Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB) Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
JOSE MARIA LOJENDIO Agintariekin harreman ona Jose Maria Lojendio Irure 1910eko urriaren 10ean Donostian jaio zen. 1954. urtean izendatu zuten euskaltzain, eta 1963ko otsailean euskaltzainburu. Hamar hilabetez baino ez zen izan euskaltzainburu, urtea amaitu arte alegia, zenbait lekutan 1966ra arte buru izan zela argitaratu den arren. Buruzagitza utzi ondoren ere Euskaltzaindian jarraitu zuen lanean. 1978ko uztailean hartu zuen parte, azkenengoz, Euskaltzaindiaren batzarrean. 1979ko abenduaren 30ean hil zen, eritasun luze baten ondorioz. Inazio Maria Etxaide zenak utzitako hutsunea betetzeko aukeratu zuten Lojendio euskaltzainburu. Aurreko urteko azaroan hil zen Etxaide, artean euskaltzainburu zela, eta 1963ko apirilaren 5eko batzarrean aukeratu zuten Lojendio: bederatzi euskaltzainek eman zioten botoa berari, eta boto bana jaso zuten Koldo Mitxelenak, Antonio Arruek eta Louis Dassancek. Aktan jasota gelditu zen Lojendiok kargua nola onartu zuen: “Lojendio jaunak adierazi du bera dala kargu ortarako meritu gutxiena daukana; baiña Euskaltzaindiak bere naia ain garbi agertu duen ezkero, azkenean onartu du izendapena, eta beraz, euskaltzainburu egiñik gelditu da”. Euskaltzaindiarentzat itxirik zeuden hainbat ate zabaltzeko esperantzan izendatu zuten euskaltzainburu Lojendio. Eskuindar integrista zen eta, legegizona izanik, harreman ona zuen garaiko agintariekin, besteak beste foru aldundiekin. Anaia bat diplomazialaria zuen, politikari ezaguna; eta beste anaia bat, apaiza, Elizaren hierarkian ondo kokatuta zegoen, Valle de los Caídos-eko basilikako abadea zenez. Lojendio buru zela utzi zion Euskaltzaindiak bilera guztiak Donostian egiteari, Lojendioren beraren proposamenez. Bera izendatu ondokoa Donostian egin zuten, apirilean, baina hurrengoak Beloken eta Gernikan egin zituzten. Bera euskaltzainburu zen bitartean izendatu zituzten euskaltzain oso Jean Diharce Xabier Iratzeder, Alfontso Irigoien, Piarres Larzabal, Jose Maria Satrustegi, Antonio Zabala, Antonio Labaien, Juan San Martin eta Jean Haritxelhar. Karguan jarraitu nahi ez Aukeratu zutenean, bozketa egin aurretik, euskaltzainburu berriaren aginte muga 1963ko bukaera izango zela zehaztu zuten euskaltzainek eta, horrenbestez, urtea bukatzear zenean, abenduaren 27ko batzarrean, agintaldia bukatu zitzaiola ohartarazi zuen Lojendiok. Euskaltzaindia barne arautegia aldatzekotan zenez, arautegia berritu bitartean karguan jarrai zezan eskatu zioten euskaltzainek aho batez, baina kargua uzteko borondateari eutsi zion Lojendiok. 1964an, 1965ean eta 1966an, artean Lojendioren ordezkorik izendatu ez zutenez, batzarrera etorritako euskaltzainen artean zaharrenak hartu ohi zuen euskaltzainburuaren lekua. 1964an aktak inork ez zituen izenpetu, baina 1965 eta 1966ko bileretako aktak euskaltzain zaharrenek izenpetu zituzten, idazkariarekin batera, euskaltzainburuorde tituluarekin: Louis Dassance, Aingeru Irigarai, Manuel Lekuona eta Piarres Lafitte izan ziren jarduneko buru, urte haietako batzarretan, baita Lojendiok bileran parte hartzen bazuen ere. 1966ko abenduaren 30ean Manuel Lekuona euskaltzainburu izendatu zutenean bukatu zen behinbehinekotasuna. Euskaltzainburu izandakoak Jose Maria Lojendio Euskaltzaindiaren Batzar Aretoko koadroa 119
