Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-III
(226) Jainkoaren fedea beeraka dijoan neurrian, morala ere berebat amilka dijoakigu
(L. Villasante, Kristaufedearen sustraiak, 95)1
Aipa dezagun hemen, azkenik, orobat."nola egitura ere ageri dela
euskalliteraturan (hala...nola, nola...hala zentzuarekin):
(227) Kemen emaztekia orobat tabajatzen da, Dola gizakia, mendi lanetan (M.
Mendigacha, Cartas a Azkue, 137)
(228) Nola hegaztinak ikusten duen saretik ihes egiten baitu, orobat egizu
(Zerbitzari, ¡xtorio Saindua, 58)
(229) Mahaiña diozu mundu guztiari hedatzen, digneki rezebitzera bat bedera
manatzen. Onak eta gaixtoak ere hartzen dute orobat, Dola argitzen baitare
iguziak orobat (J. Etchel>erri (Ziburukoa), Noelac, 123)
Hauetan aski argi dago egiazki aditzondoa dela
2.5. Behintzat
2.5.1. Lokailu honen forma eta kategoria
Hasieran esan dugu emendiozko lokailuak bi sailetan banatzen ditugula.
Orain arte ikusi ditugu lehenbiziko multzokoak, nolabaitere 'neutroenak'
direnak edo. Gaineratze hutsa egiteko erabiltzen ditugula aitortu dugu sarreran.
Orain ematen diogu hasiera bigarren multzoari, baldintza estuagoetan
erabiltzen ditugularik lokailu hauek. Eta hauen artean behintzat dugu lehenik
aztertuko duguna. Forma aldetik, eta lokailu honen historia kontuan hartzen
baldin bada, ongi ikusten abal da, 'behin' adizlagunak eta '-tzat' destinatiboan
eta prolatiboan ageri den atzizkiek osatzen dutela lokailu hau. Idazleen artean
aldaki bat baino gehiago izan du, ohitura den bezala anitzek ez baitute tarteko
'h' hori erabili eta beste batzuk '-tzat' horren ordez '-zar' nabiago izan baítute,
1 Zenbaitetan, berebat-ek, aditzondo izaki, predikatua osa lezake:
(a) Komelio txit ona eta Jainkoaren bildur andikoa zan, eta etxekoak ere
berebat ziran. (F.I. Lardizabal, Testamentu zaITeco eta Benico condaira.
498)
Hemen, jakina, lokailurik ez dugu.
64