Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Share Embed Flag
Download ePaper

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

euskaltzaindia.net
from euskaltzaindia.net More from this publisher
26.08.2013 Views

4. Aurkaritzakoak benetako lokailu gisa agertzen diren kasuak interesatzen zaizkigu hemen eta horiek aztertzen saiatuko gara. 4.1. Ordea 4.1.1. Forma Ordea eta ordean, biak erabiltzen dira. Hedatuena, hala ere, lehenbizikoa dugu, ordean lapurteraz erabiltzen delarik. Orde-k, hain zuzen, beste zerbaiten 000 norbaiten ordain esan nahi du; beraz, perpausen arteko nahiz perpausen osagaien arteko nola halako aurkaritza 000 kontrastea aditzera eman nahi denean guztiz aproposa gertatzen da lokailu hau: (9) Ni zurekin joango naiz, aita ordea etxean geldituko da Perpaus bi ditugu hor elkarren ondoan jarriak. Ordea lokailuak bi perpaus horien arteko aurkaritza aditzera ematen du, horretarako bi perpausotako osagai bana hartuta eta biak elkarren kontrakotzat aurkeztuz : 'nik zerbait egingo dut' eta 'aitak beste zerbait egingo du'. Eta horixe da, funtsean, beti aurkituko duguna kutsu adbertsatiboa duten lokailu eta juntagailuetan. Alde horretatik, baina juntagailuaren baliokide hurbila da ordea: (10) Ni zurekin joango naiz, baina aita etxean geldituko da 4.1.2. Tokia Baina juntagailua normalki bigarren perpausaren hasieran kokatzen den bitartean, ordea-k normalean bigarren perpausaren barnean hartzen du toki, perpaus horren osagairen baten ondoren -ikus, esaterako, (9) eta (10) perpausen arteko aldea--. Horrela, bigarren perpauseko osagai hori hanpatua 000 gelditzen dela esango genuke, aurreko beste osagai baten kontra jarriz, bien arteko oposizioa markatuz (ni..., aita, ordea,...). Ezkerrean duen osagai horrekin bereziki lotua joan ohi dela dirudi gainera, komak gorabehera, eta ez ondoren datorrenarekin: (11) Atzenekoak lenengo, eta lenengoak atzeneko izango

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-ill (12) Itxasaldera zuzentzen ditu begiak. Ez dakuse begiok, ordea, ezer (T. Agirre, Uztaro, 69) Gogoan hartu behar da, hori bai, askatasun handia izaten dutela lokailu hauek perpausaren barnean kokatzeko: (13) Josebak emazteari txokolatinak ekarri dizkio, hark ordea nahiago zuen perfume on bal (14) Josebak emazteari txokolatinak ekani dizkio, hark nahiago zuen, ordea, perfume on bal (15) Josebak emazteari txokolatinak ekani dizkio, hark nahiago zuen perfume on bat, • ordea. Bistan da, hala ere, ez dela nonabi eta nolanahi kokatzen abal. Mintzagaigaldegai egituraren arabera kokatzeko joera duela dirudi, lege finkorik ezartzen erraza ez bada ere. Hasteko esan behar da ordea-k ez duela nahi ta ez mintzagaia markatzen. (11) perpausaren bigarren atala hartzen badugu, adibidez, esleituak, ordea, gitxi esan beharrean, berdin berdin esan liteke gitxi, ordea, esleituak. Ondoko adibidean ere argi ikusten da hori: (16) Aiek etzuten; guk, bai, ordea, bi mutillen ezagutza (Orixe, Euskaldunak, 230). Bestalde, galdegaiaren eta aditzaren artean normalean kokatzen ez bada ere, ez du debeku handirik galde hitzen ondoren kokatzeko: (17) (...) ikusten zuen an egoterik etzeokala. Nola, ordea, irten? (p.I. Lardizabal, Testamentu ZmTeco eta Berrico condaira, 170) Dena den, euskalk:ien arteko diferentziaren bat ere egon daiteke ordea-k perpaus barman hartzen duen kokaguneari dagokionez. Perpausaren azken muturrean ere joan ohi da inoiz: (18) Hiru biderjo nuen txirrina. Ez zidan inortxok ere erantzun ordea. Kasu hauetan badirudi perpaus bien artean gertatzen dela aurkakotasuna, kontrastea zein osagairen artean dagoen bereziki markatu gabe. 96

4. Aurkaritzakoak<br />

benetako lokailu gisa agertzen diren kasuak interesatzen zaizkigu hemen eta<br />

horiek aztertzen saiatuko gara.<br />

4.1. Ordea<br />

4.1.1. Forma<br />

Ordea eta ordean, biak erabiltzen dira. Hedatuena, hala ere, <strong>lehen</strong>bizikoa<br />

dugu, ordean lapurteraz erabiltzen delarik. Orde-k, hain zuzen, beste<br />

zerbaiten 000 norbaiten ordain esan nahi du; beraz, perpausen arteko nahiz<br />

perpausen osagaien arteko nola halako aurkaritza 000 kontrastea aditzera eman<br />

nahi denean guztiz aproposa gertatzen da lokailu hau:<br />

(9) Ni zurekin joango naiz, aita ordea etxean geldituko da<br />

Perpaus bi ditugu hor elkarren ondoan jarriak. Ordea lokailuak bi perpaus<br />

horien arteko aurkaritza aditzera ematen du, horretarako bi perpausotako<br />

osagai bana hartuta eta biak elkarren kontrakotzat aurkeztuz : 'nik zerbait<br />

egingo dut' eta 'aitak beste zerbait egingo du'. Eta horixe da, funtsean, beti<br />

aurkituko duguna kutsu adbertsatiboa duten lokailu eta juntagailuetan. Alde<br />

horretatik, baina juntagailuaren baliokide hurbila da ordea:<br />

(10) Ni zurekin joango naiz, baina aita etxean geldituko da<br />

4.1.2. Tokia<br />

Baina juntagailua normalki bigarren perpausaren hasieran kokatzen den<br />

bitartean, ordea-k normalean bigarren perpausaren barnean hartzen du toki,<br />

perpaus horren osagairen baten ondoren -ikus, esaterako, (9) eta (10)<br />

perpausen arteko aldea--. Horrela, bigarren perpauseko osagai hori hanpatua<br />

000 gelditzen dela esango genuke, aurreko beste osagai baten kontra jarriz,<br />

bien arteko oposizioa markatuz (ni..., aita, ordea,...). Ezkerrean duen<br />

osagai horrekin bereziki lotua joan ohi dela dirudi gainera, komak gorabehera,<br />

eta ez ondoren datorrenarekin:<br />

(11) Atzenekoak lenengo, eta lenengoak atzeneko izango

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!