Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

6. Kausazkook
adizkiak -en atzizk:ia hartzen du bait- aurrizk:ia baino areago. Eta arrazoia aski
xinplea da: hegoaldeko idarle askok, horien artean gipuzkoar klasikoek,
Larramendi eta Kardaberaz barne (bai eta Mendiburu, nahiz hizkeraz
gipuzkoarra ez den), ez dute inoiz erabiltzen bait-, ez bakarrik ("...berandu
etorrl baita") ez beste menderagailuren bat indartuz. Hortaz, zergatik-ekin
nekez agertu ahalko da bait- aurrizk:ia idazIe hauetan. Hona hemen, dena den,
bateko eta besteko adibide bana:
(31) Eztút escrivitu zergátik dauden óngi alá. baizik zergatik obe den, naiz ala,
ezi baterez. (J. Lizamaga, Doctrina Christioaren Cathechima.. 29)
(32) Zoaz ene ganik, Satana, skandala zaitut nik zu, zergatik ez baiduzu gusturik
Jainkoaren gauzentzat... " (Math. XVI, 23) (J. Haraneder, Testamentu berria
(oraindik argitaragabea»
Nolanahi ere, lokailu den zergatik da guri hemen axola diguna:
(33) Jaungoikoak badu korputzaren figurarik...? Eztu Jaungoikoa dan partetik,
zergatik da Espíritu purua...(J. de lrazusta, Doctrina Christiana, 5)
(34) Jauna, zu aditzean beIdor izan det nik, zergatik arkitzen naiz jantzi gabetanik.
(J. de Irazusta, Doctrina Christiana, 220)
(35) Zaitu bezate eoren etxea eta ez auzokoa, zergatik inoren buruko minak astoak
iltzen dito (A Apaolaza, Patxiko Turren, 84)
(36) Jaungoikuari konto aundiyak eman biar dizkatzute zubek.-Bai? -Bai, zergatik
zubentzat ez da gauza zuzenik izaten. (M. Sorna, Baratzan, 22)
(37) Ai, noíz arkituko naiz ni andre Joxepanian txokoIatetxua artzen; zergatik jakin
biar du, ni ez banaiz ezkondu, ez da faltatu zaizkitalako (M. Soma, Gabon. Au
ostatuba, 72)
(38) .., bafta arto bear dozu, zegaittik laster ezkonduko iatzu etxean daukazun
arrebea.. (J.M. Echeita, Josecho, 330)
(39) ...arek egia esan dau, zegaittik oraintxe-be ikusten nago (J.M. Echeita,
Josecho, 183)
183