Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)

50
HISTORIAN
Izendapen proposamena
Euskaltzaindia berriz abian jartzeko
asmoa azaltzen dio Azkuek Iraizotzi.
Euskararen erakunde guztien antzera,
debekatuak izan ez zirenean noski,
Euskaltzaindia ere falangista eta erreketeen
jo-puntuan egon zen. Lehen
eskuko testigantza da Pedro Sainz Rodríguez
Hezkuntza Ministerioko arduradun
izan zenak Jose Maria Satrustegiri
gutunez eman ziona 1982an:
Entonces, en plena guerra, había un
sector en aquel ambiente, principalmente
de falangistas y requetés,
que parecían dispuestos a emplear
la violencia contra las instituciones
vascas de cultura. Yo decidí, para
evitar cualquier acto de esa índole,
simular que el Gobierno las había
confiscado. Mediante esta simulación
evité este peligro y cuando salí
del ministerio quedaron esos organismos
en su situación anterior.
Sinesgarria da Pedro Sainzek dioena, nahiz eta agintari frankista izandakoen lekukotzek
zuritu nahitik ere asko izaten duten.
Sainzen kasuan badakigu, Azkuek esanda, saiatu izan zela berarekin egoten Madrilen
eta ez zuela lortu. Gutunez zuzentzen zaio gero, eta zertarako nahi zuen berarekin
egon adierazten dio: gobernadoreen aurrean bere babes idatzia eman ziezaion
euskal argitalpenak egin ahal izateko eta batez ere “pedirle con todo empeño
la reapertura de la Academia de la lengua vasca”. Ez dago erantzunik.
Zulo beltz horretatik ateratzea ez zen erraza gertatu. Villasanteren hitzetan, “une hartan
ongi kokaturiko pertsonen jardunari esker lortu zen agerian berriro lanari ekitea”.
Zein ziren horiek Villasanterentzat? 1941-1942an sartu ziren I.M. Etxaide, Nazario
Oleaga, Aingeru Irigarai, Federiko Krutwig izan daitezke. Edo geroago sartu ziren
J.M. Lojendio, A. Arrue? Edota kanpotik eragin zuten batzuk: Tovar, Areiltza eta
antzekoak.
I.M. Etxaidek J.M. Lojendio eta A. Arrueren euskaltzain izendapenari buruz Nazario
Oleagari zuzendutako gutunean (1954-09-02) hara zer dioen:
... en quienes hemos pensado son don José María Lojendio y don Antonio
Arrúe. La familia Lojendio la constituyen varios hermanos todos inteligentísimos,
muy unidos y de gran influencia en las esferas oficiales. El nombramiento
de don José María nos abriría muchas puertas hoy cerradas y aumentaría enormemente
el prestigio de la Academia, pues, el apellido Lojendio es universalmente
conocido. El Sr. Arrúe es íntimo del Presidente de la Diputación de Guipúzcoa
y por tanto llave para las subvenciones de la Diputación y de la Caja de
Ahorros Provincial de Guipúzcoa. Es promotor del Seminario Filológico “Julio
de Urquijo” que ha de constituir un puntal formidable para la Academia...
Krutwigen lekukotza
Federiko Krutwig 1942an sartu zen Euskaltzaindian. Gerraondoko giro hori bizi izanaz
gainera, Azkueren laguntzaile izan zen.