independenteak dira. Test-retest fidagarritasunari dagokiola,<br />
Bemek 0,89 <strong>eta</strong> 0,93 arteko korrelazioak lortu zituen hilabete baten aldian. Hiller <strong>eta</strong><br />
Philliberrek (1985) seinalatu zuten BSRI hezik<strong>eta</strong>rekin, adinarekin, lanbide motarekin,<br />
<strong>eta</strong> etxeko lanaren banak<strong>eta</strong>rekin korrelazioan azaltzen zela. Ballard-Reisch <strong>eta</strong> Eltonek<br />
(1992) BSRIren fidagarritasuna <strong>eta</strong> baliotasuna berraztertu zuten. maskulinotasunerako<br />
Cronbachen alfa 0,89 izan zen, <strong>eta</strong> femeninotasunerako 0,86 izan zen. Ikertzaile hauek<br />
BSRIren faktore egitura egonkorra <strong>eta</strong> fidagarria zela ondorioztatu zuten. Tresna honen<br />
gaztelerarako egokitzapenaren autoreak (Vergara, 1993) ere fidagarritasun koefiziente
Atal enpirikoa: Metodoa 169<br />
onak lortu zituen lagin euskaldun batean: 0,81 <strong>eta</strong> 0,75 Cronbachen alfak<br />
maskulinotasunerako <strong>eta</strong> femeninotasunerako, hurrenez hurren.<br />
BSRI 60 ezaugarri dituen galde-sorta da. Pentsatzen da ezaugarri hauek sozialki<br />
desiragarriak direla gizonezkoentzat, emakumezkoentzat, edota biontzat. Erantzuleek<br />
adierazten dute zein puntutaraino ezaugarri bakoitza norbera deskribatzeko egokia den<br />
7ko eskala batean, non 1ek “inoiz ez edo ia inoiz ez egia” <strong>eta</strong> 7ek “beti edo ia beti egia”<br />
adierazten duten. Ezaugarri<strong>eta</strong>tik, 20k maskulinotasunaren irudi kulturala islatzen dute,<br />
beste 20k femeninotasunarena, <strong>eta</strong> gainontzeko 20k biontzako desiragarriak dira (filtro<br />
neutralak) (Bem, 1974). Ezaugarriak <strong>genero</strong> baterako edo besterako desiragarriago gisa<br />
ikusi ziren Amerikar kulturan (Bem, 1977), horregatik funtsezkoa izan zen<br />
konprobatzea bestelako herri<strong>eta</strong>n ikuspegi sozial berdina zegoen ala ez. Erantzule<br />
bakoitzak bi puntuazio jasotzen ditu, bata maskulinotasun eskalarako <strong>eta</strong> beste bat<br />
femeninotasun eskalarako. Bemek BSRIren datuak unibertsitateko ikasleen lagin batetik<br />
eratorri zituen. Gure ikerk<strong>eta</strong>n, ikasleen lagin batean ere, lorturiko Cronbachen alfak<br />
maskulinotasunerako <strong>eta</strong> femeninotasunerako 0,84 <strong>eta</strong> 0,77 izan ziren, hurrenez hurren.<br />
Tresna hau bigarren ikerk<strong>eta</strong>rako besterik ez genuen erabili.<br />
Helduen atxikimendua<br />
Helduen atxikimendua neurtzeko bi tresna erabili ziren: bata, atxikimenduzko<br />
patroiak ematen dituen Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzen (1991) Harremanaren Galde-sorta<br />
(Relationship Questionnaire, RQ), <strong>eta</strong> bestea, atxikimenduzko bi dimentsio<strong>eta</strong>n neurria<br />
ematen duen Brennan <strong>eta</strong> laguntzaileen (1998) Bikote Harreman<strong>eta</strong>ko Esperientzien<br />
Galde-sorta. Bigarren kapituluan azaldu dugun bezala, helduen atxikimenduaren<br />
neurk<strong>eta</strong>rako kontutan hartu behar da ikertu nahi dugun atxikimendu eremua. Gure
170 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
kasuan, bikote harremanen testuingurua aztertzen ari garela, bi tresna hauek hautatu<br />
genituen egokienak direlako gure helburu<strong>eta</strong>rako. Esan behar da, gizabanakoen arteko<br />
desberdintasunei buruzko informazioa ez galtzeko atxikimenduaren dimentsioak<br />
neurtzea gomendagarriagoa dela pentsatzen dugula. Hala ere, atxikimendu-ereduen<br />
sistema ere erabili genuen beste ikerketekiko erkak<strong>eta</strong>k egiteko lagungarria izango<br />
zelakoan. Gure hasierako asmoa tresna hauek ikerk<strong>eta</strong> bi<strong>eta</strong>rako erabiltzea bazen ere,<br />
lehenengo ikerk<strong>eta</strong>rako Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzen (1991) Harremanaren Galde-<br />
sortaren emaitzak ez ziren kontutan hartu analisi<strong>eta</strong>rako tresnaren edukiaren baliotasuna<br />
ez baitzegoen bermaturik.<br />
Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzen (1991) Harremanaren Galde-sorta (Relationship<br />
Questionnaire, RQ) atxikimendu-ereduak edo patroiak neurtzeko Hazan <strong>eta</strong> Shaverrek<br />
(1987) eraturiko tresnaren adaptazioa da. Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz lau atxikimendu-<br />
eredu (edo patroiak, eurek deitzea nahiago duten bezala) proposatu zituzten<br />
(Bartholomew, 1990, Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991). Patroi hauek lerrokaden bidez<br />
azaltzen dira galde-sortan, <strong>eta</strong> Ainsworthen hiru atxikimendu-ereduen helduen bertsioa<br />
da, non ekiditzailea bi kategoriatan banandu den: ekiditzailea/errefusatzailea<br />
(dismissing avoidant), <strong>eta</strong> ekiditzailea/beldurtia (fearful avoidant). Hasierako Hazan <strong>eta</strong><br />
Shaverren (1987) hiru atxikimendu-ereduak lau bihurtu ziren ortogonalak diren self <strong>eta</strong><br />
bestearen ardatzen arabera. <strong>Atxikimendu</strong>zko patroia litzateke bai selfaz bai besteaz<br />
norberak dituen barne ereduen isla gizarte jokabidean. Gauzak honela, atxikimendu-<br />
eredu hauek ditugu: segurua (selfaren <strong>eta</strong> bestearen irudi positiboak dituena),<br />
ekiditzailea/errefusatzailea (selfaren irudi positiboa <strong>eta</strong> bestearen irudi negatiboa<br />
dituena), kezkatia (selfaren irudi negatiboa <strong>eta</strong> bestearen irudi positiboa dituena), <strong>eta</strong><br />
ekiditzaile beldurtia (selfaren <strong>eta</strong> bestearen irudi negatiboak dituena). <strong>Atxikimendu</strong>-
Atal enpirikoa: Metodoa 171<br />
eredu bakoitzaren deskripzioa aurkezten da bi edo hiru esaldi dituen lerrokadan.<br />
Partehartzaileek lehendabizi ebaluatzen dute zein puntutaraino atxikimendu-eredu<br />
bakoitza bere harremanak izateko moduarekin bat egiten duen 7 puntuko Likert eskala<br />
batean. Lerrokada batean puntuazio altua lortzen denean, atxikimendu-eredu horrek<br />
pertsonaren harremanak izateko modua ondo deskribatzen duela esan nahi du. Gero,<br />
partehartzaileei eskatzen zaie harremanak izateko patroia hobekien deskribatzen duen<br />
lau atxikimendu-eredu<strong>eta</strong>tik bat hautatzeko.<br />
Ikusi da galde-sorta honek pertsonen selfaren <strong>eta</strong> bestearen ereduekin<br />
koerlazionaturik dagoela (Darling, 1993), <strong>eta</strong> fidagarritasun egokia duela. Scharfe <strong>eta</strong><br />
Bartholomewek (1994a, 1994b) tresna hon<strong>eta</strong>ko sailkapenen egonkortasuna denboran<br />
zehar frogatu zuten. Zortzi hilabetetik gora, <strong>eta</strong> bi urteko test-retest fidagarritasuna<br />
azterturik, atxikimendu-ereduen korrelazioak 0,49 <strong>eta</strong> 0,71 tartean, <strong>eta</strong> 0,30 <strong>eta</strong> 0,67<br />
tartean kokatzen ziren, hurrenez hurren. Gure ikerk<strong>eta</strong>n honako ehunekoak lortu ziren:<br />
%44,2, seguruak; %16,5, ekiditzaile errefusatzaileak; %22,3, kezkatiak; <strong>eta</strong> %17<br />
beldurtiak, beste herri<strong>eta</strong>n egindako ikerk<strong>eta</strong>ko ehunekoekin konparagarriak direnak,<br />
konstruktu baliotasuna bermatzen duenak.<br />
Ingelesez dagoen jatorrizko bertsioa gaztelerara egokitu zen atzera-itzulpena<br />
sistemarekin. “Dependiendo de los demás” (Norbaiten mende izatea, depend on others)<br />
esaldia aldatu zen atxikimendu-eredu seguruan gazteleraz duen konnotazio negatiboa<br />
ezabatzeko <strong>eta</strong> edukiaren baliotasuna mantentzeko asmoz. Bere ordez, “confiando en los<br />
demás” (besteenganako konfiantza, trust on others) esaldia jarri zen. Aldak<strong>eta</strong> hau,<br />
portugalerazko bertsioaren antzerakoa da (Moreira et al., 1998), <strong>eta</strong> kasu hon<strong>eta</strong>n
172 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
bezala, azken helburua lortu zen atxikimendu-eredu seguruaren kontzeptualizazio hobea<br />
lortu zela helburu-hizkuntzan (target language).<br />
Brennan <strong>eta</strong> laguntzaileen (1998) Bikote Harreman<strong>eta</strong>ko Esperientzien Galde-<br />
sorta. Bikote harremanen testuinguruan heldu atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>rako diseinatu<br />
zen tresna hau. <strong>Atxikimendu</strong>aren bi dimentsio neurtzen ditu: herstura harreman<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong><br />
intimitatearen ekidipena (aurrerantzean, Herstura <strong>eta</strong> Ekidipena hitzak erabiliko ditugu<br />
dimentsioak izendatzeko). Helduen atxikimendu erromantikoa neurtzeko dagoen tresna<br />
ugari <strong>eta</strong> adostasunik eza kontutan harturik, azkeneko urte<strong>eta</strong>n atxikimendua neurtzeko<br />
galde-sortak bildu zituzten <strong>eta</strong> hortik abiatu ziren 36 item dituen bi dimentsiotako eskala<br />
hau sortzeko. Tresnaren lehenengo fasean helduen <strong>eta</strong> nerabeen atxikimenduaren<br />
neurk<strong>eta</strong>rako 60 eskala <strong>eta</strong> 323 item hartu zituzten, <strong>eta</strong> 1086 unibertsitateko ikasleen<br />
laginari pasatu zioten. Faktore analisiari ekin zioten autoreek, <strong>eta</strong> ia ortogonalak diren<br />
aipatu bi faktore nagusi atera ziren bukaeran. Azkenik, 36 item zituen bertsio laburtua<br />
eratu zuten, faktore bakoitzerako karakteristikoenak ziren 18na item utziz. Subjektuei<br />
eskatzen zaie bikote harreman<strong>eta</strong>ko patroi orokorraren inguruko galderak erantzuteko,<br />
<strong>eta</strong> ez momentuko bikotekidearengan pentsatzeko. Bikotekideekiko jokabide,<br />
pentsamendu, <strong>eta</strong> sentimenduen inguruko baieztapenekin akordio gradua adieraziz 7<br />
puntuko Likert eskalan, non 7ak akordio osoa <strong>eta</strong> 1ak erabateko desakordioa adierazten<br />
duten. Itemen adibideak hauexek dira: “Prefiero no mostrar a mi pareja cómo me siento<br />
por dentro” (Nahiago dut nire bikotekideari nire barrualdeko sentimenduak ez argitzea,-<br />
Ekidipena eskala-), <strong>eta</strong> “Me preocupa que me abandonen” (“Abandonatua izateak<br />
kezkatzen nau”, -Herstura eskala-).
Atal enpirikoa: Metodoa 173<br />
Fidagarritasunari dagokiola, dimentsio biek erakutsi zuten fidagarritasun egokia<br />
autoreek erabilitako laginean (Ekidipena: α = 0,94, <strong>eta</strong> Herstura: α = 0,91). Orokorrean,<br />
bikote harreman<strong>eta</strong>ko atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>rako orain arte eginiko galde-sortarik<br />
baliozkoena <strong>eta</strong> zehatzena dela diote Brennan <strong>eta</strong> laguntzaileek (1998), <strong>eta</strong> Fraley <strong>eta</strong><br />
Wallerrek (1998). Gure ikerk<strong>eta</strong>n fidagarritasun koefiziente onak ere lortu ziren;<br />
lehenengo ikerk<strong>eta</strong>n bi une desberdin<strong>eta</strong>n honako koefizienteak behatu ziren:<br />
Ekidipenerako α = 0,86, <strong>eta</strong> α = 0,89, <strong>eta</strong> Hersturarako α = 0,83, <strong>eta</strong> α = 0,88. Bigarren<br />
ikerk<strong>eta</strong>n ere antzerako koefizienteak lortu ziren: Ekidipenerako α = 0,87; <strong>eta</strong><br />
Hersturarako α = 0,85. Ekidipenerako <strong>eta</strong> Hersturarako test-retest korrelazioak, r = 0,70<br />
(p < 0,001), <strong>eta</strong> r = 0,75 (p < 0,001) izan ziren, hurrenez hurren.<br />
2.3.3. PROZEDURA<br />
1. ikerk<strong>eta</strong><br />
Ikasleek testak erantzun zituzten Neurk<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> Baliospena ikasgaiaren praktika<br />
baterako. Ondoren, klaseko praktika horren barnean ikasleak testen administrazioan<br />
trebatuak izan ziren <strong>eta</strong> beste partehartzaile batzuk lortzeko eskatu zitzaien. Irakasgai<br />
haren praktikak derrigorrezkoak ziren arren, praktika hau boluntarioa zela <strong>eta</strong> ikerk<strong>eta</strong><br />
baten laguntzarako bideratuta zegoela seinalatu zen. Gauzak honela, 7 ikaslek errefusatu<br />
zuten praktika hau burutzea. Ikasleen bitartez, beste <strong>genero</strong>ko ikasle adinkide bana, <strong>eta</strong><br />
gurasoak edo adin horr<strong>eta</strong>ko <strong>genero</strong> bi<strong>eta</strong>ko partaide bina osatu zuten laginaren zatia<br />
lortuz zen. Azkenik, proiektuaren ikertzaile nagusiak aldagai sozio-demografikoen<br />
orekarako falta ziren beste partehartzaileak lagun, ezagun <strong>eta</strong> lankideen bidez osaturiko<br />
kate batez lortu zituen.
174 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
2. ikerk<strong>eta</strong><br />
Titulazio<strong>eta</strong>ko irakasleekin adostu zen aldez aurretik testen pasatzea non, noiz<br />
<strong>eta</strong> zein ordutan egingo zen, zentro bakoitzeko ordutegira egokituz. Kasu batzu<strong>eta</strong>n<br />
irakasleekin kontaktatu zen zuzenean, <strong>eta</strong> beste kasu batzu<strong>eta</strong>n dekanotzako edota<br />
zuzendaritzako edo Ikasle Kontseiluko norbaiten bitartez egin zen. Titulazio gehienekin<br />
kontaktatu <strong>eta</strong> gero, testen pasatzea soilik batzu<strong>eta</strong>n egin zen, zentro batzu<strong>eta</strong>n oztopo<br />
asko aurkeztu baitzituzten <strong>eta</strong> ez zuten baimendu edo bideratu datuak jasotzea. Gelak<br />
aukeratzerakoan, emakumezkoen <strong>eta</strong> gizonezkoen kopurua kontutan hartu zen, titulazio<br />
tekniko-zientifiko zein giza <strong>eta</strong> gizarte zientzi<strong>eta</strong>ko titulazio<strong>eta</strong>n antzeko zenbakiak<br />
lortzeko asmotan. Gauzak honela, titulazio hau<strong>eta</strong>n jaso ziren datuak:<br />
Gipuzkoan:<br />
- Psikologia Fakultatean,<br />
- Filosofia <strong>eta</strong> Zientzien Fakultatean (Pedagogia, Psikopedagogia <strong>eta</strong> Gizarte<br />
Hezkuntza titulazio<strong>eta</strong>n),<br />
- Informatika Fakultatean,<br />
- Kimikak Fakultatean,<br />
- Zuzenbide Fakultatean,<br />
- Irakasle Eskolan (Atzerritar Hizkuntza <strong>eta</strong> Lehen Hezkuntza berezitasun<strong>eta</strong>n),<br />
- Enpresa Eskolan,<br />
- EUITI eskolan.
Atal enpirikoa: Metodoa 175<br />
Bizkaian:<br />
- Zientziak Fakultatean (Biokimikak <strong>eta</strong> Biologia titulazio<strong>eta</strong>n),<br />
- Gizarte <strong>eta</strong> Informazio Zientzien Fakultatean (Kaz<strong>eta</strong>ritza <strong>eta</strong> Soziologia<br />
titulazio<strong>eta</strong>n),<br />
- Enpresa Eskolan,<br />
- Ekonomikak <strong>eta</strong> Enpresa Fakultatean.<br />
- EUITI Eskolan.<br />
Araban:<br />
- Enpresa Eskolan.<br />
Ikasleei testak banatu ondoren, berauek zuzen betetzeko argibideak eman<br />
zitzaizkien. Zentro <strong>eta</strong> ikasgela batzu<strong>eta</strong>n irakasleak bere eskolako 20-30 minutu utzi<br />
zituen bitartean, beste zentro batzu<strong>eta</strong>n eskola-ordu<strong>eta</strong>tik kanpo burutu ahal izateko<br />
antolatu zituzten pasatze-saioak. Testak egiteko ez zen denboraren inolako mugarik<br />
ezarri. Datuak 1999ko apirilaren <strong>eta</strong> 2000ko maiatza bitartean jaso ziren.<br />
Zozk<strong>eta</strong>ren efektu<strong>eta</strong>rako, datuen anonimotasuna bermatzeko, ikasleei kodea<br />
idazteko eskatu zitzaien. Kodea honakoa izan zen: Pertsonaren izenaren iniziala +<br />
telefono zenbakiaren erdiko bi digituak (azkeneko seiak soilik kontutan hartuz) +<br />
jaiotze-hila. Behin datu-jasotzea burutu ondoren, euren irakasleei kode sarituen berri<br />
emateko eskatu zitzaien, baita saridunak ikertzailearekin kontaktuan jartzeko telefono<br />
zenbakia emateko ere.
176 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna
Atal enpirikoa: Emaitzak 177<br />
2.4. EMAITZAK<br />
Hemen aurkeztuko diren ikerket<strong>eta</strong>rako datuak Windowserako estatistika<br />
paketearen 7.5 bertsioa (1. ikerk<strong>eta</strong>) <strong>eta</strong> 9.0 bertsioarekin (2. ikerk<strong>eta</strong>) aztertu ziren.<br />
2.4.1. “MISSING” DATUEN TRATAMENDUA<br />
Bilk<strong>eta</strong>n galduko ziren datuen tratamendua gertatu aurretik finkatu zen. Alde<br />
batetik, sexua edota sexu-orientazioa koadrotxoak markatu ez zuten partehartzaileen<br />
datuak ez ziren sartu matrizean.<br />
Bestetik, ikerk<strong>eta</strong>ren aldagai nagusiei dagokiela, honela erabaki zen “missing”<br />
datuekin jokatzea: Irizpide nagusitzat gehienez 4 item hutsik onartu ziren test<br />
bakoitzerako. Kontutan harturik test edo eskala batzuk azpieskalez osatuta daudela, ez<br />
zen onartu azpieskala bakoitzean 2 huts baino gehiago egotea. Prozedura hau erabili zen<br />
mendekotasuna <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola aldagaiak neurtzen zuten testekin. Hau<strong>eta</strong>ko test batean<br />
item hutsen bat aurkitzean, aipatutako baldintzen barnean sartzen bazen, item<br />
horr<strong>eta</strong>rako batez bestekoa “input” bat kalkulatuz sartzen zen.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren neurriekin, ordea, beste prozedura bat erabili zen.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>-eredu edo kategorien berri ematen duen Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzen<br />
(1991) Harremanaren Galde-sortan ez zen inolako datu hutsik onartu. Bigarren<br />
ikerk<strong>eta</strong>rako test hau ondo bet<strong>eta</strong> egotea ezinbestekoa zen pertsonaren beste datuak<br />
matrizean sartzeko. Bikote Harreman<strong>eta</strong>ko Esperientzien Galde-sortatik (Brennan et al.,<br />
1998) eratorritako dimentsioen kalkulurako batez bestekoak erabili ziren. Era hon<strong>eta</strong>n,
178 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
eskala bakoitzerako gutxienez 14 item behar zirela zehaztu zen formulan dimentsioen<br />
kalkuluak egiterakoan.<br />
Test bat independenteki betetzen ez zenean, edota gogorik gabe erantzunda<br />
zegoenaren adierazleak zeudenean (beti muturrekoak edo erdikoak aukeratuta, edo<br />
erantzunekin “marrazkia” egiten), test hori ez zen sartzen datu<strong>eta</strong>n. Hau gertatu zen<br />
lehenengo bai bigarren ikerk<strong>eta</strong>n 5 <strong>eta</strong> 12 kasutan azkeneko testean edo azkeneko bi<br />
test<strong>eta</strong>n, bateria luze samarra egin baitzitzaien subjektu batzuei. Modu berean, test bat<br />
independenteki betetzen ez zenean (edo orain aipatu motiboengatik baztertzen bazen),<br />
gainontzeko testen datuak matrizerako mantendu ziren.<br />
Datuak sartzerakoan akatsak ahalik <strong>eta</strong> gutxien izateko, konputagailuan sartu <strong>eta</strong><br />
bi astera datu guztiak errebisatu ziren test<strong>eta</strong>ko datuekin erkatuz.<br />
2.4.2. ESTATISTIKO DESKRIBATZAILEAK<br />
1. ikerk<strong>eta</strong><br />
Laginaren aldagai demografikoen deskribapenari dagokiola (Ikus Taula 1),<br />
%48,3 gizonezkoak ziren (N = 190) <strong>eta</strong> %51,7 emakumezkoak ziren (N = 203). Adina<br />
kontutan hartuz, bataz bestekoa 31,2koa (SD = 11,8) zen 16-63 tarterako, non kuartilak<br />
P25 = 20; P50 = 28; <strong>eta</strong> P75 = 42 ziren. Lan egoeraren atalean, %37,3 unibertsitateko<br />
ikasleak ziren, <strong>eta</strong> gainontzeko %62,7 komunitateko helduak ziren, zehazki, %43,7<br />
kanpoan behar egiten zuten langileak ziren, %8,7k etxean egiten zuten lan<br />
(etxekogizona edo etxekoandrea), %9,5 langabezian zeuden, <strong>eta</strong> %0,8 jubilatu edo<br />
pentsiodunak ziren. Ikask<strong>eta</strong>-mailari dagokionez, laginaren %20,9k lehen mailako<br />
ikask<strong>eta</strong>k, OHO edo batere ikask<strong>eta</strong>rik ez zuen. Bestalde, %47,8k maila ertaineko
Atal enpirikoa: Emaitzak 179<br />
ikask<strong>eta</strong>k (batxilergoa, BBB, LH, IEE edo LOGSE) zituen. Gainontzeko %31,3k goi-<br />
mailako ikask<strong>eta</strong>k (unibertsitate mailakoak) zituen. Laginaren %61,2k diru-sarrerak<br />
zituzten, urteko soldatek honako ehunekoak azalarazten zituztela: % 24,0k (1.400.000<br />
pta. baino gutxiago urtean), %16,8k (1.400.000 <strong>eta</strong> 2.100.000 pta. bitartean), <strong>eta</strong> %20,4k<br />
(2.100.000 pta. baino gehiago urtean). Bikote egoera aztergai hartuz, 227 ezkongabeak<br />
ziren <strong>eta</strong> 164 ezkondu, bikotekidearen elkarbizitzen, bananduak edo alargunak ziren. 2<br />
pertsonek ez zuten euren bikote-egoera aukeratu. Zehatzago deskribatuz, %25,6 ez zuen<br />
bikotekiderik testa erantzuteko momentuan %32,5k bikotekidea zuten bitartean; %39,9<br />
ezkondua edo bikotekidearekin elkarbizitzen ari zen; %1,3 banandua edo dibortziaturik<br />
zegoen; <strong>eta</strong> %0,8 alarguna zen.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>-ereduak aztertu zirenean, ikusi zen %54,7k (N = 215) ez zutela<br />
atxikimendu-eredua hautatu bere erantzun<strong>eta</strong>n. Hautatu zutenen erantzunak soilik<br />
aintzakotzat hartzen baditugu, honako emaitzak lortu ziren. Seguruak: %23,0 (N = 41);<br />
ekiditzaile/errefusatzaileak: %25,3 (N = 45); kezkatiak: %28,7 (N = 51); <strong>eta</strong><br />
ekiditzaile/beldurtiak: %23,0 (N = 41). Emaitza hauek jatorrizko tresnarekin beste<br />
ikerket<strong>eta</strong>n lorturiko datuekin bateragarriak ez zirenez, tresnaren egokitzapenaren<br />
berrikusi zen, edukiaren balizko soslaiak detektatzeko.<br />
Testak bigarren aldian ere bete zituzten pertsonen ezaugarriak antzekoak izan<br />
ziren, kategoria guzti<strong>eta</strong>n hilkortasun esperimentala jazo baitzen. Birritan testak bete<br />
zituzten 265 hai<strong>eta</strong>tik, %47,5 (N = 126) gizonezkoak ziren <strong>eta</strong> %52,5 (N = 139)<br />
emakumezkoak. Adina aldagaia ere antzera mantendu zen, 16-63 tarterako bataz<br />
bestekoa 31,4 izan zela. Lan egoeran ere datu berdintsuak lortu ziren: %38,3<br />
unibertsitateko ikasleak ziren, <strong>eta</strong> gainontzeko %61,7 komunitateko helduak ziren,
180 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
zehazki, %44,4 kanpoan behar egiten zuten langileak ziren, %8,7k etxean egiten zuten<br />
lan (etxekogizona edo etxekoandrea), %7,6 langabezian zeuden, <strong>eta</strong> %1,1 jubilatu edo<br />
pentsiodunak ziren. Bigarren testen pasatzea oso ezaugarri antzekoekin mantendu<br />
zenez, <strong>eta</strong> test-retest korrelazioak altuak zirenez gero, besterik esaten ez den bitartean,<br />
momentu bien artean kalkulaturiko puntuazio batez bestekoak erabiliko dira<br />
aurrerantzean lehenengo ikerk<strong>eta</strong>ren datuen analisirako.<br />
2. ikerk<strong>eta</strong><br />
Laginaren aldagai demografikoen deskribapenari dagokiola (Ikus Taula 2),<br />
%51,7 gizonezkoak ziren (N = 311) <strong>eta</strong> %48,3 emakumezkoak ziren (N = 291). Adina<br />
kontutan hartuz, oraingo hon<strong>eta</strong>n bataz bestekoa 20,6koa (SD = 2,29) zen 18-36<br />
tarterako, non kuartilak P25 = 19; P50 = 20; <strong>eta</strong> P75 = 22 ziren. Kasu hon<strong>eta</strong>n, lagina<br />
ikasleez osatuta zegoen, <strong>eta</strong> hori<strong>eta</strong>ko batzuk ikasteaz gain, lan egiten zutela adierazi<br />
zuten: %1,5ek etxetik kanpoan lan egiten zuten, <strong>eta</strong> %0,2 pentsiodunak ziren. Ikask<strong>eta</strong>-<br />
mailari dagokionez, unibertsitateko ikasleak zirenez gero, guztiek zituzten maila<br />
ertaineko ikask<strong>eta</strong>k, <strong>eta</strong> batzuk (%10), goi-mailako ikask<strong>eta</strong>k zituzten diplomatuak<br />
zirela, bigarren zikloko ikask<strong>eta</strong>k burutzen ari ziren. Ikask<strong>eta</strong> motari dagokiola, %51<br />
ikask<strong>eta</strong> zientifiko-teknikoak burutzen ari ziren, %49 Giza edo Gizarte Zientzi<strong>eta</strong>ko<br />
ikask<strong>eta</strong>k burutzen ari ziren bitartean. Antzera banantzen ziren gizonezkoak (%51,8 <strong>eta</strong><br />
%48,2, hurrenez hurren) <strong>eta</strong> emakumezkoak (%50,2 <strong>eta</strong> %49,8, hurrenez hurren).<br />
Bikote egoera aztergai hartuz, ia gehienak (%99) ezkongabeak ziren, %1 besterik ez<br />
zela ezkondua (N = 1) edo bikotekidearen elkarbizitzen (N = 5). Ez zegoen inor<br />
banandurik, dibortziaturik edo alargun. Zehatzago deskribatuz, %61,8k ez zuen<br />
bikotekiderik testa erantzuteko momentuan, %37,2k bikotekidea zuten bitartean.<br />
Bikote-egoera <strong>genero</strong>aren arabera azterturik, gizonezkoen %70k ez zuen bikotekiderik
Atal enpirikoa: Emaitzak 181<br />
<strong>eta</strong> %30k bazuen. Emakumezkoen %53,1ek ez zuen bikotekiderik <strong>eta</strong> %44,8k bazuen<br />
bikotekidea. Testak betetzeko momentuan bikotekidea zuten 230 hori<strong>eta</strong>rako (ezkondua<br />
<strong>eta</strong> elkarbizitzen zeudenak barne) bataz bestekoa 2,4 urte izan zen (SD = 2,0) 0,1-13<br />
tarterako, non kuartilak P25=0,8; P50 = 2,0; <strong>eta</strong> P75 = 3,0 ziren. Inork ez zuen seme-<br />
alabarik.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>-ereduen azterk<strong>eta</strong>n, atxikimendu-eredua hautatu ez zuten horiek<br />
albo batera utzita (N = 2), hauexek izan ziren lorturiko ehunekoak <strong>eta</strong> zenbaki<br />
absolutuak. Seguruak: %44,2 (N = 265); errefusatzaileak (dismissing): %16,5 (N = 99);<br />
kezkatiak: %22,3 (N = 134); <strong>eta</strong> ekiditzaile/beldurtiak (fearful): %17,0 (N = 102). Datu<br />
hauek, beste ikertzaileek unibertsitateko ikasleen lagin<strong>eta</strong>n lorturiko emaitzekin<br />
bateragarriak dira, antzeko proportzioak lortu baitziren (Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz,<br />
1991; Romero Escobar, 1999).