Jose Maria Lojendio 120 EUSKALTZAINAK Legelari Lojendiok lanean jarraitu zuen Euskaltzaindiaren barruan, buruzagitza utzi ondoren ere. Legelaria zen ikasketez eta lanbidez —Gipuzkoako Adin Txikikoen Auzitegiko presidentea zen—, eta Euskaltzaindiaren lege arazo gehienetan bera aritzen zen, Antonio Arruerekin batera, hori ere legegizon izaki. Besteak beste, arautegia gaurkotzeko eta berritzeko lan handia egin zuten Lojendiok eta Arruek, eta Gipuzkoako Diputazioarekin izandako harremanak beraiek bideratzen zituzten. Noizbait euskaltzainburu gisa ere agertu behar izan zuen, hala nola Espainiako Hezkuntza ministroari eskutitz ofiziala bidali zionean Akademiak, bere sinadurarekin joan baitzen gutuna, azken euskaltzainburua bera izan zenez hala egiteko eskatu ziolako batzarrak. Hezkuntza sisteman euskararen irakaskuntza sartzeko proposamena egin zion Euskaltzaindiak Espainiako Gobernuari, 1966ko azaroaren 15ean bidalitako gutun haren bidez: euskara irakasgai izan zedila, eskola pilotu batzuetan hezkuntza elebiduna eman zedila, eta irakasle eskolatan irakasleak trebatzeko hizkuntza, literatura eta gramatika sailak sor zitezela, Euskaltzaindiaren gidaritzapean. Eskaria aztertuko zutela erantzun zuten, idatziz, Ministeriotik. Gipuzkera hutsaren alde Euskara batuari buruzko eztabaidan Lojendiok izan zuen parte-hartzearen lekuko da Arantzazun 1968an egindako biltzarrera bidali zuen txostena (“Batasunari batzuk agurka eta beste batzuk aurka. Arantzazuko Batzarrera eldu ziren txostenen berri”, Euskera, 1968). Gipuzkera proposatu zuen Lojendiok, “idatz-izkeraren batasunerako”. Hara bere txosteneko pasarte bat: “Batasun billa gabiltza. Aldez aurretik, ontzat ematen ditut, zuek artutako erabakiak eta nere iritzia jakin nai izan ezkero, orra bera: Idatz-izkeraren batasunerako, Giputz euskalkira jo bear genuke danok. Gipuzkera idatzi, alegia. Ez gipuzkera osatu batean. Gipuzkera utsez baizik”. Valladoliden lizentziatu zen Zuzenbidean, eta doktoregoa Madrilen eta Parisen osatu zuen. Julio Urkixo Euskal Filologia Mintegiko kidea izan zen, baita Luistar Euskal Idazle Bazkunaren sortzaile eta lehen idazkaria ere. 1930ean sortua, euskal idazleen arteko lehenengo bilgunea izan zen luistarren babesean sortutako elkartea. Gerra aurretik artikuluak argitaratu zituen Junior, Gure mutillak, Argia eta El Pueblo Vasco aldizkarietan, Bidasoro, Matia Polloe eta Mazkelet goitizenekin. Gerra ondoren, Egan, Euskera eta Arantzazu aldizkarietan argitaratu izan zituen idazlanak.
