Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Share Embed Flag
Download ePaper

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

euskaltzaindia.net
from euskaltzaindia.net More from this publisher
26.08.2013 Views

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-IlI (122) Egunero norberak bere buma azter bearra zeukean, iru galdera oiei erantzunik: zertan egin dut u18? Onik egin al dut? Egin behar nuenik egiteke utzi al dut? Gainera, etzuten zilegi babarrun eta gaztai-belarrik iaterik... (J. Zaitegi, Platon'eneko atarian, 53) (123) Patxik etzuan aurkitzen a18eginik neskatilen jokoetan, eta gainera euren aginduak bethe behar izaten zituan bethi (Oskillaso, Kurloiak, 39) Zenbaitetan, hala ere, perpaus azkenean ere aurkitzen dugu gainera lokailua: 52 (124) Zuk merezi bafio txikiago izango da gaurko penitentzia; ta neronek lagunduko dizut, gañera (N. Etxaniz, Euskal Antzerkiak. Kontu-kontari, 122) (125) -An bertako gizonak dagozak, nik libum batian irakorri najuan, jakin18u bati gañera. -Bai ete? erantzun zetzan Matxinek barrez-barrez, tranpan arrapau ebala pentsaurik. -Ai, ai-ai, asto bereinkatua, sinistu eiten dok gañera; zelan bizikodituk ba iretargian gizonak? (J. San Martin, Zirikadak, 108) Beste batzutan, berriz, perpausaren barnean ere: (126) Ez omen dio mutillak nai lukean bezela arpegirik ematen Malentxok; ez omen daki arrek, gañera, neskatxari nun tanola itz egin leikion (D. de Aguirre, Garoa,174) 2.2.3. Lokailu hau zenbaitetan eta juntagailuarekin agertzen da: (127) Asko jakina zen Axular eta gainera, idazle aparta (128) Ez naiz hemen horretaz jardungo, txit nahasia bait da gai hori eta, gainera, oraindik ez daukadan jakitea eskatzen du (J. Mirande, Miranderen idazlan hautatuak, 342) (129) -Koxmerengatik nai aña zitalkeri bota dituzu, ta ortik etorri dira emengo oztasunak, emendik alde egitiak. -Baña, nik Koxmerik ikusi ere ez badet! Ta, gañera, zuk biali dezula zeorrek esan didazu (T. Alzaga. Burruntziya, 39) (130) Egia da, danok egiten genduen gauzea zan, lenago, geure gurasoak alantxe eraku18i euskuelako, eta, gañera, guztiok ekandu zarren gordezaleak giñalako (D. de Aguirre, Kresala, 84) Baina gainera eta ere gainera ere aurkitzen aha! dira:

2. Emendiozkoak (131) Esan det ixilik galde dezazula; baña oraií'i diot gañera. urliaren kontrako gauzaren bat jakiten badezu. ixilik gorde bear dezu zeregan (J.B. Aguirre. Eracusaldiac l. 601) (132) Hilko zeTa. eta andik laxter gorputz ori ezur-uts izango da, (...) ar likitxen pilla nazkagarri bat. Baña gañera. baldií'i kondenatzen bazera. ikatza baí'io beltzago egongo da zure arpegia ifemuan (G. Arrue. Mayetzeco illa. 29) (133) Gemikako arbola abestu eban Aldea de Camposkoak. Ondo abestu be, gañera (N. Alzola. Atalak. 64) (134) Aurrak ola mendian ikaratzea, ez da gauza zalla, baí'ian ezta egokia ere. Gosarie ere jan digo gañera (M. Lekuona, Eun duJeat. 29) (135) Baiba. ta gero auxe. ajia galanta. gorputza ondatu. dirua galdu ta osasuna makaldu; lotsatu be ezeiz eitxen gañera (J. San Martin. Zirikadak. 94) 2.2.4. Esan dezagun, azkenik, ezin direla nahasi gainera eta gainerontzean (eta honen aldakiak), azken lokailu hau aztertzen dugunean ikusiko den bezala. 2.3. Bestalde I bertzalde 2.3.1. 'Beste' izenondoak ('bertze' lapurteraz) eta 'alde' izenak ('althe' Zuberoan) osaturik:o hitz elkartua dugu berez. Baina lokailu bilakatzen zaigu askotan. Eta orduan 'beste (alde bate)tik' esan nahi duo Perpausaren barnean betetzen duen funtzioa, gainerako emendiozko lokailuekin gertatzen den bezala, gehitzearena da: 'lehen esandakoaz gainera, beste hau ere bai' bezalako zerbait adierazten duenean nabari da ongi aski funtzio hori. Beraz, ekintza bati beste bat gehitzen zaiola adierazteko balio duo Hori ikusten da ondorengo adibide hau bezalakoetan: (136) Euria da. Haizea, bestalde. Beraz. ez dago mendira joaterik. (137) Jakin behar da. bestalde. hori egia dela. Adibide hauek erakusten dutenez, 'bestalde' lokailuak aurreko 'Eurla da' perpausak dioenari 'haizea ere badela' gaineratzen dio. Edota 'lehen esandakoaz gainera, egia ere badela jakin behar dela'. Beraz, 'bestalde' lokailuak 'gainera' lokailuaren balioa hartzen duela esan daiteke: 53

