Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1. Perpaus elkarketa eta lokatluak<br />
garen, 000 norbaitek gogoa beste nonbait duenean gerta daitezk:een hutsegiteez.<br />
Horiek denek, nonnalk:i beren helburu komunikatiboa bete dezakete, baina<br />
<strong>gramatika</strong> ikuspegi batetik begiratuta, perpaus okertzat hartuko genituzk:e, 000,<br />
nolanahi ere, perpaus izatera iristen ez direla esan genezake. Eta alderantziz,<br />
izan daitezk:e benetako perpausak, <strong>gramatika</strong>ren inongo erregelarik urratzen ez<br />
dutenak, baina haien luzera 000 konplexutasunagatik, adibidez, komunikazio<br />
normalean nekez onartuko genituzk:eenak eta, horrenbestez, esan ere nekez<br />
esango genituzk:eenak. Adibidez:<br />
(1) Joseba gizon zarpail hark aurkezbJ zizkizun haurrekin zihoan emakume arga! hark<br />
buruan zeramatzan asmo guztiak kanporatzeko gai izango zela hain erraz<br />
komentzituko gintuelakoan agureak esan zibJen kontu haiek denak inork sinisbJ<br />
balitu ere, ez dut uste historian zehar izan diren hainbeste eta hainbeste<br />
zorigaitzen erantzuleen aipamena egiteko prest leudekeenetariko inortxok ere<br />
beste horrenbeste egingo lukeenik.<br />
Bestelako onartezinak ere gerta daitezk:e. Esaterako, honako adibide hauek<br />
perpausak izango lirateke <strong>gramatika</strong>rentzat, eta perpaus zuzenak, gainera, baina<br />
solasaren ikuspegitik aski desegokiak direla esango genuke:<br />
(2) a. Jaun txit argia, kaixo!<br />
b. Arratsaldeko hamaikak eta erdiak ziren.<br />
Perpaus diren aldetik, berriro esan, ez dute inongo <strong>gramatika</strong> erregelarik<br />
urratzen bi perpaus hauek, baina esaldi gisa aski desegokiak gertatzen direla<br />
ezin uka. Non da desegokitasun horren sustraia? Ez, noski egituraren<br />
konplexutasunean, ez eta egiturari dagokion arauren bat urratzean ere.<br />
Arrazoia, (2a)-n da "jaun txit argia" alde batetik eta "kaixo" bestetik, nekez<br />
uztar daitezkeela, hizketa maila desberdinetakoak baitira: bata hizkera<br />
fonnalekoa eta bestea, guztiz lagunartekoa. Hala ere, (2a)-ko katea hori,<br />
<strong>gramatika</strong>ren ikuspegitik, honek ezartzen dituen egiturari buruzko arauak<br />
errespetatzen dituen aldetik, perpaus <strong>gramatika</strong>la dela esan daiteke. Alegia,<br />
katea hori desegokia bada ez da <strong>gramatika</strong> arazoengatik, beste zerbaitegatik<br />
baizik. Beraz, <strong>gramatika</strong>tik at egongo litzateke desegokitasun horren berri<br />
ematea. (2b) perpausa ere esaldi desegokia da, baina ez inolako sintaxi arauik<br />
hausten duelako, munduaren ezaguerari dagokion zerbaitegatik baizik. Alegia,<br />
arratsaldeko 11.3o-rik ez baita.<br />
Eman dezagun batek "Zeinen gau ederra!" esaten duela eta hamar bider<br />
errepikatzen duela leku eta garai desberdinetan. Bistan da hor hamar esaldi<br />
desberdin gertatzen direla, nahiz eta perpaus bakarra eta bera izan.<br />
3
Change language