Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Share Embed Flag
Download ePaper

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

euskaltzaindia.net
from euskaltzaindia.net More from this publisher
26.08.2013 Views

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-III Bi hauen parekoa dugu, geroago ikusiko dugun moduan, bederen lokailua ere eta behintzat bezalaxe erabil daiteke, nahiz, literaturan ikusten denez, ezezko perpausetan maizago ageri diren beste bi lokailuak: (260) Koldo eta Miren bederen etorriko dira (261) Koldo eta Miren bederen ez dira etorriko Zemahi gisaz, honek ez du adierazi nahi behintzat eta bederen berdin berdinak diren. Bi lokailu hauek alor semantiko diferenteak dituzte, eremu handi eta zabal batean (handienean) bat egiten duten arren: bederen lokailuak badu besteak ez duen baldintzazko kutsua. Beherago itzuliko gara puntu honetara. 2.5.6. Bestelako erabilerak Behintzat lokailuak baditu beste bi erabilera aipagarri: harridurazko zenbait perpausetan ageri zaigunean eta "lehenik" edo horrelako zerbait adierazi nahi duenean. Jakina; lokailu hau perpaus arrunt guztietan aurkituko dugu (adierazpen perpausetan, baldintzazkoaten, aginte perpausetan, e.a.). Zemahi gisaz, badira literaturan harridurazko perpaus berezi batzu: 70 (262) yasoko dabe deabruak, ta ondatoko dabe beingo-beingo baten infemoko sugarretan. O zori-gogorreko bekatuak beintzat! (p.A. Afiibarro, Escu-liburua 2,37) (263) Zu zara ene odola eta ene gauza guztien ganetiko gauzea. O odol estimagarria beintzat! (p.A. Afiibarro, Escu-liburua 2, 120) (264) Inaziok, Santa Teresak, San Yoan Kolunbanok, beste milla ta milla askogaz batera, egiaztoko dabe nik difiodan gauza au. Bai beintzat, liburu santuak dira zeruko su ederra biotzean biztuteko su-arri ta kaltzeru alawkoak; dira su ori azi ta eokiteko su-garria (J.A. Uriarte, Dialogues basques, 22) (265) Orra emen zelan mundoko gauzarik balijotsuenak zor jakezan aberetxu batzubei. Bai beintzat. Nok esango leoke erregeen ta erregii'len apaindurijak onei zor jakezala? (266) -Jakin baneutsan nor zan, beragaz neu batu? Ez behintzat, bai lenago mutill zar igartu (p. Arrese Beitia, Ama euskeriaren [iburu kantaria, 273)

2. Emendtozkoak Halako kasuetan, ikusten denez, behintzat jarri baldín badu ere idazleak, aski argi dago hor ez dela segurik 000 bederen erabiltzen ahal. Egun, hau esango genuke, besteak beste, hor: (267) bai noski, bai horixe, bai eiki, bai segurki, bai phürü (euskalkien arabera. eta ezezka ere gauza bera) Ohart gaitezen, bide batez, segurki díogula hor, eta ez segurik. Beraz, behintzat eta segurik parekoak izanik ere, harridurazko esaldiotan idazle bakan batzuk behintzat erabili arren, ez dugu guk horrelako adibiderik aurkitu segurik-ekin. Aldíz, oso arrunta gertatzen da segurki halakoetan. 2.5.7. Lokailuaren tokia Idazleen arabera, behintzat leku askotan ageri zaigu perpausean. Perpaus hasieran, esaterako: (268) kondairatza11e adituenak, goian jaio zala diote. Eskafiieraren 2n, adigarriyan. Beintzat sala-nausi izandu zan atalburuban kanpoko aldetik eta ondoko salaaurrearen etxa-goian irakurtzen da onela (1.1. Arana, San Ignacio Loyolacoaren bicitza, 3) (269) Gaxoren bat zearo gaizkitu zaio-ta. Azpiletako gizona. Beintzat, ez zigula itzegin nai ba-zirudin. Lenago ez zan onelakoa (A. Labayen, Euskal Eguna, 74) Kontua da, ordea, behintzat-ek, esaldiaren hasieran jartzen dugularik, beste esanahi bat ere izan dezakeela, hiztun askoren ohiturari harrigarri egin baldín badakioke ere: (270) Jorratzeak bi on dakhanke. Behintzat, hiltzen ditu belhar gaixtoak, zeinek iresten baitute lurrak ogiari eman behar lukeen gozoa, eta horrengatik premia dira jorrak, bereziki belar tzarrak hazitzen hari direnean 000 aintzintxean (J. Duvoisin, Laborantzako liburua, 72) Badirudí hitz honen esanahia bestelakoa dela hemen. Aurreko zerbaitekin lotura adíerazten du, bai, baina beste era bateko lotura, adibide guzti horietan 'hasteko' 000 'lehenbizikorik' 000 horrelako zerbait esan nahi baitu: (271) Hasteko, hiltzen ditu belar gaixtoak... (272) Lehenbizikorik, hiltzen ditu belar gaixtoak... 71