182 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Taula 1<br />
Lehenengo Ikerk<strong>eta</strong>ren Laginaren Datuak<br />
Generoa<br />
Gizonak (n = 190); %48,3 Emakumeak (n = 203);<br />
% 51,7<br />
Portzentaiak N Portzentaiak N<br />
GUZTIRA<br />
N = 393<br />
LAN-EGOERA<br />
Unibertsitateko ikasteak % 30,7 58 % 43,6 88 %37,3 (N = 146)<br />
Kanpoan lan egiten %58,9 112 %29,2 59 %43,7 (N = 171)<br />
Etxeko lanak %0,5 1 %16,3 33 %8,7 (N = 34)<br />
Langabezian %8,4 16 %10,4 21 %9,5 (N = 37)<br />
Jubilatu, pentsiodun %1,1 2 %0,5 1 %0,8 (N = 3)<br />
IKASKETA-MAILA<br />
Batere ez, lehen mailakoak %19,7 37 %22,1 44 %20,9 (N = 81)<br />
Maila ertainekoak %45,7 86 %49,7 99 %47,8 (N = 185)<br />
Goi-mailakoak %34,6 65 %28,1 56 %31,3 (N = 121)<br />
DIRU-SARRERAK<br />
Batere ez -- -- -- -- %38,8 (N = 152)<br />
< 1.400.000 pta. urtean -- -- -- -- %24,0 (N = 94)<br />
1.400.000-2.100.000 pta. -- -- -- -- %16,8 (N = 66)<br />
> 1.400.000 pta. urtean -- -- -- -- %20,4 (N = 80)<br />
BIKOTE-EGOERA<br />
Ezkongabe,bikotekiderik ez %24,3 46 %26,7 54 %25,6 (N = 100)<br />
Ezkongabe, bikotekidea bai %31,2 59 %33,7 68 %32,5 (N = 127)<br />
Ezkondua, elkarbizitzen %44,4 84 %35,6 72 %39,9 (N = 156)<br />
Banandua, dibortziatua %0 0 %2,5 5 %1,3 (N = 5)<br />
Alarguna %0 0 %1,5 3 %0,8 (N = 3)<br />
ADINA: M = 31,2 (SD = 11,8) Tartea: 16-63 P25 = 20; P50 = 28; P75 = 42
Atal enpirikoa: Emaitzak 183<br />
Taula 2<br />
Bigarren Ikerk<strong>eta</strong>ren Laginaren Datuak<br />
Generoa<br />
Gizonak (n = 311); %51,7 Emakumeak (n = 291);<br />
%48,3<br />
Portzentaiak N Portzentaiak N<br />
GUZTIRA<br />
N = 602<br />
LAN-EGOERA<br />
Unibertsitateko ikasteak %98,1 305 %98,3 286 %98,3 (N = 596)<br />
Kanpoan lan egiten %1,6 5 %1,7 5 %1,5 (N = 9)<br />
Jubilatu, pentsiodun %0,3 1 %0 0 %0,2 (N = 1)<br />
IKASKETA-MAILA<br />
Maila ertainekoak %88,4 275 %91,8 267 %90,0 (N = 542)<br />
Goi-mailakoak %11,6 36 %8,2 24 %10,0 (N = 60)<br />
IKASKETA-MOTA<br />
Zientifiko-teknikoak %51,8 161 %50,2 146 %51,0 (N = 307)<br />
Giza <strong>eta</strong> gizarte-zientziak %48,2 150 %49,8 145 %49,0 (N = 295)<br />
BIKOTE-EGOERA<br />
Ezkongabe,bikotekiderik ez %70,0 217 %53,1 154 %61,8 (N = 371)<br />
Ezkongabe, bikotekidea bai %30,0 93 %44,8 30 %37,2 (N = 223)<br />
Ezkondua %0 0 %0,3 1 %0,2 (N = 1)<br />
Elkarbizitzen %0 0 %1,7 5 %0,8 (N = 5)<br />
ATXIKIMENDUA<br />
Segurua %40,3 125 %48,3 140 %44,2 (N = 265)<br />
Ekiditzailea %19,7 61 %13,1 38 %16,5 (N = 99)<br />
Kezkatia %27,7 86 %16,6 48 %22,3 (N = 134)<br />
Beldurtia %12,3 38 %22,1 64 %17,0 (N = 102)<br />
ADINA: M = 20,6 (SD = 2,29) Tartea: 18-36 P25 = 19; P50 = 20; P75 = 22<br />
DENBORA (urteak)<br />
HARREMANEAN: M = 2,4 (SD = 2,0) Tartea: 0,1-13 P25 = 0,8; P50 = 2,0; P75 = 3,0
184 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
2.4.3. NEURKETA-TRESNEN EGOKITZAPENA<br />
Gure ikerk<strong>eta</strong>k burutzeko aldagaien neurk<strong>eta</strong>rako egokitzat jotzen genituen<br />
tresnak gazteleraz ez zeudenez, beste herri batzu<strong>eta</strong>n baliotasuna <strong>eta</strong> fidagarritasuna<br />
duten tresnen egokitzapena egitera ekin zitzaion.<br />
Egokitu behar izan genituen tresnak mendekotasuna <strong>eta</strong> atxikimendu helduaren<br />
neurk<strong>eta</strong> ematen duten horiek izan ziren: Pertsonarteko Mendekotasunaren Galde-<br />
sortaren (IDI) mendekotasun emozionalerako <strong>eta</strong> mendekotasun instrumentalerako<br />
azpieskalak (ER <strong>eta</strong> LS, Hirschfeld et al., 1977); Harremanaren Galde-sorta<br />
(Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991), <strong>eta</strong> Bikote Harreman<strong>eta</strong>ko Esperientzien Galde-<br />
sorta (Brennan et al., 1998). Jarraian deskribatuko dugu nola izan zen tresna hauen<br />
egokitzapena, Harremanaren Galde-sorta azalduko den azken testa izanik.<br />
2.4.3.1. Pertsonarteko Mendekotasunaren Galde-sortaren <strong>eta</strong> Bikote<br />
Harreman<strong>eta</strong>ko Esperientzien Galde-sortaren egokitzapenak gaztelerara<br />
Bi tresna hauen egokitzapeneko prozesuak ondorengo aldiak izan zituen:<br />
testaren itzulpena, lagin heterogeneo bateko datuen lorpena, osagai nagusien <strong>eta</strong> itemen<br />
analisia, azken bertsio<strong>eta</strong>rako irizpideen finkapena <strong>eta</strong> idazk<strong>eta</strong>.<br />
Konstruktuen edukien gordepenerako atzera-itzulpena sistema erabili zen. Gure<br />
ikerk<strong>eta</strong>rako propio itzuli ziren tresnak ingelesetik gaztelerara. Ingelesa <strong>eta</strong> euskara<br />
menperatzen dituen lingüista aditu batek, ikerk<strong>eta</strong> hon<strong>eta</strong>tik kanpokoak, ingelesera itzuli<br />
zituen gaztelerazko bertsioak. Tesiaren egileak <strong>eta</strong> linguistak konparatu zituzten<br />
jatorrizko <strong>eta</strong> bertsio berri ingelesak. Konstruktuari zegozkion berezitasunak argituta <strong>eta</strong>
Atal enpirikoa: Emaitzak 185<br />
edukia ondo gordetzeko aldak<strong>eta</strong> txiki batzuk adostu ondoren, atxikimenduaren<br />
neurriaren autore batekin, Phillip R. Shaverrekin, komentatu zen egindako bertsio<br />
ingelesa. Ikertzaile honek bere oniritzia eman zuen, bertsio berriak edukiaren<br />
baliotasuna ondo islatzen zuela konfirmatuz.<br />
Gaztelerazko bertsioak eratu ondoren, hasiera batean testak ikasleen talde bati<br />
(N=42) banatu zitzaizkion, itemak ondo ulertzen zirela <strong>eta</strong> funtzionamendu egokia<br />
zutela ziurtatzeko. Honen ostean, lagin handiago <strong>eta</strong> heterogeneo batetik lortu ziren<br />
datuak testen analisirako. Lagin hau lehenengo ikerk<strong>eta</strong>n azaldu dena zen, <strong>eta</strong> analisien<br />
sinplifikaziorako, lagin osoaren datuak aurkezten dira batera, hasierako ikasleen taldeko<br />
datuak besteengandik banandu gabe.<br />
Galde-sorta bi<strong>eta</strong>rako osagai nagusien analisia egin zen, <strong>eta</strong> osagai bakoitzaren<br />
itemen analisiari ekin zitzaion dimentsioen neurk<strong>eta</strong>ren egokitasuna ebaluatzeko<br />
gaztelerako egokitzapen<strong>eta</strong>n. Pertsonarteko Mendekotasunaren Galde-sortaren kasuan,<br />
osagai nagusien analisiak, <strong>eta</strong> errotazio zeiharra egin ondoren, bi osagai nagusi azalarazi<br />
zituen (bien “eigenvalue” 1aren gainetik zeuden), <strong>eta</strong> bi osagai hauek bariantzaren<br />
%25,9 azaltzen zuten guztira. Lehenengo faktoreak (eigenvalue = 5,8) bariantzaren<br />
%18,3 azaltzen zuen, <strong>eta</strong> ingelesezko ER eskalarekin bat egiten zuen bete-betean.<br />
Bigarren faktoreak (eigenvalue = 2,5) bariantzaren %7,7 azaltzen zuen, <strong>eta</strong> ingelesezko<br />
LS eskalaren baliokidea dela esan genezake. Bi faktoreak ez ziren guztiz<br />
independenteak, baizik <strong>eta</strong> euren artean korrelazio estatistikoki esanguratsua agertzen<br />
zuten (r = 0,24; p
186 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
laguntzaileen (1977) eskalen egokitzapenaren arabera egin ziren mendekotasun<br />
emozionalaren <strong>eta</strong> instrumentalaren neurk<strong>eta</strong>k. Era berean, eskala bakoitzaren behin<br />
betiko egokitzapenen itemen finkapenerako eskalak hartu ziren abiapuntutzat <strong>eta</strong> ez<br />
faktoreak, jatorrizko bertsioekiko konparak<strong>eta</strong> baimentzeko <strong>eta</strong> faktoreen <strong>eta</strong> eskalen<br />
arteko bateragarritasun altuan oinarriturik. Eskalen arteko korrelazioa r = 0,37 (p <<br />
0,001) izan zen.<br />
Bikote Harreman<strong>eta</strong>ko Esperientzien Galde-sortaren osagai nagusien analisiak,<br />
<strong>eta</strong> errotazio zeiharra egin ondoren, bi osagai nagusi azalarazi zituen (bien “eigenvalue”<br />
1aren gainetik zeuden), <strong>eta</strong> bi osagai hauek bariantzaren %31,5 azaltzen zuten guztira.<br />
Lehenengo faktoreak (eigenvalue = 6,6) bariantzaren %18,2 azaltzen zuen, <strong>eta</strong><br />
ingelesezko Ekidipena dimentsioarekin bat egiten zuen bete-betean. Bigarren faktoreak<br />
(eigenvalue = 4,8) bariantzaren %13,4 azaltzen zuen, <strong>eta</strong> ingelesezko Herstura<br />
dimentsioaren baliokidea dela esan genezake. Ingelesezko bertsioan agertzen zen bezala<br />
<strong>eta</strong> egokitzapen hon<strong>eta</strong>n ere espero bezala, bi faktoreak ortogonalak ziren (r = 0,01; ns).<br />
Eskalen arteko korrelazioa r = 0,10; ns, izan zen. Faktore hauek dagozkien eskalekiko<br />
korrelazio oso altua azaltzen zutenez (biak 0,95aren gainetik), ondorengo analisi<strong>eta</strong>rako<br />
Brennan <strong>eta</strong> laguntzaileen (1998) dimentsioen egokitzapenaren arabera egin ziren<br />
atxikimenduaren ekidipenaren <strong>eta</strong> atxikimendu antsiatsuaren neurk<strong>eta</strong>k. Modu berean,<br />
azpieskala bakoitzaren behin betiko egokitzapenen itemen finkapenerako eskalak hartu<br />
ziren abiapuntutzat <strong>eta</strong> ez faktoreak, jatorrizko bertsioekiko konparak<strong>eta</strong> baimentzeko<br />
<strong>eta</strong> faktoreen <strong>eta</strong> eskalen arteko bateragarritasun altuan oinarriturik.
Atal enpirikoa: Emaitzak 187<br />
Honen ostean, azpieskala bakoitzaren behin betiko forman sartzearen<br />
egokitasuna ikusteko, itemen analisiari ekin zitzaion. Ondorengo baldintza guztiak betez<br />
gero, eskala batetik itema baztertzeko erabakia hartuko zela aurrez finkatu zen:<br />
1. Itemaren homogeneotasun indizea 0,30 edo txikiagoa zen (HI ≤ 0,30).<br />
2. Itemaren pisua faktorean 0,30 edo txikiagoa zen (Pisua ≤ 0,30).<br />
3. Cronbachen alfarekin kalkulaturiko fidagarritasun koefizientea igotzen zen.<br />
4. Aipaturiko baldintza guztiak bi un<strong>eta</strong>n gertatzen ziren.<br />
Gauzak horrela, ER eskalatik 14. itema, <strong>eta</strong> LS azpieskalatik 4. <strong>eta</strong> 7. itemak<br />
baztertu ziren. Ez zen itemik baztertu Bikote Harreman<strong>eta</strong>ko Galde-sortatik. Itemen<br />
analisiari dagozkion datuak Taula 3, Taula 4, Taula 5, <strong>eta</strong> Taula 6 erakusten dira bi une<br />
desberdinak azaltzen direla. Eskalen osagai nagusien analisirako bi une desberdin<strong>eta</strong>n<br />
ere egin ziren, baina emaitz<strong>eta</strong>n ia diferentziarik ez zegoenez, bi un<strong>eta</strong>ko datuak batu<br />
ziren datuen aurkezpenaren argitasunerako. Itemen analisirako, ordea, bi un<strong>eta</strong>ko<br />
emaitzak erakusten dira baldintza bat momentu diferente<strong>eta</strong>n itemak jokabide desegokia<br />
izatea baitzen.
188 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna
Atal enpirikoa: Emaitzak 189
190 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna
Atal enpirikoa: Emaitzak 191
192 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
2.4.3.2. Harremanen Galde-sortaren egokitzapena gaztelerara<br />
Galde-sorta honen egokitzapenerako bestelako prozedurari jarraitu zitzaion,<br />
atxikimendu-eredu bakoitzerako item bakarra baitzegoen tresnan. Horrela, itemen<br />
analisi estatistikoa ez zen beharrezkoa kasu hon<strong>eta</strong>n.<br />
Hemen ere konstruktuen edukien gordepenerako atzera-itzulpena sistema erabili<br />
zen. Gure ikerk<strong>eta</strong>rako propio itzuli ziren tresna hau ingelesetik gaztelerara. Beste<br />
galde-sortekin lagundu zuen lingüista berak ingelesera itzuli zuen gaztelerazko<br />
bertsioak. Tesiaren egileak <strong>eta</strong> linguistak konparatu zituzten jatorrizko <strong>eta</strong> bertsio berri<br />
ingelesak. Konstruktuari zegozkion berezitasunak argituta <strong>eta</strong> edukia ondo gordetzeko<br />
aldak<strong>eta</strong> txiki batzuk adostu ondoren, atxikimenduaren neurriaren autore batekin, Phillip<br />
R. Shaverrekin, komentatu zen egindako bertsio ingelesa. Ikertzaile honek bere oniritzia<br />
eman zuen, bertsio berriak edukiaren baliotasuna ondo islatzen zuela konfirmatuz. Kasu<br />
hon<strong>eta</strong>n emaitzak oso onak ez zirela (desberdintasun oso handiak atxikimendu-ereduen<br />
banak<strong>eta</strong>n beste herri<strong>eta</strong>ko ikerketekin alderatuz), lerrokadaren egokitzapenak<br />
nolabaiteko soslaia zuela pentsa zitekeen, <strong>eta</strong> edukiaren analisia egiteari ekin zitzaion.<br />
Adituen akordioaz atxikimendu-eredu seguruarentzat <strong>eta</strong> kezkatiarentzat beste<br />
bertsio bana idatzi ziren. Adin, <strong>genero</strong> <strong>eta</strong> ikask<strong>eta</strong>-maila desberdina zuten 20<br />
partehartzaileez osatutako laginari eman zitzaizkien aurreko bertsioak <strong>eta</strong> bertsio berriak<br />
konpara zitzaten. Lerrokada bakoitza (atxikimendu seguruaren bertsio bi <strong>eta</strong> kezkatiaren<br />
beste bertsio bi) nola ulertzen zuten deskribatu behar zuten beren hitzekin <strong>eta</strong> nahi zuten<br />
zabaleraz. Erantzunak konparatu ostean, bertsio berriek atxikimendu-ereduen adiera<br />
askoz hobeto gordetzen zutela ondorioztatu zuten adituek. Izan ere, testak bete bitartean,
Atal enpirikoa: Emaitzak 193<br />
partehartzaile batzuek atxikimendu-eredu seguruari zegokion lerrokadaren esaldiak<br />
kontrajartzen zirela esan zioten administratzaileari. “Me siento bien dependiendo de los<br />
demás” (“gustura nago besteen menpe egonez”) esaldia kutsu negatiboa du ingelesetik<br />
honela itzultzen denean.<br />
Arazo berdina detektatu zuten Moreira <strong>eta</strong> laguntzaileek (1998) portugalerara<br />
itzultzean, <strong>eta</strong> Romero Escobarrek (1999) Kolonbiako laginean erabiltzeko gaztelerara<br />
egokitzean. Aipatu autoreek bezala, geuk ere “me siento cómodo [..] en las situaciones<br />
en que tengo que confiar en los demas” (“ondo sentitzen naiz besteenganako konfiantza<br />
izanik”) idaztea erabaki genuen. Beraz, ingeleseko “depending on” beste honengatik:<br />
“trusting on”, ordezkatu zen azkeneko bertsiorako. Antzeko efektua gertatzen zen<br />
atxikimendu-eredu kezkatian. Hasiera batean jarria genuen: “Me preocupo por las<br />
relaciones” modu desberdinean ulertu zitekeen, geroko proban partehartzaileek esan<br />
zuten bezala: “interesa dut nire harreman<strong>eta</strong>n” edo “nire harremanek kezkaturik<br />
naukate”. Beraz, birformulatu genuen partehartzaileek bigarren ideia besterik ez<br />
ulertzeko (“...me altera que los demás no me valoren tanto como yo les valoro a ellos”).<br />
Edukiaren baliotasuna bermaturik ez dagoenez atxikimendu-eredua neurtzeko<br />
erabilitako tresnarekin, ez genituen datu hauek erabili lehenengo ikerk<strong>eta</strong>ren<br />
interpr<strong>eta</strong>ziorako.<br />
Lehen esan bezala, bigarren ikerk<strong>eta</strong>n lerrokaden bertsio berrituekin lorturiko<br />
ehunekoak ingelesezko bertsioarekin lorturiko emaitzen parekoak izan ziren. Honela,<br />
esan daiteke bigarren ikerk<strong>eta</strong>n erabilitako atxikimenduaren neurk<strong>eta</strong>rako egokitzapen<br />
hau baliozkoa dela.
194 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
2.4.4. HASIERAKO ANALISIAK<br />
1. ikerk<strong>eta</strong><br />
Hasierako analisi batzuk burutu ziren mendekotasunaren itemek bi faktore<br />
desberdin baina ez guztiz independente osatzen zutelako ideia <strong>eta</strong> atxikimendu-<br />
eredu<strong>eta</strong>ko itemak ortogonalak ziren bi dimentsiotan bildu zitekeelako ideia probatzeko,<br />
aurreko ikerket<strong>eta</strong>n sustatzen direnak (Hau “2.4.3. Neurk<strong>eta</strong>-tresnen Egokitzapena”<br />
atalean deskribaturik dago). Honez gain, tresna guztien test-retest egonkortasuna<br />
ebaluatu zen (“2.3.2. Tresnak” atalean esan den bezala). Une biren arteko korrelazioak<br />
altuak zirenez, aldagai bakoitzerako lehenengo ikerk<strong>eta</strong>ren 1. unearen <strong>eta</strong> 2. unearen<br />
arteko batez bestekoa kalkulatzeko erabakia hartu zen ondorengo analisien<br />
buruk<strong>eta</strong>rako. Bestetik, <strong>genero</strong>ko desberdintasunak aztertu ziren atxikimenduaren<br />
dimentsio<strong>eta</strong>n. Azkenik, aldagai demografikoekin analisiak burutu ziren, helburu ziren<br />
aldagai<strong>eta</strong>n egon zitekeen efektu kutsatzailea baztertzeko.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren dimentsio<strong>eta</strong>n <strong>genero</strong>ko desberdintasunak ere aztertu nahi izan<br />
genituen. Herstura dimentsiorako desberdintasun estatistikoki esanguratsuak aurkitu ez<br />
ziren arren [t(263) = 0,86; ns], ekidipenerako burutu zen t-testak desberdintasun<br />
estatistikoki esanguratsua agertu zuen [t(263) = 2,91; p < 0,001], emakumezkoek (M =<br />
2,55; SD = 0,72) gizonezkoek (M = 2,83; SD = 0,84) baino ekidipen handiagoa erakutsi<br />
zutela.<br />
Aldagai demografikoen azterk<strong>eta</strong>n ikusi zen adina ez zegoela koerlazionaturik<br />
ez mendekotasun emozionalarekin (r = 0,01; ns), ez mendekotasun instrumentalarekin<br />
(r=0,09; ns), ez atxikimendu antsiatsuarekin (r = 0,06; ns), ezta ekidipeneko
Atal enpirikoa: Emaitzak 195<br />
atxikimenduarekin ere (r = 0,08; ns). ANOVA batzuk burutu ziren aldagai demografiko<br />
kategorikoak mendekotasunarekin <strong>eta</strong> atxikimenduarekin erlazionaturik zeudenentz<br />
ikusteko. Aldagai kategorikoak honako hauek ziren: lan-egoera (langabezian, ikasleak,<br />
etxekoandrea edo etxekogizona, norberarentzat lanean, <strong>eta</strong> beste bat(zu)entzat lanean),<br />
ikask<strong>eta</strong>-maila (batere ez edo lehen mailakoak, maila ertaineko ikask<strong>eta</strong>k, <strong>eta</strong> goi-<br />
mailako ikask<strong>eta</strong>k), <strong>eta</strong> bikote-egoera (ezkongabea bikotekiderik gabe, ezkongabea<br />
bikotekidearekin, ezkondua edo elkarbizitzen, banandua edo dibortziatua, <strong>eta</strong> alarguna).<br />
Ez zen lan-egoeraren efekturik antzeman mendekotasun edota atxikimenduzko<br />
aldagai<strong>eta</strong>n. Ikask<strong>eta</strong>-maila ez zegoen erlazionaturik ekidipenarekin [F(2, 384) = 2,10;<br />
ns], baina erlazionaturik azaldu zen mendekotasun instrumentalarekin [F(2, 246) =<br />
10,67; p < 0,001], mendekotasun emozionalarekin [F(2, 254) = 8,16; p < 0,001], <strong>eta</strong><br />
hersturarekin (F(2, 258) = 9,18; p < 0,001]. F testen batez bestekoak, <strong>eta</strong> batez<br />
bestekoen konparak<strong>eta</strong>rako Scheffé post-hoc testen emaitzak Taula 7an erakusten dira.<br />
Orokorrean, zenbat <strong>eta</strong> ikask<strong>eta</strong>-maila baxuagoa izan, orduan <strong>eta</strong> mendekotasun<br />
instrumental zein emozional <strong>eta</strong> atxikimendu antsiatsu altuagoa agertzen zituen<br />
partehartzaileak. Bikote-egoerari dagokionez, soilik ekidipeneko atxikimendurako<br />
ANOVA izan zen estatistikoki esanguratsua [F(4, 258) = 5,22; p < 0,001]. Scheffé post-<br />
hoc testen arabera, desberdintasuna “ezkongabea bikotekiderik gabe” (M = 2,90; SD =<br />
0,83) <strong>eta</strong> “ezkongabea bikotekidearekin” (M = 2,42; SD = 0,73) kategorien artean<br />
zegoen, esangura estatistikoan oinarriturik. Bikotekiderik gabeko partehartzaile ez<br />
ezkonduak bikotekidea zuten beste horiek baino ekiditzaileagoak ziren harreman<strong>eta</strong>n.
196 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna
Atal enpirikoa: Emaitzak 197<br />
2. ikerk<strong>eta</strong><br />
Lehenengo ikerk<strong>eta</strong>n bezala, hasierako analisi batzuk egin ziren<br />
mendekotasunaren nolabaiteko erlazioa duten faktore biren agerpena <strong>eta</strong><br />
atxikimenduaren faktore biren arteko independentzia frogatzeko. Bestetik, <strong>genero</strong>ko<br />
desberdintasunak aztertu ziren maskulinotasunean <strong>eta</strong> femeninotasunean, baita<br />
atxikimendu-neurri<strong>eta</strong>n ere. Bestalde, <strong>genero</strong> rolaren <strong>eta</strong> atxikimenduaren eskalen<br />
arteko korrelazioak ere kalkulatu ziren (emaitza hauek hipotesien kontrastea aurkeztean<br />
emango dira).<br />
Lehenengo ikerk<strong>eta</strong>n bezala, mendekotasunaren neurk<strong>eta</strong>rako itemen osagai<br />
nagusien analisia egin zen, <strong>eta</strong> errotazio zeiharra egin ondoren, bi osagai nagusi agertu<br />
ziren (bien “eigenvalue” 1aren gainetik zeuden), <strong>eta</strong> bi osagai hauek bariantzaren %29,4<br />
azaltzen zuten guztira. Lehenengo faktoreak (eigenvalue = 5,4) bariantzaren %21,3<br />
azaltzen zuen, <strong>eta</strong> ingelesezko ER eskalaren baliokidea zen. Bigarren faktoreak<br />
(eigenvalue = 4,0) bariantzaren %8,1 azaltzen zuen, <strong>eta</strong> ingelesezko LS eskalarekin bat<br />
egiten zuen. Espero genuen bezala <strong>eta</strong> lehenengo ikerk<strong>eta</strong>n agertu zen bezala, bi<br />
faktoreak ez ziren guztiz independenteak, baizik <strong>eta</strong> euren arteko korrelazio estatistikoki<br />
esanguratsua agertzen zuten (r = 0,34; p < 0,001). Ateratako faktoreak <strong>eta</strong><br />
mendekotasun eskalak oso antzekoak zirenez (faktoreen korrelazioak zegokien<br />
eskalekin 0,95 baino altuagoak ziren), mendekotasun emozionala <strong>eta</strong> instrumentala<br />
konstruktuak eskalekin neurtu ziren. Eskalen arteko korrelazioa r = 0,46 (p < 0,001)<br />
izan zen.
198 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
<strong>Atxikimendu</strong>arekin ere, lehenengo ikerk<strong>eta</strong>n bezala, osagai nagusien analisia<br />
egin zen, <strong>eta</strong> errotazio zeiharra egin ondoren, bi osagai nagusi azaldu ziren (bien<br />
“eigenvalue” 1aren gainetik zeuden). Bi osagai hauek bariantzaren %34,6 azaltzen zuten<br />
guztira. Lehenengo faktoreak (eigenvalue = 6,8) bariantzaren %18,9 azaltzen zuen, <strong>eta</strong>,<br />
oraingo hon<strong>eta</strong>n ere, ingelesezko Ekidipena dimentsioarekin bat egiten zuen bete-<br />
betean. Bigarren faktoreak (eigenvalue = 5,7) bariantzaren %15,7 azaltzen zuen, <strong>eta</strong><br />
ingelesezko Herstura dimentsioaren baliokidea dela esan genezake. Ingelesezko<br />
bertsioan bezala <strong>eta</strong> aurreko emaitzak konfirmatuz, bi faktore independente agertu ziren<br />
(r = -0,02; ns). Eskalen arteko korrelazioa r = -0,01; ns, izan zen. Faktore hauek<br />
dagozkien eskalekiko korrelazio oso altua azaltzen zutenez (biak 0,95aren gainetik),<br />
ondorengo analisi<strong>eta</strong>rako Brennan <strong>eta</strong> laguntzaileen (1998) dimentsioen<br />
egokitzapenaren arabera egin ziren atxikimenduaren ekidipenaren <strong>eta</strong> atxikimendu<br />
antsiatsuaren neurk<strong>eta</strong>k.<br />
Generoko desberdintasunak aztertu ziren atxikimenduaren dimentsio bi<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong><br />
Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzen (1991) lau atxikimendu-ereduen eskal<strong>eta</strong>n. T-testak<br />
burutu ziren hau ikusteko, <strong>eta</strong> bat ere ez zen estatistikoki esanguratsua, ekidipena hurbil<br />
zegoen arren (p = 0,052). Emakumezkoek, orokorrean, gizonezkoek baino ekidipen<br />
gutxiago azaldu zuten. Batez besteko hauek Taula 8an erakusten dira.
