Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
LUIS VILLASANTE<br />
Krutwigen eskutik<br />
Luis Villasante 1920ko martxoaren 22an jaio zen, Ajangizko Errenteria auzoan.<br />
1950eko otsailean izendatu zuten euskaltzain urgazle <strong>eta</strong>, urte bereko irailean,<br />
euskaltzain oso, Julio Urkixo hilberriaren ordez. Handik hogei urtera euskaltzainburu<br />
hautatu zuten, <strong>eta</strong> 18 urtez izan zen Akademiaren lemazain, euskara batua finkatu<br />
zen garaian hain zuzen ere, 1988an Jean Haritxelharrek lekukoa hartu zion<br />
arte.<br />
Arantzazuko Apaiztegian teologia irakasle hiru urte zeramatzanean gerturatu zen<br />
Villasante Euskaltzaindira, 1950. urte inguruan. Anjeles Sorazuren erlijio biziari buruzko<br />
tesia argitaratzeko bidean zuela-<strong>eta</strong> Bilbora moldiztegira probak zuzentzera<br />
joaten hasi zenean, Federiko Krutwigen Euskaltzaindirako sarrera hitzaldiaren berri<br />
izan zuen, gaia erakargarria egin zitzaion —kulturako hitzak nola erabili euskaraz—<br />
<strong>eta</strong> zuzenean Krutwigengana jo zuen. Haren bitartez hasi zen Villasante orduko<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong> ezagutzen <strong>eta</strong> Akademiako lan<strong>eta</strong>n sartzen. Eta urtebete<br />
nahikoa izan zen euskaltzain izenda zezaten. 1952ko maiatzaren 23an irakurri<br />
zuen sarrera hitzaldia: “Literatur-euskara Laphurrtarr Klassikoaren gain eratua”.<br />
“Literatur euskara” ez zen, azkenean, garai hartan Villasantek <strong>eta</strong> Krutwigek proposatu<br />
bezala lapurtar klasikoan oinarrituta eratu, baina eratu, eratu zen, <strong>eta</strong> Villasantek<br />
zerikusi handia izan zuen horr<strong>eta</strong>n, bai euskaltzain soil zenean <strong>eta</strong> bai,<br />
batez ere, euskaltzainburu izan zenean.<br />
Batasun bidean lemazain<br />
1968ko Arantzazuko Biltzarrerako euskararen batasunari buruz aurrez prestatu zituzten<br />
bost txosten<strong>eta</strong>tik bi Villasantek egin zituen: txosten nagusia, ortografiari<br />
buruzkoa, Koldo Mitxelenak egin zuen, batasunaren beharraren<br />
zergatiei buruzko sarrera hitzaldia Manuel Lekuona euskaltzainburuak<br />
prestatu zuen, Xalbador Garmendiak deklinazioari<br />
buruzkoa ondu zuen, Anbrosio Zatarainek hitz berriei buruzkoa<br />
<strong>eta</strong>, Villasantek, hitzen formei buruzkoa ez ezik, batasunari buruzko<br />
bibliografia ere prestatu zuen.<br />
Txosten guztiak onartu ziren, Mitxelenarenak eztabaida luzea<br />
eragin bazuen ere, batez ere “h”-ren erabilerari buruzko atalak.<br />
Euskara batua eratzeko bidean jarri zen horrela Akademia. “H”<br />
zela <strong>eta</strong> ez zela eztabaida bizitu <strong>eta</strong> are gaiztotu ere egin zen, ordea,<br />
hurrengo urte<strong>eta</strong>n. Eta, 1970eko uztailaren 29an, Akademiako<br />
karguak berritzea egokitu zenean, Arantzazun hartutako<br />
bidean sakondu nahi zutenek Luis Villasante aukeratu zuten<br />
euskaltzainburu, Manuel Lekuonaren ordez. 11 euskaltzainek<br />
eman zioten botoa Villasanteri, hiruk Lekuonari, beste hiruk<br />
Antonio Arrueri <strong>eta</strong> batek Joxe Migel Barandiarani.<br />
Aro berri baten hasiera izan zen Villasanteren hautatzea. Batetik,<br />
Arantzazun onartutako irizpideak oinarri hartuta, euskara<br />
batua finkatze bidean egin beharreko lanak <strong>eta</strong> urratsak egiteari<br />
<strong>ekin</strong> zion <strong>Euskaltzaindia</strong>k. Batasunaren aldeko konpromisoaren<br />
<strong>eta</strong> lanaren lekuko dira 1970eko hamarkadan Luis Eleizalde<br />
sailean Villasanteren beraren eskutik argitaratutako lanak:<br />
Hacia la lengua literaria común (1970), La declinación del vasco li-<br />
Euskaltzainburu izandakoak<br />
EUSKALTZAINDIA ZERTARAKO<br />
Luis Villasante<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong>ren Batzar Aretoko<br />
koadroa<br />
Luis Villasantek Maulen egindako ekitaldian hartu<br />
zuen kargua, 1970eko azaroaren 25ean.<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong>ren egitekoaz jardun zuen bere<br />
hitzaldiko pasarte hon<strong>eta</strong>n:<br />
“Euskera zaindu <strong>eta</strong> lantzeko: <strong>Euskaltzaindia</strong> horra<br />
zertarako den. Hau da hunen eginkizun bakarra. Ez<br />
du beste politikarik. Euskera da beraren politika <strong>eta</strong><br />
bandera. Euskeraren ona, euskeraren iraupena <strong>eta</strong><br />
osasuna eragin, euskera gaur eguneko<br />
eginkizun<strong>eta</strong>rako tresna zalui <strong>eta</strong> egoki bihurtzea.<br />
Hartarako behar diren bideak bilatu <strong>eta</strong> arauak<br />
eman. Hain zuzen ere, bere egiteko nagusi hori<br />
beteko baldin badu, ahal dela, alderdikeri<strong>eta</strong>tik<br />
hastandu <strong>eta</strong> bere lan bereziari lotua egon behar<br />
du. Eta bi erresumen mugen gainetik, euskaldun<br />
guztien artean, mugaz hango <strong>eta</strong> hemengoen<br />
artean, lokarri bat izan behar du. Eta ahal bada, <strong>eta</strong><br />
ahal diteken neurrian, guztiontzat literario<br />
hizkuntza bat muntatzen bermatu <strong>eta</strong> enseiatu”.<br />
123
Change language