Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>ekin</strong> indarberritu egin zen Akademia: Ipar Euskal Herriko euskaltzainak berriro<br />
deitzen hasteaz gain, euskaltzain berriak izendatu zituzten, hemezortziko taldea<br />
osatu arte.<br />
Odolberrituta <strong>Euskaltzaindia</strong> lehengoa izaten hasi zenean, hain zuzen, joan zen Azkue.<br />
1951ko azaroaren 9an hil zen, 87 urte zituenean.<br />
Musikari, idazle, folklorista…<br />
Hizkuntzalari <strong>eta</strong> euskaltzain izan ez balitz ere, euskal kulturaren arloan izen handia<br />
izango luke Azkuek: idazle, hizlari, irakasle, musikagile, folklorista… Sormen<br />
<strong>eta</strong> bilk<strong>eta</strong> lan izugarria egin zuen Azkuek bere bizialdian, <strong>eta</strong> ondare paregabea<br />
utzi, hainbat alorr<strong>eta</strong>ko ikertzaileei.<br />
Lekeition jaio zen, 1864an. Ama mundakarra zuen <strong>eta</strong> aita, Eusebio Maria Azkue<br />
po<strong>eta</strong>, lekeitiarra. Itsas-ikask<strong>eta</strong>k egin zituen herrian, 14 urter<strong>ekin</strong> Bilbora joan<br />
zen batxilergoa ikastera, <strong>eta</strong> ondoren Gasteiza <strong>eta</strong> Salamancara teologia <strong>eta</strong> filosofia<br />
ikastera. 1888 urtean apaiztu zen.<br />
Urte berean, Bilboko Institutuko euskara erakusteko katedrarako lehiak<strong>eta</strong> irabazi<br />
zuen, besteak beste Sabino Aranari <strong>eta</strong> Miguel Unamunori gailenduta. Bilbo hartu<br />
zuen bizileku, geroztik. Bilboko Institutuan irakasle ari zelarik, haurrentzako euskarazko<br />
ikastaldiak ere antolatu zituen, aurrena Jardines kaleko ikastetxean, <strong>eta</strong><br />
1896tik aurrera, Balentin Berrio-Otxoa ikastetxearen sorkuntza bultzatuta. Euskal<br />
Izkindea gramatika ez ezik, irakurgaiak, ortografia proiektuak <strong>eta</strong> euskara ikasteko<br />
metodoak sortu <strong>eta</strong> argitaratu zituen, Institutuko ikasleentzat batik bat. Garai hartan<br />
bultzatu zituen euskarazko bi aldizkari ere: aurrena Euskalzale (1897-99), <strong>eta</strong> ondoren<br />
Ibaizabal (1902-03).<br />
Literatura lanik ere idatzi <strong>eta</strong> argitaratu zuen, garai hartan <strong>eta</strong><br />
gerora: besteak beste, Bein da betiko (1893), Tsirristadak<br />
(1899), Ardi galdua (1918) edota Latsibi (bizi zen artean argitaragabea,<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong>k 1989an argitaratua).<br />
1904 urtean Azkuek irakaskuntza <strong>eta</strong> Bilbo utzi zituen, aldi<br />
baterako, <strong>eta</strong> Europan ibili zen bost urtez, lehenik Tours-en<br />
(Frantzia), bi urte luz<strong>eta</strong>n moldiztegian bere hiztegi nagusia<br />
argitaratzeko probak zuzentzen, <strong>eta</strong> ondoren Belgikan <strong>eta</strong><br />
Alemanian, musika ikask<strong>eta</strong>k egiten. Ordurako beste hainbat<br />
konposizio eginak zituen musikagile gisa, hala nola Vizcaytik<br />
Bizkaira (1895), Eguzkia nora (1897), Sasi eskola (1897) <strong>eta</strong><br />
beste hainbat, <strong>eta</strong> Alemaniatik etorrita bi opera konposatu<br />
<strong>eta</strong> taularatu zituen: Ortzuri (1911) <strong>eta</strong> Urlo (1914). Opera<br />
horiek, azkenak batik bat, ez zuten batere arrakastarik izan.<br />
Musikagile ez ezik musika biltzaile ere izan zen. Hiztegia egiteko<br />
herriz herri bilk<strong>eta</strong> lanean ibili zen urte<strong>eta</strong>n, kantuak,<br />
ohiturak, ipuinak, herri olerkiak <strong>eta</strong> folklorear<strong>ekin</strong> zerikusia<br />
zuten bestelako hamaika kontu ere bildu zituen. Cancionero<br />
Popular Vasco izan zen bilk<strong>eta</strong> lan horr<strong>eta</strong>ko emaitza nagusi<strong>eta</strong>koa,<br />
1.800etik gora kanturen bilduma erraldoia, 1922 <strong>eta</strong><br />
1925 artean argitaratua.<br />
Euskalerriaren Yakintza izan zen bilk<strong>eta</strong> lan emankor haren<br />
beste fruitua. 1932an hasi zen urte askoan bildutako materiala<br />
atontzen, <strong>eta</strong> 1935etik 1947ra bitartean argitaratu zituen<br />
Euskaltzainburu izandakoak<br />
BARRIZTU LEITEKELA USTE IZANIK<br />
Azkueri omenaldia<br />
Bi egun<strong>eta</strong>ko omenaldia egin zitzaion<br />
Azkueri Bilboko Arriaga antzokian:<br />
aurreneko zatia 1956ko abenduaren<br />
30ean <strong>eta</strong> bigarrena 1957ko<br />
urtarrilaren 6an.<br />
1941eko apirilaren 28an egin zuen <strong>Euskaltzaindia</strong>k<br />
gerra osteko lehenengo batzarra. Hara aktan nola jaso<br />
zituen Azkueren azalpenak:<br />
“Azkue jaunak batzar onen zioa ta elburua adierazoten<br />
ditu. Diño, igaroko jazoerak, euskaltzain biren eriotzeak<br />
<strong>eta</strong> beste batzuren erbesteratzeak izan dirala-ta,<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong>ren batzarrak <strong>eta</strong> lanak eragotzita egon<br />
direala ia bost urte oneitan, noiz ta zelan barriz birrasi<br />
zitekeazan ikusten etzala. Baina ‘Junta de Cultura de la<br />
Excelentisima Diputacion de Vizcaya’-k adierazo<br />
dautsala egoki litekeala <strong>Euskaltzaindia</strong> barriztu ta bere<br />
lan<strong>eta</strong>n ekitea, orr<strong>eta</strong>rako berak be diruz, urtean bost<br />
mila pes<strong>eta</strong> emonaz, lagunduko leukeala-ta. Orregaitik<br />
<strong>eta</strong> orr<strong>eta</strong>rako deitu dautsie bizi direan ta berton<br />
dagozan lenagoko euskaltzainai <strong>eta</strong> beste batzar<br />
on<strong>eta</strong>ra etorri direan jaunai, eurokaz ta izentau leikezan<br />
beste batzukaz <strong>Euskaltzaindia</strong> barriztu leitekela uste<br />
izanik. […] Beraz, erabagiten dabe, bein-beineko ta<br />
oraingoz, <strong>Euskaltzaindia</strong> jaun oneikaz eratua izan<br />
dedila: lengoak, Azkue, Urkijo ta Intzagarai jaunak;<br />
barriak Gerra, Zamarripa, Irigoyen <strong>eta</strong> Oleaga”.<br />
115
Change language