Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

1. Perpaus elkarketa eta lokailuak
Perpaus elkartuak sortzeko bideak zeintzu diren azaldu dugu orain artekoan
eta, erraztasunari begira, adibide laburrak eman ditugu gehienetan. Gogoan
hartu behar da, dena den, errekurtsibotasunari esker amairik gabe luza
daitezkeela perpausak, bere barnean behar adina perpaus berri sartuz.
Juntaturiko perpausei, esate baterako, beste perpaus berri bat erantsi dakieke
eten gabe. Jakina, perpausak beti ere luzera jakin bat izango dute, baina ez
dago inon aldez aurretik ezarritako arauik perpaus bati beti ere beste bat
txertatzea 000 gehitzea debekatuko dionik:
(26) p[ PI P2 P3 P4 ...]
(26') Jonek egurra ekarri zuen, Mirenek sua piztu zuen, Andonik: patatak zuritu zituen,
... eta Joxepak gitarra jotzen pasatu zuen denbora guzia.
Edo, txertatze bidezko elkarketa gauzatzen denean, mendekoari beste
mendeko bat txerta dakioke beti ere, nahi adina luzatuz katea:
(27) p[ ... P4[ P3[ P2[ PI[···]] ] ] ]
(27') Etorrilco zela uste dudala esan nion gizonak ez du sinistu nabi nik: esandakoa
denek ontzat ematen dutela
Are gehiago, perpaus juntatuak eta mendekoak nahasi egin daitezke, bere
artean, unitate are konplexuagoak osatuz. Guzti honen argigarri ematen dugun
ondoko adibidean, konparazio baterako, juntaturiko bi perpaus ditugu beste
mendeko baten mendeko direnak, nagusi biak bere aldetik juntatuta ageri
direlarik:
(28) Zenbat urte dituen eta non bizi den galdegiten zaionean, lotsatu egiten da eta ez du
ezer erantzuten.
Bestelako luzapen errekunsiboetan bezala, honetan ere hiztunon oroimen
ahalmen mugatuak eragozten du perpausk neurri jakin batetik aurrera luzatzea;
ez, ordea, gramatikak, honen arabera, izan ere, mugarik gabe luza bait daitezke
perpausaren barneko perpaus eranste horiek.
13