Atal enpirikoa: Emaitzak 199<br />
Taula 8<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren Dimentsioak <strong>eta</strong> <strong>Atxikimendu</strong>-ereduen Balioak Generoaren arabera<br />
<strong>Atxikimendu</strong>a<br />
BHEG<br />
HG<br />
Gizonak (n = 311)<br />
M<br />
SD<br />
Generoa<br />
Emakumeak (n = 291)<br />
M<br />
SD<br />
t balioak a<br />
Herstura 4.02 .81 4.15 .87 1.95<br />
Ekidipena 2.91 .85 2.77 .87 1.83<br />
Segurua 4.54 1.52 4.51 1.65 .22<br />
Errefusatzailea 3.86 1.66 3.73 1.62 .95<br />
Kezkatia 3.74 1.53 3.55 1.65 1.44<br />
Beldurtia 3.27 1.63 3.50 1.93 1.57<br />
Oharra. BHEG = Bikote Harreman<strong>eta</strong>rako Esperientzien Galde-sorta (Brennan, Clark, <strong>eta</strong><br />
Shaver, 1998), <strong>eta</strong> HG = Harremanaren Galde-sorta (Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991).<br />
a t-test hau<strong>eta</strong>ko bat bera ere ez zen estatistikoki esanguratsua p < 0,05 mailan.
200 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Aurreko ikerket<strong>eta</strong>n (Lenneyk, 1991, laburtua) <strong>genero</strong>ko desberdintasun argiak<br />
ikusi dira maskulinotasun <strong>eta</strong> femeninotasun psikologikoan. Gure ikerk<strong>eta</strong>n,<br />
desberdintasun hauek ere azaldu ziren. Emakumezkoek (M = 5,06, SD = 0,57)<br />
gizonezkoek (M = 4,68, SD = 0,58) baino puntuazio altuagoa lortu zuten<br />
femeninotasunean [t(600) = 7,98; p < 0,001]. Eta alderantziz, gizonezkoek (M = 4,68;<br />
SD = 0,71) emakumezkoek (M = 4,05; SD = 0,66) baino puntuazio altuagoa lortu zuten<br />
maskulinotasunean [t(600) = 11,18; p < 0,001].<br />
Maskulinotasunak <strong>eta</strong> femeninotasunak, dimentsio ortogonal gisa definituak<br />
izan direnak (Bem, 1974; Spence <strong>eta</strong> Helmreich, 1978), korrelazio negatibo txiki bat<br />
azaldu zuten euren artean (r = -0,16; p < 0,05), baina korrelazio hau ez zen hain handia<br />
izan dimentsio independente direlako tesia errefusatzeko.<br />
2.4.5. HIPOTESIEN KONTRASTEA<br />
Aurkikuntzak batzeko asmoarekin, planteaturiko hipotesien kontrastearen berri<br />
emango da bi ikerketen emaitzak batera deskribatuz.<br />
Lehenengo hipotesian mendekotasunean <strong>genero</strong>ko desberdintasun txikiak<br />
egongo zirela planteatzen zen. T-testak burutu ziren hau konprobatzeko, <strong>eta</strong> lehenengo<br />
ikerk<strong>eta</strong>n ez zen desberdintasun estatistikoki esanguratsurik aurkitu. Emakumezkoak<br />
(M=28,24; SD = 5,24) gizonezkoak (M = 27,14; SD = 5,56) baino batez besteko<br />
altuagoak zituzten mendekotasun instrumentalerako [t(251) = 1,62; ns]. Mendekotasun<br />
emozionalaren kasuan desberdintasun handiagoa izan zen (t(259) = 1,54, ns), non<br />
emakumezkoen batez bestekoak (M = 41,22; SD = 7,95) gizonezkoenak (M = 39,68;
Atal enpirikoa: Emaitzak 201<br />
SD=8,17) baino handiagoak ziren oraindik, baina ez ziren estatistikoki esanguratsuak<br />
ere.<br />
Aurretik adierazi den bezala, lehenengo ikerk<strong>eta</strong>rako emaitzak bi un<strong>eta</strong>ko datuen<br />
batez bestekoak kalkulatuz lortu ziren, <strong>eta</strong> hala aurkezten dira atal hon<strong>eta</strong>n zehar. Hala<br />
ere, esan behar da mendekotasun emozionalean bi une<strong>eta</strong>ko datuak agertzea<br />
interesgarria da diferentzia txiki bat aurkitu zelako. Lehenengo unean analisi<strong>eta</strong>n<br />
islaturiko desberdintasuna estatistikoki esanguratsua zen bitartean [t(393) = 2,82; p <<br />
0,01; M=44,79; SD = 8,19 emakumezkoentzat, <strong>eta</strong> M = 42,37; SD = 8,65<br />
gizonezkoentzat], bigarren unean, non testak bi aldiz bete zituzten partehartzaileen<br />
datuak bildu ziren, desberdintasuna ez zen estatistikoki esanguratsua [t(259) = 0,61, ns;<br />
M = 44,06; SD =8,63 emakumezkoentzat, <strong>eta</strong> M = 43,33; SD = 9,10 gizonezkoentzat].<br />
Testak birritan bete zituzten horien artean zeuden desberdintasun indibidualak albo<br />
batera utziz, desberdintasunaren magnitudea funtsezkoa da datu hauek ulertzeko.<br />
Lehenengo uneko datuekin indarraren analisia egin zenean, test indartsu baterako [1-<br />
β(385) = 0,8; α = 0,05 denean] efektuaren tamaina txikia zela (d = 0,28) konprobatu<br />
zen. Beraz, bi uneren artean egonkortasun nahikoa zegoen arren (r = 0,78; p < 0,001),<br />
esangura estatistikoan aldak<strong>eta</strong> egon zen efektuaren tamaina txikiarengatik. Lagina<br />
hilkortasun esperimentalarengatik txikitzean, estatistikoki esanguratsuak ziren<br />
desberdintasunak ez ziren antzeman.<br />
Horrela, orain arte ikertzaileen arteko eztabaidak iraun du batzuek<br />
desberdintasunak topatzen baitzituzten beste batzuek aurkitzen ez zituzten bitartean.<br />
Modu berean, geuk ere bigarren ikerk<strong>eta</strong>n lehenengoan marrazten ziren<br />
desberdintasunak argiago ikusi genituen, handiagoa <strong>eta</strong> homogeneoagoa zen lagin
202 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
batean. Kasu hon<strong>eta</strong>n, emakumezkoen <strong>eta</strong> gizonezkoen arteko batez bestekoen<br />
diferentzia handiagoa zen mendekotasun mota bi<strong>eta</strong>rako. Mendekotasun<br />
instrumentalean emakumezkoek (M=28,23; SD = 5,52) gizonezkoek (M = 26,22; SD =<br />
5,08) baino puntuazio altuagoa lortu zuten [t(596) = 4,63, p < 0,001]; baina<br />
nabarmenagoa izan zen diferentzia mendekotasun emozionalerako [t(596) = 4,74; p <<br />
0,001], emakumezkoen batez bestekoak (M = 41,80; SD = 8,45) ere gizonezkoenak (M<br />
= 38,76; SD = 7,18) baino altuagoak agertuz. Soilik ikasleez osaturiko lagin hon<strong>eta</strong>n<br />
desberdintasun hau aurkitu <strong>eta</strong> gero, lehenengo ikerk<strong>eta</strong>ra itzuli ginen ikusteko<br />
lehenengo ikerk<strong>eta</strong>ren ikasleen datuekin konparatzeko emaitza hauek. Hemendik ikusi<br />
zen ikasleen talderako emaitzak ez zirela estatistikoki desberdinak, <strong>eta</strong> ikasleak ez ziren<br />
partehartzaileen datuen oso antzeko emaitzak lortzen zirela lehenengo ikerk<strong>eta</strong>n bi talde<br />
hauek banatzen zirenean.<br />
Bigarren ikerk<strong>eta</strong>n <strong>genero</strong>ko desberdintasunak antzeman izanak hurrengo<br />
hipotesira garamatza. Badirudi, <strong>genero</strong>ko desberdintasunak berez oso handiak ez direla<br />
<strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola izan liteke mendekotasuneko diferentzian mediatzen dagoen aldagaia.<br />
Bigarren hipotesian planteatzen zen mendekotasun mota biak<br />
maskulinotasunarekin <strong>eta</strong> femeninotasunarekin loturik azaltzen zirela, <strong>eta</strong> hein<br />
handi batean erlazio hon<strong>eta</strong>n oinarrituko liratekeela mendekotasun mota bi<strong>eta</strong>ko<br />
<strong>genero</strong>ko desberdintasunak, hauek jazotzen direnean. Hipotesi hau bigarren<br />
ikerk<strong>eta</strong>n konprobatu zen.<br />
Hipotesiaren lehenengo zatia probatzeko, Pearsonen korrelazioak kalkulatu ziren<br />
bigarren ikerk<strong>eta</strong>n. Mendekotasun emozionalak maskulinotasunarekiko korrelazio
Atal enpirikoa: Emaitzak 203<br />
negatiboa azaldu zuen (r = -0,16; p < 0,05). Espero zen bezala, femeninotasunarekiko<br />
korrelazio positibo moderatua agertu zuen mendekotasun emozionalak (r = 0,33;<br />
p
204 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Mendekotasuna <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rola loturik azaltzen zirela jabeturik, zentzuzkoa zen<br />
hipotesiaren bigarren zatia planteatzea, alegia, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong> mendekotasunean jazotzen<br />
ziren <strong>genero</strong>ko desberdintasunen artekaria izan zitekeela. Hau konprobatzeko,<br />
kobariantzaren analisiak burutu ziren, non <strong>genero</strong>aren efektua mendekotasun<br />
instrumentalean <strong>eta</strong> mendekotasun emozionalean ebaluatu zen maskulinotasun <strong>eta</strong><br />
femeninotasuna kobariante gisa sartuz. Puntuazio zuzenen ordez, mendekotasun<br />
instrumentalaren <strong>eta</strong> emozionalaren erro karratuak erabili ziren analisi hartarako<br />
bariantzaren homogeneotasunaren baldintza betetzeko; horrela bariantzaren errore<br />
berdina talde desberdin<strong>eta</strong>n ekidin genuen aldagai hai<strong>eta</strong>rako.<br />
Generoa aldagai aurresaletzat gisa, maskulinotasuna <strong>eta</strong> femeninotasuna<br />
kobariante gisa, <strong>eta</strong> mendekotasun instrumentala aldagai irizpidetzat zituen ANCOVAn,<br />
aurretik oso esanguratsu azaltzen zen <strong>genero</strong>aren efektua dagoeneko ez zen estatistikoki<br />
adierazgarria azaldu [F(1, 597) = 3,29; p = 0,07]. Maskulinotasuna kobariantearen<br />
efektua oso indartsu agertu zen [F(1, 597) = 225,99; p < 0,001]. Femeninotasunaren<br />
efektua, aldiz, ez zen oso esanguratsua [F(1, 597) = 3,78; p = 0,052]. Hortaz,<br />
<strong>genero</strong>aren efektua mendekotasun instrumentalean maskulinotasun psikologikoak oso<br />
mediatua azaldu zen. Bestalde, femeninotasunak ez zen agertu mendekotasun<br />
instrumentalaren bariantza azaltzen zuen faktore garrantzitsu gisa.<br />
Mendekotasun emozionalaren kasuan, analisi berdinak burutu ziren <strong>genero</strong><br />
rolaren efektua aztertzeko <strong>genero</strong>ko desberdintasun<strong>eta</strong>n. Generoa aldagai aurresaletzat<br />
gisa, maskulinotasuna <strong>eta</strong> femeninotasuna kobariante gisa, <strong>eta</strong> mendekotasun<br />
emozionala aldagai irizpidetzat zituen ANCOVAn, aurretik oso esanguratsu azaltzen
Atal enpirikoa: Emaitzak 205<br />
zen <strong>genero</strong>aren efektuak berriro ere bere esangura estatistikoa galdu zuen kobarianteak<br />
sartu ondoren [F(1, 597) = 1,71; p = 0,19]. Bai maskulinotasuna [F(1, 597) = 3,99; p <<br />
0,05] bai femeninotasuna [F(1, 597) = 51,99; p < 0,001] kobarianteen efektuak<br />
estatistikoki esanguratsu azaldu ziren. Beraz, esan daiteke <strong>genero</strong>a bera ez dela<br />
mendekotasun emozionalaren determinantea, baizik <strong>eta</strong> maskulinotasun <strong>eta</strong><br />
femeninotasun psikologikoek mediatua azaltzen dela, hauek mendekotasun<br />
emozionalaren aurresale garrantzizkoak izanik.<br />
Hirugarren hipotesian mendekotasunaren <strong>eta</strong> atxikimenduaren arteko<br />
lotura planteatzen zen. Hon<strong>eta</strong>rako Pearsonen korrelazioak kalkulatu ziren. Hipotesi<br />
3a-n aurreikusten genuen bezala, mendekotasun emozionalak hersturarekin korrelazio<br />
positibo indartsua azaldu zuen (r = 0,68; p < 0,001) baina ez zuen erlaziorik azaldu<br />
ekidipenarekin (r = -0,10; ns). Mendekotasun instrumentalari dagokionez, Hipotesi 3b-n<br />
hersturarekin <strong>eta</strong> ekidipenarekin erlazionaturik agertuko zela planteatu genuen. Datuek<br />
iragarpen hau konfirmatu zuten, ekidipenerako korrelazioa txikia izan zen arren (r =<br />
0,13; p < 0,05). Mendekotasun instrumentalaren <strong>eta</strong> hersturaren arteko korrelazioa,<br />
aldiz, nahikoa handia izan zen (r = 0,52; p < 0,01).<br />
Aipatu korrelazio hauek aldagai psikologikoekin lotzen diren faktore sozio-<br />
demografikoei zor ez zitzaiela demostratzeko, analisiak birkalkulatu ziren ikask<strong>eta</strong>-<br />
maila <strong>eta</strong> bikote-egoera partzializatuz. Emaitzak ondorengoak izan ziren: r = 0,65; p <<br />
0,001, mendekotasun emozional <strong>eta</strong> hersturarako; r = 0,48; p < 0,001, mendekotasun<br />
instrumental <strong>eta</strong> hersturarako; r = 0,11; p < 0,09, mendekotasun instrumental <strong>eta</strong><br />
ekidipenerako. Tamainan aldak<strong>eta</strong> txikiak behatu ziren arren, korrelazioak nahikoa
206 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
antzekoak izan ziren ikask<strong>eta</strong>-maila <strong>eta</strong> bikote-egoera aldagaiak partzializatuta zein<br />
partzializatu gabe.<br />
Bestetik, Hipotesi 3a <strong>eta</strong> Hipotesi 3b-ren emaitza hauek bigarren ikerk<strong>eta</strong>n<br />
lorturiko datuekin konfirmatu <strong>eta</strong> osatu ziren. Pearsonen korrelazioak kalkulatzean<br />
berriro lortu ziren hipotesian marrazturiko loturak. Mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong><br />
hersturaren arteko korrelazio oso altua ikusi zen (r = 0,67; p < 0,001). Era berean,<br />
lehenengo ikerk<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> guk espero genuen bezala, mendekotasun instrumentala<br />
hersturarekin (r = 0,40; p < 0,001) <strong>eta</strong> ekidipenarekin (r = 0,25; p < 0,001) zegoen<br />
erlazionaturik. Gauzak horrela, hipotesiak konfirmatu ziren, <strong>eta</strong> lehenengo ikerk<strong>eta</strong>ren<br />
emaitzak beste lagin mota batekin osatu ziren.<br />
Bigarren ikerk<strong>eta</strong> hon<strong>eta</strong>n mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong> instrumentalaren<br />
atxikimendu-ereduekiko loturak ere aztertu ziren. Emaitzak Taula 10ean erakusten dira.<br />
Mendekotasun emozionalak atxikimendu-eredu kezkatiarekin agertu zuen bere loturarik<br />
handiena (r = 0,40; p < 0,001), baina eredu beldurtiarekin (r = 0,22; p < 0,001) ere<br />
lotura agertzen zen, <strong>eta</strong> negatiboki koerlazionatuta eredu erefusatzailearekin (r = -,22; p<br />
< 0,001) <strong>eta</strong> eredu seguruarekin (r = -0,14; p < 0,001). Korrelazio positiborik handiena<br />
atxikimendu-eredu kezkatiarekin zenez <strong>eta</strong> korrelazio negatibo handiena atxikimendu-<br />
eredu errefusatzailearekin zenez, emaitza hau<strong>eta</strong>n islatzen da mendekotasun emozionala<br />
nahikoa loturik azaltzen dela Bartholomewen tipologiaren ekiditzailetik-kezkatira doan<br />
diagonalarekin.
Atal enpirikoa: Emaitzak 207<br />
Taula 10<br />
Mendekotasuna Aldagaien <strong>eta</strong> <strong>Atxikimendu</strong>-Ereduen Puntuazioen arteko Korrelazioak<br />
Helburu aldagaiak<br />
1. Mendekotasun emozionala<br />
2. Mendekotasun instrumentala<br />
3. Segurua<br />
4. Errefusatzailea<br />
5. Kezkatia<br />
6. Beldurtia<br />
*** p < .001, bi ald<strong>eta</strong>ko testak.<br />
1<br />
—<br />
.46***<br />
-.14***<br />
-.22***<br />
.40***<br />
.22***<br />
2<br />
—<br />
-.29***<br />
-.07<br />
.27***<br />
.34***<br />
3<br />
—<br />
.11***<br />
-.16***<br />
-.25***<br />
4<br />
—<br />
-.12***<br />
.22***<br />
5<br />
—<br />
.26***<br />
Mendekotasun instrumentalak atxikimendu-eredu beldurtiarekin agertu zuen<br />
bere loturarik handiena (r = -0,34; p < 0,001), <strong>eta</strong> eredu kezkatiarekin ere loturik<br />
agertzen zen (r = 0,27; p < 0,001). Eredu seguruarekin (r = -0,29; p < 0,001) negatiboki<br />
koerlazionatuta azaldu zen. Hortaz, lehenengo ikerk<strong>eta</strong>ren emaitz<strong>eta</strong>n antzeman zen<br />
bezala, mendekotasun instrumentalak erlazio handien atxikimendu-eredu beldurtiarekin<br />
izan zuen.<br />
Datu hauek atxikimenduaren dimentsioen <strong>eta</strong> lau atxikimendu-eredu<strong>eta</strong>ko<br />
tipologiaren arteko konparak<strong>eta</strong>rekin osatu ziren nolabait. Lerro erregresioaren<br />
analisi<strong>eta</strong>n aztertu ziren dimentsio <strong>eta</strong> ereduen arteko loturak. Bartholomewen (1990)<br />
ereduaren arabera, herstura <strong>eta</strong> ekidipena dimentsioek marrazten duten lau<br />
6<br />
—
208 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
koadrante<strong>eta</strong>ko espazioan, atxikimendu-eredu bakoitzak lauki bat osatu beharko luke.<br />
Adibidez, eredu errefusatzailea negatiboki koerlazionatuta egon beharko litzateke<br />
herstura dimentsioarekin, <strong>eta</strong> positiboki koerlazionatuta ekidipena dimentsioarekin. Izan<br />
ere, erregresioaren analisian ikusi zen atxikimendu-eredu errefusatzailearen puntuazioak<br />
bi dimentsioen konbinak<strong>eta</strong>tik aurresan zitezkeela [R 2 = 0,17; F(2, 599) = 59,87; p <<br />
0,001], <strong>eta</strong> elementu biren b<strong>eta</strong> koefizienteak nahikoa altuak izan ziren (ekidipenerako β<br />
= 0,31, <strong>eta</strong> hersturarako β = -0,26, biak p < 0,001) <strong>eta</strong> espero zen norabidean. Eredu<br />
seguru <strong>eta</strong> beldurtien emaitzak ere Bartholomewen ereduarekin bat etorri ziren, test<br />
guztiak estatistikoki esanguratsuak izan zirela. Soilik atxikimendu kezkatiaren kasuan<br />
ereduarekiko diferentzia bat jazo zen: Hersturarako b<strong>eta</strong> koefizientea positiboa <strong>eta</strong> oso<br />
esanguratsua izan zen arren (β = 0,40; p < 0,001), ekidipenerako b<strong>eta</strong> koefizientea (-<br />
0,04) negatiboa izan zen, espero bezala, baina oso txikia <strong>eta</strong> ez esanguratsuki. Hala <strong>eta</strong><br />
guztiz ere, aurreikusitako zortzi koefiziente<strong>eta</strong>tik zazpi azaldu ziren espero zen bezala.<br />
Beraz, oro har emaitza hauek Bartholomewen eredua konfirmatu zuten.<br />
Azkena zen laugarren hipotesian planteatzen zen mendekotasun mota<br />
bakoitza atxikimenduaren <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren konbinak<strong>eta</strong> diferentzial batetik<br />
erator zitekeela. Hau ikusteko, lerro erregresioaren analisiak burutu ziren<br />
mendekotasun emozionalerako <strong>eta</strong> mendekotasun instrumentalerako.<br />
Mendekotasun emozionalaren erregresio analisiak, non atxikimenduaren<br />
dimentsioak <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong> sartu ziren lerroan, honako ekuazioa sortu zuen: R 2 =<br />
0,44; F(4, 593) = 114,61; p < 0,001. Hersturarako (0,59; p < 0,001) <strong>eta</strong><br />
femeninotasunerako (0,17; p < 0,001) b<strong>eta</strong> koefizienteak estatistikoki esanguratsuak
Atal enpirikoa: Emaitzak 209<br />
izan ziren, <strong>eta</strong> ekidipenerako (0,02) <strong>eta</strong> maskulinotasunerako (-0,04) koefizienteak ez<br />
ziren esanguratsuak izan.<br />
Mendekotasun instrumentalari dagokiola, erregresio analisiak, non<br />
atxikimenduaren dimentsioak <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong> sartu ziren lerroan, honako ekuazioa<br />
sortu zuen: R 2 = 0,45; F(4, 593) = 119,41; p < 0,001. Maskulinotasunerako (-0,48; p <<br />
0,001), hersturarako (0,32; p < 0,001), <strong>eta</strong> ekidipenerako (0,22; p < 0,001) b<strong>eta</strong><br />
koefizienteak estatistikoki esanguratsuak izan ziren, baina femeninotasunerako (0,03)<br />
koefizientea ez ziren esanguratsuak izan.<br />
Laburbilduz, laugarren hipotesian seinalatzen zen bezala, mendekotasun<br />
emozionala <strong>eta</strong> mendekotasun instrumentala <strong>genero</strong> roleko aldagaiek (<strong>genero</strong>ko<br />
efektuaren artekariak direnek) <strong>eta</strong> atxikimenduzko aldagaiek azalduak dira neurri<br />
batean. Mendekotasun mota biak aldagai aurresaleen patroi<strong>eta</strong>n erakusten dute<br />
diferentzia.
3. ATALA: ONDORIOAK<br />
ETA EZTABAIDA
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 213<br />
Ikerk<strong>eta</strong> honen helburua <strong>pertsonarteko</strong> mendekotasun ez-osasuntsuaren<br />
dinamiken ezagupenean sakontzea zen, bere korrelato batzuen azterk<strong>eta</strong>ren bitartez. Bi<br />
iturri nagusi kontutan hartu ziren eginkizun hon<strong>eta</strong>rako: bata, <strong>pertsonarteko</strong> harremanen<br />
ikask<strong>eta</strong>rako ezinbesteko mugarria den atxikimenduaren teoria; bestea, gizabanakoen<br />
nortasunean <strong>eta</strong> jokaeran eragiten duen sozializazioa, <strong>genero</strong>-rolaren<br />
kontzeptualizazioan adierazita. Ikerk<strong>eta</strong> bi egin ziren: lehenengoaren helburuak lagin<br />
heterogeneo batean (adin, lan-egoera, maila kultural <strong>eta</strong> sozio-ekonomiko<br />
desberdin<strong>eta</strong>ko partehartzaileez osatua) <strong>genero</strong>ko desberdintasunak antzematea, <strong>eta</strong><br />
gaztelerazko adaptazioen tresnen ezaugarri psikometrikoen egokitasuna aztertzea izan<br />
ziren. Hipotesien kontrasterako bai lehenengoaren bai bigarren ikerk<strong>eta</strong>ren datu<strong>eta</strong>tik<br />
abiatu ginen. Konkretuki, gure ikerk<strong>eta</strong>n honako azterk<strong>eta</strong>k egin ziren nagusiki:<br />
mendekotasunean dauden <strong>genero</strong>ko desberdintasunak (baita atxikimenduan ere) <strong>genero</strong><br />
rolaren aldagaien eragina aztertuz, atxikimendua <strong>eta</strong> mendekotasunaren artean dagoen<br />
lotura behatu, <strong>eta</strong> mendekotasun mota bakoitzaren analisia atxikimendua <strong>eta</strong> <strong>genero</strong><br />
rolaren aldagaien funtzioen arabera.<br />
Orokorrean, egindako analisien emaitzek planteatutako hipotesiak baieztatu<br />
zituzten. Genero <strong>rolak</strong> <strong>genero</strong>ko desberdintasunen sorburua zela ikusi zen, <strong>eta</strong><br />
atxikimenduaren dimentsioak, <strong>genero</strong> rolaren aldagaiekin batera, mendekotasunaren<br />
korrelato garrantzizkoak zirela argi <strong>eta</strong> garbi agertu zen. Honez gain, erabilitako tresnen<br />
analisiak ezaugarri psikometrikoak egokiak zituztela demostratu zuen.<br />
Atal hon<strong>eta</strong>n emaitzen eztabaida egingo da hipotesi<strong>eta</strong>tik abiatuz, <strong>eta</strong> beste<br />
ikerk<strong>eta</strong> batzuen datuekin erkatuz. Lehenengo <strong>eta</strong> behin, mendekotasunean <strong>eta</strong><br />
atxikimenduan dauden <strong>genero</strong>ko desberdintasunak <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren aldagaiek hon<strong>eta</strong>n
214 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
jokatu zuten paperaz hitz egingo dugu. Ondoren, mendekotasun mota desberdinen <strong>eta</strong><br />
atxikimenduaren arteko erlazioa deskribatuko da. Honen ostean, komentatuko da<br />
atxikimenduaren <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren garrantzia mendekotasunaren ulermenerako.<br />
Azkenik, ikerk<strong>eta</strong> honen mugak, klinikarako dituen inplikazioak <strong>eta</strong> etorkizuneko<br />
ikerketei begira zenbait gomendio aipatuko dira kapituluaren bukaeran.
