Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
Euskaltzaindia : ekin eta jarrai (PDF, 33,9 MB)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
114<br />
EUSKALTZAINAK<br />
Resurreccion Maria Azkue<br />
Telesforo Arantzadi <strong>eta</strong> Aita<br />
Donostiaren erdian<br />
parnen egindako bilera batzu<strong>eta</strong>n euskararen batasunari buruz jasotako iritzien berri<br />
eman zuen Azkuek, ondoren gipuzkera osotuaren aldeko iritzia emateko: “Sendoen<br />
bizi dan euskalkia ar bezate etorkizuneko euskaldun orok berentzat”. Morfología<br />
Vasca lanar<strong>ekin</strong> egin zuen bezala, Gipuzkera osotua liburua 1935ean argitaratu<br />
aurretik <strong>Euskaltzaindia</strong>ren batzarr<strong>eta</strong>n atalez atal irakurri zuen, <strong>eta</strong> euskaltzainen<br />
iritziak jaso.<br />
Buruzagi nagusia ez ezik, langile amorratuena ere bazen Azkue <strong>Euskaltzaindia</strong>n.<br />
Goizean goiz San Nikolas elizan meza eman ondoren joan ohi zen egunero bulegora<br />
<strong>eta</strong>, bazkaltzeko tartea hartuta, gauera arteko orduak Euskaltzaindiko bulegoan<br />
egin ohi zituen. Batere ordainik gabe, lehenengo hiru<br />
urte<strong>eta</strong>n. 1923ko otsailaren 28ko batzarreko aktan ageri<br />
da, azkenean, euskaltzainburuaren lana diruz saritzea<br />
erabaki zutela: “Azkue jauna batzarretik atera dan txolarte<br />
batean, Kanpion jaunak beste euskaltzañai gogorazo<br />
dizkie Euskaltzainburuak egiten dituen lanak. <strong>Euskaltzaindia</strong>ren<br />
bein-beineko etxeak zerbait esango luke,<br />
izk<strong>eta</strong>n baleki. Goiz ta arratsalde lanean ari da <strong>Euskaltzaindia</strong>rentzat<br />
ta lan asko ta sari gutxi. Erabaki bat artu<br />
bear da ta langilea, bear zaion sariz, ordaindu. <strong>Euskaltzaindia</strong>ren<br />
erabakia auxe da: Azkue jaunari, bere lan askoren<br />
ordain, 4.000 pez<strong>eta</strong> emango zaizkio urte-urtero,<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong>ren dirutzak al lezaken bitartean”.<br />
Batez ere euskaltzale<br />
Itzal handiko hizkuntzalaria zen Azkue, <strong>eta</strong> itzala hartzen<br />
ari zen <strong>Euskaltzaindia</strong>, baina ez zuten euskal idazle<br />
guztiengan ospe bera. Sabino Aranaren <strong>jarrai</strong>tzaileek,<br />
izan ere, ez zioten ez <strong>Euskaltzaindia</strong>ri ez Azkueri aitzindaritzarik<br />
aitortzen. Ebaristo Bustintza Kirikiño zen<br />
idazle sabindarren arteko ahots nagusi<strong>eta</strong>koa: “Arana<br />
Goiritar Sabin andijak marrazturiko bidetik <strong>jarrai</strong>tuko dogu euzko abertzaliak geure<br />
elia lantzen, <strong>eta</strong> berez-berez, ‘Academia’ barik, batu gara danok […]. Argi ta garbi,<br />
Academia ori guk eztogu ezautzen geutartzat”, adierazi zuen <strong>Euskaltzaindia</strong> sortu<br />
berritan. Azkuek abertzaletzat zuen bere burua —“Soy en el fondo lo que me hizo<br />
Arana Goiri: nacionalista”, idatzi zuen 1906an—, baina ez zen EAJko kide. Batez<br />
ere, euskaltzale zen.<br />
Politikan batere nabarmendu ez zen seinale da, hain zuzen, 1936ko gerraren ostean<br />
Bilbon gelditu ahal izana <strong>eta</strong>, bost urteko geldialdiaren ondoren, 1941ean <strong>Euskaltzaindia</strong><br />
berriro sortzen asmatu izana, orduko agintarien baimenar<strong>ekin</strong> <strong>eta</strong> dirulaguntzar<strong>ekin</strong>.<br />
Bizkaiko Foru Aldundiko Kultura Batzordearen baimenar<strong>ekin</strong> abiatu<br />
zuen berriro <strong>Euskaltzaindia</strong> Azkuek. Baina baldintza batzuk jarri zizkioten: erbestean<br />
zeuden euskaltzainak Akademiatik kanpo gelditzea, Ipar Euskal Herriko euskaltzainak<br />
biler<strong>eta</strong>ra ez deitzea <strong>eta</strong> euskaltzain berrien artean Juan Irigoien izendatzea,<br />
Diputazio frankistaren ordezkari.<br />
<strong>Euskaltzaindia</strong>ren garairik ilunena izan zen. Hiruzpalau euskaltzain batu ohi ziren<br />
garai hartako batzarr<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> bi baino elkartu ez ziren batzarrik ere izan zen.<br />
Baina <strong>Euskaltzaindia</strong>ren etxeak zutik iraun zuen, <strong>eta</strong> ateak zabalik. Azkue bakardade<br />
handi samarrean ari zela iritsi zen Federiko Krutwig gaztea Erribera kaleko 6.<br />
zenbakiko egoitza hartara, 1942an. <strong>Euskaltzaindia</strong> berriro antolatzen <strong>eta</strong> sendotzen<br />
lagundu zion iritsi berriak <strong>eta</strong>, 1949an, Krutwigek proposatutako berregituratzea-
Change language