Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-III
(60') p[ PI[Joxepak astoa nahi zuen] juntg[eta] n[Anttonik, berriz, autoa eskatzen
zuen]]
Baina lokailua bera, berekasa, ez da gauza perpaus elkartu bat osatzeko,
honako adibide honetan ikus daitekeen bezala:
(61) Joxepak astoa nahi zuen. Anttonik, berriz, autoa eskatzen zuen.
Hemen bi perpaus lokabe baititugu.
Hortaz, perpausak juntatuak badaude, (60)-an bezala, juntadura aurrera
eramaten duena ez da guk lokailu deitzen dugun hori, eta juntagailua bera
baizik. Horrek esan nahi du perpaus elkartu bat osatzeko juntagailuren bat
behar dela -eta lehenago defenditu dugun bezala, alboratze hutsa bera
juntagailurik gabeko juntadura da, 000 nahiago bada, 0 juntagailuz lortzen den
juntadura- eta juntagailu honezaz gainera lokailua agertzen bada, lokailu hori
zerbait gehitua izango litzateke. Juntagailurik ez bada -alborakuntzako 0
juntagailua barne-, lokailua gora behera, perpaus lokabeen, bere eskukoen,
aurrean aurkituko gara: hori da (61)-ek erakusten diguna.
2.- Baina berez juntagailu direlakoek berek ere izan dezakete leku perpaus
lokabe baten hasieran, hots: aurrekoarekin perpaus elkartu bat osatzera iritsi
gabe. Har dezagun, adibidez, honako hau:
(62) "Ez zen, noski, lagun-arteko berriketarik, niganako agertzen zuen halako urrikí
hotza baizik. Eta berriz giltzapean uzteko puntuan, honelako zerbait esan zidan:
-Beno, beste bat arte. Ez zekiat ze arraiogatik sartzen zareten horrelako
istiluetan. Ea jasoko duan urte mordoxka hori ez den gehiegizkoa gertatzen. A,
lehengoa ahaztu zaidak, jakina, eta haren kondizionala...
Eta hitz biluzi hauek gelditu zitzaizkidan, egun haietako irain eta zakarkeria
guztien ondoren, gogoan josiak." (K. Mitxelena, "Motivo español", Euskal
ldazlan guztiak IX, 92).
Hor -idazleak hautatu duen idazteko moduak aski nabarmenkiro erakusten
digunez- eta-rekin hasten diren bi perpausak, elkarren artean nolahalako
lotura badute ere, ez daude perpaus elkartu bat osatzeko moduan. Testuaren
hariak behar ez den etenik izan ez dezan, horrelakoak beharrezko gertatzen dira
askotan. Eta, eta bezala, beste zenbait gailu -askotan "makulu" ere gertatzen
direnak- erabili ohi ditugu.
20