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 215<br />
3.1. MENDEKOTASUNA ETA GENEROKO vs. GENERO<br />
ROLEKO DESBERDINTASUNAK<br />
Gure ikerk<strong>eta</strong>ren xede nagusi bat zen argitzea zein puntutaraino<br />
mendekotasunean <strong>genero</strong>ko desberdintasunak gertatzen diren, literaturan askotan aipatu<br />
den bezala, edo gizonezkoen <strong>eta</strong> emakumezkoen artean antzematen den aldeak <strong>genero</strong><br />
rolaren efektua duen bere atzetik (Hipotesi 1 <strong>eta</strong> Hipotesi 2). Mendekotasunaren<br />
neurk<strong>eta</strong> dimentsio emozionala <strong>eta</strong> instrumentala independenteki kontutan hartuak egin<br />
zen. Lehenengo ikerk<strong>eta</strong>ren lagina nahikoa heterogeneoa zen, <strong>genero</strong> bi<strong>eta</strong>ko adin, lan-<br />
egoera, maila kulturala <strong>eta</strong> maila sozio-ekonomiko desberdinak zituzten partehartzaileak<br />
zeudela. Hala ere, aldagai hauek ez zuten inolako erlaziorik agertu mendekotasun<br />
emozionalaren zein instrumentalaren puntuazioen aldak<strong>eta</strong>rekin. Mendekotasun<br />
patologikorako joera ez da handiagoa aipatu taldeak kontutan hartuz, <strong>eta</strong> soilik <strong>genero</strong>ak<br />
markatzen du diferentzia mendekotasunean.<br />
Gure lagin<strong>eta</strong>n ikusiriko puntuazio<strong>eta</strong>n alde txikia antzematen da,<br />
emakumezkoek mendekotasun emozionala handiagoa azalduz ikerk<strong>eta</strong> bi<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong><br />
mendekotasun instrumental handiagoa estatistikoki esanguratsua azalduz soilik bigarren<br />
ikerk<strong>eta</strong>n (Hipotesi 1). Azpimarratu behar da, ordea, desberdintasunak estatistikoki<br />
adierazgarriak diren arren, beren magnitudeari eman behar zaiola arr<strong>eta</strong> berezia,<br />
efektuaren tamaina oso txikia baita indar handiko proba batean. Izan ere, lehenengo<br />
ikerk<strong>eta</strong>ren bigarren aldian ez zen <strong>genero</strong>ko desberdintasunik antzeman mendekotasun<br />
emozionalean, test-retest korrelazio altua lorturik ere. Fenomeno honek laginaren<br />
tamainan du bere azalpena. Esan bezala, efektuaren tamaina txikia zen, <strong>eta</strong> hilkortasun<br />
esperimentalagatik laginaren kopurua gutxitu zenean, ez zen desberdintasun estatistiko<br />
adierazgarririk sumatu. Oro har, mendekotasun mota bi<strong>eta</strong>n dagoen desberdintasun
216 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
aldea txikia da, <strong>eta</strong> hau azalpen bat izan daiteke ulertzeko zergatik autore batzuek<br />
<strong>genero</strong>ko desberdintasuna hauteman duten <strong>eta</strong> beste batzuek ez duten aurkitu.<br />
Konstruktu hauen azpian hain desberdintasun txikia egonik, ez da harritzekoa<br />
neurk<strong>eta</strong>rako bide (galde-sorta desberdinak, elkarrizk<strong>eta</strong>k) <strong>eta</strong> lagin diferenteak<br />
(klinikoak <strong>eta</strong> ez-klinikoak) erabiltzen direnean edo baldintza esperimentalak aldatzen<br />
direnean, <strong>genero</strong>ko desberdintasunik ez detektatzea. Nolabait, hau litzateke Ross <strong>eta</strong><br />
laguntzaileek (1997) aipatzen zuten balizko kontzeptualizazioen edo ebaluak<strong>eta</strong>-tresnen<br />
akats metodologikoa. Elkarrizk<strong>eta</strong>k erabiliz kasu batzu<strong>eta</strong>n ebaluatzaileak <strong>genero</strong>ko<br />
soslaiak eragiten duen arren, beste kasu batzu<strong>eta</strong>n badago <strong>genero</strong>ko desberdintasun<br />
objektiborik. Aldi berean, gure emaitzak kongruenteak dira Bornsteinek egindako<br />
ikerk<strong>eta</strong>rekin (1996b), hala nola Millonen (1982, 1987, 1994) aurkikuntzekin. Autore<br />
honek eratutako tresnan konbertsio-taula diferenteak erabili zituen <strong>genero</strong>ko<br />
desberdintasuna detektatu baitzuen.<br />
Generoko desberdintasun hauek, ordea, <strong>genero</strong> rolaren aldagaien efektuarengatik<br />
azaldu zitezkeenez, azken aldagai hauen analisia egin zen. Zenbait autorek ikusi <strong>eta</strong><br />
seinalatu zuten bezala (Bornstein, Bowers, <strong>eta</strong> Bonner, 1996; Lenney, 1991; Shaver,<br />
Papalia, et al., 1996; Spence <strong>eta</strong> Helmreich, 1978; Vergara <strong>eta</strong> Páez, 1993), gure<br />
laginean ere gizonezkoak <strong>eta</strong> emakumezkoak nabarmenago maskulinoagoak <strong>eta</strong><br />
femeninoagoak ziren, hurrenez hurren. Sozialki <strong>genero</strong> bakoitzari egokitzen zaizkion<br />
ezaugarri psikologikoak <strong>genero</strong>aren banak<strong>eta</strong>ren arabera bultzatuak dira<br />
gizabanakoengan. Hortaz, pentsatu zitekeen mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong><br />
instrumentalaren oinarrian <strong>genero</strong> rolaren aldagaiak egon zitezkeela <strong>genero</strong>aren ordez,<br />
gure ikerk<strong>eta</strong>ren emaitzek baieztatu zuten bezala.
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 217<br />
Lehenik, aipatu behar da mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong> femeninotasunaren<br />
arteko korrelazio positiboa aurkitu zela gure laginean, <strong>eta</strong> maskulinotasunarekiko<br />
korrelazio negatibo moderatua ere ikusi zela mendekotasun emozionalarekin erlazioan.<br />
Emaitza hauek beste ikerketek hasitako lerroarekin bateragarriak dira. Esate baterako,<br />
Henderson <strong>eta</strong> Cunninghamek (1993) emakumeez osaturiko laginean, mendekotasun<br />
emozionala maskulinotasunarekin negatiboki lotua <strong>eta</strong>, femeninotasunarekin positiboki<br />
lotua zegoela aurkitu zuten. Bi <strong>genero</strong><strong>eta</strong>ko partehartzaileez osatutako laginean ere<br />
antzeko emaitzak lortu zituzten Bornstein, Bowers, <strong>eta</strong> Bonnerrek (1996). Ikerk<strong>eta</strong><br />
horr<strong>eta</strong>n autoreek mendekotasun emozionalak maskulinotasunarekin korrelazio<br />
negatiboa ikusi zuten, <strong>eta</strong> femeninotasunarekin positiboa soilik gizonen kasuan.<br />
Gure ikerk<strong>eta</strong>rekiko diferentziaren azalpena autore horiek erabilitako laginaren<br />
nolakotasunean koka daiteke. Bornstein, Bowers, <strong>eta</strong> Bonnerrek (1996) lagin<br />
“femeninoa” oso homogeneoa erabili zuten –Psikologiako ikasleak–, <strong>eta</strong> baliteke<br />
femeninotasunaren aldaera gutxiago izatea lagin horrek, <strong>eta</strong> ondorioz, zailagoa zen<br />
edozein korrelazio antzematea.<br />
Edozein kasutan, ANCOVA <strong>eta</strong> erregresioaren analisiak egin ostean, ondorio<br />
garrantzitsuena izan zen maskulinotasuna ez zela garrantzizkoa mendekotasunaren<br />
emozionalarekiko erlazioan behin femeninotasuna ekuazioan sartzen zela, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>ak<br />
ez zuela mendekotasun emozionalaren ezta mendekotasun instrumentalaren<br />
aldakortasuna azaltzen <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong> presente zeudenean.
218 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Mendekotasun emozionala ezaugarri femeninoarekin lotura indartsua azaltzeak<br />
neurri batean sozializazioak sorturiko nahastea izan daitekeeneko teoria bultzatzeko<br />
datuak eskaintzen ditu. Esan liteke emakumeak beren emozioen gatibu izateko heziak<br />
direla. Emakumezko estereotipoen barnean sartzen den ezaugarria, tradizionalki<br />
bultzatu dena, emozioak modu bizian azaltzea izan da. Aldi berean, tradizionalki<br />
emakumearen papera gizartean zati handi batean ulertu izan da gizon baten funtzioan,<br />
hau maitatzeko <strong>eta</strong> zaintzeko.<br />
Badirudi gizonek ere mendekotasun emozionala pairatzen dutela, baina ez da<br />
hainbeste antzematen bi arrazoirengatik. Batetik, gizonengan gehiegizko emozionalitate<br />
hau ez da horrenbeste bultzatzen maskulinotasunaren irudi estereotipikoan sartzen ez<br />
delako. Bestetik, gizonak emozionalki mendekoak izanik ere, irakaspen argia jasotzen<br />
dute hau ez kanporatzeko. Gauzak horrela, zailagoa izaten da mendekotasun emozionala<br />
detektatzea gizonengan galde-sortak erabiltzen direnean, autoaurkezpenaren soslaia<br />
sartzen baita. Bornstein, Bowers, <strong>eta</strong> Bonnerrek (1996) ikusi zuten neurri proiektiboak<br />
erabiltzen zirenean, gizonen mendekotasun beharrak agertzen zirela, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> edo<br />
<strong>genero</strong> rolaren araberako desberdintasunik ez zuten antzeman. Nolabait, <strong>pertsonarteko</strong><br />
harreman<strong>eta</strong>n gugandik espero den bezala jokatzen dugu neurri bateraino, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong><br />
rolaren araberako igurikapenak daude presente gure emozionalitatearen agerpenean.<br />
Mendekotasun instrumentalari dagokiola, gure laginean lorturiko emaitzek<br />
argitzen dute <strong>genero</strong> rolarekiko erlazioa. Maskulinotasun baxua azaldu zuten<br />
partehartzaileek mendekotasun instrumental altua agertu zuten. Alderantziz gertatu zen<br />
femeninotasunarekin, mendekotasun instrumentalarekiko korrelazio positibo moderatua<br />
azaldu baitzen. Nolanahi ere, gero ikusi zen femeninotasunarekiko erlazioa desagertzen
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 219<br />
zela ANCOVA burutu zenean. Gure ikerk<strong>eta</strong>ren emaitzak Bornstein, Bowers, <strong>eta</strong><br />
Bonnerren (1996) aurkikuntzekin bat datoz. Autore hauek erabilitako laginean<br />
mendekotasun instrumentalak korrelazio negatiboa zuela maskulinotasunarekin baina ez<br />
zuela inolako erlaziorik femeninotasunarekin. Honez gain, azpimarratu behar da gure<br />
ikerk<strong>eta</strong>ren ekarpen gehigarri bat dela <strong>genero</strong>ak hemen inolako garrantzirik ez izatea.<br />
ANCOVAn <strong>genero</strong>-rolaren aldagaiak kobariante gisa sartzean, <strong>genero</strong>ak ez zuen<br />
inolako efekturik mendekotasun instrumentalean.<br />
Honen harira pentsatu daiteke nolabait sozializazioa mendekotasun<br />
instrumentalaren atzean dagoela. Irudi prototipo maskulinoan independentziarako <strong>eta</strong><br />
autosufizientziarako joerak bultzatzen dira. Hauek ez dira, aldiz, bultzatzen neurri<br />
berean emakumeengan. Zilegi ikusten da emakumeengan iritzi sendoak ez izatea,<br />
aholkuak eskatzea, <strong>eta</strong> ekimenik ez izatea edozer aurrera eramateko. Ezaugarri hauek<br />
sozialki ez bultzatzean, emakumeei bereziki zuzendutako irakaspen sozial ikusezin<br />
hauek gutxiagotasuneko egoeran jartzen ditu gizabanakoak. Beren bizitzaren kontrola<br />
izateko, <strong>eta</strong> egunerokotasunak sortu lezakeen balizko estres psikologikoari aurre egiteko<br />
arma gutxiago dituzte. Eta hau ez da soilik mendekotasunarekin islatzen, baizik <strong>eta</strong><br />
berarekin lotuak agertzen diren beste nahaste<strong>eta</strong>n ere kontutan hartu behar da.<br />
Femeninotasunaren <strong>eta</strong> mendekotasun emozionalaren arteko loturek, <strong>eta</strong><br />
maskulinotasunaren gabeziaren <strong>eta</strong> mendekotasun instrumentalaren arteko loturek<br />
daukaten zentzua, testuinguru egokian ulertu behar da. Ez dira parekatu behar<br />
femeninotasuna, edo balore femeninoak, nahastera daramaten egoera batekin, <strong>eta</strong><br />
maskulinotasuna ez da ulertu behar eredu osasungarri gisa. Sozializazioak dakartzan<br />
<strong>genero</strong> rolen araudi inplizituan gizonen zein emakumeen portaera gida eskaintzen da,
220 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
baina ez dago irudi bat bestea baino desiragarriagoa. Egia da, bestalde,<br />
maskulinotasunarekin lotzen diren ezaugarriak gizabanakoaren normaltasuna<br />
deskribatzeko joera egon dela, Kaplanek (1983) seinalatu zuen bezala. Kontu hau<br />
litzateke Ross <strong>eta</strong> laguntzaileek (1997) nabarmendu zutena: ezaugarri femenino ez<br />
moldakorr<strong>eta</strong>rako erabili den atalase baxuagoa nahasteen deskribapenerako, alegia. Aldi<br />
berean, ez da ahaztu behar maskulinotasunarekin lotu litezkeen beste patologia batzuk<br />
egon badaudela (nortasunaren nahaste antisoziala, nortasunaren nahaste obsesibo-<br />
konpultsiboa, jokabide antisoziala), zenbait autorek (Frieze et al., 1978; Widiger <strong>eta</strong><br />
Spitzer, 1991; Widiger et al., 1994; William <strong>eta</strong> Spitzer, 1983) seinalatu zuten bezala.<br />
Azken buruan, patologiaren pista ez da bilatu behar <strong>genero</strong> rol batean zein<br />
bestean, baizik <strong>eta</strong> bien zurruntasunean. Muturr<strong>eta</strong>ra jotzen duten gizabanakoek abilezia<br />
gutxiago dute bizitzako gertaerei aurre egiteko. Bemek (1974) seinalatu zuen<br />
maskulinotasunaren <strong>eta</strong> femeninotasunaren arteko orekan, hots, androginian, kokatzen<br />
zela eredu ideala. Beste autore batzuek ere androginiaren <strong>eta</strong> osasun mentalaren (baita<br />
osasun fisikoko egoera hobea ere) arteko lotura frogatu zuten, besteak beste, autoestimu<br />
altuarekin, bikote harremanaren satisfazioarekin, bakardade sentimendu gutxiagorekin,<br />
<strong>eta</strong> jokabideen malgutasun desiragarriekin (ikusi adibidez, Helgeson, 1994; Ickes, 1993;<br />
Lubinski, Tellegen, <strong>eta</strong> Butcher, 1983; Spence, Helmreich, <strong>eta</strong> Stapp, 1975; Wheeler,<br />
Reis, <strong>eta</strong> Nezlek, 1983).<br />
Mendekotasunaren kasu konkretuari bueltatuz, aipatu beharra dago<br />
femeninotasunaren barnean badirela ezaugarri moldakorrago batzuk. Horrela,<br />
Henderson <strong>eta</strong> Cunninghamek (1993) emakumeen mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong><br />
femeninotasun negatiboko ezaugarrien artean aurkitu zuten lotura oso nabarmena.
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 221<br />
Badirudi femeninotasun faktorearen konplexutasunean barnean ezaugarri batzuek<br />
laguntzen dutela nahastearen alde emozionalaren osak<strong>eta</strong>rako, baina badaude beste<br />
batzuk zentzu hon<strong>eta</strong>n hain kaltegarriak ez direnak.
222 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
3.2. MENDEKOTASUNA ETA ATXIKIMENDUA
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 223<br />
Mendekotasunaren <strong>eta</strong> atxikimenduaren arteko erlazioari dagokiola (Hipotesi 3),<br />
planteaturiko hipotesiak konfirmatu ziren ikerk<strong>eta</strong> bi<strong>eta</strong>rako. Espero genuen bezala,<br />
atxikimenduaren herstura dimentsioaren <strong>eta</strong> mendekotasun mota biren artean korrelazio<br />
positiboa aurkitu genuen (Hipotesi 3a <strong>eta</strong> Hipotesi 3b), mendekotasuna<br />
emozionalarekiko korrelazioa altuagoa zela lagin bi<strong>eta</strong>rako. Mendekotasun<br />
instrumentalaren kasuan, atxikimenduaren ekidipena dimentsioarekin ere aurkitu zen<br />
erlazio positiboa moderatua, gure hipotesiak iradokitzen zuen bezala (Hipotesi 3b).<br />
Mendekotasun instrumentalaren hersturarekiko <strong>eta</strong> ekidipenarekiko erlazioko<br />
emaitzak bateragarriak dira Bartholomew <strong>eta</strong> Larsenek (1992) egindako ikerk<strong>eta</strong> ez<br />
argitaratuan lorturiko datuekin. Autore hauen laginean antzeman zen korrelazio<br />
positiboa mendekotasun instrumentalaren <strong>eta</strong> atxikimendu ekiditzaile beldurtiaren<br />
artean. <strong>Atxikimendu</strong>-eredu hon<strong>eta</strong>n puntuazio altua lortuko luketen gizabanako horiek<br />
puntuazio altuak lortuko lituzkete atxikimenduaren dimentsio bi<strong>eta</strong>n: hersturan <strong>eta</strong><br />
ekidipenean. Beraz, gure ikerketen emaitzak autore horien datuen zuzenbide berdinean<br />
doazela esan daiteke.<br />
Halaber, Bartholomew <strong>eta</strong> Larsenek (1992) mendekotasun emozionala<br />
atxikimendu kezkatiarekin positiboki koerlazionatuta zegoela ikusi zuten. Hau parekatu<br />
daiteke gure ikerketen aurkikuntzekin, non mendekotasun emozionala herstura<br />
dimentsioarekin besterik ez zegoen loturik. Gure datu<strong>eta</strong>tik abiatuz, ekidipena<br />
dimentsioa ez zen garrantzitsua mendekotasun emozionala ulertzeko, <strong>eta</strong> horregatik uste<br />
dugu Bartholomew <strong>eta</strong> Larsenen (1992) estudioan ez zutela mendekotasun<br />
emozionalaren <strong>eta</strong> herstura altuko atxikimendu-eredu beldurtiaren arteko loturarik ikusi.<br />
Euren datuak kategorizatzean, ekiditzaile/beldurtia ereduak duen ekidipenaren
224 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
elementua urruntzen zituen subjektuak mendekotasun emozionalarekiko loturatik.<br />
Ikerk<strong>eta</strong>n dimentsioak aztertu ditugunean, ordea, lotura hauek azalarazi dira.<br />
Lau atxikimendu-ereduen sailkapena erabilita, atxikimenduaren dimentsioekin<br />
<strong>eta</strong> beste ikerket<strong>eta</strong>n lorturiko datuekin bat eginez, antzerako emaitzak lortu ziren.<br />
Bartholomew <strong>eta</strong> Larsenen (1992) mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong> atxikimendu<br />
kezkatiaren arteko erlazioa, <strong>eta</strong> mendekotasun instrumentalaren <strong>eta</strong> atxikimendu<br />
ekiditzaile beldurtiaren arteko korrelazio positiboak errepikatu ziren gure ikerk<strong>eta</strong>n.<br />
Honez gain, Darlingek (1993) bezala, guk ere korrelazio positiboa aurkitu genuen<br />
mendekotasun instrumentalaren <strong>eta</strong> atxikimendu kezkatiaren artean, hala nola korrelazio<br />
negatiboak mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong> atxikimendu ekiditzaile beldurtiaren<br />
artean, <strong>eta</strong> mendekotasun mota biren <strong>eta</strong> atxikimendu seguruaren artean. Autore<br />
honekiko desberdintasun bakarra mendekotasun emozionalaren <strong>eta</strong> atxikimendu<br />
ekiditzaile beldurtiaren arteko erlazioan dago. Darlingek (1993) hemen erlaziorik ikusi<br />
ez bazuen ere, gure ikerk<strong>eta</strong>n korrelazio positiboa azaldu zen. <strong>Atxikimendu</strong> ekiditzaile<br />
beldurtian gradu altua azaltzen duten horiek harreman<strong>eta</strong>n herstura handiko pertsonak<br />
dira, <strong>eta</strong> horregatik mendekotasun handia azaltzen dute mota bi<strong>eta</strong>rako. Alderdi<br />
emozionala ekiditean, gehiago islatzen da mendekotasuna alderdi instrumentalean,<br />
baina honek ez du esan nahi batere mendekotasun emozionalik ez erakustea.<br />
Esan behar da, halaber, mendekotasun instrumentalaren <strong>eta</strong> ekidipenaren arteko<br />
korrelazioa moderatua izan zela, ekiditeko bi patroiak kontutan hartzen direlako<br />
ekidipenaren dimentsioan. Lau atxikimendu-ereduen sailkapena erabilita, ordea,<br />
ekiditzaile/beldurtiarekiko korrelazioa altuagoa zela ikusi genuen, baita ekiditzaile mota<br />
honi besterik ez zaiola zor ere.
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 225<br />
Brennan <strong>eta</strong> Shaverren (1998) ikerk<strong>eta</strong>rekin erkatuz, autore hauen<br />
ondorio<strong>eta</strong>riko bat izan zen subjektu kezkatiek mendekotasunarengatiko nortasunaren<br />
nahastearen diagnostikoa lortzeko probabilitate handiagoa zutela. Esan behar da<br />
ikerk<strong>eta</strong> horr<strong>eta</strong>n mendekotasunaren azpimotak ez zirela aztertu, gure ikerk<strong>eta</strong>rekiko<br />
konparazioa zailtzen duena. Brennan <strong>eta</strong> Shaverrek (1998) analisirako neurri kategoriak<br />
besterik ez zituztenez kontutan hartu, kategoria bakoitzaren aldeak galtzen ziren. Pentsa<br />
daiteke beldurtiek, mendekotasun mota bi<strong>eta</strong>n puntuazio altua lortuz, mendekotasun<br />
orokorraren diagnosi positiboa jasotzeko joera izango zutela. Hon<strong>eta</strong>rako balizko<br />
azalpen bat litzateke nagusiki atxikimendu-eredu kezkatia euren burua definitzeko<br />
aukeratu zutenek, puntuazio altua ere bazutela atxikimendu-eredu beldurtian, baina ez<br />
dago hau jakiterik egindako analisi motarekin.<br />
Aldi berean, Feeney <strong>eta</strong> Nollerrek (1990) bikote harremanak aztertzeko egin<br />
zuten ikerk<strong>eta</strong>n, emaitza konparagarriak agertu ziren. Bikotearekiko mendekotasun<br />
emozionala, Tennoven (1979) limerence kontzeptuarekin definituaz, atxikimendu-eredu<br />
antsiatsu/anbibalentearekin erlazionatuta ikusi zuten autoreek. Horrez gain, herstura<br />
autokontzientearen dimentsioa atxikimendu-eredu ekiditzailearekin erlazioan ere agertu<br />
zen ekiditzaile mota bakarra zuen sailkapena erabili zela. Lau atxikimendu-eredu<br />
erabiliz gero, beldurtia atxikimenduarekiko duen erlazioa ikusiko litzateke seguru asko.<br />
Gure datuek klinikan egindako behak<strong>eta</strong>k konfirmatzen dituzte. Charestek<br />
(1992) mendekotasun emozionalaren azpian pertsona antsiatsu/anbibalenteak ikusten<br />
zituen. Hala ere, berak eginiko deskribapen<strong>eta</strong>n beldurtien irudia ere sartzen dela argi<br />
ikusten da. Argitu behar da garai hartan Bartholomewen (1990) aurkikuntzak oraindik
226 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
ez zeudela oso hedatuta, <strong>eta</strong> horregatik Charest klinikoak Hazan <strong>eta</strong> Shaverren (1987)<br />
hiru atxikimendu-ereduen kontzeptualizaziotik abiatu zen, non ekiditzaile mota bakarra<br />
zegoen oraindik. Funtsean, Charestek zioen euren buruaz irudi positiboa ez zuten<br />
pazienteak zirela mendekotasun emozionala zuten haiek, <strong>eta</strong> galeraren beldur azaltzen<br />
zirela.<br />
Bestetik, Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitzen (1991) atxikimendu-ereduen<br />
kontzeptualizazioaren arabera, deskribaturiko mendekotasunaren ardatzaren balio<br />
konfirmatzen dute gure aurkikuntzek. Euren buruaz irudi negatiboa duten atxikimendu-<br />
ereduak, kezkatiak <strong>eta</strong> beldurtiak alegia, mendekotasuna deituriko ardatzean kokatzen<br />
ziren. Hemen frogatu dugu atxikimendu-eredu horiek badirela mendekotasun altuagoa<br />
aurkezten dutenak. Azken finean, haurren testuinguruan, Bowlbyk (1973) oso mendeko<br />
gisa deskribatu zituen atxikimenduzko harremanean herstura handia azaltzen zituzten<br />
gizabanakoak.<br />
Aurrerapauso bat gehiago emanez, bi dimentsio<strong>eta</strong>ko eredua lau atxikimendu-<br />
prototipoen modeloarekin bat egiten duela ikusi zen gure datu<strong>eta</strong>n. <strong>Atxikimendu</strong>-<br />
ereduen erregresioaren analisiek dimentsio bi azpiko elementu gisa aurkeztu zituzten.<br />
Horrela, oinarri teoriko sendoak dituen eredu kategoriko baten azpian neurk<strong>eta</strong> mailan<br />
emaitza zehatzagoak <strong>eta</strong> atxikimenduaren operatibizazio hobea ekarri duen dimentsioen<br />
bideari ematen dio zilegitasuna.<br />
Mendekotasuna <strong>eta</strong> atxikimenduaren arteko lotura hurbilagotik aztertuz,<br />
erlaziorik adierazgarriena herstura <strong>eta</strong> mendekotasun emozionalaren artean ikusi zen.<br />
Korrelazio altua konstruktuen arteko nolabaiteko teilakaduran oinarritzen dela pentsa
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 227<br />
daiteke. Izan ere, beste autore batzuek ere esan zuten bezala (Hirschfeld et al., 1977;<br />
Livesley et al., 1990), mendekotasun emozionalaren azpian badago atxikimenduzko<br />
osagai garrantzitsu bat. Desberdintasuna legoke testuinguruan (bikote harremanak vs.<br />
beste edozein <strong>pertsonarteko</strong> harreman), pertsonarekiko lotura afektibo berezian<br />
atxikimenduaren kasuan, <strong>eta</strong> atxikimendu-sistemarekin lotzen diren jokabideak beraiek.<br />
Edonola ere, atxikimenduak mendekotasun emozionalarekin duen erlazioa, lehenengoak<br />
bigarrenean duen efektuarengatik azaldu liteke.<br />
Esan daiteke nolabaiteko orokorpen prozesua gertatzen dela atxikimenduzko<br />
dinamik<strong>eta</strong>tik mendekotasunera, baina ez zentzu konduktista klasikoan, baizik <strong>eta</strong><br />
marko kognitibo-afektibo batetik abiaturik. Buru-eredu<strong>eta</strong>n gordetzen diren “script”<br />
kognitiboak <strong>eta</strong> afektiboak egoera desberdin<strong>eta</strong>ra eramaten dira. Badirudi atxikimendu-<br />
irudiarekiko (bikotekidearekiko) harremanean sentitzen den herstura, norberak bere<br />
buruaz duen irudi negatiboan laburbiltzen dela. Norberak pertsona baliotsua denik<br />
pentsatzen ez duenez, besteekiko harremanak herstura handiz bizitzen dituzte.<br />
Pertsonaren atxikimendu-historiak <strong>eta</strong> esperientzia konkretuek harremanaz <strong>eta</strong> bere<br />
buruaz dituen barne-eredu eraginkorren konfigurazioa eratzen dute. Osagai afektibo<br />
intentsuak, hauek dakartzaten kognizioez gain, atxikimenduzko egoer<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong><br />
atxikimendu-irudiarekiko nagusiki azaltzen badira ere, beste <strong>pertsonarteko</strong><br />
harreman<strong>eta</strong>n ere presente daude. Herstura handiko pertsonek buru-eredu horiekin ere<br />
jokatzen dute bestelako harreman<strong>eta</strong>n bizitzako esperientzia guztiak emozionalitate<br />
handiarekin bizitzen baitituzte. Beste pertsonentzat objektiboagoak izan daitezkeen<br />
jarduerak (lanekoak, adibidez), eurek filtro afektibo batetik ikusten dituzte. Zentzu<br />
hon<strong>eta</strong>n, seinalatu daiteke subjektu antsiatsu-anbibalenteek lanaren testuinguruan ere<br />
beren lankideek arbuiatuak izatearen kezkak agertzen dituztela <strong>eta</strong> besteen balorazio
228 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
gutxi sentitzen dutela. Badirudi euren motibazio nagusia besteen mesedea <strong>eta</strong> maitasuna<br />
irabaztea dela lankideen artean (Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1990).<br />
Mendekotasun instrumentala neurri handi batean mendekotasun<br />
emozionalarekin duen erlazioarengatik ulertu daiteke. Mendekotasun mota biak ez dira<br />
guztiz independenteak, gure ikerket<strong>eta</strong>n ikusi den bezala. Mendekotasun<br />
instrumentalean ere atxikimenduzko edukiak daude bertan barne-eredu eraginkorren<br />
bitartez. Instrumentalki mendekoak direnak atxikimenduzko herstura handiko pertsonak<br />
ere badira, baina hemen ekidipena faktore diferentziala da. Azalpena aurkitu daiteke<br />
ekiditeko saiakera horr<strong>eta</strong>n. Berez, zentzu guzti<strong>eta</strong>n mendekoak diren pertsonen aurrean<br />
gaude, baina, nahiago dute besteengana emozionalki ez hurbiltzea arbuioaren beldur<br />
direlako. Horrela, mendekotasuna eremu instrumentalean antzematen da nagusiki.<br />
Jarraitzen dute besteekiko loturan egoten <strong>eta</strong> jokatzen, baina nolabait alderdi afektiboa<br />
erreprimitzen dute <strong>eta</strong> ez dute intimitate handirik erakusten sufritu nahi ez dutelako.
