Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

2. Emendiozkoak
'beintzat', 'behintzat', 'beinzat' eta 'behinzat'. Zenbait euskalk:itan "behin"
bera bakarrik: ere erabiltzen da:
(230) Honek bebintzat, ez dio berriz ere sartuko eskua zakurrari letaginetan
(231) Honek bebin, ez dio berriz ere sartuko eskua zakurrari letaginetan
(232) Patar gaixtoetan, arbolak du ematen hobekienik; hastapenean ongi arthatuz,
oihana nausiarazten bada. Semeak. Gaur bebin erran darotazu xitxurialc egin
behar dorela (J. Duvoisin, Laborantzako lwwua, 35)
(233) ltsasoa ez othe dugunez, hemen ere ikusi-gabe utzi behar? Hala luke idori,
bebin (J. Etchepare, Beribilez, 77)
Bestetik, hitz hau bi1tzen duen kategoria eta 'ere' hitza biltzen duena,
kategoria bera ez bada, oso hurbilekoa dela esan dezakegu. Biek egiten diote
erreferentzia 'beste' zerbaiti, aurreko perpausen batean baieztu nahiz ukaturiko
zerbaiti alegia. Horrela, 'ni ere joango naiz' esaldian 'beste norbait' joango
dela baieztatzen ari gara. Honen antzera, 'ni behintzat joango naiz' baldin
badiogu, berriz, 'beste norbait'-ez ere ari gara, norbait hori ez dakigularik
joango den ala ez, dudan jartzen baitugu ekintza hori. Baina ekintza bera
dudan jartzen dugun arren, 'behintzat' lokailuak berarekin darama erreferentzia
horren egitearen ezinbestekotasuna. Hau da, bi kasuetan (ere-rekin eta
behintzat-ekin) erreferentzia hori nahitaezkoa da: halako tasunak dituen
multzo batean sartzen naizela ni, diogu batean, ere darabilgunean; behintzatekin,
berriz, ez gaudela ziur bestea multzo horretan ere sartzen den ala ez,
baina ni bederen, ni hor sarturik nagoela kontu segurua da.
2.5:2. Funtzioa eta erabilera. Mintzagaia eta galdegaia
Funtzioari dagokionez, esan denari buruz nolabaiteka muga jartzeko
erabiltzen du hiztunak behintzat lokailua. Esanahiaren aldetik bederen,
behinik behin, segurik 000 bederik lokailuen baliokide da gehienetan.
Izan ere, zenbait kasutan, aurrerago ikusiko dugun moduan, eta batez ere
harridurazko esaldi mota batzutan, behintzat bakarrik erabiltzen da, ez
gainerakoak. Azken urteetan aski zabaldu den gutxienez lokailua ere sail
berekoa da, baina honen erabilera batez ere zenbatasuna adierazten duten
sintagmetara mugaturik ageri da literaturan zehar.
(234) Gurutzean josirik zegoala ere, iru itz gutxienez otoitzezkoak izan ziran (D.
Inza, Kristau ikasbidearen azalpena, 124)
65