Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-III
Bi hauen parekoa dugu, geroago ikusiko dugun moduan, bederen
lokailua ere eta behintzat bezalaxe erabil daiteke, nahiz, literaturan ikusten
denez, ezezko perpausetan maizago ageri diren beste bi lokailuak:
(260) Koldo eta Miren bederen etorriko dira
(261) Koldo eta Miren bederen ez dira etorriko
Zemahi gisaz, honek ez du adierazi nahi behintzat eta bederen berdin
berdinak diren. Bi lokailu hauek alor semantiko diferenteak dituzte, eremu
handi eta zabal batean (handienean) bat egiten duten arren: bederen lokailuak
badu besteak ez duen baldintzazko kutsua. Beherago itzuliko gara puntu
honetara.
2.5.6. Bestelako erabilerak
Behintzat lokailuak baditu beste bi erabilera aipagarri: harridurazko
zenbait perpausetan ageri zaigunean eta "lehenik" edo horrelako zerbait
adierazi nahi duenean. Jakina; lokailu hau perpaus arrunt guztietan aurkituko
dugu (adierazpen perpausetan, baldintzazkoaten, aginte perpausetan, e.a.).
Zemahi gisaz, badira literaturan harridurazko perpaus berezi batzu:
70
(262) yasoko dabe deabruak, ta ondatoko dabe beingo-beingo baten infemoko sugarretan.
O zori-gogorreko bekatuak beintzat! (p.A. Afiibarro, Escu-liburua
2,37)
(263) Zu zara ene odola eta ene gauza guztien ganetiko gauzea. O odol estimagarria
beintzat! (p.A. Afiibarro, Escu-liburua 2, 120)
(264) Inaziok, Santa Teresak, San Yoan Kolunbanok, beste milla ta milla askogaz
batera, egiaztoko dabe nik difiodan gauza au. Bai beintzat, liburu santuak dira
zeruko su ederra biotzean biztuteko su-arri ta kaltzeru alawkoak; dira su ori azi
ta eokiteko su-garria (J.A. Uriarte, Dialogues basques, 22)
(265) Orra emen zelan mundoko gauzarik balijotsuenak zor jakezan aberetxu batzubei.
Bai beintzat. Nok esango leoke erregeen ta erregii'len apaindurijak onei zor
jakezala?
(266) -Jakin baneutsan nor zan, beragaz neu batu? Ez behintzat, bai lenago mutill
zar igartu (p. Arrese Beitia, Ama euskeriaren [iburu kantaria, 273)