- Page 70 and 71: Euskaltzaindiaren barruko historian
- Page 72 and 73: Ekingo du euskalgi ororen odolez az
- Page 74 and 75: Arantzazurako bidean Baiona eta Erm
- Page 76 and 77: 1 Euskaltzaindia bakarrik ez zebile
- Page 78 and 79: tzeko, aztertzeko, ebaluatzeko. Hor
- Page 80 and 81: Euskaltzainburuak sarreran esan zue
- Page 82 and 83: AEKren ardura utzi egiten duela, Eu
- Page 84 and 85: Mamu mamitzen Euskaltzaindiak hizku
- Page 86 and 87: II.a EUSKO KONTSEILU NAGUSIAREN AKO
- Page 88: Hizkuntza kontuetan Euskaltzaindiak
- Page 92 and 93: Osterantzeko ibilbidea Osterantzeko
- Page 94 and 95: tean daude euskalgintzakoak: editor
- Page 96 and 97: erezkoa, eta dinamika horrek batzue
- Page 98 and 99: Hizkuntzaren normatibizazioaren arl
- Page 100 and 101: farroan bai Euskal Autonomia Erkide
- Page 102 and 103: Euskaltzaindiak lege aitorpen osoa
- Page 104 and 105: Zuzendaritzako kideei hitza Euskalt
- Page 106 and 107: Jose Luis Lizundia. Diruzaina “Pr
- Page 108 and 109: Euskalgintzaren iritzia Aro berria
- Page 110: EUSKALTZAINAK
- Page 114 and 115: RESURRECCION MARIA AZKUE Akademiare
- Page 116 and 117: ekin indarberritu egin zen Akademia
- Page 118 and 119: INAZIO MARIA ETXAIDE Frankismo bete
- Page 122 and 123: MANUEL LEKUONA Hiru urteko hutsarte
- Page 124 and 125: LUIS VILLASANTE Krutwigen eskutik L
- Page 126 and 127: tera. Baina gerra giroa zela eta, f
- Page 128 and 129: kaltzainburuorde delako hori, Frant
- Page 130 and 131: Euskaltzaindiak Frantzian ere aitor
- Page 132: EUSKALTZAINAK HISTORIAN
- Page 135 and 136: 134 EUSKALTZAINAK Estatutuen araber
- Page 137 and 138: 136 EUSKALTZAINAK Karguak Karguen k
- Page 139 and 140: 138 EUSKALTZAINAK Euskaltzainen jat
- Page 141 and 142: 140 EUSKALTZAINAK Izendapenak Histo
- Page 143 and 144: 142 EUSKALTZAINAK - 1986an ere hama
- Page 145 and 146: 144 EUSKALTZAINAK Olabideren araudi
- Page 148 and 149: Euskaltzain osoak Hildakoak Azkue A
- Page 150 and 151: Etxegarai Korta, Karmelo Azpeitia J
- Page 152 and 153: Moulier, Jules Oxobi Bidarrai Jaio:
- Page 154 and 155: Ondarra Erdozia, Patxi Bakaiku Jaio
- Page 156 and 157: Euskaltzainen galeria 155
- Page 158 and 159: Sarasola Errazkin, Ibon Donostia Ja
- Page 160 and 161: Torrealdai Nabea, Joan Mari Foru Ja
- Page 162 and 163: Euskaltzain urgazleak Aduriz Zabala
- Page 164 and 165: Larrarte Garmendia, Jose Mari (1987
- Page 166: BATZORDEAK EGITASMOAK LANTALDEAK
JOSE MARIA LOJENDIO<br />
Agintari<strong>ekin</strong> harreman ona<br />
Jose Maria Lojendio Irure 1910eko urriaren 10ean Donostian jaio zen. 1954. urtean<br />
izendatu zuten euskaltzain, <strong>eta</strong> 1963ko otsailean euskaltzainburu. Hamar hilabetez<br />
baino ez zen izan euskaltzainburu, urtea amaitu arte alegia, zenbait lekutan<br />
1966ra arte buru izan zela argitaratu den arren. Buruzagitza utzi ondoren ere <strong>Euskaltzaindia</strong>n<br />
<strong>jarrai</strong>tu zuen lanean. 1978ko uztailean hartu zuen parte, azkenengoz,<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong>ren batzarrean. 1979ko abenduaren 30ean hil zen, eritasun luze baten<br />
ondorioz.<br />
Inazio Maria Etxaide zenak utzitako hutsunea betetzeko aukeratu zuten Lojendio<br />
euskaltzainburu. Aurreko urteko azaroan hil zen Etxaide, artean euskaltzainburu<br />
