Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

4. Aurkarttzakoak
aldatzen denik leku aldaketa horrekin. Horrela, (37) perpausaren ordez, beste
honak:o hau ezar liteke, biak: erabat baliokide direlarik:
(38) Mutila, berriz, erditoteldurik eta zorabildurik zegoen, Dorronsoroko alaba
edenaren amrean
Bestelak:o perpausetan ere horren antzeko erdibitzearekin egin dezakegu
topo. Galde perpausetan, esaterak:o:
(39) Leen ain zoragarri iruditu zitzaigun udaberriko zerua, goibeldu ta laftatu zaigu;
basoaldean ain eder agiri zan loreak. bidariaren oinazpian burua makurtu bear izan
duo Nora juan dira, berriz, gure inguruan oartzen genuzan irri-parreak? (T.
Agirre, Uztaro, 312)
Edo aditza isilpean gorderik agertzen denetan ere:
(40) Gure ama emaiak becela ikusi zun, ikaratu gabe itz oriek naasi zitezkela, ta berela
berezi zitun; nik ez, berriz, ark adierazi arte (Orixe, Aitorkizunak, 71)
Gogoan hartu behar dena hau da: lokailua ez dela agertzen galdegai den
sintagmaren eta aditzaren artean. Horrela, (41) adibideko perpausak: zuzenak:
dira, baina ez (42)-koa:
(41) Aitak amari gona gorria ekarri dio. Ilobak, berriz, osabari txapela ekarri dio /
Ilobak osabari, berriz, txapela ekarri dio / Ilobak osabari txapela ekarri dio
berriz.
(42) *Aitak amari gona ekarri dio. Ilobak: osabari txapela, berriz, ekarri dio.
Bestelak:o osagai batzuk bai, ager daitezke lokailuaren ezkerretara. Galde
hitzak:, esaterak:o:
(43) Inora ez darama adimentuak, bere ezina adieraztera baizik. Nora, berriz,
sentimentuak? (Txillardegi, Leturiaren egunkari ezkutua, 136)
Dena den, ohart gaitezen, hor galde hitzaren ondoren agertzen bada ere, ez
dela aditzik ageri. Beraz, pentsa genezake aditza agerian balego hauxe
genukeela:
(44) Nora darama, berriz, sentimentuak?
Ezin jardaitekeelarik hor ordea.
101