Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Share Embed Flag
Download ePaper

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

euskaltzaindia.net
from euskaltzaindia.net More from this publisher
26.08.2013 Views

4. Aurkaritzakoak Bestelakoak ere aurki daitezke --halerik, halaz guzi arreo ere...--, baina hedadura gutxiko fonnak eta aldakinak dira. Diren direnean, lokailua osatzen duten esapideak ditugu hauek; bere osotasunean unitate bat osatzen dutenak, alegia. Fonna desberdinak elkarren artean konparatuz gero, ordea, eta kendu 000 jar daitezkeen elementuak kontutan hartzen baditugu, erraz antzeman daiteke zeintzu diren unitate horiek osatzen dituzten osagai nagusiak: hala, erakuslearen forma markatu gabea -aurreko perpausari erreferentzia egiten diona--; egitura kontzesibo batzutan ageri den ere partikula; zenbait egitura enfatikotan ageri den guzti zenbatzaile orokorra; eta, azkenik, ere gabe ere beharbada kontzesio kutsua eman dezaketen -ik eta -z atzizkiak. Lokailu hauek, deoa dela-k bezala, aurreko perpaus osoari egiten diote erreferentzia eta harekiko aurkaritza adierazten dute. 4.9.2. Tokia Bigarren perpausaren hasiera dute lokailu guzti hauek ohizko kokaleku, hortxe ageri baitira maizenik. Bestelako tokietan ere erabil daitezke, ordea, denek joera berbera erakusten ez badute ere: halere-k askatasun handiagoa erakusten du bai perpaus barman bai azkenean kokatzeko; halarik ere-k erraz hartzen du perpaus barruko tokia, ez hain erraz ordea azken buma; hala la guztiz ere eta halaz guztiaz ere multzokoak, berriz, perpausaren hasieran kokatzen dira ia beti, inoiz 000 behin barman ageri badira ere. Hasiera hasieran joaten dira, beraz, sarritan lokailuok, adibideetan ikusi dugun bezala. Zuzen zuzenean juntagailuaren ondoan ere joan daitezke, ordea: (168) Indar guziak: eskuetan izaki, eta halere jendearen beldor! (J. Hiriart-Urruti, Zezenak errepublikan, 162) (169) Neskazar bati hemendik ai naiz / oihu ta irrintzina, / bainan halere ezin urrika1 / aldean den mutxurdina (Mattin Treku, Ahal dena, 104) (170) Hanbat aldiz abisatuak, behartuak, mehatxatuak, eta halarik ere deusik ez egiten! (M. Duhalde, Meditacioneac gei premiatsuenen gainean, 216) (I7l) Aita posible balln bada dispensa nezazO kalitza hunen edatetik, bena halarik ere zure boronthatea izan bedi konplitia, ez aldiz enia (Uskara libru berria, 37) 123

Euskal Grwnatika. Lehen Urratsak-III (172) Mundu onetako errubaako bakarra. Eta alan da guzti, ara, gaisto egin izan dabe (p.A. Añibarro, Escu-/iburua, 223) (173) Donostian sartu nintzan ontziak, izan zituan bidean milla e18 milla estrapuzu, baña ala guztiaz ere urreratu git'ian zorioneko Indietarako lurrera (A. ApaoJaza. Patxiko Txe"en, 56) (174) Jainkoak dakin lapurretak e18 ondamenak egin zituan eta alaz guztiz bere erregit'i zan Isabelek al zuan geiena goratu zuan (J.A. Irazus18, Bizia ga"atza da, 36) Perpausaren barruan joateko joerarik handiena dutenak, esan bezala, halere eta halarik ere dira. Mintzagaia izan daiteke ezk:errean duten osagaia: (175) 1 itsas-aize egit'len? nik alere igesegit'len: eguzlciaren argi-izpi biurturen (Orixe, Mireio,38) Beste zenbaitetan zati luzeagoa, aditz eta guzti duena sarritan: (176) Berak lo egitten eban alboko gela batera eruan eragin eutsen. Bilddur zan, alan be, Bertoldak ies egingo ez ete eutsan (Otxolua, Berto/da'ren..., 71) (177) Nago ez ote diren, halarik ere, hiri ttipiko eskualdun-umeak zintzoago gelditu (J. Etehepare, Beribilez, 45) Ez ditugu falta ez --aditza isilpean utzita--, ezin, eskerrak eta horrelakoak: (178) Erabateko legor-giroari noizbait aurrea hartu zion, orratio, euriteak. Ez, alaere, nekazariak nai bezain azkar (T. Agirre, Uztaro,258) (179) Izanik Jaun au Guzialduna, ezin alaere eman digun bat'ia geiago eman zegikegun (J.B. Aguirre, Eracusa/diac 1lI, 300) (180) Jaungoikoaren etsaia 18 Jesusen maitalea, nola ondo alkartu? Eskerrak, ala ere garaiz oartu ziranean (D. de Aguirre, Garoa, 329-30) Oso ohizk:oa ez izan arren, inoiz 000 behin erabiltzen da toki horretan hala ta guztiz ere lokailua ere: 124 (181) Bafia osatzen zanian, ez eban izaten luzero etxian sosegatzerik, eta berriz be juaten zan zorigaiztoko baserrira, gaitz guztiak aztuta, ango ordiazko jolasen billa. Emaztiak, ala ta guzti be, asko maite ebanetik e18 aren osasunan arduriak ez ebala lagatzen, senarran artaraiko ondoez baten kukill etxian zan

