Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-IlI
(78) Mikel zintzoa da, ZU, aldiz, bihurri samarra.
(79) Zaharra da, arin dabil halere.
Baina horrelakoetan ere lokailua ez da juntagailutzat hartu behar, ez baita
bera juntadura gauzatzen duena. Rori alborakuntzak egiten du, gorago esan
bezala. Eta alborakuntzaren arrimura etorri da lokailua, aurkaritzari dagokion
ñabardura eranstera. Guztiz pareko zeregina betetzen du, beraz, lokailuak (76)­
(79) perpausetan.
b) Perpaus bakunaren barnean lekua har dezaketen hitz edo partikula batzu
ere hartu izan dira inoiz juntagailutzat. Bai, ez (errepikaturik ageri direnean),
baizen, baizik, ere, eta horrelakoak, alegia. Rauek, ordea, perpaus
bakuneko elementuak izan daitezke, baiezkoaren edo ezezkoaren markagarriak
batzu eta erreferentzia munduaren zabalgarri edo murrizgarriak besteak:
(SO) a. Badator trena.
b. Ez datar trena.
(81) a. Etsaia ere maite hehar duzue.
b. Familiakoak baizik ez dituzte onartzen.
Juntaturiko perpausetan ere erabil daitezke hitz eta partikula horiek, noski:
ez, ordea, perpausak juntatzeko zereginetan, perpaus bakunari eransten dioten
ñabardura bera eransteko baizik:
(82) a. Garaia da eta badatar trena.
b. Garaia da, badator trena.
c. Garaia da, baina ez dator trena.
(83) a. Egunez hetea egoten da eta gauez ere jende asko ibiltzen da.
b. Egllilez hetea egoten da, gauez ere jende asko ibiltzen da.
c. Jende asko joan zitzaien ate jolea, baina lagunak baizik ez zituzten onartu.
Partikula hauen egitekoa ez da, bistan denez, perpausak elkartzea,
juntagailuen edo alborakuntzaren bidez juntaturiko perpausei bere ñabardura
eranstea baizik. (83)-ko adibideetan, esate baterako, ere eta baizik partikulek
erreferentzia mundua zabaldu eta murriztu egiten dute, hurrenez hurren,
perpaus bakunetan bezala. Alde bakarra dago: konposatuetan erreferentzia,
bakunean ez bezala, zehaztua dagoela: aurreko perpausak mugatzen du
erreferentziaren esparrua.
28