Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
20<br />
HISTORIAN<br />
Jose Manterola (1849-1884)<br />
folklore biltzailea da (Cancionero<br />
Vasco), aldizkari sortzailea (Euskal-<br />
Erria) <strong>eta</strong> Hegoaldeko lore-jokoen<br />
antolatzailea. Cancionero Vasco<br />
delako liburuan akademia baten<br />
hutsunea salatzen du, gabezia horrixe<br />
egotziz nahasmendu ortografikoa.<br />
Eusko Pizkundean<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong>ren aldarrikapen, eskari <strong>eta</strong> proposamen gehienak Eusko Pizkundearen<br />
baitan sortzen dira. Gerra karlistak <strong>eta</strong> Foruak galtzean 1876an, euskaltzaleak<br />
berebiziko astinaldia jasan du, helduleku <strong>eta</strong> euskarri berriak asmatu beharrean aurkitzen<br />
da. Kulturaren alorrean halako susperraldi bat abiatzen da laiko kultuen aldetik,<br />
<strong>eta</strong> hiri(buru)<strong>eta</strong>n. Euskal Herriaren historia, kultura, hizkuntza berreskuratzeko<br />
premia intelektual <strong>eta</strong> politikoa sentitzen dute.<br />
Eta horr<strong>eta</strong>rako elkarteak, plataformak, aldizkariak sortu zituzten. Iruñean aurrena,<br />
1877an, “Asociación Euskara de Navarra” <strong>eta</strong> honen Revista Euskara. Arturo<br />
Campion, Hemilio Oloriz, Juan Iturralde <strong>eta</strong> beste asko biltzen dira bertan. Hurrengo<br />
urtean, 1878an, sortzen dute Gasteizen Revista de las Provincias Euskaras.<br />
Fermin Herran, J. Apraiz, Baraibar, Becerro de Bengoa <strong>eta</strong> beste aurkitzen ditugu<br />
hor. Bilbon, Estanislao Labairu, Aristides Artiñano, Juan E. Delmas, Antonio Trueba<br />
jaunek lanean dihardute (Calendario vasco navarro: especial para las cuatro provincias<br />
hermanas (1879) zuzendu zuen Truebak). Donostian Jose Manterolak beranduxeago<br />
sortzen du Euskal-Erria aldizkaria, 1880an, artean Cancionero Vasco-ko folklore<br />
bilk<strong>eta</strong> amaitzen ari baita. Ipar Euskal Herrian almanakak <strong>eta</strong> Eskualduna, M. Elizanburu,<br />
Gratien Adema, Jean <strong>eta</strong> Louis Etxeberri, Jean Hiriart-Urruti.<br />
Pittin bat beranduago datorren belaunaldiak, aurrekoa bezain erromantikoa barik<br />
positibistagoa denak, sortuko du <strong>Euskaltzaindia</strong> ere: Raimundo Olabide, Damaso<br />
Intza, Pierre Broussain, Georges Lacombe, Piarres Lafitte, Resurreccion Maria Azkue,<br />
Julio Urkixo, Aita Donostia, Joxe Migel Barandiaran, Manuel Lekuona.<br />
Jose Manterola<br />
La falta de una Academia que regulara la parte material<br />
de la escritura, la carencia de cátedras, la escasez de<br />
obras literarias escritas en este idioma, y la misma variedad<br />
de sus dialectos y subdialectos, ha sido causa de la<br />
lamentable confusión que ha existido y existe todavía<br />
respecto a la ortografía éuskara.<br />
Egoki adierazten du Jurgi Kintanak belaunaldi horren positibismoa. Datu enpiriko<strong>eta</strong>n<br />
oinarritzen dela horiek dakarten eredua, dio: Azkuek hitzak biltzen ditu; Urkixok,<br />
liburu zaharrak; Arantzadik, hezurrak; Etxegaraik, agiriak; Aita Donostiak,<br />
musika; Barandiaranek, antropologia; <strong>eta</strong> Lekuonak, herri literatura.<br />
Tartean dago abertzal<strong>eta</strong>sunaren gorakada, Sabino Arana Goirir<strong>ekin</strong>. Sabinoren<br />
eragina handia da oso, politikatik harago edo honago, kulturan, hizkuntzan ere,<br />
gizarte osoan. Arana Goiri hil <strong>eta</strong> 14 urte beranduago, bere <strong>jarrai</strong>tzaileek Araba, Gipuzkoa<br />
<strong>eta</strong> Bizkaiko Aldundi<strong>eta</strong>n indarra hartzen dute, <strong>eta</strong> Bizkaian gobernua.<br />
1917ko hauteskunde<strong>eta</strong>n Bizkaian 20 diputatutik 17 abertzaleak ziren. Testuinguru<br />
horr<strong>eta</strong>ntxe sortu zen <strong>Euskaltzaindia</strong>.
Change language