Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Euskal</strong> Gramatika. Lehen Urratsak-<strong>III</strong><br />
sintagmek, aditz multzoek eta abarrek- edo hemendik beheragoko<br />
osagaiek, -morfemek, adibidez- zer nolako distribuzioa duten erabakitzea oso<br />
erraza da. Hizkuntz elementu baten distribuzioa elementu hori ager daitekeen<br />
testuinguru desberdinak dira. Horrela, testuinguru beretan ager daitezkeen<br />
elementuek distribuzio bera dutela esango dugu eta distribuzio bera duten<br />
elementuek kategoria bat osatuko dute. Horrela, neke handirik gabe, asma<br />
daiteke perpausak duen egitura -jerarkia erakusten duen egitura- zein den.<br />
Baina perpausekin ezin dugu era berean jokatu. Perpausa <strong>gramatika</strong> unitate bat<br />
dugu, baina bere osagai guztien artean mugapen eta lotura distribuzionalak ezar<br />
daitezkeen bitartean, bera, berez, ezin daiteke goragoko klase distribuzional<br />
batean sartu. Alegia, perpausez osatutako perpaus ez den beste goragoko<br />
"kategoriarik" bilatzen ezin gara hasi. Zenbait perpausez perpaus elkartuak<br />
osatzen badira, jakina, arazorik ez da perpaus elkartu hau ere aztertzeko, baina<br />
perpaus desberdinek osatzen duten testua perpausa ez bada, perpaus segida bat<br />
baizik, ezin dugu perpausari aplikatu diogun analisi-metodoa aplikatu.<br />
Distribuzio nozioa trukagarritasunean oinarritzen da eta ezin zaie aplikatu<br />
perpausei. Izan ere, perpausa, bestelako ezein forma <strong>gramatika</strong>len barman ez<br />
dagoen modu 000 eratze linguistiko askea da distribuzioari dagokionez. Hor<br />
bilatu behar da <strong>gramatika</strong>k bere buruari ezarri dion muga horren zergatia. (Ik.<br />
Bloornfield, Language, 170)<br />
Gure helburua, hortaz, ez da testua aztertzea, perpausa baizik. Baina<br />
sarritan perpausetan nolabait aurreko perpausari, edo ondokoari ere bai<br />
zenbaitetan, erreferentzia egiten dioten elementuak -aditzondoak, gehienetanaurkitzen<br />
dira. Elementu hauek perpausaren barman agertzen direnez, gure<br />
<strong>gramatika</strong>k jaso egin behar ditu.<br />
Sarrera honen ondoren badakigu, hortaz, zein izango den gure aztergaia:<br />
perpausa, hau baitugu geure <strong>gramatika</strong> azterketaren <strong>lehen</strong>gaia eta oinarrizko<br />
unitatea (ik. EGLU 1, 27 hh.).<br />
Perpausetik beherako elementuak ez dira bere eskuko unitateak, haren<br />
osagaiak baizik. Osagai mailakatuak, gainera. Goitik behera abiatuz, perpausa<br />
izen sintagmaz eta aditz sintagmaz osatua dagoela esan genezake, aurrena;<br />
gero, hauen osagai diren izena, izenlaguna, adjetiboa eta gainerako<br />
mugatzaileak alde batetik, eta aditza, adizlagunak eta gainerako izen sintagmak,<br />
bestetik. Eta horrela aurrera, azken osagaietaraino iritsi arte. Har dezagun,<br />
esate baterako, geure <strong>gramatika</strong>ren <strong>lehen</strong> adibidea (EGLU 1,27 orr.):<br />
6<br />
(4) Liburu bat emango dizut.