Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB) Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Pasadizoak Gai honen inguruan pasadizoz josia dago Euskaltzaindiaren kondaira. Goiz hasi ziren kontuak. – Blaise Ademak ez zuen onartu izendapena. – Jose Agerre nafarrak bi bilkuretara bakarrik etorri ahal izan zuen. Lanagatik kanpora joan beharra izan zuen, Sevillara hain zuzen. Egia ala gezurra, “el que fue a Sevilla perdió su silla” esan omen zion Azkuek. Dakiguna da karguari uko egin ziezaion bultzatu zuela Zuzendaritzak. Eta halaxe egin zuen. Euskaltzain urgazle gisa gelditu zen. Kurioski, 1950ean, Krutwigek ez zuen nonbait ahaztua orduan gertatua eta ez gustuko, Damaso Intzaren ordez Agerre aukeratzea proposatu zuen. 1920an Intzak hain zuzen hartu zuen hark utzitako postua. Krutwigen proposamenak ez zuen aurrera egin. – 1941: Areiltzaren eskutik dator Euskaltzaindira Juan Irigoien. Behin-behinekotzat hartu zutela izendapena esan ohi da. Kontua da nola interpretatu 1941eko apirilaren 28ko esaldi hau: “Beraz, erabagiten dabe, bein-beineko ta oraingoz Euskaltzaindia jaun oneikaz eratua izan dedila: lengoak Azkue, Urkijo ta Intzagarai jaunak; barriak Gerra, Zamarripa, Irigoyen eta Oleaga jaunak; beste euskaltzainen izentatzea geroagorako utzirik”. Krutwigek zioen Euskaltzaindiak ez zuela behin betikotzat hartu Irigoien. Baina Irigoien jauna bizitza akademikoan esku hartzen ikusten dugu. – 1949an Espartza nafarrak dimisioa eman zuen, lan kargagatik eta bestelako eragozpenengatik. Urgazle gisa gelditu zen, eta Seminario de Rojasek hartu zuen haren aulkia. – 1962an Mirandek ez du onartu euskaltzain oso izatea. Urgazle diploma itzuli egiten du, gainera. Euskaltzaindiak dio urgazle betiko dela. – 60ko hamarkadaren erdialdera, Gorostiaga, Erkiaga eta Akesolo euskaltzain osoek Euskaltzaindiarekin harremanak bertan behera uzten dituztela esanez idatzi diote Euskaltzaindiari. Gorostiaga eta Erkiagarenak bere onera datoz. Baina Lino Akesolok ez du nahi aurrerantzean osoko izan (1963tik zen), nahiz eta prest dagoen urgazle eta liburuzain gisa jarraitzeko. – Iratzederrek eta Txomin Agirrek ere momenturen batean baja eman ote zuten, baina froga dokumentalik ez dugu aurkitu. – Badira aurretiazko ezezkoa eman dutenak, hots, ez dutela euskaltzain izan nahi: Txillardegik hori esan zuen, Jon Etxaidek lehenago esan zuen, eta bada gehiagorik. Adina eta ausentzia auzigai Bi eztabaida nagusik Euskaltzaindiaren kondaira aldenik alde zeharkatu dute, Guadiana bailiran. Bata, adina; eta bileretan ez agertzea, bestea. Gaur egun badirudi adinarena konponduta dagoela, baina ez da izan erraza honaino iristea. Adinagatik estatus berezi bat emateko saioak bat baino gehiago egon dira Euskaltzaindiaren historian. – 1971n arautegiak berritzean norbaitek proposatu zuen 80 urterekin “ohorezko” egin behar zela euskaltzain osoa, eta kito. Euskaltzainak historian HAUTATU GAZTE ETA ZAHARRENAK Hautagaiak euskaltzain oso izateko izendatu zutenean zer adin zuen? Historia osoan euskaltzain izendatu-uneko adinaren batez bestekoa 50,5 urte da. Batez bestekoaren azpitik 46 euskaltzain daude (%52). Eta batez bestekoaren goitik 42 (%48). Hautatu zaharrenak Juan Carlos Guerra: 81 urte Martin Landerretxe: 77 urte Joxe Migel Barandiaran: 76 urte Nikolas Ormaetxea Orixe: 69 urte Hautatu gazteenak Federiko Krutwig: 26 urte Jose Agerre: 30 urte Henrike Knörr: 30 urte Luis Villasante: 31 urte Jose Maria Satrustegi: 33 urte 141
