Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Share Embed Flag
Download ePaper

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

euskaltzaindia.net
from euskaltzaindia.net More from this publisher
26.08.2013 Views

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-ill (4) Eta honeraino, ustez, esan-nahía ongi jaso dut ez dut, haatik, garbiro ikusten zer ror zioten ontziek Etxeberriri eta honen esku abilari (iaioari, trebeari, nahi duzuenari). (L. Michelena, Sobre Historia de la Lengua Vasea, 697) (5) Eta argi bezain garbi irudituko zaigu gramatika aldetik. (L. Michelena, Sobre Historia de la Lengua Vasea, 698) (6) Eta Arestik, horren oraintsuko dugun Arestik, hainbeste ezagutu dugun Arestik, hain ozenki mintzatzen zen Arestik, eontra esto y aquello maiz aski, utzi du pasarte ilunik ageri. (L. Michelena, Sobre Historia de la Lengua Vasea, 699). Hala ere, zenbait partikula lokailu (eta ez lokailu bezala erabilitako juntagailu) huts dira batez ere. Emendiozkoen artean aipatu behar ditugu batetik ere, gainera, bestalde, halaber eta, bestetik, behintzat, bederen, bederik, behinik behin, e.a. Hauek guzti hauek gehienetan adberbioak dira berez, lokailu lana egiten dutenak testuan zehar. Lehenbiziko multzoko lau lokailuek, hau da, ere, gainera, bestalde eta halaber-ek, aurreko perpausean esandakoari zerbait gaineratzen diote. Gaineratze hori aski neutroa da, aurreko perpausari zerbait gehitu besterik ez baitugu egiten (X + emendiozko lokailudun perpausa): (1) gure herriko plaza oso handia da. Ederra ere. (8) gure herriko plaza oso handia da. Ederra. gainera. (9) gure herriko plaza oso handia da. Ederra. bestalde. (10) gure herriko plaza oso handia da. Ederra. halaber. Horrela, (7) perpausean herriko plazari buruz emandako kualitate bati (handia izateari, alegia) beste kualitate bat gaineratzeko erabili ditugu lokailu horiek, adibideetan ikusten den bezala. Guztiz berdinak ere ez dira, jakina, ere lokailua gainerako guztiekin konbina daitekeen bitartean, beste hiruak nekezago aurkituko baititugu elkarren artean bat eginez: 34 (11) gure herriko plaza oso handia da. Ederra ere (bai), gainera. (12) gure herriko plaza oso handia da. Ederra ere (baO, bestalde. (13) gure herriko plaza oso handia da. Ederra ere, halaber.

2. Emendtozkoak Beste hiru lokailuekin, ikusiko dugun bezala, honako hau bakarrik esaten da, nonbait: (14) gure heniko plaza oso handia da. Gainera bertzalde, ederra. Lau lokailu horiek kendurik, bigarren multzoan agertzen zaizkigunekin, eta hauen artean behintzat jarriko dugu lehenbizikoa, gehitze hori ez da hain modu "neutroan" gertatzen eta beti ere aurreko perpausetik biltzen dugun erreferentzia hori ("X" hori) nahikoa markatua da, kontzesio kutsua duelarik batzutan, baldintzazkoa bestetan, e.a.: (15) Miren ez dakigu joango den. Gu behintzat joango gara. (16) Ez dugu esango egunero egin behar denik kiroia Baina, astean behin bederen egitea. oso komenigarria izaten da. (17) Ongi ongi, ez dugu uste. Baina konpontzen da ingelesez, konpontzen, trakeski badere. Har dezagun hemen (15) adibidea. Mireni buruz zerbait esan dugu eta berehala hau gaineratu: Miren joaten bada 000 ez bada..., aipatu baldintza ezarriz. Horregatik bereizi ditugu emendiozkoen sailean bi azpimultzo. 2.1. Ere 2.1.1. Hitz honek bi forma erakusten dizkigu, euskaIkien arauera: ere eta bere, lehenbizikoa dugularik zabalduena. Lokailu hau beti ezkerreko aldean duen osagaiari atxekia doa, honekin halako batasun bat eginez. 2.1.2. Euskal hiztegi eta gramatiketan ez da xehetasun handiegirik ematen morfema honen kategoriari buruz. Gure ustez, lokailu hau, kategoriari dagokionez, aditzondoa dela esan daiteke, lokailu bezala erabiltzen duguna, solas mailan bi esaldiren artean nolabaiteko erlazioa eta lotura gertatzen dela adierazten diguna. 2.1.3. Balioaren aldetik, esan dezagun lokailu honek zabaldu egiten duela perpausaren erreferentzia-mundua, ondoko adibideotan ikusten den bezala: (18) Miren eta Maddalen afaltzera joan ziren. Pero ere haiekin joan zen. (19) Koldo eta Jone ez dira agertu gaur. Patxi ere ez da agertu. 35

<strong>Euskal</strong> Gramatika. Lehen Urratsak-ill<br />

(4) Eta honeraino, ustez, esan-nahía ongi jaso dut ez dut, haatik, garbiro ikusten zer<br />

ror zioten ontziek Etxeberriri eta honen esku abilari (iaioari, trebeari, nahi<br />

duzuenari). (L. Michelena, Sobre Historia de la Lengua Vasea, 697)<br />

(5) Eta argi bezain garbi irudituko zaigu <strong>gramatika</strong> aldetik. (L. Michelena, Sobre<br />

Historia de la Lengua Vasea, 698)<br />

(6) Eta Arestik, horren oraintsuko dugun Arestik, hainbeste ezagutu dugun Arestik,<br />

hain ozenki mintzatzen zen Arestik, eontra esto y aquello maiz aski, utzi du<br />

pasarte ilunik ageri. (L. Michelena, Sobre Historia de la Lengua Vasea, 699).<br />

Hala ere, zenbait partikula lokailu (eta ez lokailu bezala erabilitako<br />

juntagailu) huts dira batez ere. Emendiozkoen artean aipatu behar ditugu<br />

batetik ere, gainera, bestalde, halaber eta, bestetik, behintzat,<br />

bederen, bederik, behinik behin, e.a. Hauek guzti hauek gehienetan<br />

adberbioak dira berez, lokailu lana egiten dutenak testuan zehar.<br />

Lehenbiziko multzoko lau lokailuek, hau da, ere, gainera, bestalde eta<br />

halaber-ek, aurreko perpausean esandakoari zerbait gaineratzen diote.<br />

Gaineratze hori aski neutroa da, aurreko perpausari zerbait gehitu besterik ez<br />

baitugu egiten (X + emendiozko lokailudun perpausa):<br />

(1) gure herriko plaza oso handia da. Ederra ere.<br />

(8) gure herriko plaza oso handia da. Ederra. gainera.<br />

(9) gure herriko plaza oso handia da. Ederra. bestalde.<br />

(10) gure herriko plaza oso handia da. Ederra. halaber.<br />

Horrela, (7) perpausean herriko plazari buruz emandako kualitate bati<br />

(handia izateari, alegia) beste kualitate bat gaineratzeko erabili ditugu lokailu<br />

horiek, adibideetan ikusten den bezala. Guztiz berdinak ere ez dira, jakina, ere<br />

lokailua gainerako guztiekin konbina daitekeen bitartean, beste hiruak<br />

nekezago aurkituko baititugu elkarren artean bat eginez:<br />

34<br />

(11) gure herriko plaza oso handia da. Ederra ere (bai), gainera.<br />

(12) gure herriko plaza oso handia da. Ederra ere (baO, bestalde.<br />

(13) gure herriko plaza oso handia da. Ederra ere, halaber.

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!