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 229<br />
3.3. MENDEKOTASUNA, ATXIKIMENDUA, ETA GENERO<br />
ROLAREN ARTEKO ERLAZIOA<br />
Lorturiko emaitzei erreparatuz, esan daiteke mendekotasun instrumentala <strong>eta</strong><br />
mendekotasun emozionala erlazionatuta badaude ere, desberdindu behar direla korrelatu<br />
diferenteak baitituzte. Hortaz, beren aldakortasuna azaltzen duten elementuak<br />
desberdinak dira, <strong>eta</strong> patroi diferenteari jarraitzen diote (Hipotesi 4). Hala ere, ez dira<br />
guztiz independenteak euren artean, baizik <strong>eta</strong> mendekotasun patologikoaren azpian<br />
dauden <strong>eta</strong> elkarri eragiten dioten alderdi bi lirateke.<br />
Mendekotasun mota bi hauen artean korrelazio altua ikusten da ikerk<strong>eta</strong> bi<strong>eta</strong>n,<br />
baina atxikimenduzko hersturaren <strong>eta</strong> mendekotasun emozionalaren artean dagoen<br />
erlazioa baino baxuagoa da edozein kasutan. Honez gain, mendekotasun mota<br />
bakoitzaren azalpenerako ekuazio desberdina behar dela antzematen da erregresioaren<br />
analisi<strong>eta</strong>n.<br />
Gure datu hauek bat egiten dute Livesley <strong>eta</strong> laguntzaileen (1990)<br />
aurkikuntzekin. Autore hauek mendekotasunagatiko nortasunaren nahastearen osagai<br />
emozionala <strong>eta</strong> instrumentala ortogonalak zirela baieztatu bazuten ere, beraiek<br />
aurkezturiko datu<strong>eta</strong>n ikusten da korrelazio altua agertzen zela bien artean. Lehen<br />
iradoki dugun bezala, badirudi eskem<strong>eta</strong>n dauden “script” emozionalak jokabide<br />
instrumental<strong>eta</strong>n ere agertzen direla, batez ere alderdi emozionala ekidin nahi denean<br />
arbuioa saihesteko.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>ari dagokiola, baieztatu daiteke herstura <strong>eta</strong> ekidipena dimentsioak<br />
ortogonalak direla. Jatorrizko hizkuntzan eratutako tresnan bezala (Brennan et al.,
230 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
1998), hemengo ikerk<strong>eta</strong> hau<strong>eta</strong>n ere islatu da helduen atxikimenduzko harreman<strong>eta</strong>n<br />
dauden desberdintasun indibidualak, herstura <strong>eta</strong> ekidipena ardatzen arabera ulertu<br />
daitezkeela.<br />
Mendekotasun mota bien ulermenerako erregresio analisiak egin ziren<br />
sozializazioaren <strong>eta</strong> atxikimenduaren eragina aztertuz. Korrelatu mota bi hauek<br />
seinalatu izan dira alderdi teorikotik mendekotasunarekiko erlazioan. Adibidez,<br />
Birtchnellek (1991b) seinalatu zuen Cadburyk (1991) saiatu zela Birtchnellen (1991a)<br />
haurtzaroko esperientzien kausa-efektuzko proposamenak atzera botatzen, gizarte<br />
eraginaren hipotesia kontrajarriz. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, badirudi erro biak daudela<br />
mendekotasunaren sormenaren azpian, bai haurtzaroko esperientziak (atxikimenduan<br />
islatuak) bai <strong>genero</strong> rolaren sozializazioa.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren herstura dimentsioa elementu gakoa da mendekotasun mota<br />
bi<strong>eta</strong>n, baina ekidipena soilik agertzen da mendekotasun instrumentalaren kasuan.<br />
Lehen esan dugun bezala, honen azalpen bat izan daiteke alderdi emozionala saihesten<br />
dutela pertsona ekiditzaile hauek, <strong>eta</strong> horregatik euren mendekotasuna alor<br />
instrumentalean besterik ez da azaltzen. Adierazgarria da <strong>genero</strong> rolaren eragin garbiena<br />
modu diferentean gertatzen dela mendekotasun mota bi<strong>eta</strong>n. Mendekotasun<br />
instrumentala maskulinotasun faltarekin lotzen den bitartean, mendekotasun<br />
emozionalarekiko erlazioan nagusiki femeninotasuna altua islatzen da <strong>genero</strong> rolaren<br />
aldagai<strong>eta</strong>n. Azken finean hau horrela antzematen da instrumentaltasuna ezaugarri<br />
maskulinoa delako, <strong>eta</strong> emozionalitatea ezaugarri femeninoa delako.
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 231<br />
Genero roleko aldagaiak <strong>eta</strong> atxikimendua mendekotasun patologikoaren<br />
agertzen diren korrelatuak izanik ere, diseinu mota honekin ezin da kausalitatea<br />
bermatu. Hala <strong>eta</strong> guztiz ere, pentsa daiteke aipatu hauek mendekotasunaren bidea<br />
marrazten dituzten aldagaiak direla. Gizakiaren garapena kontutan harturik,<br />
atxikimendua <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren araberako identitatea lehenago agertzen dira<br />
ontogenian. Mendekotasun patologikoa helduaroan kokatzen den bitartean,<br />
atxikimenduaren ardatzen azpiko eredu mentalak haurtzaroko lehenengo harremanean<br />
hasten dira eratzen. Buru-eredu eraginkorren jarraikortasuna guztiz zehatza ez bada,<br />
neurk<strong>eta</strong>-tresnen fidagarritasun ezari <strong>eta</strong> gertatzen diren aldaketei egotzi dakieke (ikusi<br />
Feeney, 1999). Edonola ere, gertatzen diren aldak<strong>eta</strong>k atxikimendu insegurutik segurura<br />
jazotzen dira <strong>eta</strong> ez alderantziz, gizakion helburua segurtasunera bideratzen baita<br />
(Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1993). Era berean, <strong>genero</strong> rol<strong>eta</strong>ko zurruntasuna lehenago gertatzen<br />
da, nerabezaroan birplanteatzen direla gizarteak ezarritako <strong>rolak</strong> <strong>eta</strong> bere zentzuak,<br />
honen inguruko identitatea eratzeko. Denbora pasa ahala, ordea, ez da <strong>genero</strong> rolen<br />
zurruntasuna galtzen, baizik <strong>eta</strong> areagotzen dira gizartearen rolekiko identifikazioak<br />
helduaroan.
232 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 233<br />
3.4. ATXIKIMENDUA ETA GENEROKO VS. GENERO<br />
ROLEKO DESBERDINTASUNAK<br />
Aztertu dugun beste gai bat izan da ea atxikimenduan <strong>genero</strong>ko<br />
desberdintasunak gertatzen diren neurk<strong>eta</strong>rako bide dimentsionala jorratzen denean, <strong>eta</strong><br />
<strong>genero</strong> rolaren araberako desberdintasunik dagoenentz. <strong>Atxikimendu</strong>aren neurk<strong>eta</strong>rako<br />
analisi nagusienak herstura (harreman<strong>eta</strong>n) <strong>eta</strong> (intimitatearen) ekidipena dimentsioekin<br />
egin bazen ere, atxikimendu-ereduen sailkapena ere erabili zen <strong>genero</strong>en<br />
desberdintasunak konparatzeko ebaluaziorako bide biak erabiltzen zirenean. Gogoratu<br />
behar da lehenengo ikerk<strong>eta</strong>ren atxikimendu-ereduen tipologia neurk<strong>eta</strong> ez zela modu<br />
baliozkoan egin. <strong>Atxikimendu</strong>-eredu seguru <strong>eta</strong> kezkatiak ez ziren ondo neurtu, <strong>eta</strong><br />
horregatik emaitza horiek ez ditugu komentatuko.<br />
Ez zen inolako <strong>genero</strong>ko desberdintasunik aurkitu atxikimendu ereduen<br />
desberdinen artean, beste ikertzaile batzuek galde-sortak erabiltzean adierazi zuten<br />
bezala (adibidez, Brennan et al., 1991; Carnelley <strong>eta</strong> Janoff-Bullman, 1992; Feeney <strong>eta</strong><br />
Noller, 1990, 1992; Feeney et al., 1993; Hazan <strong>eta</strong> Shaver, 1987; Levy <strong>eta</strong> Davis, 1988).<br />
Ikerk<strong>eta</strong> batzu<strong>eta</strong>n (Bartholomew <strong>eta</strong> Horowitz, 1991; Brennan et al., 1991; Feeney,<br />
Noller, <strong>eta</strong> Hanrahan, 1994) atxikimendu-eredu<strong>eta</strong>n desberdintasunak aurkitu izana,<br />
<strong>genero</strong> rolarekiko loturarengatik azaldu litezkeela pentsatzen dugu.<br />
Pentsatu zitekeenaren kontra, neurri zehatzagoak eskaintzen dituzten<br />
dimentsioak erabilita ere, <strong>genero</strong>ko desberdintasunen froga argirik ez zen sumatu. Soilik<br />
edikipenaren kasuan aurkitu ziren <strong>genero</strong>ko desberdintasun estatistikoki esanguratsuak,<br />
baina ez oso handiak, lehenengo ikerk<strong>eta</strong>n. Bigarren ikerk<strong>eta</strong>n adierazgarritasun<br />
estatistikora hurbiltzen ziren <strong>genero</strong>ko desberdintasunak. Hala ere, erregresioaren
234 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
analisia buruturik, <strong>genero</strong>aren efektu txiki hori desagertu zen. Esan behar da beste<br />
ikerk<strong>eta</strong> batzu<strong>eta</strong>n atxikimenduaren beste dimentsio batzuk erabilita ere, ez zela<br />
<strong>genero</strong>ko desberdintasunik antzeman. Collins <strong>eta</strong> Readek (1990) emakumeek<br />
harreman<strong>eta</strong>n herstura handiagoa zuteneko hipotesirako oso froga ahula lortu zuten.<br />
Antzerako itemaren edukia zuten eskalekin egindako ikerketek ere ez zuten <strong>genero</strong>ko<br />
desberdintasun fidagarririk agertu (Feeney, 1994; Feeney; Noller, <strong>eta</strong> Callan, 1994;<br />
Feeney, Noller, <strong>eta</strong> Hanrahan, 1994).<br />
Kontu hon<strong>eta</strong>n ere, aldea markatu zuena <strong>genero</strong> rola izan zen. Gure ikerk<strong>eta</strong>n<br />
herstura dimentsioa femeninotasunarekin <strong>eta</strong> emakumearen rolaren ikuspegi<br />
tradizionalarekin positiboki <strong>eta</strong> maskulinotasunarekin negatiboki koerlazionatuta agertu<br />
zen. Emaitza hauek bateragarriak dira antzeko ikerk<strong>eta</strong> enpirikoekin. Collins <strong>eta</strong> Read<br />
(1990) ikusi zuten beraiek diseinaturiko atxikimenduzko galde-sortaren “abandonuaren<br />
aurreko herstura” negatiboki erlazionatuta azaltzen zela maskulinotasunarekin. Shaver,<br />
Papalia, <strong>eta</strong> laguntzaileen (1996) ikerk<strong>eta</strong>n, herstura dimentsioko puntuazio altu<strong>eta</strong>n<br />
kokatuko liratekeen eredu kezkatiak <strong>eta</strong> ekiditzaile beldurtiak, maskulinotasunarekiko<br />
erlazio negatiboa zuten. Hala ere, femeninotasunaren <strong>eta</strong> eredu kezkatiaren artean ez<br />
zen erlaziorik antzeman, <strong>eta</strong> femeninotasunaren <strong>eta</strong> eredu beldurtiaren artean kontrakoa<br />
ikusi zen.<br />
Shaver <strong>eta</strong> laguntzaileen ikerk<strong>eta</strong>n, eredu ekiditzaile/beldurtian puntuazio altua<br />
zutenek femeninotasunean puntuazioa baxua zuten. Teoriarekin bat ez datorren<br />
desberdintasun hau autoreek erabilitako neurk<strong>eta</strong> bidearekin lotu liteke. Lau<br />
atxikimendu-ereduen kontzeptualizazioa marko teorikoa ondo islatzen duen arren, bere
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 235<br />
neurk<strong>eta</strong> zehatzago egiten da sailkapen horren oinarrian ere dagoen bi ardatzen<br />
sistemarekin (Fraley <strong>eta</strong> Waller, 1998).<br />
Bikote harreman<strong>eta</strong>n herstura azaltzeak sozializazioaren efektua jasaten du, irudi<br />
estereotipiko femeninoan sartzen dela bikotekidearekiko kezka azaltzea. Bikotekidearen<br />
onarpena <strong>eta</strong> bere babesa lortzeko irakaspena zuzentzen zaie emakumezkoei, bikote<br />
tradizional<strong>eta</strong>n gizonaren ardura izatea bere bizitzako gai zentrala bilakatzen dela. Bere<br />
eginbehar nagusia harreman hon<strong>eta</strong>n zentratzea denez, emakume estereotipikoak indar<br />
guztiak jartzen ditu horr<strong>eta</strong>n, batzu<strong>eta</strong>n kezka obsesibo bihurtuz. Estereotipo<br />
maskulinoan kontrakoa sartzen da, harreman<strong>eta</strong>n adituak ez izateko heziak baitira<br />
gizonezkoak. Hauek indarra harremanen gainetik <strong>eta</strong> bere autosufizientziara zuzentzen<br />
diren kontu<strong>eta</strong>ra (ikask<strong>eta</strong>k, lana) jarri behar direneko irakaspena jasotzen dute.<br />
Ekidipena dimentsioan, zentzu negatiboan aurreikusitako lotura<br />
femeninotasunarekiko antzeman bazen ere, ez zen apenas erlaziorik azaldu<br />
maskulinotasunarekiko. Maskulinotasunaren estereotipoan bikotekidearengana irekitzea<br />
sartzen ez den arren, eremu pribatuan gelditzen den jokaera osasuntsua <strong>eta</strong> eskergarria<br />
denez, baliteke pertsonak bikotekidearen aurrean bere emozionalitatea adierazteko<br />
arriskurik (estigma sozialik) ez ikustea. Femeninotasunarekiko erlazioa argiago ikusten<br />
da, <strong>eta</strong> beste ikerk<strong>eta</strong>tan seinalatu den bezala, badirudi emakumeak gusturago sentitzen<br />
direla intimitatean (Feeney, 1994; Feeney, Noller, <strong>eta</strong> Callan, 1994; Feeney, Noller, <strong>eta</strong><br />
Hanrahan, 1994) sozializazioa prozesua gertatzen delako hemen. Collins <strong>eta</strong> Readen<br />
(1990) ikerk<strong>eta</strong>n, intimitatearekiko erosotasuna dimentsioak ere femeninotasunarekin<br />
korrelazio positiboa azaldu zuen, <strong>eta</strong> Shaver, Papalia, <strong>eta</strong> laguntzaileen (1996)<br />
ikerk<strong>eta</strong>ko partehartzaile ekiditzaileek ez femenino gisa agertu ziren. Dudarik gabe,
236 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
emakumearen estereotipoa laburbildu daiteke zaindariaren papera hartzean, emozioak<br />
adieraztean <strong>eta</strong> intimitatea konpartitzean; <strong>eta</strong> femeninotasunaren isla irakaspen honekiko<br />
identifikazioa litzateke.
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 237<br />
3.5. IKERKETEN MUGAK<br />
Gure ikerketen ekarpen xumeak deskribatu ondoren, beharrezkoa da mugak<br />
azaltzea emaitzak testuinguru egokian kokatzeko <strong>eta</strong> zientzia aurreratuko bada. Besteak<br />
beste, jarraian komentatzen dira onartu <strong>eta</strong> ulertu beharreko mugak.<br />
Kausalitatea ezta norabidea ezin da ezarri hau bezalako zeharkako ikerk<strong>eta</strong><br />
batean. Ezin esan dugu zalantzarik gabe heldu mendekotasuna atxikimendu <strong>insegurua</strong>k<br />
<strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren sozializazioak sortua denik. Mota hon<strong>eta</strong>ko diseinua erabilita,<br />
baieztatu daitekeen gauza bakarra da gertaerak batera jazotzen direla. Hemen aztertu<br />
diren aldagaiei dagokiela, heldu baten atxikimendu-eredua haurtzaroan garatzen hasten<br />
dela pentsa daiteke (Ainsworth et al., 1978; Bowlby, 1969/1982; Thompson, 1999), hala<br />
nola bere <strong>genero</strong> rolaren sozializazioa (Chodorow, 1978; Kohlberg, 1966; Mischel,<br />
1966). Hala ere, aldagai hau<strong>eta</strong>ko helduen neurriak elkar loturik azaldu litezke guk<br />
buruan dugun lerro kausaletik kanpo dagoen beste arrazoiengatik.<br />
Honek bigarren muga batera garamatza: Konstruktu guztiak galde-sortekin<br />
neurtuak izan ziren, <strong>eta</strong> batzuek itemen eduki batzuk konpartitu zituzten.<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren herstura <strong>eta</strong> mendekotasun emozionala erlazionaturik zeuden neurri<br />
batean konstruktu biek arbuioaren beldurrez, <strong>eta</strong> onarpenaren gabeziaren aurreko<br />
amorruaz <strong>eta</strong> frustrazioaz galdetzen zutelako. Era berean, maskulinotasuna<br />
“independentea” <strong>eta</strong> “erabakiak hartzen ditu erraz” bezalako ezaugarriekin definitua<br />
izan zen zati batean, mendekotasunaren neurk<strong>eta</strong>rako esaldi batzuen kontrakoen oso<br />
hurbil zeudenak. Hau arazo bilakatzen da nortasunaren konstruktu gehienen neurk<strong>eta</strong>n,<br />
<strong>eta</strong> soilik konpondu daiteke behak<strong>eta</strong>k <strong>eta</strong> galde-sort<strong>eta</strong>n oinarritzen ez diren beste
238 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
neurk<strong>eta</strong> bide batzuk erabilita, ahal dela ikerk<strong>eta</strong> longitudinal<strong>eta</strong>n. Gainera, gure tresnek<br />
ezaugarri psikometrikoak zituztela ikusi zen arren, galde-sortek autoaurkezpenaren<br />
soslaia dute beti, askotan pertsonak berarengandik jokatzea espero den bezala<br />
erantzuten baitu, bera ben<strong>eta</strong>n den modukoa erantzun beharrean.<br />
Genero rolaren neurk<strong>eta</strong>n zentratuz, konstruktu nahikoa artifiziala dela albo<br />
batera utzita, femeninotasuna <strong>eta</strong> maskulinotasuna deskribatzeko erabiltzen diren<br />
adjektiboak etengabe aldatzen ari den gizartearen isla bat besterik ezin dira izan. Beste<br />
garai batean maskulino gisa hartua zena, ez da hala ikusiko beste noizbait edota beste<br />
kultura edo subkultura batean (Twenge, 1997). Horregatik, neurri hauek<br />
sozializazioaren adierazle modura hartu daitezke, baina inola ere ez aldagai objektibo<br />
<strong>eta</strong> finko batzuen behin betiko tresnak bezala. Ezin da ahaztu, jatorrizko bertsiorako<br />
idatzi ziren adjektiboak sozialki desiragarriak izateko asmoarekin eginak bazeuden ere,<br />
femeninotasunaren irudia ez da oso positiboa hitz batzuk erabiltzean (infantil –infantila–<br />
, adulador/a lausengaria–, sumiso/a –sumisoa–). (Ikusi Lenney, 1991, eztabaida<br />
baterako).<br />
Azkenekoz, bi arazo metodologiko aipatu behar dira. Batetik, laginen<br />
partehartzaileak ez dira zoriz aukeratuak izan, bigarren ikerk<strong>eta</strong>rako ikasleen lagina<br />
unibertsitate hon<strong>eta</strong>ko ikasleen lagin handi <strong>eta</strong> anitz bat erabili bazen ere. Gauza bera<br />
esan daiteke komunitateko laginaz, non zorizko prozedurari ez zitzaion jarraitu<br />
partehartzaileak aukeratzeko. Bestetik, hipotesi batzuk soilik frogatzen dira ikasleen<br />
laginean. Beraz, aurkikuntzak ezin dira orokortu populazio osora.
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 239<br />
3.6. KLINIKARAKO INPLIKAZIOAK<br />
<strong>Atxikimendu</strong>aren ikuspegia klinikan duen garrantzia erakusten du ikerk<strong>eta</strong>k,<br />
nortasunaren nahaste baterako elementu gakoa baita. Psikoterapian pertsona<br />
mendekoaren motibazioa <strong>eta</strong> dinamika ez-moldakorrak ulertu <strong>eta</strong> desegiteko, bere<br />
nortasunaren alderdi afektibo-kognitiboaren muinera jo behar da mendekotasuna<br />
gutxitzeko.<br />
Aldi berean, sozializazioaren eragina aitortu behar da, terapian dagoen<br />
pertsonaren <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong> ezin baitira egun batetik bestera aldatu. Honek inplikatzen du<br />
nortasun mendekoaren pronostikoa gaizkitzen duen faktore nahikoa egonkor baten<br />
aurrean gaudela, pertsonaren <strong>genero</strong> rolaren identitatea gizarteak mugatzen <strong>eta</strong><br />
definitzen baitu neurri bateraino.
240 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna
Ondorioak <strong>eta</strong> eztabaida 241<br />
3.7. ZENBAIT ILDO ETORKIZUNEKO IKERKETEI BEGIRA<br />
Gure pentsaeraren arabera, mendekotasun emozionala <strong>eta</strong> instrumentala<br />
haurtzaroan <strong>eta</strong> nerabezaroan atxikimenduaren historian <strong>eta</strong> <strong>genero</strong> rolaren<br />
sozializazioan errotuta sortzen diren ezaugarriak dira. Interpr<strong>eta</strong>zio honek, hala ere,<br />
mendekotasunaren, atxikimenduaren <strong>eta</strong> <strong>genero</strong>arekin loturiko ezaugarri indibidualen<br />
formazioan tenperamentua bezalako hirugarren aldagai batek duen papera ahazten du.<br />
Halaber ahazten du atxikimenduaren <strong>eta</strong> mendekotasunaren arteko erlazioak, <strong>eta</strong> <strong>genero</strong><br />
rolaren <strong>eta</strong> mendekotasunaren artekoak, norabide bi<strong>eta</strong>koak direla. Soilik ikerk<strong>eta</strong><br />
longitudinalen laguntzaz aldagai hauen kausazko erlazioak argituko dira; <strong>eta</strong> soilik<br />
bikiekiko ikerketek argituko dute zein den herentziaz lortu daitekeen tenperamentuaren<br />
papera, hau garrantzizkoa bada.<br />
Eremu kliniko<strong>eta</strong>n burutu behar dira ikerk<strong>eta</strong>k gure emaitzak barne <strong>eta</strong> kanpo<br />
pazienteen laginekin ere antzematen diren ikusteko. Gure aurkikuntz<strong>eta</strong>tik abiatuz,<br />
mendekotasunagatiko tratamendu klinikoa bilatzen edo behar duen jendeak<br />
mendekotasun emozionalean <strong>eta</strong> instrumentalean puntuazio altuak izateaz gain,<br />
atxikimendu <strong>insegurua</strong>n <strong>eta</strong> femeninotasunean (behintzat BSRI tresnan ulertzen den<br />
bezala) ere puntuazio altuak lituzkeela suposatzen da. Ikerk<strong>eta</strong> gehiago behar dira gure<br />
ikerket<strong>eta</strong>tik orokorpen hauek egitea zilegi den konprobatzeko.<br />
Kontutan hartuz mendekotasunaren aldakortasunaren %45 besterik ez zela<br />
azaltzen gure ikerk<strong>eta</strong>n, beste iturri garrantzitsu batuk egon behar dira oraindik<br />
aurkitzeke. Bi sorburu aldagai hauen bila joateko izan daitezke, adibidez, haurtzaroko<br />
abusua <strong>eta</strong> gurasoen droga edo alkoholaren abusua bezalako esperientzia aurrez
242 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
bultzatzaileak, <strong>eta</strong> etxeko biolentzia bezalako faktore amilgarriak. Esperientzia hauen<br />
<strong>eta</strong> ikerk<strong>eta</strong>ko aldagaien (atxikimendua, <strong>genero</strong> rola, <strong>eta</strong> mendekotasuna) arteko erlazioa<br />
ez dago garbi oraindik.<br />
Bukatzeko, <strong>eta</strong> ikerk<strong>eta</strong> hau Euskal Herriko populazioan burutu denez, hemen<br />
frogatu diren erlazioak beste herri <strong>eta</strong> kultur<strong>eta</strong>n aztertu behar dira. Ikerk<strong>eta</strong><br />
kulturartekoen beharra dago, portaera zientzien aurrerapena ezin baita oinarritu leku<br />
konkretu<strong>eta</strong>n egindako estudioek izan lituzkeen soslai<strong>eta</strong>n.
ERREFERENTZIAK
Erreferentziak 245<br />
ERREFERENTZIAK<br />
Abraham, K. (1927). The influence of oral erotism on character formation. Non: C. D.<br />
A. Bryan <strong>eta</strong> A. Strachey (Eds.), Selected papers on psycho-analysis (393-406<br />
orr.). London: Hogarth Press.<br />
Adam, K. (1982). Loss, suicide, and attachment. Non: C. M. Parkes <strong>eta</strong> J. Stevenson-<br />
Hinde (Eds.), The place of attachment in human behavior (269-294 orr.). New<br />
York: Basic Books.<br />
Adam, K. (1994). Suicidal behavior and attachment: A developmental model. Non: M.<br />
B. Sperling <strong>eta</strong> W. H. Berman (Eds.), Attachment in adults: Clinical and<br />
developmental perspectives (275-298 orr.). New York: Guilford Press.<br />
Ainsworth, M. D. S. (1963). The development of infant-mother interaction among the<br />
Ganda. Non: B. M. Foss (Ed.), Determinants of infant behavior (67-104 orr.).<br />
New York: Wiley.<br />
Ainsworth, M. D. S. (1967). Infancy in Uganda: Infant care and the growth of<br />
attachment. Baltimore: John Hopkins University Press.<br />
Ainsworth, M. D. S. (1969). Object relations, dependency and attachment: A theoretical<br />
review of the infant-mother relationship. Child Development, 40, 969-1025.<br />
Ainsworth, M. D. S. (1972). Attachment and dependency: A comparison. Non: J. L.<br />
Gewirtz (Ed.), Attachment and dependency (97-137 orr.). Washington, DC:<br />
Winston & Sons.<br />
Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., <strong>eta</strong> Wall, S. (1978). Patterns of<br />
attachment: A psychological study of the strange situation. Hillsdale, New Jersey:<br />
Lawrence Erlbaum Associates.<br />
Ainsworth, M. D. S., <strong>eta</strong> Bowlby, J. (1991). An ethological approach to personality<br />
development. American Psychologist, 46(4), 333-341.<br />
Ainsworth, M. D. S., <strong>eta</strong> Wittig, B. A. (1969). Attachment and the exploratory behavior<br />
of one-year-olds in a strange situation. In B. M. Foss (Ed.), Determinants of infant<br />
behavior (Vol. 4, 113-136 orr.). London: Methuen.<br />
Alexander, J. (1970). On dependence and independence. Bulletin of the Philadelphia<br />
Association for Psychoanalysis, 20(4), 49-57.<br />
Alexander, P. (1992). Application of attachment theory to the study of sexual abuse.<br />
Journal of Consulting and Clinical Psychology, 60(2), 185-195.
246 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Alexander, P. (1993). The differential effects of abuse characteristics and attachment in<br />
the prediction of long-term effects of sexual abuse. Journal of Interpersonal<br />
Violence, 8(3), 346-362.<br />
Alonso-Arbiol, I. (1998). Emotional dependence: A bridge between attachment and<br />
dependence concepts. Paper presented at the International Network on Personal<br />
Relationships, Norman, OK.<br />
American Psychiatric Association (1952). Diagnostic and Statistical Manual of Mental<br />
Disorders. (4. ed.). Washington, DC: American Psychiatric Press.<br />
American Psychiatric Association (1968). Diagnostic and Statistical Manual of Mental<br />
Disorders, Second Edition. (4. ed.). Washington, DC: American Psychiatric Press.<br />
American Psychiatric Association (1980a). Diagnostic and Statistical Manual of Mental<br />
Disorders, Third Edition. (4. ed.). Washington, DC: American Psychiatric Press.<br />
American Psychiatric Association (1980b). A psychiatric glossary. Washington, DC:<br />
American Psychiatric Association.<br />
American Psychiatric Association (1987). Diagnostic and Statistical Manual of Mental<br />
Disorders, Third Edition, Revised. Washington, DC: American Psychiatric Press.<br />
American Psychiatric Association (1994). Diagnostic and Statistical Manual of Mental<br />
Disorders: DSM-IV. Washington, DC: American Psychiatric Press.<br />
Anderson, K. L. (1986). Androgyny, flexibility, and individualism. Journal of<br />
Personality Assessment, 50, 265-278.<br />
Assor, A., Aronoff, J., <strong>eta</strong> Messe, L. (1981). Attribute relevance as a moderator of the<br />
effects of motivation on impression formation. Journal of Personality and Social<br />
Psychology, 41, 789-796.<br />
Bakan, D. (1966). The duality of human existence: An essay on psychology and religion.<br />
(Vol. 242). Chicago, IL: Rand McNally.<br />
Baldwin, M. W., <strong>eta</strong> Fehr, B. (1995). On the instability of attachment style ratings.<br />
Personal Relationships, 2, 247-261.<br />
Bales, R. F. (1970). Personality and interpersonal behavior. New York: Holt, Rinehart<br />
& Winston.<br />
Ballard-Reisch, D., <strong>eta</strong> Elton, M. (1992). Gender orientation and the Bem Sex Role<br />
Inventory: A psychological construct revisited. Sex Roles, 27(5/6), 291-306.<br />
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavior change.<br />
Psychological Review, 84, 191-215.