142 EUSKALTZAINAK – 1986an ere hamalau sinadurek eskatu zuten gauza bertsua, baina orain 75 ur- terekin “ohorezko” egiteko, eskubideak murriztuz. – Urte berean, baina beranduago, adin handia edo osasun txarra tarteko, “eme- ritus” izendatzea proposatzen da, eta haren ordezkoa jartzea. Asistentziarik eza, bilkuretara ez etortzea, ez ote da baja emateko nahikoa motibo? Villasantek berak dio nahiko tentatuta egon zela 1968 ondoren hainbat euskaltzain osok boikota egin zionean Euskaltzaindiari, boikot aktiboa. Gutxi batzuk bakarrik biltzen omen ziren. – 1920an bertan agertu zitzaien arazoa nonbait, eta erabaki zuten urtean hogei alditik hamar batzarretara ez datorrena kanpoan utz dezakeela Euskaltzaindiak. Paperean gelditu omen zen, dio Villasantek. – Azkue bizi zela ere quorum arazoa bazuten. Azkuek bileran zegoen urgazle bati boto eskubidea emanda moldatzen omen zuen. Bidenabar esan, quoruma ez zen Azkueren kezka bakarra, Damaso Intzari zuzendutako gutunetan ikus daitekeenez euskaltzainek aportaziorik edo lanik ez egiteak ere kezkatzen zuen. – Gerra oste luzean areagotu egin zen ausentziena, ausentzia behartuak baitzeuden tartean, hala nola, Intza, Altube edo Olabide erbestera ihes eginda zeuden. Etxaide buru zela, printzipioei uko egin gabe, hots, euskaltzainaren izapidea inori kendu gabe, falta ziren haien ordezkoak izendatu zituzten. Horrelaxe aukeratuak omen dira Arrue eta Lojendio bera. Horiek osoen maila bera zuten, eta aulkien titularrek ez zuten lekua galtzen. Gaurko arautegietan ez da horrelakorik ageri, zera besterik, batzarretara joatea euskaltzain osoaren eginkizuna dela. Eta hilero egingo den ohiko barrengo bilkurara joatera behartua dagoela, eta joaterik ez badu ezin etorria agertu behar duela. Ez adinaren handia, ez “piper” nahiz joateari boikot egitea da aski motibo euskaltzain bati bere izapidea kentzeko, Villasanteren ustez. Euskaltzainburu zela ezezko biribila eman ohi zuen kasu guztietan. 1986an, kasurako. Berak egiten du galdera eta berak ematen erantzuna, muturreko kasu bat bere buruari jarrita: Eta orduan norbaitek euskaltzaingoari bere gogoz edo borondatez uko egiten badio, zer? Nik, egia esan, printzipioei leialtasuna gordetzeagatik, orduan ere ez nuke onartuko. Printzipioei leialtasuna gordetzeagatik, eta noraino eramango gaituen ez dakigun zirrikitu bat ez zabaltzeagatik. Malguagoa da egungo bidea, bai adinari dagokionean eta bai bestelakoetan. Emakumeak euskaltzain Euskaltzaindiko ekitaldietan 1923an Donezteben ospatu ziren Euskalegunetan agertzen da lehenengo emakumea: “... Iruñeko Instituto euskal-ikasguko ikasle dan Julia Fernández-Zabaleta andere azkarraren itzalditxoa...”, ekitaldi horretan ere parte hartu zuen “... Katalina Elizegi euskal idazle jatorra dan anderearen itzalditxoa ...”. Beraz, Euskaltzaindiko ekitaldi berean bi emakumeren hitzaldiak izan ziren 1923an. Gerra ostean ere bada emakumeen presentzia bileretan: 1956ko uztailaren 27ko bilkuran Concha Goiri eta Angeles Egidazu Bilboko laguntzaileen izenean, euskararen aldeko ekintzak Euskaltzaindiaren zuzendaritzapean izan daitezela eskatzen
