Juan Martin Hiribarrenen Eskaraz eguia (1858 ... - Euskaltzaindia
Juan Martin Hiribarrenen Eskaraz eguia (1858 ... - Euskaltzaindia
Juan Martin Hiribarrenen Eskaraz eguia (1858 ... - Euskaltzaindia
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
AltZibAr AretxAbAletA, x.: <strong>Juan</strong> <strong>Martin</strong> <strong>Hiribarrenen</strong> <strong>Eskaraz</strong> <strong>eguia</strong> (<strong>1858</strong>), … 1205<br />
gu txiago Gk), soroez (gu txi Gk), ihinzta tzeaz (bat ere ez Gk); laborariak<br />
bil tzearen beharraz (LEZ 483-486), ik. Er.1 LEZ 484, 485; arbolez eta<br />
arbola-landa tzeaz, adar-mozteaz, txerta tzeaz (LEZ 540-552; Gk bakarra),<br />
mahastiez, bara tzeez, e txeko sala, heia, selauru, soto, barroki eta abarrez,<br />
azpikoak eta mutilak eztiki ibil tzeaz eta soldata paga tzeaz (Ik. Er.1 LEZ<br />
694, 720).<br />
Beste alde batetik, <strong>Hiribarrenen</strong> erran «erdi-teknikoak» edo instrukziozkoak<br />
gehiago dira Garaterenean baino, eta ez dira falta gizarte-gaiak edo<br />
eduki sozial, moral edo ideologikoa dutenak (askotan gauza ber tsua <strong>Hiribarrenen</strong><br />
aburuz). Garaterenean, ordea, gu txi dira irakaspenak edo aholkuak,<br />
gu txi halaber ideologikoak edo moralak. Zuhur-hi tzak ugariak dira, noski,<br />
bataren nahiz bestearen errefrauetan.<br />
Zertako bildu edo hark berak sortu ote zituen Hiribarrenek, zertako osatu<br />
bilduma kopuru tsu hori? Nekazari tza irakasteko eta aholkuak emateko?<br />
Bada erran bat hori pen tsarazten duena: Ar tzain ona ez unha tzen / laborarien<br />
argi tzen (LEZ 182). Duda gabe, Hiribarrenek irakurleak (laborariak) ditu<br />
buruan (LEZ 11 «Pour toi, lecteur et pour les tiens»). Garai berean Duvoisinek<br />
elkarrizketa bidez bezala tsu (Laboran tzako liburua, Baiona, <strong>1858</strong>) nahiko<br />
zuen Hiribarrenek erranen bidez iraka tsi, haiek publikatuz. <strong>Hiribarrenen</strong><br />
bide beretik ibiliko dira almanakak.<br />
3.2.2. Bigarren kaierrak aforismoak bil tzen ditu. Orotara 55 orrialde eta<br />
600 aforismo eta erran dauzka (lokuzioak barne). Gaiaren arabera, bi parte<br />
bereiz garbi asko bigarren kaier honetan: 1. Medikun tzari buruzko aforismoak.<br />
2. Erran zaharrak. Azken hauei egileak «Erran zaharrak» ezar tzen die<br />
izenburua euskaraz, «Aphorismes proverbiaux» fran tsesez (ik. bigarren<br />
mota hau 3.2.3. puntuan).<br />
Lehen partean edo medikun tzari buruzko aforismoetan, bi azpi-atal bereiz<br />
daitezke: 1. Medikuei eta medikun tzari buruzko sarrera. 2. Higieneaforismoak.<br />
Medikuei eta medikun tzari buruzko sarrera lehenik fran tsesez<br />
dago, hitz lauz, «Médecin» izenburuarekin (M laburduraz), eta ondotik euskaraz,<br />
hitz neurtuz. Fran tsesez 8 orrialde, tarteka pare bat aforismo, bata<br />
fran tsesez eta bestea euskaraz. Ondoren euskaraz 3 orrialde, fran tsesezko<br />
sarrerako eduki bera 30 aforismotan (azkena, fran tses i tzulpenarekin).<br />
Euskera. 2010, 55, 3. 1191-1224. Bilbo<br />
issn 0210-1564
Change language