Erreferentziak 247<br />
Banu, S., <strong>eta</strong> Puhan, B. N. (1983). Social responsability and dependence proneness in<br />
Indian and Bangladeshi men and women. Personality and Social Psychology<br />
Bulletin, 3, 1-5.<br />
Bartel, P. (1995). Interpersonal dependency and insecure attachment. Argitaratu gabeko<br />
dokotego-tesia, Simon Fraser University, Burnaby, Canada.<br />
Bartholomew, K. (1989). Attachment styles in young adults: Implications for selfconcept<br />
and interpersonal functioning. Argitaratu gabeko tesia, Stanford<br />
University, California.<br />
Bartholomew, K. (1990). Avoidance of intimacy: An attachment perspective. Journal of<br />
Social and Personal Relationship, 7(2), 147-178.<br />
Bartholomew, K., <strong>eta</strong> Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: a<br />
test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology,<br />
61(2), 226-244.<br />
Bartholomew, K., <strong>eta</strong> Larsen, P. (1992). Interpersonal dependency and attachment in<br />
adulthood. Argitaratu gabea, Simon Fraser University, Burnaby, BC, Canada.<br />
Bartholomew, K., <strong>eta</strong> Shaver, P. R. (1998). Methods of assessing adult attachment: Do<br />
they converge? Non: J. A. Simpson <strong>eta</strong> W. S. Rholes (Eds.), Attachment theory<br />
and close relationships (25-45 orr.). New York: Guilford Press.<br />
Beck, A. T. (1983). Cognitive therapy of depression: New perspectives. Non: P. J.<br />
Clayton <strong>eta</strong> J. E. Barrett (Eds.), Treatment of Depression: Old Controversies and<br />
New Approaches (265-290 orr.). New York: Raven Press.<br />
Beck, A. T., Epstein, N., Harrison, R. P., <strong>eta</strong> Emery, G. (1983). Development of the<br />
Sociotropy-Autonomy Scale: A measure of personality factors in<br />
psychopathology. Center for Cognitive Therapy, University of Pennsylvania.<br />
Beck, A. T., Ward, C. H., Mendelson, M., Mock, J., <strong>eta</strong> Erbaugh, J. (1961). An<br />
inventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry, 4, 561-571.<br />
Beller, E. K. (1955). Dependency and independence in young children. Journal of<br />
Genetic Psychology, 87, 23-25.<br />
Beller, E. K. (1959). Exploratory studies of dependency. Transactions of the New York<br />
Academy of Sciences, 21, 414-426.<br />
Belsky, J., <strong>eta</strong> Nezworski, T. (Eds.). (1988). Clinical implications of attachment.<br />
Hillsdale, New Yersey: Lawrence Erlbaum Associates.<br />
Bem, S. L. (1974). The measurement of psychological androgyny. Journal of<br />
Consulting and Clinical Psychology, 42, 155-162.
248 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Bem, S. L. (1977). On the utility of alternative procedures for assessing psychological<br />
androgyny. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 45, 196-205.<br />
Bem, S. L. (1981). Gender schema theory. A cognitive account of sex typing.<br />
Psychological Review, 88, 369-371.<br />
Berman, W. H., <strong>eta</strong> Sperling, M. B. (1994). The structure and function of adult<br />
attachment. Non: M. B. Sperling <strong>eta</strong> W. H. Berman (Eds.), Attachment in adults.<br />
Clinical and developmental perspectives (3-28 orr.). New York: Guildford Press.<br />
Birtchnell, J. (1984). Dependency and its relationship to depression. British Journal of<br />
Medical Psychology, 57, 215-225.<br />
Birtchnell, J. (1987). Attachment-d<strong>eta</strong>chment, directiveness-receptiveness: A system for<br />
classifying interpersonal attitudes and behavior. British Journal of Medical<br />
Psychology, 60, 17-27.<br />
Birtchnell, J. (1988). Defining dependency. British Journal of Medical Psychology, 61,<br />
111-123.<br />
Birtchnell, J. (1991a). The measurement of dependency by questionnaire. Journal of<br />
Personality Disorders, 5, 281-295.<br />
Birtchnell, J. (1991b). Redefining dependency: A reply to Cadbury's critique. British<br />
Journal of Medical Psychology, 64, 253-261.<br />
Blatt, S. J. (1974). Levels of object representation in anaclitic and introjective<br />
depression. The Psychoanalytic Study of the Child, 24, 107-157.<br />
Blatt, S. J. (1990). Interpersonal relatedness and self-definition: Two personality<br />
configurations and their implications for psychopatology and psychotherapy. Non:<br />
J. L. Singer (Ed.), Repression and dissociation: Implications for personality<br />
theory, psychopatology and health (299-335 orr.). Chicago: University of Chicago<br />
Press.<br />
Blatt, S. J., D'Afflitti, J. P., <strong>eta</strong> Quinlan, D. M. (1976). Experiences of depression in<br />
normal young adults. Journal of Abnormal Psychology, 85, 383-389.<br />
Blatt, S. J., Quinlan, D. M., Chevron, E. S., McDonald, C., <strong>eta</strong> Zuroff, D. (1982).<br />
Dependency and self-criticism: psychological dimensions of depression. Journal<br />
of Consulting and Clinical Psychology, 50, 113-124.<br />
Bornstein, R. F. (1992). The dependent personality: Developmental, social, and clinical<br />
perspectives. Psychological Bulletin, 112, 3-23.<br />
Bornstein, R. F. (1993). The dependent personality. New York: Guilford Press.
Erreferentziak 249<br />
Bornstein, R. F. (1994). Construct validity of the Interpersonal Dependency Inventory:<br />
1977-1992. Journal of Personality Disorders, 8, 64-76.<br />
Bornstein, R. F. (1995a). Active dependency. Journal of Nervous and Mental Disease,<br />
183, 64-77.<br />
Bornstein, R. F. (1995b). Comorbidity of dependent personality disorder and other<br />
psychological disorders: An integrative review. Journal of Personality Disorders,<br />
9, 286-303.<br />
Bornstein, R. F. (1995c). Sex differences in objective and projective dependency tests:<br />
A m<strong>eta</strong>-analytic review. Assessment, 2, 319-331.<br />
Bornstein, R. F. (1996a). Dependency. Non: C. G. Costello (Ed.), Personality<br />
characteristics of the personality disordered (120-145 orr.). New York: John<br />
Wiley & Sons.<br />
Bornstein, R. F. (1996b). Sex differences in dependent personality disorder prevalence<br />
rates. Clinical Psychology: Science and Practice, 3, 1-12.<br />
Bornstein, R. F. (1997). Dependent Personality Disorder in the DSM-IV and beyond.<br />
Clinical Psychology: Science and Practice, 4(2), 417-422.<br />
Bornstein, R. F. (1998). Depathologizing dependency. Journal of Nervous and Menthal<br />
Disease, 186(2), 67-73.<br />
Bornstein, R. F. (1999). Criterion validity of objective and projective dependency tests:<br />
a m<strong>eta</strong>-analytic assessment of behavioral prediction. Psychological Assessment,<br />
11, 48-57.<br />
Bornstein, R. F. (2000, Uztaila). Dependent and Avoidant Personality Disorders. Paper<br />
presented at the Assessing and treating personality disorders: A gathering of<br />
leading experts, Irvine, CA.<br />
Bornstein, R. F., <strong>eta</strong> Bowen, R. F. (1995). Dependency in psychotherapy: Toward an<br />
integrated treatment approach. Psychotherapy, 32, 520-534.<br />
Bornstein, R. F., Bowers, K. S., <strong>eta</strong> Bonner, S. (1996). Relationships of objective and<br />
projective dependency scores to sex role orientation in college student<br />
participants. Journal of Personality Assessment, 66(3), 555-568.<br />
Bornstein, R. F., <strong>eta</strong> Greenberg, R. P. (1991). Dependency and eating disorders in<br />
female psychiatric inpatients. Journal of Nervous and Mental Disease, 179, 248-<br />
252.<br />
Bornstein, R. F., <strong>eta</strong> Johnson, J. G. (1990). Dependency and psychopathology in a<br />
nonclinical sample. Journal of Social Behavior and Personality, 5(5), 417-422.
250 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Bornstein, R. F., <strong>eta</strong> Kennedy, T. D. (1994). Interpersonal dependency and academic<br />
performance. Journal of Personality Disorders, 8, 240-248.<br />
Bornstein, R. F., Krukonis, A. B., Manning, K. M., Mastrosimone, C. C., <strong>eta</strong> Rossner,<br />
S. C. (1993). Interpersonal dependency and health service utilization in a college<br />
student sample. Journal of Social and Clinical Psychology, 12, 262-279.<br />
Bornstein, R. F., Manning, K. A., Krukonis, A. B., Rossner, S. C., <strong>eta</strong> Mastrosimone, C.<br />
C. (1993). Sex differences in dependency: A comparison of objective and<br />
projective and projective measures. Journal of Personality Assessment, 61(1),<br />
169-181.<br />
Bornstein, R. F., Masling, J. M., <strong>eta</strong> Poynton, F. G. (1987). Orality as a factor in<br />
interpersonal yielding. Psychoanalytic Psychology, 4, 161-170.<br />
Bornstein, R. F., Riggs, J. M., Hill, E. L., <strong>eta</strong> Calabrese, C. (1996). Activity, passivity,<br />
self-denigration and self-promotion: Toward an interactionist model of<br />
interpersonal dependency. Journal of Personality, 64, 637-673.<br />
Bornstein, R. F., Rossner, R. C., <strong>eta</strong> Hill, E. L. (1994). Retest reliability of scores on<br />
objective and projective measures of dependency: Relationships to life events and<br />
intertest interval. Journal of Personality Assessment, 62, 398-415.<br />
Boss, M. (1977). Existential foundations of medicine and psychology. New York:<br />
Aronson.<br />
Bowlby, J. (1963). Pathological mourning and childhood mourning. Journal of the<br />
American Psychoanalytic Association, 11, 500-541.<br />
Bowlby, J. (1969/1982). Attachment and loss. Volume I. Attachment (rev. ed.). London:<br />
The Hogarth Press.<br />
Bowlby, J. (1973). Attachment and loss. Volume II. Separation. London: The Hogarth<br />
Press.<br />
Bowlby, J. (1977). The making and breaking of affectional bonds. British Journal of<br />
Psychiatry, 130, 201-210.<br />
Bowlby, J. (1980). Attachment and loss. Volume III. Loss, Sadness and Depression.<br />
London: The Hogarth Press.<br />
Bowlby, J. (1988a). Developmental psychiatry comes of age. American Journal of<br />
Psychiatry, 145, 1-10.<br />
Bowlby, J. (1988b). A secure base: Parent-child attachment and healthy human<br />
development. New York: Basic Books.
Erreferentziak 251<br />
Boyce, P., <strong>eta</strong> Parker, G. (1989). Development of scale to measure interpersonal<br />
sensitivity. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 23, 341-351.<br />
Brennan, K. A., Clark, C. L., <strong>eta</strong> Shaver, P. R. (1998). Self-report measurement of adult<br />
attachment. An integrative review. In J. A. Simpson <strong>eta</strong> W. S. Rholes (Eds.),<br />
Attachment theory and close relationships (46-76 orr.). New York: Guilford<br />
Press.<br />
Brennan, K. A., <strong>eta</strong> Shaver, P. R. (1995). Dimensions of adult attachment, affect<br />
regulation, and romantic relationship functioning. Personality and Social<br />
Psychology Bulletin, 21, 267-283.<br />
Brennan, K. A., <strong>eta</strong> Shaver, P. R. (1998). Attachment styles and personality disorders:<br />
Their connections to each other and to parental divorce, parental death, and<br />
perceptions of parental caregiving. Journal of Personality, 66(5), 835-878.<br />
Brennan, K. A., Shaver, P. R., <strong>eta</strong> Tobey, A. E. (1991). Attachment styles, gender and<br />
parental problem drinking. Journal of Social and Personal Relationships, 8, 451-<br />
466.<br />
Bretherton, I. (1985). Attachment theory: Retrospect and prospect. Non: I. Bretherton<br />
<strong>eta</strong> E. Waters (Eds.), Growing points of attachment theory and research,<br />
Monographs of the Society for Research in Child Development, 50(1-2, Serial No.<br />
209), 3-35.<br />
Bretherton, I. (1992). The origins of attachment theory: John Bowlby and Mary<br />
Ainsworth. Developmental Psychology, 28(5), 759-775.<br />
Broverman, I. K., Broverman, D. M., Clarkson, F. E., Rosenkrantz, F. S., <strong>eta</strong> Vogel, S.<br />
R. (1970). Sex-role stereotypes and clinical judgments of mental health. Journal<br />
of Consulting and Clinical Psychology, 34, 1-7.<br />
Brown, L. S. (1986). Gender role analysis: A neglected component of psychological<br />
assessment. Psychotherapy, 23, 243-248.<br />
Cadbury, S. (1991). The concept of dependence as developed by Birtchnell: A critical<br />
evaluation. British Journal of Medical Psychology, 64, 237-251.<br />
Cairns, R. B. (1972). Attachment and dependency: A psychobiological and sociallearning<br />
synthesis. In J. L. Gewirtz (Ed.), Attachment and dependency (29-80<br />
orr.). Washington, DC: Winston & Sons.<br />
Campos, J. J., Barret, K., Lamb, M. E., Goldsmith, H. H., <strong>eta</strong> Stenberg, C. (1983).<br />
Socioemotional development. In P. H. Mussen (Ed.), Handbook of child<br />
psychology: Vol. 2. Infancy and developmental psychobiology (783-915 orr.).<br />
New York: Wiley.
252 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Cantrell, J. D., <strong>eta</strong> Dana, R. H. (1987). Use of Millon Clinical Multiaxial Inventory<br />
(MCMI) as a screening instrument at a community mental health center. Journal<br />
of Clinical Psychology, 43, 366-375.<br />
Carnelley, K., Pietromonaco, P., <strong>eta</strong> Jaffe, K. (1994). Depression, working models of<br />
others, and relationship functioning. Journal of Personality and Social<br />
Psychology, 66(1), 127-140.<br />
Carnelley, K. B., <strong>eta</strong> Janoff-Bulman, R. (1992). Optimism about love relationships:<br />
General vs. specific lessons from one's personal experiences. Journal of Social<br />
and Personal Relationships, 9, 5-20.<br />
Carnes, B. A. (1984). Concept analysis: Dependence. Critical Care Quarterly, 6, 29-39.<br />
Cassidy, J. (1988). Child-mother attachment and the self in six-year-olds. Child<br />
Development, 59, 121-134.<br />
Charest, R. M. (1992). La dépendance amoureuse: étude clinique. Revue québécoise de<br />
psychologie, 13, 147-156.<br />
Chevron, E. S., Quinlan, D. M., <strong>eta</strong> Blatt, S. J. (1978). Sex roles and gender differences<br />
in the experience of depression. Journal of Abnormal Psychology, 87, 680-683.<br />
Choca, J. P., <strong>eta</strong> Van Denburg, E. (1997). Interpr<strong>eta</strong>tive Guide to the Millon Clinical<br />
Multiaxial Inventory. Washington: American Psychological Association.<br />
Chodoff, P. (1972). The depressive personality: A critical review. International Journal<br />
of Psychiatry, 27, 196-217.<br />
Chodorow, N. (1978). The reproduction of mothering: Psychoanalysis and the<br />
sociology of gender. Berkeley: University of California Press.<br />
Choi, S.C., Kim, U., <strong>eta</strong> Choi, S.H. (1993). Indigenous analysis of colective<br />
representations: A Korean perspective. Non: U. Kim <strong>eta</strong> J. W. Berry (Eds.),<br />
Indigenous psychologies: Research and experience in cultural context (193-210<br />
orr.). Newbury Park, CA: Sage.<br />
Coen, S. J. (1992). The misuse of persons: Analyzing pathological dependency.<br />
Hillsdale, NJ: Erlbaum.<br />
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. (2 ed.).<br />
Hillsdale, NJ: Erlbaum.<br />
Collins, N. L., <strong>eta</strong> Read, S. J. (1990). Adult attachment, working models, and<br />
relationship quality in dating couples. Journal of Personality and Social<br />
Psychology, 58(4), 644-663.
Erreferentziak 253<br />
Collins, N. L., <strong>eta</strong> Read, S. J. (1994). Cognitive representations of attachment: The<br />
structure and function of working models. Non: K. Bartholomew <strong>eta</strong> D. Perlman<br />
(Eds.), Advances in Personal Relationships: Vol 5. Attachment processes in<br />
adulthood (53-90 orr.). London: Jessica Kingsley.<br />
Constatinople, A. (1973). Masculinity-femininity: An exception to the famous dictum?<br />
Psychological Bulletin, 80, 389-407.<br />
Cooper, M. L., Shaver, P. R., <strong>eta</strong> Collins, N. L. (1998). Attachment styles, emotion<br />
regulation, and adjustment in adolescence. Journal of Personality and Social<br />
Psychology, 74(5), 1380-1397.<br />
Crowell, J., <strong>eta</strong> Treboux, D. (1995). A review of adult attachment measures:<br />
Implications for theory and research. Social Development, 4, 294-327.<br />
Crowell, J. A., Fraley, R. C., <strong>eta</strong> Shaver, P. R. (1999). Measurement of individual<br />
differences in adolescent and adult attachment. Non: J. Cassidy <strong>eta</strong> P. R. Shaver<br />
(Eds.), Handbook of attachment: Theory, research, and clinical applications<br />
(434-465 orr.). New York, NY: The Guilford Press.<br />
Darling, L. M. (1993). Exploring adult attachment in non-clinical samples: Validating a<br />
four-category model. Argitaratu gabeko doktorego-tesia, Michigan State<br />
University, Michigan.<br />
DeLozier, P. (1982). Attachment theory and child abuse. Non: C. M. Parkes <strong>eta</strong> J.<br />
Stevenson-Hinde (Eds.), The place of attachment in human behavior (95-117<br />
orr.). New York: Basic Books.<br />
Doi, T. (1973). Anatomy of dependence (J. Bester, Itzul.). Tokyo: Kodansha<br />
International.<br />
Dowling, C. (1981). The Cinderella Complex. New York: Simon and Shuster.<br />
Dozier, M., <strong>eta</strong> Kobak, R. R. (1992). Psychophysiology in attachment interviews:<br />
Converging evidence for deactivating strategies. Child Development, 63(6), 1473-<br />
1480.<br />
Dozier, M., Stovall, K. C., <strong>eta</strong> Albus, K. E. (1999). Attachment and psychopatology in<br />
adulthood. Non: J. Cassidy <strong>eta</strong> P. R. Shaver (Eds.), Handbook of attachment:<br />
Theory, research, and clinical applications (497-519 orr.). New York: Guilford<br />
Press.<br />
Dworkin, R. H., Burke, B. W., Maher, B. A., <strong>eta</strong> Gottesman, I. I. (1976). A<br />
Longitudinal Study of the Genetics of Personality. Journal of Personality and<br />
Social Psychology, 34(3), 510-518.<br />
Edmonds, V. H., Withers, G., <strong>eta</strong> Dibastita, B. (1972). Adjusment, conservatism and<br />
marital conventionalisation. Journal of Marriage and the Family, 34, 96-103.
254 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Egeland, B., <strong>eta</strong> Sroufe, L. A. (1981). Attachment and early maltreatment. Child<br />
Development, 52, 44-52.<br />
Feeney, J., <strong>eta</strong> Noller, P. (1996). Adult attachment. Thousand Oaks, CA: Sage.<br />
Feeney, J. A. (1994). Attachment style, communication patterns and satisfaction across<br />
the life cycle of marriage. Personal Relationships, 1, 333-348.<br />
Feeney, J. A. (1999). Adult romantic attachment and couple relationships. Non: J.<br />
Cassidy <strong>eta</strong> P. R. Shaver (Eds.), Handbook of attachment: Theory, research, and<br />
clinical applications (355-377 orr.). New York: Guilford Press.<br />
Feeney, J. A., <strong>eta</strong> Noller, P. (1990). Attachment style as a predictor of adult romantic<br />
relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 58, 281-291.<br />
Feeney, J. A., <strong>eta</strong> Noller, P. (1991). Attachment style and verbal descriptions of<br />
romantic partners. Journal of Social and Personal Relationships, 8, 187-215.<br />
Feeney, J. A., <strong>eta</strong> Noller, P. (1992). Attachment style and romantic love: Relationship<br />
dissolution. Australian Journal of Psychology, 44, 69-74.<br />
Feeney, J. A., Noller, P., <strong>eta</strong> Callan, V. J. (1994). Attachment style, communication and<br />
satisfaction in the early years of marriage. Non: K. Bartholomew <strong>eta</strong> D. Perlman<br />
(Eds.), Advances in Personal Relationships: Vol 5. Attachment processes in<br />
adulthood (269-308 orr.). London: Jessica Kingsley.<br />
Feeney, J. A., Noller, P., <strong>eta</strong> Hanrahan, M. (1994). Assessing adult attachment:<br />
Developments in the conceptualization of security and insecurity. Non: M. B.<br />
Sperling <strong>eta</strong> W. H. Berman (Eds.), Attachment in adults: Theory, assessment, and<br />
treatment (128-152 orr.). New York: Guildford.<br />
Feeney, J. A., Noller, P., <strong>eta</strong> Patty, J. (1993). Adolescents' interactions with the opposite<br />
sex: Influence of attachment style and gender. Journal of Adolescence, 16, 169-<br />
186.<br />
Fenichel, O. (1945). The psychoanalytic theory of neurosis. New York: Norton.<br />
Fernández Villanueva, M. C. (1989). Dependencia femenina e independencia<br />
masculina: ¿Deseo o realidad? Non: C. Sanchez, C. Amoros, C. Fernandez, T.<br />
Rodriguez de Lecea, <strong>eta</strong> M. J. Vara (Eds.), Mujeres y hombres del pensamiento<br />
occidental. Actas de las VII jornadas de investigación interdisciplinaria (1.<br />
liburukia, 195-207 orr.). Madril: Universidad Autónoma de Madrid.<br />
Fiala, K. B. (1991). Attachment and psychobiological functioning of depressed, remitted<br />
depressed, and nondepressed women and their partners. Argitaratu gabeko<br />
doktorego-tesia, University of Massachusetts, Amherst.
Erreferentziak 255<br />
Fiala, K. B., <strong>eta</strong> Pietromonaco, P. R. (1991, Ekaina). Thinking about a romantic<br />
relationship: Attachment style and gender influence emotional reactions and<br />
perceptions. Paper presented at the Annual meeting of the American<br />
Psychological Society, Washington, DC.<br />
Fisher, J. M., <strong>eta</strong> Fisher, S. (1975). Response to cigarette deprivation as a function of<br />
oral fantasy. Journal of Personality Assessment, 39(4), 381-385.<br />
Fisher, S., <strong>eta</strong> Greenberg, R. P. (1985). The scientific credibility of Freud's theories and<br />
therapy. New York: Columbia University Press.<br />
Fraley, R. C., <strong>eta</strong> Waller, N. G. (1998). Adult attachment patterns: A test of the<br />
typological model. Non: J. A. Simpson <strong>eta</strong> W. S. Rholes (Eds.), Attachment<br />
theory and close relationships (77-114 orr.). New York: Guilford Press.<br />
Frances, A., <strong>eta</strong> Widiger, T. (1987). A critical review of four DSM-III personality<br />
disorders: Borderline, avoidant, dependent, and passive-aggressive. Non: G.<br />
Tischler (Ed.), Diagnosis and classification in psychiatry (269-289 orr.). New<br />
York: Cambridge University Press.<br />
Freud, S. (1964). An outline of psychoanalysis. Non: J. Strachey (Ed. <strong>eta</strong> Itzul.), The<br />
standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud (125-248<br />
orr.). London: Hogarth Press (Jatorrizko lana 1938an argitaratua).<br />
Frieze, I. H., Parsons, J. E., Johnson, P. B., Ruble, D. N., <strong>eta</strong> Zellman, G. L. (1978).<br />
Women and sex roles. A social psychological perspective. New York: Norton &<br />
Company.<br />
Fromm, E. (1947). Man for himself. New York: Rinehart.<br />
George, C., Kaplan, N., <strong>eta</strong> Main, M. (1985/1996). Adult Attachment Interview.<br />
Argitaratu gabea, Department of Psychology, University of California, Berkeley.<br />
Gewirtz, J. L. (Ed.). (1972a). Attachment and dependency. Washington, DC: Winston &<br />
Sons.<br />
Gewirtz, J. L. (1972b). Attachment, dependence, and a distinction in terms of stimulus<br />
control. Non: J. L. Gewirtz (Ed.), Attachment and dependency (139-177 orr.).<br />
Washington, DC: Winston & Sons.<br />
Gilbert, L. A. (1987). Female and male emotional dependency and its implications for<br />
the therapist-client relationship. Professional Psychology: Research and Practice,<br />
18(2), 555-561.<br />
Gilbert, P., <strong>eta</strong> Reynolds, S. (1989). The relationship between the Eysenck Personality<br />
Questionnaire and Beck's concepts of sociotrophy and autonomy. British Journal<br />
of Clinical Psychology, 29, 319-325.
256 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Gilligan, C. (1982). In a different voice. Cambridge, MA: Harvard University Press.<br />
Goldberg, S. (1991). Recent developments in attachment theory and research. Canadian<br />
Journal of Psychiatry, 36, 393-400.<br />
Golding, J. M., <strong>eta</strong> Singer, J. L. (1983). Patterns of inner experience: Daydreaming<br />
styles, depressive moods and sex roles. Journal of Personality and Social<br />
Psychology, 45, 663-675.<br />
Gove, W., <strong>eta</strong> Tudor, R. J. (1979). Roles sexuales adultos y enfermedad mental. Non: C.<br />
S. Buenaventura (Ed.), Mujer, locura y feminismo. Madril: Dédalo.<br />
Greenberg, J. R., <strong>eta</strong> Mitchell, S. J. (1983). Object relations in psychoanalytic theory.<br />
Cambridge, MA: Harvard University Press.<br />
Greenberg, R. P., <strong>eta</strong> Bornstein, R. F. (1988). The dependent personality disorder: II.<br />
Risk for psychological disorders. Journal of Personality Disorders, 2, 136-143.<br />
Greenberg, R. P., <strong>eta</strong> Fisher, S. (1977). The relationship between willingness to adopt<br />
the sick role and attitudes toward women. Journal of Chronical Disorders, 30, 9-<br />
37.<br />
Griffin, D. W., <strong>eta</strong> Bartholomew, K. (1994). The m<strong>eta</strong>physics of measurement: The case<br />
of adult attachment. Non: K. Bartholomew <strong>eta</strong> D. Perlman (Eds.), Advances in<br />
Personal Relationships: Vol 5. Attachment processes in adulthood (17-52 orr.).<br />
London: Jessica Kingsley.<br />
Grossberg, S. (1980). How does a brain build a cognitive code? Psychological Review,<br />
87, 1-51.<br />
Grossmann, K., Grossmann, K. E., Spangler, G., Suess, G., <strong>eta</strong> Unzner, L. (1985).<br />
Maternal sensitivity and newborn's orientation responses as related to quality of<br />
attachment in Northern Germany. Non: I. Bretherton <strong>eta</strong> E. Waters (Eds.),<br />
Monographs of the Society for Research in Child Development, 50(1-2, Serial No.<br />
209), 233-256.<br />
Guisinger, S., <strong>eta</strong> Blatt, S. J. (1994). Individuality and relatedness: Evolution of a<br />
fundamental dialectic. American Psychologist, 49, 104-111.<br />
Gunderson, J. (1983). DSM-III diagnosis of personality disorders. Non: J. Frosch (Ed.),<br />
Current perspectives on personality disorders (20-39 orr.). Washington, DC:<br />
American Psychiatric Press.<br />
Harré, R. (1981). Psychological variety. Non: P. Heelas <strong>eta</strong> A. Lock (Eds.), Indigenous<br />
psychologies: An anthropology of the self (79-103 orr.). London: Academic Press.
Erreferentziak 257<br />
Hartup, W. W. (1963). Dependence and independence. Non: H. W. Stevenson (Ed.),<br />
Child psychology (333-363 orr.). Washington, DC: National Society for the Study<br />
of Education.<br />
Harwood, R. L. (1992). The influence of culturally derived values on Anglo and Puerto<br />
Rican mothers' perceptions of attachment. Child Development, 63, 822-839.<br />
Hayakawa, M. (1977). A study of identity status in the relationship between selfconcept<br />
and dependency in adolescence. Tohoku Psychologica Folia, 36, 23-31.<br />
Hazan, C., <strong>eta</strong> Hutt, M. J. (1991). From parents to peers: Transitions in attachment.<br />
Argitaratu gabea, Cornell University, Department of Human Development and<br />
Family Studies.<br />
Hazan, C., Hutt, M. J., <strong>eta</strong> Markus, H. (1991). Continuity and change in inner working<br />
models of attachment. Argitaratu gabea, Cornell University, Department of<br />
Human Development and Family Studies.<br />
Hazan, C., Hutt, M. J., Sturgeon, J., <strong>eta</strong> Bricker, T. (1991, Apirila). The process of<br />
relinquishing parents as attachment figures. Paper presented at the Meeting of the<br />
Society for Research in Child Development, Seattle.<br />
Hazan, C., <strong>eta</strong> Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment<br />
process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511-524.<br />
Hazan, C., <strong>eta</strong> Shaver, P. R. (1990). Love and work: An attachment-theoretical<br />
perspective. Journal of Personality and Social Psychology, 59(2), 270-280.<br />
Hazan, C., <strong>eta</strong> Shaver, P. R. (1992). Broken attachments. Non: T. L. Orbuch (Ed.),<br />
Close Relationship loss: Theoretical approaches (90-108 orr.). Hillsdale, NJ:<br />
Lawrence Erlbaum Associates.<br />
Hazan, C., <strong>eta</strong> Shaver, P. R. (1994). Attachment as an organizational framework for<br />
research on close relationships. Psychological Inquiry, 5(1), 1-22.<br />
Heathers, G. (1955). Emotional dependence and independence in nursery school play.<br />
Journal of Genetic Psychology, 87, 37-57.<br />
Heelas, P., <strong>eta</strong> Lock, A. (1981). Indigenous psychologies: An anthropology of the self.<br />
London: Academic Press.<br />
Heinicke, C., <strong>eta</strong> Westheimer, I. (1966). Brief separations. New York: International<br />
Universities Press.<br />
Helgeson, V. S. (1994). Relation of agency and communion to well-being: Evidence<br />
and potential explanations. Psychological Bulletin, 116(3), 412-428.