- Page 92 and 93: Osterantzeko ibilbidea Osterantzeko
- Page 94 and 95: tean daude euskalgintzakoak: editor
- Page 96 and 97: erezkoa, eta dinamika horrek batzue
- Page 98 and 99: Hizkuntzaren normatibizazioaren arl
- Page 100 and 101: farroan bai Euskal Autonomia Erkide
- Page 102 and 103: Euskaltzaindiak lege aitorpen osoa
- Page 104 and 105: Zuzendaritzako kideei hitza Euskalt
- Page 106 and 107: Jose Luis Lizundia. Diruzaina “Pr
- Page 108 and 109: Euskalgintzaren iritzia Aro berria
- Page 110: EUSKALTZAINAK
- Page 114 and 115: RESURRECCION MARIA AZKUE Akademiare
- Page 116 and 117: ekin indarberritu egin zen Akademia
- Page 118 and 119: INAZIO MARIA ETXAIDE Frankismo bete
- Page 120 and 121: JOSE MARIA LOJENDIO Agintariekin ha
- Page 122 and 123: MANUEL LEKUONA Hiru urteko hutsarte
- Page 124 and 125: LUIS VILLASANTE Krutwigen eskutik L
- Page 126 and 127: tera. Baina gerra giroa zela eta, f
- Page 128 and 129: kaltzainburuorde delako hori, Frant
- Page 130 and 131: Euskaltzaindiak Frantzian ere aitor
- Page 132: EUSKALTZAINAK HISTORIAN
- Page 135 and 136: 134 EUSKALTZAINAK Estatutuen araber
- Page 137 and 138: 136 EUSKALTZAINAK Karguak Karguen k
- Page 139 and 140: 138 EUSKALTZAINAK Euskaltzainen jat
- Page 141: 140 EUSKALTZAINAK Izendapenak Histo
- Page 145 and 146: 144 EUSKALTZAINAK Olabideren araudi
- Page 148 and 149: Euskaltzain osoak Hildakoak Azkue A
- Page 150 and 151: Etxegarai Korta, Karmelo Azpeitia J
- Page 152 and 153: Moulier, Jules Oxobi Bidarrai Jaio:
- Page 154 and 155: Ondarra Erdozia, Patxi Bakaiku Jaio
- Page 156 and 157: Euskaltzainen galeria 155
- Page 158 and 159: Sarasola Errazkin, Ibon Donostia Ja
- Page 160 and 161: Torrealdai Nabea, Joan Mari Foru Ja
- Page 162 and 163: Euskaltzain urgazleak Aduriz Zabala
- Page 164 and 165: Larrarte Garmendia, Jose Mari (1987
- Page 166: BATZORDEAK EGITASMOAK LANTALDEAK
- Page 170 and 171: HIZTEGIGINTZA Azkueren hiztegitik O
- Page 172 and 173: zion ardura hori, baita “fitxak b
- Page 174 and 175: lantaldeak prestatzen dituen zerren
- Page 176 and 177: Hiztegi Batua (2. itzulia) batzorde
- Page 178 and 179: Euskaltzaindiaren Hiztegia. Adierak
- Page 180 and 181: Euskal Hiztegi Historiko eta Etimol
- Page 182 and 183: GRAMATIKA Lehenengo ahaleginak Eusk
- Page 184 and 185: egindako lana osatu, gaurkotu eta,
- Page 186 and 187: DIALEKTOLOGIA Erizkizundi Irukoitza
- Page 188 and 189: sartzen. Transkripzio idatziak datu
- Page 190 and 191: ONOMASTIKA ‘Lurrizenbatzailetik
142<br />
EUSKALTZAINAK<br />
– 1986an ere hamalau sinadurek eskatu zuten gauza bertsua, baina orain 75 ur-<br />
ter<strong>ekin</strong> “ohorezko” egiteko, eskubideak murriztuz.<br />
– Urte berean, baina beranduago, adin handia edo osasun txarra tarteko, “eme-<br />
ritus” izendatzea proposatzen da, <strong>eta</strong> haren ordezkoa jartzea.<br />
Asistentziarik eza, bilkur<strong>eta</strong>ra ez etortzea, ez ote da baja emateko nahikoa motibo?<br />
Villasantek berak dio nahiko tentatuta egon zela 1968 ondoren hainbat euskaltzain<br />
osok boikota egin zionean <strong>Euskaltzaindia</strong>ri, boikot aktiboa. Gutxi batzuk bakarrik<br />