<strong>Euskal</strong> Gramatika. Lehen Urratsak-IlI<br />

(122) Egunero norberak bere buma azter bearra zeukean, iru galdera oiei erantzunik:<br />

zertan egin dut u18? Onik egin al dut? Egin behar nuenik egiteke utzi al dut?<br />

Gainera, etzuten zilegi babarrun eta gaztai-belarrik iaterik... (J. Zaitegi,<br />

Platon'eneko atarian, 53)<br />

(123) Patxik etzuan aurkitzen a18eginik neskatilen jokoetan, eta gainera euren<br />

aginduak bethe behar izaten zituan bethi (Oskillaso, Kurloiak, 39)<br />

Zenbaitetan, hala ere, perpaus azkenean ere aurkitzen dugu gainera<br />

lokailua:<br />

52<br />

(124) Zuk merezi bafio txikiago izango da gaurko penitentzia; ta neronek lagunduko<br />

dizut, gañera (N. Etxaniz, <strong>Euskal</strong> Antzerkiak. Kontu-kontari, 122)<br />

(125) -An bertako gizonak dagozak, nik libum batian irakorri najuan, jakin18u bati<br />

gañera. -Bai ete? erantzun zetzan Matxinek barrez-barrez, tranpan arrapau ebala<br />

pentsaurik. -Ai, ai-ai, asto bereinkatua, sinistu eiten dok gañera; zelan<br />

bizikodituk ba iretargian gizonak? (J. San Martin, Zirikadak, 108)<br />

Beste batzutan, berriz, perpausaren barnean ere:<br />

(126) Ez omen dio mutillak nai lukean bezela arpegirik ematen Malentxok; ez omen<br />

daki arrek, gañera, neskatxari nun tanola itz egin leikion (D. de Aguirre,<br />

Garoa,174)<br />

2.2.3. Lokailu hau zenbaitetan eta juntagailuarekin agertzen da:<br />

(127) Asko jakina zen Axular eta gainera, idazle aparta<br />

(128) Ez naiz hemen horretaz jardungo, txit nahasia bait da gai hori eta, gainera,<br />

oraindik ez daukadan jakitea eskatzen du (J. Mirande, Miranderen idazlan<br />

hautatuak, 342)<br />

(129) -Koxmerengatik nai aña zitalkeri bota dituzu, ta ortik etorri dira emengo<br />

oztasunak, emendik alde egitiak. -Baña, nik Koxmerik ikusi ere ez badet! Ta,<br />

gañera, zuk biali dezula zeorrek esan didazu (T. Alzaga. Burruntziya, 39)<br />

(130) Egia da, danok egiten genduen gauzea zan, lenago, geure gurasoak alantxe<br />

eraku18i euskuelako, eta, gañera, guztiok ekandu zarren gordezaleak giñalako<br />

(D. de Aguirre, Kresala, 84)<br />

Baina gainera eta ere gainera ere aurkitzen aha! dira:

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!