Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

2. Emendtozkoak
Beste hiru lokailuekin, ikusiko dugun bezala, honako hau bakarrik esaten
da, nonbait:
(14) gure heniko plaza oso handia da. Gainera bertzalde, ederra.
Lau lokailu horiek kendurik, bigarren multzoan agertzen zaizkigunekin, eta
hauen artean behintzat jarriko dugu lehenbizikoa, gehitze hori ez da hain
modu "neutroan" gertatzen eta beti ere aurreko perpausetik biltzen dugun
erreferentzia hori ("X" hori) nahikoa markatua da, kontzesio kutsua duelarik
batzutan, baldintzazkoa bestetan, e.a.:
(15) Miren ez dakigu joango den. Gu behintzat joango gara.
(16) Ez dugu esango egunero egin behar denik kiroia Baina, astean behin bederen
egitea. oso komenigarria izaten da.
(17) Ongi ongi, ez dugu uste. Baina konpontzen da ingelesez, konpontzen, trakeski
badere.
Har dezagun hemen (15) adibidea. Mireni buruz zerbait esan dugu eta
berehala hau gaineratu: Miren joaten bada 000 ez bada..., aipatu baldintza
ezarriz. Horregatik bereizi ditugu emendiozkoen sailean bi azpimultzo.
2.1. Ere
2.1.1. Hitz honek bi forma erakusten dizkigu, euskaIkien arauera: ere eta
bere, lehenbizikoa dugularik zabalduena. Lokailu hau beti ezkerreko aldean
duen osagaiari atxekia doa, honekin halako batasun bat eginez.
2.1.2. Euskal hiztegi eta gramatiketan ez da xehetasun handiegirik ematen
morfema honen kategoriari buruz. Gure ustez, lokailu hau, kategoriari
dagokionez, aditzondoa dela esan daiteke, lokailu bezala erabiltzen duguna,
solas mailan bi esaldiren artean nolabaiteko erlazioa eta lotura gertatzen dela
adierazten diguna.
2.1.3. Balioaren aldetik, esan dezagun lokailu honek zabaldu egiten duela
perpausaren erreferentzia-mundua, ondoko adibideotan ikusten den bezala:
(18) Miren eta Maddalen afaltzera joan ziren. Pero ere haiekin joan zen.
(19) Koldo eta Jone ez dira agertu gaur. Patxi ere ez da agertu.
35