Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-III
Nolanahi ere, norbaitek pentsa lezake alferrik egin dugula "zaku" berri bat
eta are alferrikago saiatu garela zaku hori betetzen: aditzondo badira, zergatik ez
utzi bakean beren aditzondotasunean? Egia da hori zenbaitetan egingarri zela.
Pentsa dezagun, adibidez, orobat, bitartean eta antzeko batzuetan. Baina,
zer egin honen aurreko gramatika eta hiztegi askotanjuntagailu gisa sailkatuak
aurkitzen diren beste hainbatekin, adibidez, aldiz, berriz, ordea, beraz,
bestela eta abarrekin? Hauek, ongi fmkatzen saiatu garen erizpideen arabera,
ezin ditugu egiazki juntagailutzat hartu. Fonnaz, gainera, aditzondoaren itxura
handia dute askok eta askok. Eta, dena esan behar denez gero, azken multzo
honetakoen kategoria fínkatu beharrak ekarri gintuen, hain zuzen, puntu
honetara. Hemendik sortu zen lokailu direlako hauen berezi beharra.
Horrenbestez, sail berri bat irekitzeari bidezko eritzi diogu, lokailuen saila,
hain zuzen. Hauen zeregina zein den azaltzen ahalegindu gara lehen kapituluan.
Ondoren lokailu hauek sailkatzen eta sail bakoitzekoak banan-banan aztertzen
saiatu gara. Baliteke irakurleren batzu ados ez egotea gure ikuspuntuarekin.
Gramatika Batzordea ere, eztabaida luzeen ondoren iritsi da hemen eskaintzen
dena fonnulatzera. Nolanahi ere, gauza bat da sailkapena, zuzena nahiz
badaezpadakoa, eta beste bat, hemen jasotzen diren esamoldeak eta lokailu
direlako hauen erabilpena. Onbeharrez eskaintzen ditugu, nolanahi ere, bata eta
bestea. Sailkapenak sailkapen, lokailu bakoitzari buruz eskaintzen diren
usadioak, aholkuak eta arauak dirateke irakurlerik gehienendako
interesgarrienak. Izan ere, lokailu direlako hauek, beste zenbait gramatika
tresna bezala, gure solasari behar duen lotura eta kohesioa emateko nahitaezko
baliabideak ditugu. Baliabide hauek ez dira euskal herri guztietan modu berean
erabiltzen, baina euskara batua hobeki garatuko da han hemen barreiatuak
dauden baliabide desberdinak geureganatuz, ezagutzen dugun euskaratxoa
inguruko haize freskotik eta beste euskaldunen molde berezietatik gordeaz
baino. Ez diezagutela esan behinola Scaligerok, euskara zela-eta, esan zuen
harako hura: "Euskaldunek, elkarri ulertuko baliote bezala hitzegiten dute,
baina, nik ez dut sinisten" (cf. J.P.C. Southall (1918), Mirror, Prisms and
Lenses, Doven Publications, New York (1964)).
Liburu honen oinarri oinarrian dauden testuak Orotariko Euskal Hiztegiarako
erabili den corpusetik atereak dira ia gehienak. Ortografía ere corpus
horretarako erabaki zena da. Corpus hori modu erosoagoan erabili ahal izateko
EnE-ren laguntzaz baliatu gara, bestalde. Jakina, eskuartean dugun hau
bezalako lan bat burutzeko orain arteko gramatikak eta, batez ere, hiztegiak,
miatu beharra izan dugu.
XIV