Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Euskal</strong> Gramatika. Lehen Urratsak-ill<br />
(1) Zeren bada echo gira gaixo bekhatariak? (B. Dechepare, Linguae Vasconum<br />
Primitiae, 97)<br />
Alde horretatik ez du juntagailu nahiz lokailu izateko zergatikek baino<br />
eskubide gutxiago ez gehiago; bata bezain galde-hitza da bestea ere jatorriz,<br />
alegia hitz azentuduna: Zerén. Azentua galdurik, erlatibo bezala jokatzera pasa<br />
zen gero. Ikus Etxepareren bertso hauek:<br />
(2) Eztut egin gaizkirik ukheiteko perilik, ezetare zeren gatik behar dudan auzirik (B.<br />
Dechepare, Linguae Vasconum Prirrútiae, 181)<br />
Lokailu eta juntagailu izatera ere iritsi da, atono gisa noski.<br />
Iparraldean betidanik bizirik egon da, nolazpait esateko, eta orain ere hala<br />
dago literaturan nahiz aho hizkeran. Hegoaldeari gagozkiola ezin esan<br />
dezakegu gauza bera. Ehun urtez 000 literaturan ia batere erabiltzen ez zelarik,<br />
euskara batuarekin batera hasi zen berriz indarra hartzen. Berriz diogu, zeren<br />
Gipuzkoan eta Bizkaian bederen XV<strong>III</strong>. eta XIX. mendeetan bizi-bizirik egon<br />
baitzen, ia idazle guztiek zerren forma erabiltzen zutelarik. Azken urteotan<br />
goraldi handia egin du eta iparraldeko forma zeren noiznahi irakurtzen eta<br />
entzuten da, ia guztiz errankide diren zergatik, bada, ezen.... bizkaierazko<br />
ze eta besteren baten kaltetan.<br />
Gehienetan menderagailu gisa erabiltzen da, eta orduan bait- aurrizkia nahiz<br />
-en atzizkia hartzen ditu adizkiak. Hemen lokailu soila deneko erabilera<br />
aztertuko dugu.<br />
Batzutan nahitaez gertatzen da zeren lokailu; hala nola zeren horrek<br />
gobematzen duen adizkia -perpaus nagusiaren zergatikoa adierazten duenatestuan<br />
aipamen gisa sartzen diren norbaiten hitzen artean aurkitzen denean eta<br />
hainbestez adizkian eraginik gabe gelditzen. Adibidez:<br />
(3) Hon horrela da, zeren aitak: dioen bezala: "Nik dut beti arrazoia"<br />
Hor zeren-i dagokion aditza dut litzateke teorikoki, baina aipamen ezin<br />
aldatuzko batekoa baita, ez du harengan batere eraginik. Hor zeren<br />
perpausetik kanpo dagoen zerbait da.<br />
178<br />
Horren antzekoa da Axularren hau:
Change language