258 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Henderson, S. (1974). Care-eliciting behavior in man. Journal of Nervous and Mental<br />
Disease, 159, 172-181.<br />
Henderson, S. N., <strong>eta</strong> Cunningham, J. D. (1993). Women's emotional dependence on<br />
men: scale construction and Test of Russianoff's Hypothesis. Sex Roles, 28(5/6),<br />
317-334.<br />
Hendrick, C., <strong>eta</strong> Hendrick, S. S. (1989). Research on love: Does it measure up?<br />
Journal of Personality and Social Psychology, 56(5), 784-794.<br />
Hiller, D. V., <strong>eta</strong> Philliber, W. W. (1985). Internal consistency and correlates of the<br />
Bem Sex Role Inventory. Social Psychology Quarterly, 48(4), 373-380.<br />
Hindy, C. G., <strong>eta</strong> Schwarz, J. C. (1984). Individual differences in the tendency toward<br />
anxious romantic attachments. Paper presented at the Second International<br />
Conference on Personal Relationships, Madison.<br />
Hindy, C. G., <strong>eta</strong> Schwarz, J. C. (1985). "Lovesickness" in dating relationships: An<br />
attachment perspective. Paper presented at the Annual convention of the<br />
American Psychological Association, Los Angeles.<br />
Hindy, C. G., <strong>eta</strong> Schwarz, J. C. (1994). Anxious romantic attachment in adult<br />
relationship. Non: M. B. Sperling <strong>eta</strong> W. H. Berman (Eds.), Attachment in adults:<br />
Clinical and developmental perspectives (179-203 orr.). New York: Guilford<br />
Press.<br />
Hindy, C. G., Schwarz, J. C., <strong>eta</strong> Brodsky, A. (1989). If this is love, why do I feel so<br />
insecure? New York: Ballantine Books.<br />
Hirschfeld, R. M., Klerman, G. L., Chodoff, P., Korchin, S., <strong>eta</strong> Barret, J. (1976).<br />
Dependency—self-esteem—clinical depression. Journal of the American<br />
Academy of Psychoanalysis, 4, 373-388.<br />
Hirschfeld, R. M. A., Klerman, G. L., Clayton, P. J., Keller, M. B., McDonald-Scott, P.,<br />
<strong>eta</strong> Larkin, B. H. (1983). Assessing personality: Effects of the depressive state on<br />
trait measurement. American Journal of Psychiatry, 140, 695-699.<br />
Hirschfeld, R. M. A., Klerman, G. L., Gough, H. G., Barret, J., Korchin, S. J., <strong>eta</strong><br />
Chodoff, P. (1977). A measure of interpersonal dependency. Journal of<br />
Personality Assessment, 41(6), 610-618.<br />
Hirschfeld, R. M. A., Shea, M. T., <strong>eta</strong> Talbot, K. M. (1996). Dependent personality<br />
disorder. Non: T. A. Widiger, A. J. Frances, H. A. Pincus, et al. (Eds.), in DSM-IV<br />
Sourcebook (2. liburukia). Washington, DC: American Psychiatric Association.<br />
Hirschfeld, R. M. A., Shea, M. T., <strong>eta</strong> Weise, R. (1991). Dependent personality<br />
disorder: Perspectives for DSM-IV. Journal of Personality Disorders, 5(2), 135-<br />
149.
Erreferentziak 259<br />
Ho, D. F. (1993). Relational orientation in Asian social psychology. Non: U. Kim <strong>eta</strong> J.<br />
W. Berry (Eds.), Indigenous psychologies: Research and experience in cultural<br />
context (240-259 orr.). Newbury Park, CA: Sage.<br />
Horney, K. (1945). Our inner conflicts. New York: Norton.<br />
Horowitz, L., Rosenberg, S., <strong>eta</strong> Bartholomew, K. (1993). Interpersonal problems,<br />
attachment styles, and outcome in brief dynamic psychotherapy. Journal of<br />
Consulting and Clinical Psychology, 61(4), 549-560.<br />
Howell, S. (1981). Rules not words. Non: P. Heelas <strong>eta</strong> A. Lock (Eds.), Indigenous<br />
psychologies (133-142 orr.). London: Academic Press.<br />
Hull, C. L. (1943). Principles of behavior. New York: Appleton-Centrury-Crofts.<br />
Hyler, S. E., <strong>eta</strong> Rieder, R. O. (1987). PDQ-R: Personality questionnaire. Argitaratu<br />
gabea. New York State Psychiatric Institute, New York, NY.<br />
Ickes, W. (1993). Traditional gender roles: Do they make, and then break, our<br />
relationships? Journal of Social Issues, 49, 71-86.<br />
Jackson, H. J., Rudd, R., Gazis, J., <strong>eta</strong> Edwards, J. (1991). Using the MCMI-I to<br />
diagnose personality disorders in inpatients: Axis I/Axis II associations and sex<br />
differences. Psychological Reports, 22, 239-242.<br />
Jacoby, L. L., Toth, J. P., Lindsay, D. S., <strong>eta</strong> Debner, J. A. (1992). Lecture for a<br />
layperson: Methods for revealing unconscious processes. Non: R. F. Bornstein <strong>eta</strong><br />
T. S. Pittman (Eds.), Perception without awareness (81-120 orr.). New York:<br />
Guilford Press.<br />
Jamison, K., <strong>eta</strong> Comrey, A. L. (1968). Further study of dependence as a personality<br />
factor. Psychological Reports, 22, 239-242.<br />
Jordan, J. (1984). Empathy and self-boundaries. Paper presented at the Work in<br />
Progress Paper No. 16, Wellesley, MA.<br />
Juni, S. (1981). Maintaining anonymity vs. requesting feedback as a function of oral<br />
dependency. Pereception and Motor Skills, 52, 239-242.<br />
Juni, S., <strong>eta</strong> Semel, S. R. (1982). Person perception as a function of orality and anality.<br />
Journal of Social Psychology, 118, 99-103.<br />
Kagan, J., <strong>eta</strong> Moss, H. A. (1960). The stability of passive and dependent behavior from<br />
chilhood through adulthood. Child Development, 31, 577-591.<br />
Kaplan, A. (1984). The "self-in-relation": Implications for depression in women. Paper<br />
presented at the Work in Progress Paper No. 84-03, Wellesley, MA.
260 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Kaplan, M. (1983). A woman's view of DSM-III. American Psychologist, 38, 786-792.<br />
Kass, F., Spitzer, R. L., <strong>eta</strong> Williams, J. B. W. (1983). An empirical study of the issue of<br />
sex bias in the diagnostic criteria of DSM-III, Axis II, personality disorders.<br />
American Psychologist, 38, 799-801.<br />
Kim, U., <strong>eta</strong> Berry, J. W. (1993). Indigenous psychologies: Research and experience in<br />
cultural context. Newbury Park, CA: Sage.<br />
Kirkpatrick, L. A., <strong>eta</strong> Davis, K. E. (1994). Attachment style, gender, and relationship<br />
stability: A longitudinal analysis. Journal of Personality and Social Psychology,<br />
66(3), 502-512.<br />
Kobak, R., <strong>eta</strong> Hazan, C. (1991). Attachment in marriage: Effects of security and<br />
accuracy of working models. Journal of Personality and Social Psychology,<br />
60(6), 861-869.<br />
Kobak, R. R., <strong>eta</strong> Sceery, A. (1988). Attachment in late adolescence: Working models,<br />
affect regulation and representations of self and others. Child Development, 59,<br />
135-146.<br />
Kohlberg, L. (1966). A cognitive developmental analysis of children's sex role concepts<br />
and attitudes. Non: E. E. Maccoby (Ed.), The development of sex differences (82-<br />
173 orr.). Stanford, CA: Stanford University Press.<br />
Kojima, H. (1984). A significant stride toward the comparative study of control.<br />
American Psychologist, 39, 972-973.<br />
Kraeplin, E. (1913). Psychiatrie: Ein lehrbuch. Leipzig: Barth.<br />
Kunce, L. J., <strong>eta</strong> Shaver, P. R. (1991). An attachment-theoretical approach to caregiving<br />
in romantic relationships. Argitaratu gabe, State University of New York at<br />
Buffalo, Department of Psychology.<br />
Kupers, T. A. (1997). The politics of Psychiatry: Gender and sexual preference in DSM-<br />
IV. Non: M. R. Walsh (Ed.), Women, men, and gender: Ongoing debates (340-<br />
347 orr.). New Haven, CT: Yale University Press.<br />
Lamb, M. E., Thompson, R. A., Gardner, W. P., Charnov, E. L., <strong>eta</strong> Estes, D. (1984).<br />
Security of infantile attachment as assessed in the 'strange situation': Its study and<br />
biological interpr<strong>eta</strong>tion. Behavioral and Brain Sciences, 7, 127-172.<br />
Leary, T. (1957). Interpersonal diagnosis of personality. New York: Ronald Press.<br />
Lee, J. A. (1977). A tipology of styles of loving. Personality and Social Psychology<br />
Bulletin, 3, 173-182.
Erreferentziak 261<br />
Lenney, E. (1991). Sex roles: The measurement of masculinity, femininity, and<br />
androgyny. Non: J. P. Robinson, P. R. Shaver, <strong>eta</strong> L. S. Wrightsman (Eds.),<br />
Measures of personality and social psychological attitudes (1. liburukia, 573-660<br />
orr.). San Diego, CA: Academic Press.<br />
Lerner, H. E. (1983). Female dependency in context: Some theoretical and technical<br />
considerations. American Journal of Orthopsychiatry, 53, 697-705.<br />
Leskela, J. A. (1996). Attachment styles and gender roles: Contributions to problemsolving<br />
communication in dating couples. Argitaratu gabeko doktorego-tesia,<br />
Michigan State University, Michigan.<br />
Levy, M. B., <strong>eta</strong> Davis, K. E. (1988). Lovestyles and attachment styles compared: Their<br />
relations to each other and to various relationship characteristics. Journal of<br />
Social and Personal Relationships, 5, 439-471.<br />
Livesley, W. J. (1986). Trait and behavioral prototypes of personality disorders.<br />
American Journal of Psychiatry, 143, 728-732.<br />
Livesley, W. J. (1987). A systematic approach to the delineation of personality<br />
disorders. American Journal of Psychiatry, 144, 772-777.<br />
Livesley, W. J., Jang, K. L., Jackson, D. N., <strong>eta</strong> Vernon, P. A. (1993). Genetic and<br />
environmental contributions to dimensions of personality disorder. American<br />
Journal of Psychiatry, 150(12), 1826-1831.<br />
Livesley, W. J., Schroeder, M. L., <strong>eta</strong> Jackson, D. N. (1990). Dependent personality<br />
disorder and attachment problems. Journal of Personality Disorders, 4(2), 131-<br />
140.<br />
Loas, G., Verrier, A., Gayant, C., <strong>eta</strong> Guelfi, J. D. (1998). Depression and dependency:<br />
Distinct or overlapping cosntructs? Journal of Affective Disorders, 47, 81-85.<br />
López, F. (1993). El apego a lo largo del ciclo vital. Non: M. J. Ortiz <strong>eta</strong> S. Yárnoz<br />
(Eds.), Teoría del apego y relaciones afectivas (11-62 orr.). Bilbo: UPV/EHU.<br />
Loranger, A. W. (1996). Dependent personality disorder. Age, sex, and axis I<br />
comorbidity. Journal of Nervous and Mental Disease, 184(1), 17-21.<br />
Lubinski, D., Tellegen, A., <strong>eta</strong> Butcher, J. N. (1983). Masculinity, femininity, and<br />
androgyny viewed and assessed as distinct concepts. Journal of Personality and<br />
Social Psychology, 44(2), 428-439.<br />
Maccoby, E., <strong>eta</strong> Masters, J. (1970). Attachment and dependency. Non: P. R. Mussen<br />
(Ed.), Carmichael's manual of child psychology (2. liburukia, 73-157 orr.). New<br />
York: Wiley.
262 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Main, M., Kaplan, N., <strong>eta</strong> Cassidy, J. (1985). Security in infancy, childhood, and<br />
adulthood: A move to the level of representation. Non: I. Bretherton <strong>eta</strong> E. Waters<br />
(Eds.), Growing points of attachment theory and research, Monographs of the<br />
Society for Research in Child Development, 50(1-2, Serial No. 209), 66-104.<br />
Main, M., <strong>eta</strong> Solomon, J. (1990). Procedures for identifying infants as<br />
disorganized/disoriented during the Ainsworth Strange Situation. Non: M. T.<br />
Greenberg, D. Cicchetti, <strong>eta</strong> E. M. Cummings (Eds.), Attachment in preschool<br />
years: Theory, research, and intervention (121-160 orr.). Chicago: University of<br />
Chicago Press.<br />
Marcus, R. F. (1976). The effects of children's emotional and instrumental dependent<br />
behavior on parental response. Journal of Psychology, 92, 57-63.<br />
Masling, J. M. (1986). Orality, pathology and interpersonal behavior. Non: J. Masling<br />
(Ed.), Empirical studies of psychoanalytic theories (2. liburukia, 73-106 orr.).<br />
Hillsdale, NJ: Erlbaum.<br />
Masling, J. M., O'Neill, R. M., <strong>eta</strong> Katkin, E. S. (1982). Autonomic arousal,<br />
interpersonal climate and orality. Journal of Personality and Social Psychology,<br />
42, 529-534.<br />
Masling, J. M., Schiffner, J., <strong>eta</strong> Shenfeld, M. (1980). Client perception of the therapist,<br />
orality, and sex of client of and therapist. Journal of Counseling Psychology, 27,<br />
294-298.<br />
Maslow, A. H. (1970). Motivation and personality. New York: Harper.<br />
May, R. (1969). Existential psychology. New York: Random House.<br />
McLemore, C. W., <strong>eta</strong> Brokaw, D. W. (1987). Personality disorders as dysfunctional<br />
interpersonal behavior. Journal of Personality Disorders, 1, 270-285.<br />
Mickelson, K. D., Kessler, R. C., <strong>eta</strong> Shaver, P. R. (1997). Adult attachment in a<br />
nationally representative sample. Journal of Personality and Social Psychology,<br />
73(5), 1092-1106.<br />
Mikulincer, M., <strong>eta</strong> Erev, I. (1991). Attachment style and the structure of romantic love.<br />
British Journal of Social Psychology, 30, 273-291.<br />
Mikulincer, M., Florian, V., <strong>eta</strong> Tolmacz, R. (1990). Attachment styles and fear of<br />
personal death: A case study of affect regulation. Journal of Personality and<br />
Social Psychology, 58, 273-280.<br />
Mikulincer, M., <strong>eta</strong> Nachson, O. (1991). Attachment styles and patterns of selfdisclosure.<br />
Journal of Personality and Social Psychology, 61, 321-331.<br />
Miller, J. B. (1975). Toward a new psychology of women. Boston: Beacon Press.
Erreferentziak 263<br />
Millon, T. (1981). Disorders of personality: DSM-III Axis 2. New York: Wiley.<br />
Millon, T. (1982). Millon Clinical Multiaxial Inventory manual. Minneapolis, MN:<br />
National Computer Systems.<br />
Millon, T. (1987). Millon Clinical Multiaxial Inventory manual-II. Minneapolis, MN:<br />
National Computer Systems.<br />
Millon, T. (1990). Toward a new personology: An evolutionary model. New York:<br />
Wiley.<br />
Millon, T. (1994). Millon Clinical Multiaxial Inventory manual-III. Minneapolis, MN:<br />
National Computer Systems.<br />
Millon, T. (1996). Disorders of personality: DSM-IV and beyond. New York: Wiley.<br />
Mischel, W. (1966). A social-learning view of sex differences in behavior. Non: E. E.<br />
Maccoby (Ed.), The development of sex differences (56-81 orr.). Stanford, CA:<br />
Stanford University Press.<br />
Mischel, W. (1970). Sex-typing and socialization. Non: P. H. Mussen (Ed.),<br />
Carmichael's manual of child psychology (3 ed., 3-72 orr.). New York: Wiley.<br />
Miyake, K., Chen, S. J., <strong>eta</strong> Campos, J. J. (1985). Infant temperament, mother's mode of<br />
internaction and attachment in Japan: An interim report. Non: I. Bretherton <strong>eta</strong> E.<br />
Waters (Eds.), Growing points of attachment theory and research, Monographs of<br />
the Society for Research in Child Development, 50(1-2, Serial No. 209), 276-297.<br />
Moreira, J. M., Bernardes, S., Andrez, M., Aguiar, P., Moleiro, C., <strong>eta</strong> Silva, M. F.<br />
(1998). Social competence, personality and adult attachment style in a Portuguese<br />
sample. Personality and Individual Differences, 24(4), 565-570.<br />
Mowrer, O. H. (1950). Learning theory and personality dynamics. New York: Ronald.<br />
Nacev, V. (1980). Dependency and ego strenght as indicators of patients' attendance in<br />
psychotherapy. Journal of Clinical Psychology, 36, 691-695.<br />
Navran, L. (1954). A rationally derived MMPI scale to measure dependence. Journal of<br />
Consulting Psychology, 18, 192.<br />
Neki, J. S. (1976). An examination of the cultural relativism of dependence as a<br />
dynamic of social and therapeutic relationships, II: Socio-developmental. British<br />
Journal of Medical Psychology, 49, 1-10.<br />
Nezworski, T., Tolan, J., <strong>eta</strong> Belsky, J. (1987). Intervention in secure infant attachment.<br />
Non: J. Belsky <strong>eta</strong> T. Nezworski (Eds.), Clinical implications of attachment .<br />
Hillsdale, NJ: Erlbaum.
264 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Norwood, R. (1985). Women who love too much. New York: Jeremy P. Tarcher.<br />
O'Neil, J. M. (1982). Gender-role conflict and strain in men's lives: Implications for<br />
psychiatrics, psychologists, and other human-service providers. Non: K. Solomon<br />
<strong>eta</strong> N. B. Levy (Eds.), Men in transition: Theory and therapy (5-44 orr.). New<br />
York: Plenum Press.<br />
O'Neill, R. M., <strong>eta</strong> Bornstein, R. F. (1991). Orality and depression in psychiatric<br />
inpatients. Journal of Personality Disorders, 5, 1-7.<br />
Orbach, S., <strong>eta</strong> Eichenbaum, L. (1990). ¿Qué quieren las mujeres? (4. ed.). Madril:<br />
Editorial Revolución.<br />
Osasunerako Mundu-Erakundea. (1992). CIE-10. Trastornos mentales y del<br />
comportamiento. Descripciones clínicas y pautas para el diagnóstico. Madril:<br />
OME.<br />
Overholser, J. C. (1991). Categorical assessment of dependent personality disorder in<br />
depressed patients. Journal of Personality Disorders, 5, 243-255.<br />
Owen, M. T., Easterbrooks, M. A., Chase-Lansdale, L., <strong>eta</strong> Goldberg, W. A. (1984).<br />
The relation between maternal employment status and the stability of attachments<br />
to mother and father. Child Development, 55, 1894-1901.<br />
Parens, H., <strong>eta</strong> Saul, L. J. (1971). Dependence in man. New York: International<br />
University Press.<br />
Parker, G. (1994). Parental bonding and depressive disorders. Non: M. B. Sperling <strong>eta</strong><br />
W. H. Berman (Eds.), Attachment in adults: Clinical and developmental<br />
perspective (299-312 orr.). New York: Guilford Press.<br />
Parker, G., <strong>eta</strong> Lipscombe, P. (1980). The relevance of early parental experiences to<br />
adult dependency, hypochondriasis and utilization of primary physicians. British<br />
Journal of Medical Psychology, 53, 355-363.<br />
Parkes, C. M., <strong>eta</strong> Weiss, R. S. (1983). Recovery from bereavement. New York: Basic<br />
Books.<br />
Peele, S., <strong>eta</strong> Brodsky, A. (1976). Love and addiction. New York: NAL.<br />
Pfohl, B. (1996). Histrionic personality disorder. Non: T. A. Widiger, A. J. Frances, H.<br />
A. Pincus, et al. (Eds.), in DSM-IV Sourcebook (Vol. 2, ). Washington, DC:<br />
American Psychiatric Association.<br />
Pilon, D. J. (1989, uztailak 1). The Sociotropy-Autonomy Scale in a university<br />
population: An overview. Paper presented at the Paper presented to the World<br />
Congress of Cognitive Therapy, Oxford.
Erreferentziak 265<br />
Pilowsky, I., <strong>eta</strong> Katsikitis, M. (1983). Depressive illness and dependency. Acta<br />
Psychiatrica Scandinavica, 68, 11-14.<br />
Pincus, A. L., <strong>eta</strong> Gurtman, M. B. (1995). The Three Faces of Interpersonal<br />
Dependency: Structural Analyses of Self-Report Dependency Measures. Journal<br />
of Personality and Social Psychology, 69(4), 744-758.<br />
Pistole, M. C. (1989). Attachment in adult romantic relationships: Style of conflict<br />
resolution and relationship satisfaction. Journal of Social and Personal<br />
Relationships, 6, 505-510.<br />
Rado, S. (1928). The problem of melancholia. International Journal of Psychoanalysis,<br />
9, 420-436.<br />
Ramírez Dorado, S. (1987). Dependencia afectiva y salud mental de las mujeres: un<br />
caso de regresión de lo político al plano de lo psíquico. Zientziartekoa, 2(2), 175-<br />
187.<br />
Ramírez Dorado, S. (1989). Dependencia y autoestima: hacia una psicología social<br />
feminista. Non: C. Sánchez, C. Amoros, C. Fernández, T. Rodríguez de Lecea, <strong>eta</strong><br />
M. J. Vara (Eds.), Mujeres y hombres del pensamiento occidental. Actas de las<br />
VII jornadas de investigación interdisciplinaria. (Vol. I) (257-266 orr.). Madril:<br />
Universidad Autónoma de Madrid.<br />
Rausch, H. L., Barry, W. A., Hertel, R. K., <strong>eta</strong> Swain, M. A. (1974). Communication,<br />
conflict and marriage. San Francisco: Jossey-Bass.<br />
Reedy, M. N., Birren, J. E., <strong>eta</strong> Schaie, K. W. (1981). Age and sex differences in<br />
satisfying love relationships across the adult life span. Human Development, 24,<br />
52-66.<br />
Reich, J. (1987). Sex distribution of DSM-III personality disorders in psychiatric<br />
outpatients. American Journal of Psychiatry, 144, 485-488.<br />
Reich, J., Nduaguba, M., <strong>eta</strong> Yates, W. (1988). Age and sex distribution of DSM-III<br />
personality cluster traits in a community population. Comprehensive Psychiatry,<br />
29, 298-303.<br />
Reich, J., Noyes, R. J., <strong>eta</strong> Troughton, E. (1987). Dependent personality disorder<br />
associated with phobic avoidance in patients with panic disorder. American<br />
Journal of Psychiatry, 144(3), 323-326.<br />
Roberts, J. E., Gotlib, I. H., <strong>eta</strong> Kassel, J. D. (1996). Adult attachment security and<br />
symptoms of depression: The mediating roles of dysfunctional attitudes and low<br />
self-esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 70(2), 310-320.<br />
Rogers, C. R. (1980). A way of being. Boston: Houghton-Mifflin.
266 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Romero Escobar, E. M. (1999). Adult attachment in Guatemalan university students:<br />
Styles and dimensions. Argitaratu gabeko masterreko tesia. Universidad del Valle<br />
de Guatemala, Guatemala, Guatemala.<br />
Ross, R., Frances, A., <strong>eta</strong> Widiger, T. A. (1997). Gender issues in DSM-IV. Non: M. R.<br />
Walsh (Ed.), Women, men, and gender: Ongoing debates (348-357 orr.). New<br />
Haven, CT: Yale University Press.<br />
Rossman, P. (1984). Assessing different aspects of psychosocial dependency: A new<br />
scale and some empirical results. Studia Psychologica, 26(4), 317-322.<br />
Rossman, P., <strong>eta</strong> Blöschl, L. (1982). Psychosoziale Dependenz und Depression: Eine<br />
empirische Analyse. Zeitschrift für Differentielle und Diagnotische Psychologie,<br />
3(1), 35-46.<br />
Russianoff, P. (1981). Why do I think I'm nothing without a man? Toronto: Bantam<br />
Books.<br />
Sagi, A., Lamb, M. E., Lewkowicz, K., Shoham, R., Duir, R., <strong>eta</strong> Estes, D. (1985).<br />
Security of infant-mother-father-m<strong>eta</strong>pelet attachments among Kibbutz-reared<br />
israeli children. Non: I. Bretherton <strong>eta</strong> E. Waters (Eds.), Growing points of<br />
attachment theory and research, Monographs of the Society for Research in Child<br />
Development, 50(1-2, Serial No. 209), 257-275.<br />
Sampson, E. E. (1988). The debate on individualism: Indigenous psychologies and their<br />
role in personal and soci<strong>eta</strong>l functioning. American Psychologist, 43, 15-22.<br />
Sanfilipo, M. P. (1994). Masculinity, femininity, and subjective experiences of<br />
depression. Journal of Clinical Psychology, 50, 144-157.<br />
Sanford, K. (1997). Two dimensions of adult attachment. Journal of Social and<br />
Personal Relationhips, 14(1), 133-143.<br />
Scharfe, E., <strong>eta</strong> Bartholomew, K. (1994a). Reliability and stability of adult attachment<br />
patterns. Personal Relationships, 1(1), 23-43.<br />
Scharfe, E., <strong>eta</strong> Bartholomew, K. (1994b, Abuztua). Stability of adult attachment<br />
representations: A two year follow-up. Paper presented at the Paper presented at<br />
the annual meeting of the American Psychological Association, Los Angeles, CA.<br />
Schneider, K. (1923). Die psychopathischen personlichkeiten. Vienna: Deuticke.<br />
Sears, R. S. (1972). Attachment, dependency, and frustration. Non: J. L. Gewirtz (Ed.),<br />
Attachment and dependency (1-27 orr.). Washington, DC: Winston & Sons.<br />
Shaver, P., <strong>eta</strong> Brennan, K. (1992). Attachment styles and the "big five" personality<br />
traits: Their connections with each other and with romantic relationship outcomes.<br />
Personality and Social Psychology Bulletin, 18(5), 536-545.
Erreferentziak 267<br />
Shaver, P., <strong>eta</strong> Hazan, C. (1987). Being lonely, feeling in love: Perspectives from<br />
attachment theory. Journal of Social Behavior and Personality, 2, 105-124.<br />
Shaver, P., <strong>eta</strong> Hazan, C. (1988). A biased overview of the study of love. Journal of<br />
Social and Personal Relationships, 5, 473-501.<br />
Shaver, P., Hazan, C., <strong>eta</strong> Bradshaw, D. (1988). Love as attachment: the integration of<br />
three behavioral systems. Non: R. J. Sternberg <strong>eta</strong> M. L. Barnes (Eds.), The<br />
psychology of love (68-99 orr.). New York: Yale University.<br />
Shaver, P. R., Belsky, J., <strong>eta</strong> Brennan, K. A. (2000). The adult attachment interview and<br />
self-reports of romantic attachment: Association across domains and methods.<br />
Personal Relationships, 7, 25-43.<br />
Shaver, P. R., <strong>eta</strong> Clark, C. L. (1994). The psychodynamics of adult romantic<br />
attachment. Non: J. M. Masling <strong>eta</strong> R. F. Bornstein (Eds.), Empirical perspectives<br />
on object relations theory (105-156 orr.). Washington, DC: American<br />
Psychological Association.<br />
Shaver, P. R., Collins, N., <strong>eta</strong> Clark, C. L. (1996). Attachment styles and internal<br />
working models of self and relationship partners. In G. J. O. Fletcher <strong>eta</strong> J. Fitness<br />
(Eds.), Knowledge structures in close relationships: A social psychological<br />
approach (25-62 orr.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.<br />
Shaver, P. R., <strong>eta</strong> Hazan, C. (1993). Adult romantic attachment: Theory and evidence.<br />
Non: D. Pelman <strong>eta</strong> W. Jones (Eds.), Advances in Personal Relationships (4<br />
liburukia, 29-70 orr.). London: Jessica Kingsley.<br />
Shaver, P. R., Papalia, D., Clark, C. L., Koski, L. R., Tidwell, M. C., <strong>eta</strong> Nalbone, D.<br />
(1996). Androgyny and attachment security: Two related models of optimal<br />
personality. Personality and Social Psychology Bulletin, 22(6), 582-597.<br />
Siegel, R. J. (1988). Women's "dependency" in a male-centered value system: Genderbased<br />
values regarding dependency and independence. Women and Therapy, 7(1),<br />
113-123.<br />
Simpson, J. A. (1990). Influence of attachment styles on romantic relationships. Journal<br />
of Personality and Social Psychology, 59, 971-980.<br />
Simpson, J. A., Rholes, W. S., <strong>eta</strong> Nelligan, J. S. (1992). Support-seeking and supportgiving<br />
couple members in an anxiety-provoking situation: The role of attachment<br />
styles. Journal of Personality and Social Psychology, 62, 434-446.<br />
Sinha, J. B. P. (1968). A test of dependence proneness. Journal of Psychological<br />
Research, 12, 66-70.
