Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

5.7. Halatan, Hala
5. Ondoriozkoak
Jatorriz, halatan lokailua hala moduzko adberbioaren forma luzatua,
indartua baizik ez da, nolatan galdezkoari zuzen zuzen dagokiona. Horren
kidea, lehen mailako erakusletik sortua, gorago ikusi dugu beraz hunelatan
lokailu konposatu ondoriozkoa osatuz. Ez da harritzekoa, hortaz, orain
halatan aurkitzea balio berarekin eta bi modutara gainera: beraz lokailua
indartuz ez ezik (ikus 2.3. puntua), bakarrik ere bai. Honetan desberdintzen da
hunelatan-etik; honek ezin bait du berak bakarrik lokailua osatu, beraz-i
lagunduaz azaldu behar duo
Halatan bera bakarrik lokailu balioan batez ere zubereraz aurkitzen dugula
dirudi, euskalki horretan beraz-en arrastorik ez baita ageri, lehengo mendeetan
bederen. Horren lekua 000 hutsunea betetzen bide du halatan delako honek:
(324) Onsa biziren denak eta onsa hilen, behar du zOOur izan (...) eta iagoiti gizona ez
emaztia eztira zOOur (...) ezpadute herioa gogoan. Ha18tan onsa bizi eta onsa
hil nahi denak hauta beza (...) herio bere bihotzean ... (Tartas, Onsa hiltceco
bidia,61)
(325) Sathan basten da ordian gisa huntan lenkoari minzatzen: "Ienko handia (...).
Halatan arima gaixoak lenlcoa (...) galdurik ifemu bamera bear du ioan (Tartas,
Onsa hiltceco bidia, 69)
(326) Plumak iskinbatzen tuen gauzak mendez mende diraute, eta betbi dira mintzo
(...). Baina hitzak fite iragaiten, eta ahanzten dira (...). Halatan predikaria
mintzo deino, haren predikua ere bizi da (J. Eteheberri (Sarakoa), Obras
vascongadas, 151)
Azken adibide honetan nabarmena da beraz-en pare-pareko balioa duela
halatan-ek (ikus 5.2.1. puntuan beraz lokailuaren balioaz genioena).
175