Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Share Embed Flag
Download ePaper

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

euskaltzaindia.net
from euskaltzaindia.net More from this publisher
26.08.2013 Views

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-III Halako kasuetan, badute lekurik bederen eta behinik behin lokailuek ere? Antza denez, zenbait hiztunek behin bederen erabil dezake (zentzu honekin, hain zuzen): (273) Behin bederen hiltzen ditu belar gaixtoak... Bestetik, behinik behin ere erabili izan da zentzu honekin: (274) Iru gisatara utsegin diteke gai onetan. Utsegin diteke benikbeñ baldin apaintzen bada bat duan adiñari ez dagokan eran. (J.B. Aguirre, Eracusaldiac n, 92) Testu honetan argi aski ikus daitekeenez, "hasteko" 000 halako zerbait esan nahi duo Berriro ere ohartzen gara zein hurbil dauden elkarren artean hiru lokailu hauek: behintzat, bederen eta behinik behin. Orain arteko adibide gehienetan lokailua perpausaren hasieran aurkitu baldin badugu ere, nonnalean, hasiera hasieran agertu beharrean, tartean agertzen zaigu, hiztunak fonnula bat baino gehiago erabili ohi duelarik, adibideetan ikusi den moduan. Esana dago hauxe dela agian maiztasunaren aldetik gehien erabiltzen dena: (275) Salatu, behintzat, salatu zituen Lokailuaren ezkerrekoa, aipatu bezala, mintzagai hanpatua da sarritan. Bide batez, esan dezagun mintzagaiaren eta aditzaren arteko erlazioak modu askotara gerta daitezkeela. Goiko adibideak erakusten duen bideaz gain, beste honakook ere ez dira falta: 72 (276) Salatu behintzat, salatu zituen (277) Salatu behintzat, egin zituen Esan dezagun, azkenik, lokailua perpaus amaieran ere agertzen abal dela: (278) Bailan... zuk ere egifl bear dezu nik agintzen dizudana, nik egifl al nezakeana bada beintzat (Y. Mococoa. Damuba garaiz, 9) (279) Ondo ulertu dau eskabidea? Gulangokoaz becorren buma bat egitea, Zeuek gura badozue beintzat (D. de Aguirre, Kresala, 124)

2. Emendiozkoak (280) Etxerako zerbait inguratu bear. Ta onik al dira gizona ta semea? Oeak ozten dirogu, beintzat (N. Etxaniz, Lur berri billa, 94) (281) Amerikara, zegaitik zuaz OO? An urte OOtzuk eginda diru zati polit bategaz etortiarren. Ekarriko ete dozu gero...Beste batzuk ekarri dabe beintzat (Kirikiflo, Biga"engo AborraJe, 130) 2.5.8. Juntagailuekin batera Edo koordinazio juntagailu hautakariarekin ere agertzen da noizean behin: (282) Bigarren doaia: Apaizari dagozkan gauzen jakiundea, edo beintzat artarako gogotsua, eta arretaduna izatea (J.B. Aguirre, Eracusaldiac 1, 551) (283) Bada sarritan egindako konfesioakifl oso paga zentzake bizitz onetan, edo beintzat atera zenzake zorren zati andi bat (G. Arrue, Mayetzeco ilIa, 96) (284) Orobat izan zan Erri onetan jaioa, edo beintzat bertako jatorria, Jeneral ospatsu Miguel Lopez de Legazpia, Filipinasetako ugarteen irabazkintzallea (J.I. Iztueta, Guipuzcoaco provinciaren condaira, 478) (285) Bost minutu ibilteko, gutxienez ordu erdi behar zuan orratz handiak. Edo behintzat hau da Patxiri iruditzen zitzaiona. (Oskillaso, Kurloiak, 168) Oharño gisa esan dezagun, azkenekoz, lokailu hau aurreko sintagmari (000 dagokion perpaus zatiari) loturik ematen dugula hizkera doinuan, etenik gabe gehienetan. Rori dela-eta, normalean ez darama komarik aurreko aldetik idazteko orduan, baina komadun adibideak ere aski ugari eta arruntak dira literaturan: (286) Israel'tarrai, beintzat (Lardizabal) (287) Aparia, beintzat (Zabata) 73

<strong>Euskal</strong> Gramatika. Lehen Urratsak-<strong>III</strong><br />

Halako kasuetan, badute lekurik bederen eta behinik behin lokailuek<br />

ere? Antza denez, zenbait hiztunek behin bederen erabil dezake (zentzu<br />

honekin, hain zuzen):<br />

(273) Behin bederen hiltzen ditu belar gaixtoak...<br />

Bestetik, behinik behin ere erabili izan da zentzu honekin:<br />

(274) Iru gisatara utsegin diteke gai onetan. Utsegin diteke benikbeñ baldin<br />

apaintzen bada bat duan adiñari ez dagokan eran. (J.B. Aguirre, Eracusaldiac n,<br />

92)<br />

Testu honetan argi aski ikus daitekeenez, "hasteko" 000 halako zerbait esan<br />

nahi duo Berriro ere ohartzen gara zein hurbil dauden elkarren artean hiru<br />

lokailu hauek: behintzat, bederen eta behinik behin.<br />

Orain arteko adibide gehienetan lokailua perpausaren hasieran aurkitu<br />

baldin badugu ere, nonnalean, hasiera hasieran agertu beharrean, tartean<br />

agertzen zaigu, hiztunak fonnula bat baino gehiago erabili ohi duelarik,<br />

adibideetan ikusi den moduan. Esana dago hauxe dela agian maiztasunaren<br />

aldetik gehien erabiltzen dena:<br />

(275) Salatu, behintzat, salatu zituen<br />

Lokailuaren ezkerrekoa, aipatu bezala, mintzagai hanpatua da sarritan.<br />

Bide batez, esan dezagun mintzagaiaren eta aditzaren arteko erlazioak modu<br />

askotara gerta daitezkeela. Goiko adibideak erakusten duen bideaz gain, beste<br />

honakook ere ez dira falta:<br />

72<br />

(276) Salatu behintzat, salatu zituen<br />

(277) Salatu behintzat, egin zituen<br />

Esan dezagun, azkenik, lokailua perpaus amaieran ere agertzen abal dela:<br />

(278) Bailan... zuk ere egifl bear dezu nik agintzen dizudana, nik egifl al nezakeana<br />

bada beintzat (Y. Mococoa. Damuba garaiz, 9)<br />

(279) Ondo ulertu dau eskabidea? Gulangokoaz becorren buma bat egitea, Zeuek gura<br />

badozue beintzat (D. de Aguirre, Kresala, 124)

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!