268 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Snyder, M., <strong>eta</strong> Swann, W. B., Jr. (1978). Behavioral confirmation in social interaction:<br />
From social perception to social reality. Journal of Experimental and Social<br />
Psychology, 14, 148-162.<br />
Solomon, R. L., <strong>eta</strong> Corbit, J. D. (1974). An opponent-process theory of motivation. I:<br />
Temporal dynamics of affect. Psychological Review, 81, 119-145.<br />
Spence, J. T., Helmreich, R., <strong>eta</strong> Stapp, J. (1975). Ratings of self and peers on sex-role<br />
attributes and their relation to self-esteem and conceptions of masculinity and<br />
feminity. Journal of Personality and Social Psychology, 32(1), 29-39.<br />
Spence, J. T., <strong>eta</strong> Helmreich, R. L. (1978). Masculinity and femininity: Their<br />
psychological dimensions, correlates, and antecedents. Austin, TX: University of<br />
Texas Press.<br />
Sperling, M. B. (1988). Phenomenology and developmental origins of desperate love.<br />
Psychoanalysis and Contemporary Thought, 11, 741-761.<br />
Sperling, M. B., <strong>eta</strong> Berman, W. H. (1991). An attachment classification of desperate<br />
love. Journal of Personality Assessment, 56(1), 45-55.<br />
Sperling, M. B., Foelsch, P., <strong>eta</strong> Grace, C. (1996). Measuring adult attachment: Are<br />
self-report instruments congruent? Journal of Personality Assessment, 67(1), 37-<br />
51.<br />
Sprock, J., Blashfield, R. K., <strong>eta</strong> Smith, B. (1990). Gender weighting of DSM-III--R<br />
personality disorder criteria. American Journal of Psychiatry, 147(5), 586-590.<br />
Stayton, D. J., <strong>eta</strong> Ainsworth, M. D. (1973). Individual differences in infant responses to<br />
brief, everyday separations as related to other infant and maternal behaviors.<br />
Developmental Psychology, 9(2), 226-235.<br />
Stiver, I. P. (1984). The meaning of "dependency" in female-male relationships. Paper<br />
presented at the Work in Progress Paper No. 13, Wellesley, MA.<br />
Strong, S. R., Welsh, J. A., Corcoran, J. L., <strong>eta</strong> Hoyt, W. T. (1992). Social psychology<br />
and counseling psychology: The history, products and promise of an interface.<br />
Journal of Counseling Psychology, 39, 139-157.<br />
Sullivan, H. S. (1947). Conceptions of modern psychiatry. Washington, DC: William<br />
Alanson White Institute.<br />
Surrey, J. (1985). The "self-in-relation": A theory of women's development. Paper<br />
presented at the Work in Progress Paper No. 13, Wellesley, MA.<br />
Takahashi, K. (1990). Are the key assumptions of the 'strange situation' procedure<br />
universal? A view from Japanese research. Human Development, 33, 23-30.
Erreferentziak 269<br />
Tennov, D. (1979). Love and limerence. New York: Stein & Day.<br />
Thompson, R. A. (1999). Early attachment and later development. Non: J. Cassidy <strong>eta</strong><br />
P. R. Shaver (Eds.), Handbook of attachment: Theory, research, and clinical<br />
applications (265-286 orr.). New York: Guilford Press.<br />
Twenge, J. M. (1997). Changes in masculine and feminine traits over time: A m<strong>eta</strong>analysis.<br />
Sex Roles, 36(5/6), 305-325.<br />
Ullian, D. Z. (1976). The development of conceptions of masculinity and feminity. In B.<br />
Lloyd <strong>eta</strong> J. Archer (Eds.), Exploring sex differences (25-48 orr.). London:<br />
Academic Press.<br />
Usui, H. (1988). Mother-child interaction in infancy: Problems of attachment research.<br />
Japanese Psychological Review, 31, 46-59.<br />
van IJzendoorn, M. H. (1990). Developments in cross-cultural research on attachment:<br />
Some methodological notes. Human Development, 33, 3-9.<br />
Vergara, A. I. (1993). Sexo e identidad de género: Diferencias en el conocimiento<br />
social de las emociones y en el modo de compartirlas. Argitaratu gabeko<br />
doktorego-tesia, Euskal Herriko Unibertsitatea, Donostia.<br />
Vergara, A. I., <strong>eta</strong> Páez, D. (1993). Revisión teórico-metodológica de los instrumentos<br />
para la medición de la identidad de género. Revista de Psicología Social, 8(2),<br />
133-152.<br />
Walker, L. E. A. (1994). Are personality disorders gender biased? In S. A. Kirk <strong>eta</strong> S.<br />
D. Einbinder (Eds.), Controversial issues in mental health (21-30 orr.). Boston:<br />
Allyn & Bacon.<br />
Walters, R. H., <strong>eta</strong> Parke, R. D. (1964). Social motivation, dependency and<br />
susceptibility to social influence. Non: L. Berkowitz (Ed.), Advances in<br />
Experimental Social Psychology (1. liburukia, 231-276 orr.). New York:<br />
Academic Press.<br />
Waters, E. (1978). The reliability and stability of individual differences in infant-mother<br />
attachment. Child Development, 39, 483-494.<br />
Watson, P. J., Biderman, M. D., <strong>eta</strong> Boyd, C. (1989). Androgyny as synthetic<br />
narcissism: Sex role measures and Kohut's psychology of the self. Sex Roles,<br />
21(3/4), 175-207.<br />
Weiss, L. R., <strong>eta</strong> Masling, J. (1970). Further validation of Rorschach measure of oral<br />
imagery: A study of six clinical groups. Journal of Abnormal Psychology, 76(1),<br />
83-87.
270 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
Weiss, R. S. (1982). Attachment in adult life. Non: C. M. Parkes <strong>eta</strong> J. Stevenson-Hide<br />
(Eds.), The place of attachment in human behavior (171-184 orr.). New York:<br />
Basic Books.<br />
West, M., <strong>eta</strong> Keller, A. (1991). Parentification of the child: A case study of Bowlby's<br />
compulsive care-giving attachment pattern. American Journal of Psychotherapy,<br />
45(3), 425-431.<br />
West, M., Keller, A., Links, P., <strong>eta</strong> Patrick, J. (1993). Borderline disorder and<br />
attachment pathology. Canadian Journal of Psychiatry, 38(1 Suppl 1), S16-S22.<br />
West, M., Rose, M. S., <strong>eta</strong> Sheldon, A. (1993). Anxious attachment as a determinant of<br />
adult psychopatology. The Journal of Nervous and Mental Disease, 181, 422-427.<br />
West, M., Rose, S., <strong>eta</strong> Sheldon-Keller, A. (1994). Assessment of patterns of insecure<br />
attachment in adults and application to dependent and schizoid personality<br />
disorders. Journal of Personality Disorders, 8(3), 249-256.<br />
West, M., <strong>eta</strong> Sheldon, A. (1988). Classification of pathological attachment patterns in<br />
adults. Journal of Personality Disorders, 2(2), 153-159.<br />
West, M., Sheldon, A., <strong>eta</strong> Reiffer, L. (1989). Attachment theory and brief<br />
psychotherapy: Applying current research to clinical interventions. Canadian<br />
Journal of Psychiatry, 34, 369-375.<br />
West, M., <strong>eta</strong> Sheldon-Keller, A. (1992). The assessment of dimensions relevant to<br />
adult reciprocal attachment. Canadian Journal of Psychiatry, 37, 600-606.<br />
West, M. L., <strong>eta</strong> Sheldon-Keller, A. E. (1994). Patterns of relating. An adult attachment<br />
perspective. New York: Guildford Press.<br />
Wheeler, L., Reis, H., <strong>eta</strong> Nezlek, J. (1983). Loneliness, social interaction, and sex<br />
roles. Journal of Personality and Social Psychology, 45(4), 943-953.<br />
Whitley, B. E. (1983). Sex-role orientation and self-esteem: A critical m<strong>eta</strong>-analytic<br />
review. Journal of Personality and Social Psychology, 44(4), 765-778.<br />
Whitley, B. E. (1985). Sex-role orientation and psychological well-being: Two m<strong>eta</strong>analyses.<br />
Sex Roles, 12, 207-225.<br />
Widiger, T. A., Corbitt, E., <strong>eta</strong> Funtowicz, M. (1994). Rejionder to Dr. Walker. Non: S.<br />
A. Kirk <strong>eta</strong> S. D. Einbinder (Eds.), Controversial issues in mental health (30-38<br />
orr.). Boston: Allyn & Bacon.<br />
Widiger, T. A., <strong>eta</strong> Frances, A. J. (1987). Interviews and inventories for the<br />
measurement of personality disorders. Clinical Psychology Review, 7, 49-75.
Erreferentziak 271<br />
Widiger, T. A., <strong>eta</strong> Sanderson, C. J. (1995). Toward a dimensional model of personality<br />
disorders. Non: W. J. Livesley (Ed.), The DSM-IV personality disorders (443-458<br />
orr.). New York: Guildford Press.<br />
Widiger, T. A., <strong>eta</strong> Spitzer, R. L. (1991). Sex bias in the diagnosis of personality<br />
disorders: Conceptual and methodological issues. Clinical Psychology Review, 11,<br />
1-22.<br />
Wiggins, J. S., <strong>eta</strong> Pincus, A. L. (1989). Conceptions of personality disorders and<br />
dimensions of personality. Psychological Assessment: A Journal of Consulting<br />
and Clinical Psychology, 1, 305-316.<br />
Williams, J. B. W., <strong>eta</strong> Spitzer, R. L. (1983). The issue of sex bias in DSM-III.<br />
American Psychologist, 38, 793-798.<br />
Woolams, S. J., <strong>eta</strong> Huige, K. A. (1977). Normal dependency and symbiosis.<br />
Transational Analysis Journal, 7, 217-220.<br />
Yárnoz, S. (1994). <strong>Atxikimendu</strong>a ebaluatzeko tresnak. Uztaro, 11, 89-103.<br />
Yárnoz, S., Sainz de Muri<strong>eta</strong>, L., Plazaola, M., <strong>eta</strong> Alonso, I. (1999). Mary Salter<br />
Ainsworth. In memoriam. Uztaro, 31, 113-128.<br />
Yarrow, L. J. (1972). Attachment and dependency: A developmental perspective. Non:<br />
J. L. Gewirtz (Ed.), Attachment and dependency (81-95 orr.). Washington, DC:<br />
Winston & Sons.<br />
Yeger, T., <strong>eta</strong> Miezitis, S. (1985). Pupil sex as it relates to the pupil-teacher dependency<br />
relationship. International Journal of Women's Studies, 8, 457-464.<br />
Zeanah, C., <strong>eta</strong> Zeanah, P. (1989). Intergenerational transmission of maltreatment:<br />
Insights from attachment theory and research. Psychiatry, 52, 177-196.<br />
Zuroff, D. C., <strong>eta</strong> Fitzpatrick, D. K. (1995). Depressive personality styles: implications<br />
for adult attachment. Personality individual Differences, 18(2), 253-265.<br />
Zuroff, D. C., Moskowitz, D. S., Wielgus, M. S., Powers, T. A., <strong>eta</strong> Franko, D. L.<br />
(1983). Construct validation of the dependency and self-criticism scales of the<br />
Depressive Experiences Questionnaire. Journal of Research in Personality, 17,<br />
226-241.
ERANSKINAK
Eranskinak 275<br />
Joseba Lakarraren atentziorako,<br />
A ERANSKINA<br />
Psikologia Fakultateko 3. zikloko ikaslea naiz, Eusko Jaurlaritzako ikerkuntza bekaduna<br />
izanik. Gaur egun, doktorego-tesirako ikerk<strong>eta</strong>ri begira, lagina biltzearen aldian nago.<br />
Ikerk<strong>eta</strong>ren helburu<strong>eta</strong>riko bat unibertsitateko ikasleen nortasunaren zenbait aldagai<br />
aztertzea da.<br />
EHUko titulazio desberdin<strong>eta</strong>n diharduten emakumezko <strong>eta</strong> gizonezko ikasleen beharra<br />
dut. Horr<strong>eta</strong>rako, Gasteizko Filologia, Geografia <strong>eta</strong> Historia Fakultatera zuzentzen naiz<br />
laguntza eske.<br />
Testak boluntarioki bete behar dituztenez, ikasleak gelan “harrapatu” behar dira.<br />
Bestela, ez lukete egingo. Esan behar da testak gazteleraz daudela, <strong>eta</strong> talde<br />
euskaldun<strong>eta</strong>n zein erdaldun<strong>eta</strong>n pasatzeko aukera dago. Testen burutzapenerako behar<br />
den denbora 20-25 minutu izaten da (nire azalpenak barne). Nirekin kolaboratzeko prest<br />
egotekotan, kontakturako telefonoa hauxe duzu:<br />
Gipuzkoako luzapena: (+13)5656 (Itziar Alonso-Arbiol).<br />
Posta elektronikoz: plpalari@lg.ehu.es<br />
Zure laguntza <strong>eta</strong>arr<strong>eta</strong> aldez aurretik eskertuz, agurtzen zaitu:<br />
Itziar Alonso-Arbiol<br />
Psikologia Fakultatea<br />
Euskal Herriko Unibertsitatea<br />
Tolosa Hiribidea, 70<br />
20018 Donostia
Eranskinak 277<br />
RELACIONES INTERPERSONALES<br />
B ERANSKINA<br />
Estamos realizando una investigación en la Facultad de Psicología de la Universidad<br />
del País Vasco para conocer la forma en que nos relacionamos habitualmente con las<br />
personas de nuestro entorno, para lo cual agradeceríamos que respondiera<br />
anónimamente a todas y cada una de las preguntas que se incluyen en este cuadernillo.<br />
No hay respuestas correctas ni incorrectas, sólo queremos saber su opinión.<br />
Responda con total sinceridad a las cuestiones planteadas.<br />
Cuando acabe de rellenar el cuadernillo, compruebe que ha respondido a TODAS las<br />
preguntas. Si se ha olvidado de alguna, respóndala entonces.<br />
Si tiene alguna duda, consulte con el entrevistador.<br />
Gracias por su colaboración. Sus respuestas serán de gran ayuda para este estudio.
Eranskinak 279<br />
C ERANSKINA<br />
CODIGO DE IDENTIFICACION: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _<br />
(Escriba: Inicial de su nombre + los dos números centrales de su teléfono + mes de<br />
nacimiento)<br />
❒ Sexo: 1. Hombre<br />
2. Mujer<br />
❒ Edad: _ _ _ _ _ _ _ _<br />
❒ Nivel de estudios: 1. Ninguno / Sin Graduado Escolar<br />
(Últimos compl<strong>eta</strong>dos) 2. Primarios / Graduado Escolar / EGB<br />
3. Medios / Bachiller / BUP / FP / REM / LOGSE<br />
4. Superiores / Universitarios<br />
❒ Situación laboral: 1. Estudiante<br />
(Sólo una opción) 2. En paro / Desempleado<br />
3. Labores domésticas<br />
4. Trabajador/a por cuenta ajena (Especificar) _ _ _ _ _<br />
5. Trabajador/a por cuenta propia (Especificar) _ _ _ _ _<br />
6. Jubilado/a / Pensionista<br />
❒ Nivel individual de ingresos: 1. Menos de 1.400.000 ptas./año<br />
(Sólo en caso de percibir ingresos, 2. Entre 1.400.000 y 2.100.000 ptas./año<br />
Señale la cantidad anual aproximada) 3. Más de 2.100.000 ptas./año<br />
❒ Situación de pareja: 1. Soltero/a sin pareja<br />
2. Soltero/a con pareja<br />
3. Casado/a / Conviviendo con la pareja (Subraye)<br />
4. Separado/a / Divorciado/a (Subraye una opción)<br />
5. Viudo/a<br />
❒ Duración de la relación actual (si tiene pareja): _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _<br />
❒ Número de hijos/as y edades: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _<br />
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _<br />
❒ Orientación sexual: 1. Heterosexual<br />
2. Homosexual<br />
3. Bisexual
Eranskinak 281<br />
LS y ER (IDI)<br />
D ERANSKINA<br />
A continuación aparecen varias afirmaciones. En cada una de ellas, rodee con un<br />
círculo el modo en que usted considera que dicha afirmación es característica de usted<br />
según esta escala:<br />
Nada<br />
Un poco<br />
Bastante<br />
Muy<br />
característico de mí característico de mí característico de mí Característico de mí<br />
1 2 3 4<br />
1. Cuando tengo que tomar una decisión, siempre pido consejo.<br />
1 2 3 4<br />
2. Prefiero ser un/a seguidor/a de algo antes que un líder.<br />
1 2 3 4<br />
3. Me siento seguro/a de mi capacidad para resolver la mayoría de los problemas<br />
personales que se me puedan presentar en la vida.<br />
1 2 3 4<br />
4. Me cuesta pedirle un favor a alguien.<br />
1 2 3 4<br />
5. En las discusiones cedo con facilidad.<br />
1 2 3 4<br />
6. Me cuesta formarme una opinión acerca de un programa de televisión o una<br />
película hasta que sé lo que piensan los demás.<br />
1 2 3 4
282 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
7. En situaciones sociales tiendo a estar muy pendiente mí y a mostrarme<br />
inseguro/a.<br />
1 2 3 4<br />
8. Me resulta muy difícil tomar decisiones por mí mismo/a.<br />
1 2 3 4<br />
9. No me gusta ir a comprar ropa solo/a.<br />
1 2 3 4<br />
10. Cuando conozco gente nueva, tengo miedo de no hacer lo que debo.<br />
1 2 3 4<br />
11. Prefiero no comprometerme con nadie antes que arriesgarme a llevarme<br />
desilusiones.<br />
1 2 3 4<br />
12. Soy una persona muy segura de su propia opinión.<br />
1 2 3 4<br />
13. No tengo lo que hace falta para ser un buen líder.<br />
1 2 3 4<br />
14. Cuando más rindo es cuando sé que mi trabajo será apreciado.<br />
1 2 3 4<br />
15. Creo que los demás podrían hacer mucho más por mí si ellos quisieran.<br />
1 2 3 4
Eranskinak 283<br />
16. De pequeño era muy importante para mí agradar a mis padres.<br />
1 2 3 4<br />
17. La desaprobación de alguien que me importa me resulta muy dolorosa.<br />
1 2 3 4<br />
18. La idea de perder a un amigo/a íntimo/a me aterra.<br />
1 2 3 4<br />
19. Estaría compl<strong>eta</strong>mente perdido/a si no tuviera a alguien especial.<br />
1 2 3 4<br />
20. Me siento disgustado/a cuando alguien descubre un error que he cometido.<br />
1 2 3 4<br />
21. Me desanimo fácilmente cuando no consigo de los demás lo que necesito.<br />
1 2 3 4<br />
22. Necesito tener a una persona que sea especial para mí.<br />
1 2 3 4<br />
23. Lo que más me alegra es que alguien diga que he hecho un buen trabajo.<br />
1 2 3 4<br />
24. Necesito tener a una persona para quien ocupe un lugar superior a los demás en<br />
su vida.<br />
1 2 3 4
284 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
25. Tiendo a imaginarme lo peor cuando una persona querida no llega a la hora<br />
esperada.<br />
1 2 3 4<br />
26. Tiendo a esperar demasiado de los demás.<br />
1 2 3 4<br />
27. Creo que la mayoría de la gente no se da cuenta de lo fácilmente que pueden<br />
herirme.<br />
1 2 3 4<br />
28. Siempre he tenido un miedo atroz a perder el cariño y el apoyo de la gente que<br />
necesito desesperadamente.<br />
1 2 3 4<br />
29. Me sentiría desamparado/a si alguien a quien quiero me abandonara.<br />
1 2 3 4
Eranskinak 285<br />
CR<br />
E ERANSKINA<br />
Seguidamente aparecen varios párrafos referidos a nuestra forma de relacionarnos<br />
con los demás. En esta ocasión deberá rodear con un círculo el número que refleje su<br />
grado de acuerdo con la idea que se expresa en cada párrafo según la siguiente escala:<br />
Totalmente<br />
en<br />
desacuerdo<br />
Bastante<br />
en<br />
desacuerdo<br />
Un poco<br />
en<br />
desacuerdo<br />
Ni<br />
desacuerdo<br />
/ni acuerdo<br />
Un poco<br />
de acuerdo<br />
Bastante de<br />
acuerdo<br />
Totalmente<br />
de acuerdo<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
1. Me resulta fácil acercarme emocionalmente a los demás. Me siento cómodo tanto<br />
en las situaciones en que tengo que confiar en los demás como en aquellas en que<br />
otros han depositado su confianza en mí. El hecho de estar sólo/a o de que los<br />
demás no me acepten no me trastorna.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
2. Me siento bien cuando no tengo una relación afectiva. Es muy importante para<br />
mí sentirme independiente y autosuficiente, y prefiero no depender de otros o que<br />
otros dependan de mí.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
3. Quiero establecer un mayor grado de intimidad afectiva con los demás con los<br />
demás, pero a menudo encuentro que los demás marcan más distancias de lo que<br />
a mí me gustaría. Me siento perdido/a cuando no estoy en una relación afectiva,<br />
pero a veces me altera que los demás no me valoren tanto como yo les valoro a<br />
ellos.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
4. Me siento mal cuando me acerco emocionalmente a los otros. Quiero mantener<br />
relaciones afectivas, pero encuentro difícil confiar totalmente, o depender de los<br />
demás. Me preocupa que pueda sufrir si no guardo las distancias con los demás.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
Rodee con un círculo el párrafo que mejor se adecue a su forma de relacionarse<br />
afectivamente de entre los cuatro mostrados en esta página:<br />
1 2 3 4
286 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
CRP<br />
CRP<br />
F ERANSKINA<br />
Las siguientes frases se refieren a cómo se siente usted en las relaciones de pareja.<br />
Nos interesa cómo vive usted las relaciones de pareja en general, no cómo se está<br />
sintiendo en una actual relación. Responda a cada frase indicando en qué grado está de<br />
acuerdo o en desacuerdo con cada una de ellas rodeando cada número escogido entre los<br />
que encontrará debajo de cada frase.<br />
Totalmente<br />
en<br />
desacuerdo<br />
Bastante<br />
en<br />
desacuerdo<br />
Un poco<br />
en<br />
desacuerdo<br />
Ni<br />
desacuerdo<br />
/ni acuerdo<br />
Un poco<br />
de acuerdo<br />
Bastante de<br />
acuerdo<br />
Totalmente<br />
de acuerdo<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
1. Prefiero no mostrar a mi pareja cómo me siento por dentro.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
2. Me preocupa que me abandonen.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
3. Me siento muy cómodo/a teniendo un alto grado de intimidad con mi pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
4. Me preocupo mucho por mis relaciones.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
5. Cuando mi pareja comienza a establecer mayor intimidad conmigo, me doy<br />
cuenta que me suelo cerrar.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
6. Me preocupa que mi pareja no se interese por mí tanto como me intereso yo por<br />
ella.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
7. Me siento violento/a cuando mi pareja quiere demasiada intimidad afectiva.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
8. Me preocupa bastante el hecho de perder a mi pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7
Eranskinak 287<br />
9. No me siento cómodo/a abriéndome a mi pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
10. A menudo deseo que los sentimientos de mi pareja hacia mí fueran tan fuertes<br />
como mis sentimientos hacia él/ella.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
11. Quiero acercarme afectivamente a mi pareja, pero a la vez marco las distancias<br />
con él/ella.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
12. A menudo quiero fusionarme compl<strong>eta</strong>mente con mi pareja, pero me doy cuenta<br />
que esto a veces le asusta.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
13. Me pongo nervioso/a cuando mi pareja consigue demasiada intimidad afectiva<br />
conmigo.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
14. Me preocupa estar sólo/a.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
15. Me siento a gusto compartiendo mis sentimientos y pensamientos íntimos con mi<br />
pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
16. A veces mi deseo de excesiva intimidad asusta a la gente.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
17. Intento evitar establecer un grado de intimidad muy elevado con mi pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
18. Necesito que mi pareja me confirma constantemente que me ama.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
19. Encuentro relativamente fácil establecer intimidad afectiva con mi pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7
288 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
20. A veces siento que presiono a mi pareja para que muestre más sentimientos, más<br />
compromiso.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
21. Encuentro difícil permitirme depender de mi pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
22. No me preocupa a menudo la idea de ser abandonado/a.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
23. Prefiero no tener demasiada intimidad afectiva con mi pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
24. Si no puedo hacer que mi pareja muestre interés por mí, me disgusto o me<br />
enfado.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
25. Se lo cuento todo a mi pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
26. Creo que mi pareja no quiere tener tanta intimidad afectiva conmigo como a mí<br />
me gustaría.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
27. Normalmente discuto mis problemas y preocupaciones con mi pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
28. Cuando no tengo una relación, me siento un poco ansioso/a e inseguro/a.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
29. Me siento bien dependiendo de mi pareja.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
30. Me siento frustrado/a cuando mi pareja no me hace tanto caso como a mí me<br />
gustaría.<br />
1 2 3 4 5 6 7
Eranskinak 289<br />
31. No me importa pedirle a mi pareja consuelo, consejo, o ayuda.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
32. Me siento frustrado/a si mi pareja no está disponible cuando la necesito.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
33. Ayuda mucho recurrir a la pareja en épocas de crisis.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
34. Cuando mi pareja me critica, me siento muy mal.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
35. Recurro a mi pareja para muchas cosas, entre otras, consuelo y tranquilidad.<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
36. Me tomo a mal que mi pareja pase tiempo lejos de mí.<br />
1 2 3 4 5 6 7
290 <strong>Atxikimendu</strong>a, <strong>genero</strong> <strong>rolak</strong>, <strong>eta</strong> mendekotasuna<br />
BSRI<br />
G ERANSKINA<br />
A continuación se presenta una lista de adjetivos. En cada uno de ellos, rodee con un<br />
círculo el modo en que usted considera que dicho adjetivo le sirve para describirse a sí<br />
mismo/a:<br />
POR EJEMPLO:<br />
Nunca Siempre<br />
Impaciente 1 2 3 4 5 6 7<br />
- Una persona que se considera sí misma como muy impaciente, señalaría el número 7<br />
- Una persona que se considera sí misma como nada impaciente, señalaría el número 1<br />
- Los restantes números (2, 3, 4, 5, 6) se señalarán según se aproxime su opinión a un<br />
extremo o al otro.<br />
Para que sus respuestas puedan ser evaluadas, es importante que evalúe TODOS Y<br />
CADA UNO de los ítems, sin dejar ninguno sin responder.<br />
Nunca Siempre<br />
1. Autoconfiado/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
2. Complaciente, sumiso/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
3. Persona que ayuda, servicial 1 2 3 4 5 6 7<br />
4. Defensor/a de las propias ideas y creencias 1 2 3 4 5 6 7<br />
5. Alegre 1 2 3 4 5 6 7<br />
6. Irritable, cambiante de humor 1 2 3 4 5 6 7<br />
7. Independiente 1 2 3 4 5 6 7<br />
8. Tímido 1 2 3 4 5 6 7<br />
9. Consciente 1 2 3 4 5 6 7<br />
10. Atlético/a, deportivo/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
11. Cariñoso/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
12. Teatrero/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
13. Desenvuelto/a, firme, asertivo/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
14. Adulador/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
15. Feliz, dichoso/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
16. Personalidad fuerte 1 2 3 4 5 6 7<br />
17. Fiel, leal 1 2 3 4 5 6 7<br />
18. Impredecible, imprevisible 1 2 3 4 5 6 7<br />
19. Fuerte, enérgico/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
20. Femenino/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
21. Digno/a de confianza 1 2 3 4 5 6 7<br />
22. Analítico/a, pensativo/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
23. Empático/a, comprensivo/a, compasivo/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
24. Celoso/a, envidioso/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
25. Con habilidades de líder, de mandar 1 2 3 4 5 6 7<br />
26. Sensible a las necesidades de los demás 1 2 3 4 5 6 7
Eranskinak 291<br />
27. Sincero/a, veraz, exacto/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
28. Le gusta, desea arriesgarse, temerario 1 2 3 4 5 6 7<br />
29. Comprensivo/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
30. Reservado/a, callado/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
31. Toma decisiones fácilmente 1 2 3 4 5 6 7<br />
32. Compasivo/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
33. Sincero/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
34. Autosuficiente 1 2 3 4 5 6 7<br />
35. Deseoso por calmar o consolar los sentimientos 1 2 3 4 5 6 7<br />
heridos de los demás<br />
36. Presumido/a, vanidoso/a, engreído/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
37. Dominante 1 2 3 4 5 6 7<br />
38. De hablar suave 1 2 3 4 5 6 7<br />
39. Agradable, simpático/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
40. Masculino/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
41. Cálido/a, afectuoso/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
42. Solemne, ceremonioso/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
43. Deseoso/a de lograr una posición 1 2 3 4 5 6 7<br />
44. Tierno/a, delicado/a, suave 1 2 3 4 5 6 7<br />
45. Amistoso/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
46. Agresivo/a, combativo/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
47. Ingenuo/a, crédulo/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
48. Ineficaz, incapaz 1 2 3 4 5 6 7<br />
49. Actúa como líder 1 2 3 4 5 6 7<br />
50. Infantil 1 2 3 4 5 6 7<br />
51. Adaptable 1 2 3 4 5 6 7<br />
52. Individualista 1 2 3 4 5 6 7<br />
53. Utiliza un lenguaje violento, que puede herir 1 2 3 4 5 6 7<br />
54. Metódico 1 2 3 4 5 6 7<br />
55. Competitivo/a, con espíritu de competición 1 2 3 4 5 6 7<br />
56. Amante de los niños 1 2 3 4 5 6 7<br />
57. Con tacto, discreto/a, diplomático/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
58. Ambicioso/a 1 2 3 4 5 6 7<br />
59. Gentil, benévolo/a, amable, dulce 1 2 3 4 5 6 7<br />
60. Convencional 1 2 3 4 5 6 7<br />
POR FAVOR, CONFIRME QUE HA RESPONDIDO A TODAS Y CADA UNA DE<br />
LAS CUESTIONES. SI TIENE ALGUNA DUDA, CONSULTE A SU<br />
ENTREVISTADOR.<br />
GRACIAS