4. Aurkaritzakoak<br />

Bestelakoak ere aurki daitezke --halerik, halaz guzi arreo ere...--,<br />

baina hedadura gutxiko fonnak eta aldakinak dira.<br />

Diren direnean, lokailua osatzen duten esapideak ditugu hauek; bere<br />

osotasunean unitate bat osatzen dutenak, alegia. Fonna desberdinak elkarren<br />

artean konparatuz gero, ordea, eta kendu 000 jar daitezkeen elementuak<br />

kontutan hartzen baditugu, erraz antzeman daiteke zeintzu diren unitate horiek<br />

osatzen dituzten osagai nagusiak: hala, erakuslearen forma markatu gabea -aurreko<br />

perpausari erreferentzia egiten diona--; egitura kontzesibo batzutan<br />

ageri den ere partikula; zenbait egitura enfatikotan ageri den guzti zenbatzaile<br />

orokorra; eta, azkenik, ere gabe ere beharbada kontzesio kutsua eman<br />

dezaketen -ik eta -z atzizkiak.<br />

Lokailu hauek, deoa dela-k bezala, aurreko perpaus osoari egiten diote<br />

erreferentzia eta harekiko aurkaritza adierazten dute.<br />

4.9.2. Tokia<br />

Bigarren perpausaren hasiera dute lokailu guzti hauek ohizko kokaleku,<br />

hortxe ageri baitira maizenik. Bestelako tokietan ere erabil daitezke, ordea,<br />

denek joera berbera erakusten ez badute ere: halere-k askatasun handiagoa<br />

erakusten du bai perpaus barman bai azkenean kokatzeko; halarik ere-k<br />

erraz hartzen du perpaus barruko tokia, ez hain erraz ordea azken buma; hala<br />

la guztiz ere eta halaz guztiaz ere multzokoak, berriz, perpausaren<br />

hasieran kokatzen dira ia beti, inoiz 000 behin barman ageri badira ere.<br />

Hasiera hasieran joaten dira, beraz, sarritan lokailuok, adibideetan ikusi<br />

dugun bezala.<br />

Zuzen zuzenean juntagailuaren ondoan ere joan daitezke, ordea:<br />

(168) Indar guziak: eskuetan izaki, eta halere jendearen beldor! (J. Hiriart-Urruti,<br />

Zezenak errepublikan, 162)<br />

(169) Neskazar bati hemendik ai naiz / oihu ta irrintzina, / bainan halere ezin<br />

urrika1 / aldean den mutxurdina (Mattin Treku, Ahal dena, 104)<br />

(170) Hanbat aldiz abisatuak, behartuak, mehatxatuak, eta halarik ere deusik ez<br />

egiten! (M. Duhalde, Meditacioneac gei premiatsuenen gainean, 216)<br />

(I7l) Aita posible balln bada dispensa nezazO kalitza hunen edatetik, bena halarik<br />

ere zure boronthatea izan bedi konplitia, ez aldiz enia (Uskara libru berria, 37)<br />

123

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!