<strong>Euskal</strong> Gramatika. Lehen Urratsak-<strong>III</strong><br />

Bi hauen parekoa dugu, geroago ikusiko dugun moduan, bederen<br />

lokailua ere eta behintzat bezalaxe erabil daiteke, nahiz, literaturan ikusten<br />

denez, ezezko perpausetan maizago ageri diren beste bi lokailuak:<br />

(260) Koldo eta Miren bederen etorriko dira<br />

(261) Koldo eta Miren bederen ez dira etorriko<br />

Zemahi gisaz, honek ez du adierazi nahi behintzat eta bederen berdin<br />

berdinak diren. Bi lokailu hauek alor semantiko diferenteak dituzte, eremu<br />

handi eta zabal batean (handienean) bat egiten duten arren: bederen lokailuak<br />

badu besteak ez duen baldintzazko kutsua. Beherago itzuliko gara puntu<br />

honetara.<br />

2.5.6. Bestelako erabilerak<br />

Behintzat lokailuak baditu beste bi erabilera aipagarri: harridurazko<br />

zenbait perpausetan ageri zaigunean eta "<strong>lehen</strong>ik" edo horrelako zerbait<br />

adierazi nahi duenean. Jakina; lokailu hau perpaus arrunt guztietan aurkituko<br />

dugu (adierazpen perpausetan, baldintzazkoaten, aginte perpausetan, e.a.).<br />

Zemahi gisaz, badira literaturan harridurazko perpaus berezi batzu:<br />

70<br />

(262) yasoko dabe deabruak, ta ondatoko dabe beingo-beingo baten infemoko sugarretan.<br />

O zori-gogorreko bekatuak beintzat! (p.A. Afiibarro, Escu-liburua<br />

2,37)<br />

(263) Zu zara ene odola eta ene gauza guztien ganetiko gauzea. O odol estimagarria<br />

beintzat! (p.A. Afiibarro, Escu-liburua 2, 120)<br />

(264) Inaziok, Santa Teresak, San Yoan Kolunbanok, beste milla ta milla askogaz<br />

batera, egiaztoko dabe nik difiodan gauza au. Bai beintzat, liburu santuak dira<br />

zeruko su ederra biotzean biztuteko su-arri ta kaltzeru alawkoak; dira su ori azi<br />

ta eokiteko su-garria (J.A. Uriarte, Dialogues basques, 22)<br />

(265) Orra emen zelan mundoko gauzarik balijotsuenak zor jakezan aberetxu batzubei.<br />

Bai beintzat. Nok esango leoke erregeen ta erregii'len apaindurijak onei zor<br />

jakezala?<br />

(266) -Jakin baneutsan nor zan, beragaz neu batu? Ez behintzat, bai lenago mutill<br />

zar igartu (p. Arrese Beitia, Ama euskeriaren [iburu kantaria, 273)

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!