biltzen omen ziren.<br />
– 1920an bertan agertu zitzaien arazoa nonbait, <strong>eta</strong> erabaki zuten urtean hogei<br />
alditik hamar batzarr<strong>eta</strong>ra ez datorrena kanpoan utz dezakeela <strong>Euskaltzaindia</strong>k.<br />
Paperean gelditu omen zen, dio Villasantek.<br />
– Azkue bizi zela ere quorum arazoa bazuten. Azkuek bileran zegoen urgazle bati<br />
boto eskubidea emanda moldatzen omen zuen. Bidenabar esan, quoruma ez<br />
zen Azkueren kezka bakarra, Damaso Intzari zuzendutako gutun<strong>eta</strong>n ikus daitekeenez<br />
euskaltzainek aportaziorik edo lanik ez egiteak ere kezkatzen zuen.<br />
– Gerra oste luzean areagotu egin zen ausentziena, ausentzia behartuak baitzeuden<br />
tartean, hala nola, Intza, Altube edo Olabide erbestera ihes eginda<br />
zeuden. Etxaide buru zela, printzipioei uko egin gabe, hots, euskaltzainaren izapidea<br />
inori kendu gabe, falta ziren haien ordezkoak izendatu zituzten. Horrelaxe<br />
aukeratuak omen dira Arrue <strong>eta</strong> Lojendio bera. Horiek osoen maila bera<br />
zuten, <strong>eta</strong> aulkien titularrek ez zuten lekua galtzen.<br />
Gaurko arautegi<strong>eta</strong>n ez da horrelakorik ageri, zera besterik, batzarr<strong>eta</strong>ra joatea euskaltzain<br />
osoaren eginkizuna dela. Eta hilero egingo den ohiko barrengo bilkurara<br />
joatera behartua dagoela, <strong>eta</strong> joaterik ez badu ezin etorria agertu behar duela.<br />
Ez adinaren handia, ez “piper” nahiz joateari boikot egitea da aski motibo euskaltzain<br />
bati bere izapidea kentzeko, Villasanteren ustez. Euskaltzainburu zela ezezko<br />
biribila eman ohi zuen kasu guzti<strong>eta</strong>n. 1986an, kasurako. Berak egiten du galdera<br />
<strong>eta</strong> berak ematen erantzuna, muturreko kasu bat bere buruari jarrita:<br />
Eta orduan norbaitek euskaltzaingoari bere gogoz edo borondatez uko egiten badio,<br />
zer? Nik, egia esan, printzipioei leialtasuna gordetzeagatik, orduan ere ez<br />
nuke onartuko. Printzipioei leialtasuna gordetzeagatik, <strong>eta</strong> noraino eramango<br />
gaituen ez dakigun zirrikitu bat ez zabaltzeagatik.<br />
Malguagoa da egungo bidea, bai adinari dagokionean <strong>eta</strong> bai bestelako<strong>eta</strong>n.<br />
Emakumeak euskaltzain<br />
Euskaltzaindiko ekitaldi<strong>eta</strong>n 1923an Donezteben ospatu ziren Euskalegun<strong>eta</strong>n<br />
agertzen da lehenengo emakumea: “... Iruñeko Instituto euskal-ikasguko ikasle<br />
dan Julia Fernández-Zabal<strong>eta</strong> andere azkarraren itzalditxoa...”, ekitaldi horr<strong>eta</strong>n ere<br />
parte hartu zuen “... Katalina Elizegi euskal idazle jatorra dan anderearen itzalditxoa<br />
...”. Beraz, Euskaltzaindiko ekitaldi berean bi emakumeren hitzaldiak izan ziren<br />
1923an.<br />
Gerra ostean ere bada emakumeen presentzia biler<strong>eta</strong>n: 1956ko uztailaren 27ko bilkuran<br />
Concha Goiri <strong>eta</strong> Angeles Egidazu Bilboko laguntzaileen izenean, euskararen<br />
aldeko <strong>ekin</strong>tzak <strong>Euskaltzaindia</strong>ren zuzendaritzapean izan daitezela eskatzen
Change language