zela, <strong>eta</strong> 1963ko apirilaren 5eko batzarrean aukeratu zuten Lojendio:<br />
bederatzi euskaltzainek eman zioten botoa berari, <strong>eta</strong> boto bana jaso zuten Koldo<br />
Mitxelenak, Antonio Arruek <strong>eta</strong> Louis Dassancek. Aktan jasota gelditu zen Lojendiok<br />
kargua nola onartu zuen: “Lojendio jaunak adierazi du bera dala kargu<br />
ortarako meritu gutxiena daukana; baiña <strong>Euskaltzaindia</strong>k bere naia ain garbi<br />
agertu duen ezkero, azkenean onartu du izendapena, <strong>eta</strong> beraz, euskaltzainburu<br />
egiñik gelditu da”.<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong>rentzat itxirik zeuden hainbat ate zabaltzeko esperantzan izendatu<br />
zuten euskaltzainburu Lojendio. Eskuindar integrista zen <strong>eta</strong>, legegizona izanik, harreman<br />
ona zuen garaiko agintari<strong>ekin</strong>, besteak beste foru aldundi<strong>ekin</strong>. Anaia bat<br />
diplomazialaria zuen, politikari ezaguna; <strong>eta</strong> beste anaia bat, apaiza, Elizaren hierarkian<br />
ondo kokatuta zegoen, Valle de los Caídos-eko basilikako abadea zenez.<br />
Lojendio buru zela utzi zion <strong>Euskaltzaindia</strong>k bilera guztiak Donostian egiteari, Lojendioren<br />
beraren proposamenez. Bera izendatu ondokoa Donostian egin zuten,<br />
apirilean, baina hurrengoak Beloken <strong>eta</strong> Gernikan egin zituzten. Bera euskaltzainburu<br />
zen bitartean izendatu zituzten euskaltzain oso Jean Diharce Xabier Iratzeder,<br />
Alfontso Irigoien, Piarres Larzabal, Jose Maria Satrustegi, Antonio Zabala, Antonio<br />
Labaien, Juan San Martin <strong>eta</strong> Jean Haritxelhar.<br />
Karguan <strong>jarrai</strong>tu nahi ez<br />
Aukeratu zutenean, bozk<strong>eta</strong> egin aurretik, euskaltzainburu berriaren aginte muga<br />
1963ko bukaera izango zela zehaztu zuten euskaltzainek <strong>eta</strong>, horrenbestez, urtea<br />
bukatzear zenean, abenduaren 27ko batzarrean, agintaldia bukatu zitzaiola ohartarazi<br />
zuen Lojendiok. <strong>Euskaltzaindia</strong> barne arautegia aldatzekotan zenez, arautegia<br />
berritu bitartean karguan <strong>jarrai</strong> zezan eskatu zioten euskaltzainek aho batez,<br />
baina kargua uzteko borondateari eutsi zion Lojendiok.<br />
1964an, 1965ean <strong>eta</strong> 1966an, artean Lojendioren ordezkorik izendatu ez zutenez,<br />
batzarrera etorritako euskaltzainen artean zaharrenak hartu ohi zuen euskaltzainburuaren<br />
lekua. 1964an aktak inork ez zituen izenpetu, baina 1965 <strong>eta</strong><br />
1966ko biler<strong>eta</strong>ko aktak euskaltzain zaharrenek izenpetu zituzten, idazkariar<strong>ekin</strong><br />
batera, euskaltzainburuorde tituluar<strong>ekin</strong>: Louis Dassance, Aingeru Irigarai, Manuel<br />
Lekuona <strong>eta</strong> Piarres Lafitte izan ziren jarduneko buru, urte hai<strong>eta</strong>ko batzarr<strong>eta</strong>n,<br />
baita Lojendiok bileran parte hartzen bazuen ere. 1966ko abenduaren<br />
30ean Manuel Lekuona euskaltzainburu izendatu zutenean bukatu zen behinbehinekotasuna.<br />
Euskaltzainburu izandakoak<br />
Jose Maria Lojendio<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong>ren Batzar Aretoko<br />
koadroa<br />
119
Change language