Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Share Embed Flag
Download ePaper

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

euskaltzaindia.net
from euskaltzaindia.net More from this publisher
26.08.2013 Views

4. Aurkaritzakoak Beste lokailuen antzera, baina juntagailuarekin eta berriz lokailuarekin batera erabi1tzen da inoiz bitartean: (98) Zorion horrentzat egitzue bestak, baiña bitartean, baterarik biak, nahi nulce ukhan hartua zure bakhezko musua (L. Goyhetche, Fableac edo aJeguiac, 137) (99) farisauak, (...) beren baratzetako belarkien amarrenak ere ematen zituzten. Baña bitartean, oiek baflo bearragoko gauzaz, zuzentasuna eta Yainkoaganako maitasunaz etzuten axolik (p. Iraizoz, Yesu-Kristo gure Yaunaren bizia..., 273) (100) Biotzaren kaiean gero iskanbilla gogoa irten danean atsegin billa. T a bitartean, berriz, ¡egi zorrotza! bizitzari musuka ¡ai! eriotza (Jautarkol, Biozkadak,45) 4.6.3. Bien bitartean, (t)arte horretan, artean Aurreko bi lokailuez esan denak ballo du hauentzat ere. Areagotuta, ordea. Izan ere, inon egia bada guzti hauek berez aditzondo direla, hemen da: (101) Egifiak egin eta etxera pakean, ondo bildu bear degu aurtengo urtean, da denbora badijua bien bitartean (Uztapide, Bertsolarien txapelketa, 127) (102) Orle bada: trlstatuko zarazte zu"ek eta egiflen dezue negar ta bitarte orretan mundua irriz ta farraz ibilliko da ta bere atseginez eroetan sartua; bafla bukatuko da zuen tristanza ta orcen ordez sartuko da zuen biotzerafio zeruko atsegin garbia ta agituko zaitzue semez erditzen den andreari gertatzen zaiona (S. Mendiburu, Igandeetaroko iraJauraldiak. 315) (103) Eta, ze umiltasun andiaz imini zinean yudegu gogor-amorratuen eskuetan, ukabilka, ostikoka, makillaka, la zelan gura barregarri erabiltzeko, zu bitarte orretan ixil-ixilik, txitik bere egin bagarik, zengoala? (p.A. Aflibarro, Esculiburua, 202) (104) Emakumeak bakarrik sartu zitezkean ildegian. Gizonik ez zan ikusten eguerdiko amabiak arte. Eta bitarte orretan ildegi-barrena zurlzkoz betea (A. Anabitarte, Aprika-/w basamortuan, 16) (105) Kaleetan ere ikusten dira palmerak tarteka. Etxeak, bea ta bizitza bakarra, naiko itsusiak. Artean, kanpotarrentzat zer-ikusia ba'daukate (A. Anabitarte, Aprikako basamortuan, 25) 111

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-ill (106) Bukatzen zuanean, tresna guztiak arras ongi txukatu, oso garbi utzi, ta khontuz khontuz gordetan zituan, labaiíiaz bethetako kutxattoa besteen ondoan ipiflirik. Artean Patxi aurrean egoten zan aitaren zereginak zaintzen (Oskillaso, Kurloiak, 103) (107) Ta zuri artatik beatz-muturrarekin pixka bat aboca ekarrita parrez asi ziran biakala-biak:. Artean kanpoan sekulak:o iskanbilla sortu zan (A. Anabitarte, Poli, 101) (108) Onela, andere gaixo aren poza, askoz geroko iragarria, bertan Poz gertatu zan. Igaro baiziran oraiflo bederatzi urte, lokatz illunean iraultzen nintzala, askotan zuti nai ta gotorrago itsasia. Artean, alargun garbi, zintzo, gartsu ua, zuk nai bezalak:o alarguna, itxaropidez alai, baiflo negar-malkoz ez nagi, beure otoitz ordu orotan ez zan atertzen, zuri nitaz asperenka (Orixe, Aitorkizunak, 71) (109) Arratsalde artan, ordea, ostikolari garaitzalleen bidera irtena zan Donosti 0800. Iritsi-berria zan, artean, etxekoandrea ere-la, garaiz etxeratu zan neskatxa (T. Agirre, Uztaro, 67) Literaturan hain usu ageri ez diren arren, euskaIkietan aurkitzen ahal dira arte borretan eta tarte borretan lokailuak ere: (110) Ama xaonada egiten ari zen goitian. Tarte borretan sartu omen zen lapurra etxean (111) Baina Afrikaraino ere hedatu du bere misionesgoa, hiru urtez, Burundi hercian. Arte borretan Baionak:o hiru apezpikuk beretzat begiztatu dute, bere sekretariotzat harturik lehenak: eta eliz-barrutiko bikari orokor beste biek (E. Lacre, Euskera 1990,2) 4.7. Alta, alabaina, alabadere Aurkaritza adierazteko erabi1tzen diren lokailuak ditugu hauek ere, elkarrekin duten kidetasunagatik mu1tzo batean sartu ditugunak: aurkaritza balioaz beste, balio esplikatiboa ere badute hirurek eta batez ere ekialdeko euskalkietan erabiltzen dira, alabaina mendebaldean ere ezaguna den arren. 4.7.1. Alta Ekialdeko euskalkietan erabiltzen den lokailua da hau, esan bezala, joan den mendearen erditsutik honako testuetan ageri dena. Balio bikoitza erakusten duo 112

