Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1. PerpaUS elkarketa eta lokaUuak<br />
daiteke, baina iristen da momentu bat non perpausetik gora beste perpausik ez<br />
dagoen. Perpausen hurrenkerak testua osa dezake baina hau ezin da izan<br />
<strong>gramatika</strong> unitatea. Horregatik, perpausaren <strong>gramatika</strong> ez bezalako batek<br />
aztertuko du testua.<br />
Bi modu ditu errekurtsibotasunak unitateak luzeago eta konplexuago<br />
egiteko: juntatze-bidezkoa bata eta txertatze-bidezkoa bestea. Perpaus elkartua,<br />
hortaz, bi eratakoa izan daiteke:<br />
a) Juntadura-ren bidez gauzatua, hau da, maila bereko perpaus bi edo<br />
gehiago juntatzen dituena.<br />
b) Menderakuntza-ren bidez gauzatua, hau da, perpaus bat beste baten<br />
barnean osagai gisa txertatua duena.<br />
Hirugarren mota bat ere berezi ohi da inoiz elkartuen sailean,<br />
alborakuntza-z gauzatzen dena, alegia. Hau da, ez juntagailurik ez<br />
menderagailurik ez duena. Ondoko perpaus hauek alderatuta ikus daiteke zer<br />
den alborakuntza hori:<br />
(19) a. Zu hor zaude eta ni hemen.<br />
b. Zu hor zaude. ni hemen.<br />
(20) a. Isilik dago. ezer ez dakielako.<br />
b. Isilik dago. ezer ez daki.<br />
Bai (19a) adibidean eta baita (20a) adibidean ere perpausak elkartzen dituen<br />
"joskailua" agerian dago: eta juntagailua <strong>lehen</strong>bizikoan eta -elako atzizki<br />
menderatzailea bigarrenean. Beste bi adibideetan, (19b) eta (20b)-n, ordea, ez<br />
dugu horrelakorik: alboratze hutsez sortu da perpaus elkartua bietan ere.<br />
Ez dirudi, halere, alborakuntza hori juntaduraren eta menderakuntzaren<br />
hurren jar daitekeenik, maila bereko hirugarren saila balitz bezala. Haren<br />
egitekoa, izan ere, juntadurari dagokiona baizik ez da: perpausak bata besteari<br />
erantsita juntatzekoa, alegia. Eta erabilera ere juntadurari dagokiona du bai<br />
perpaus elkartuko bigarren perpausean eginkizun diren elipsiei dagokienean,<br />
(21) eta (22), bai banakaritzari dagokionean (23) eta baita hikako alokurlboaren<br />
onargarritasunari dagokionean ere (24):<br />
(21) a. Nik arraina jan dut eta zuk haragia.<br />
b. Nik arraina jan dulo zuk haragia.<br />
11