Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

(32) a. Berandu etorri zara baina ez dizut ezer esango.
b. Berandu etorri zara, ez dizut ezer esango baina.
c. Berandu etorri zara, ez dizut, baina, ezer esango.
d. Ez dizut ezer esango, berandu etorri zara baina.
1. Perpaus elkarketa eta lokaUuak
Baizik juntagailuaren kasua guztiz alderantzizkoa da: bigarren perpausaren
azkenean ernaten da gehienetan, inoiz perpausen arteko juntagunera ekartzen
bada ere:
(33) a. Joxepa ez da gurasoekin bizi, laguo aberats batekin baizik.
b. Joxepa ez da gurasoekin bizi, baizik lagun aberats batekin.
Baino, azkenik, bigarren perpausaren ondoan doa beti:
(34) Joxepa ez da gurasoekin bizi, lagun aberats batekin baino.
b.- Menderagailuek ez bezala, juntagailuek ez dute hikako alokutibaroen
erabilera eragozten:
(35) a. Horrela esan diat eta horrela duk.
b. Horrela esan dial, horrela delako/*dualako
4.- Euskaraz, norrnaIki, rnenderakuntza atzizki bidez egin ohi da: -e"n,
ela, -elako, -elarik, -enez, e.a. Aurrizki batzu ere izan ohi dira: ba- eta
bait-. Hauek denek aditzari itsatsirikjoan behar izaten dute. Horregatik, hain
zuzen, perpaus bateko adizki batek horrelako aldagarririk baldin badararna,
seinale perpaus txertatu 000 rnenpeko baten aurrean gaudela. Bestalde, adizkia
jokatu gabe badago (aditz izena nahiz aditz partizipioa) dagokion kasu rnarka
edo, dararnalarik (-tzen, -tzeko, -tzera, -tzeak, -tzeari; -tua, -turik,
tuta, -tuz, e.a.), orduan ere perpaus txertatu baten aurrean gauden seinale.
Juntaduran, berriz, adizki biak itxura beretsukoak izango dira. Bi perpaus
juntatu beren aldetik beste batean txertatuak badaude, orduan txertakuntza honi
dagokion rnoduan aldatuak egongo dira adizkiak:
(36) Berandu iritsi direla baina errurik ez dutela esan dute haurrek.
Juntaturiko perpausak ez badaude besteren rnende, orduan, jakina, aditza
bere osotasunean, inolako eranskinik gabe agertuko zaigu:
(37) Berandu iritsi dira baina ez dute errurik.
15