<strong>Euskal</strong> Gramatika. Lehen Urratsak-ill<br />

(106) Bukatzen zuanean, tresna guztiak arras ongi txukatu, oso garbi utzi, ta khontuz<br />

khontuz gordetan zituan, labaiíiaz bethetako kutxattoa besteen ondoan ipiflirik.<br />

Artean Patxi aurrean egoten zan aitaren zereginak zaintzen (Oskillaso,<br />

Kurloiak, 103)<br />

(107) Ta zuri artatik beatz-muturrarekin pixka bat aboca ekarrita parrez asi ziran biakala-biak:.<br />

Artean kanpoan sekulak:o iskanbilla sortu zan (A. Anabitarte, Poli,<br />

101)<br />

(108) Onela, andere gaixo aren poza, askoz geroko iragarria, bertan Poz gertatu zan.<br />

Igaro baiziran oraiflo bederatzi urte, lokatz illunean iraultzen nintzala, askotan<br />

zuti nai ta gotorrago itsasia. Artean, alargun garbi, zintzo, gartsu ua, zuk nai<br />

bezalak:o alarguna, itxaropidez alai, baiflo negar-malkoz ez nagi, beure otoitz<br />

ordu orotan ez zan atertzen, zuri nitaz asperenka (Orixe, Aitorkizunak, 71)<br />

(109) Arratsalde artan, ordea, ostikolari garaitzalleen bidera irtena zan Donosti 0800.<br />

Iritsi-berria zan, artean, etxekoandrea ere-la, garaiz etxeratu zan neskatxa (T.<br />

Agirre, Uztaro, 67)<br />

Literaturan hain usu ageri ez diren arren, euskaIkietan aurkitzen ahal dira<br />

arte borretan eta tarte borretan lokailuak ere:<br />

(110) Ama xaonada egiten ari zen goitian. Tarte borretan sartu omen zen lapurra<br />

etxean<br />

(111) Baina Afrikaraino ere hedatu du bere misionesgoa, hiru urtez, Burundi hercian.<br />

Arte borretan Baionak:o hiru apezpikuk beretzat begiztatu dute, bere<br />

sekretariotzat harturik <strong>lehen</strong>ak: eta eliz-barrutiko bikari orokor beste biek (E.<br />

Lacre, Euskera 1990,2)<br />

4.7. Alta, alabaina, alabadere<br />

Aurkaritza adierazteko erabi1tzen diren lokailuak ditugu hauek ere,<br />

elkarrekin duten kidetasunagatik mu1tzo batean sartu ditugunak: aurkaritza<br />

balioaz beste, balio esplikatiboa ere badute hirurek eta batez ere ekialdeko<br />

euskalkietan erabiltzen dira, alabaina mendebaldean ere ezaguna den arren.<br />

4.7.1. Alta<br />

Ekialdeko euskalkietan erabiltzen den lokailua da hau, esan bezala, joan den<br />

mendearen erditsutik honako testuetan ageri dena. Balio bikoitza erakusten duo<br />

112

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!