Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
4. Aurkarttzakoak (51) (...) beorri gizon ezkongaia la ni berriz alarguna...Ai nere gizarajua bizi izan bazan! (M. Sorna, Gabon. au ostatuba, 41) (52) Liburu gutxi bear da sagardoa potita egiteko: sagar ona. Ta edaten berriz bazekiagu! (A. Labayen, Euskal Eguna, 84) Gainera, bestaldetik eta horrelako lokailuekin batera ere erabiltzen da inoiz, (47) eta (48) adibideetan bezala. Aurkaritzako baina juntagailuarekin batera, berriz, askoz ere gutxiagotan erabiltzen da, arestian esan dugun bezala. 4.3. Ostera 4.3.1. Aditzondoa dugu ostera ere, goiko (7) adibidean ikusi bezala, berriz-en pareko gehienetan eta alderantziz-en pareko inoiz. Lokailu ere bada, ordea, eta horixe da hemen aztertuko duguna. Mendebaldeko euskalkietako lokailua da ostera, bizkaierazkoa bereziki. Berriz, aldiz eta horrelakoen baliokidea da. Hauek bezala, osagai baten ondoan erabiltzen da maiz, osagai hori aurreko perpauseko beste batí kontrajarriz: • (53) Oraindiflo, i bizi aiz; ni, ostera, aspaldiz-gero il niflunan (J. Zaitegi, Sopokel'en antzerkiak, 177) Perpaus osoa kontrajarriz ere erabiltzen da inoiz, ohizkoena ez bada ere: (54) -Eta mio andiak al dilo? -Miflik? Esatekorik eztauka euki. Oso nekatua dago, ostera; jausia, makal, eoon-itxura gelditu da (E. Erkiaga, Arranegi, 81) 4.3.2. Esan dugunez, perpaus barnean hartzen du maiz kokagunea osterak -berriz-ek, aldiz-ek eta horrelakoek bezala-, mintzagaia izan dahekeen osagai baten ondoan, hain zuzen. Ikus (43) eta: (55) Berein edanago ta bizkorrago egoten dira; ni, ostera, edanago eta illago, logureak erreten (R.M. de Azkue, Diccionario Vasco-Español-Francés) Zati handiago baten ondoan ere joan daiteke. Aditzaren ondoan askotan. Ikus (54) eta: 103
Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-m (56) Bildots eder bat erosi eutson. Zegaz ordaindu, ostera, txikirik ez eukan-da? (p. Bilbao, lpuin-barreka,l (0) Rasieran ere erabiltzen da inoiz, gutxitan bada ere: (57) Ikusirik guztijak diríala modu batekuak, dua galdubagaz eukan lotsia, eta dua gitxitubagaz bildurra. Ostera, biurtuten bada eurakgana galtzen dau leen geratu jakan lotsa eta bildur puskia(...) (E. Astadoa, Urteco Domeca, 145) Aurkaritzako beste zenbait lokailu bezala, harridurazko perpausen amaieran erabiltzen da inoiz ostera, harridurari indarra emateko 000: (58) Igel barrabanok atrapetako 003 zala-ta, Markolbek goizean eginiko arto ta ogi guztiak eskuratuta, osifiera bota eutsezan. Au bakarrik balitz ostera! (p. Bilbao, Ipuin-barreka,247) Esan dezagun, azkenik, ostera eta osterantzean ez direla nahasi behar. Ikus azkeneko honetaz dioguna lokailu hautakarien sailean. 4.4.Aldiz 4.4.1. Lokailu honen jatorrian ere aditzondo bat dugula esan genezake, zalantza handirik gabe. Remen, ordea, aldiz lokailua dugu aztergai, ez aldiz aditzondoa. Lokailu bezala ekialdeko euskalkietakoa dugu batipat, gaur egun euskara idatzian erabat zabaldua bada ere. Kontrakotasuna edo kontrastea adierazten du aldiz-ek ere eta, aurkaritza saileko beste zenbait lokailuk bezala, bigarren perpauseko osagairen baten ondo-ondoan kokatzen da maiz, osagai hori aurreko perpauseko beste bati kontrajarriz: (59) Lehenago hi baitinzan lengoajetan azkena,/ orai, a1diz, izanen iz orotako lehena (B. Dechepare, Linguae Vasconumprimitiae, 245) (60) Denbora hartan ohi nizin nik zugatik dolore,/orai aldiz zure faltaz mutatu niz ni ere (B. Dechepare,Linguae Vasconumprimitiae,155-6) Kontrajartzea aski argi dago bi adibide horietan, hala nola zeintzu diren nabarmenduriko osagaiak : 'lehenago / orain' eta 'denbora hartan / orain'. 104
- Page 63 and 64: 19) * X ere ezta 20) * ere bai X 21
- Page 65 and 66: 2. Emendiozkoak (131) Esan det ixil
- Page 67 and 68: 2. Emendtozkoak (147) Mugaz bertzal
- Page 69 and 70: 2.4. Halaber (orobat, berebat) 2. E
- Page 71: 2. Emendiozkoak aldatuko bagenitu,
- Page 75 and 76: 2. Emendiozkoak bizibidea; ta ez na
- Page 77 and 78: 2. Emendiozkoak 'beintzat', 'behint
- Page 79 and 80: 2. Emendiozkoak dakigu ziur besteak
- Page 81 and 82: 2. Emendiozkoak Hor ulertzen dugu,
- Page 83 and 84: 2. Emendtozkoak Halako kasuetan, ik
- Page 85 and 86: 2. Emendiozkoak (280) Etxerako zerb
- Page 87: 2. Emendiozkoak (289) -Berantegi he
- Page 90 and 91: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-II
- Page 92 and 93: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-Il
- Page 94 and 95: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-II
- Page 96 and 97: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-Il
- Page 98 and 99: Euskal Grwnatika. Lehen Urratsak-II
- Page 100 and 101: Euskal Gramatika. Lehen Urraisak-II
- Page 102 and 103: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-il
- Page 104 and 105: 4. AURKARITZAKOAK 4.0. Sarrera 4. A
- Page 106 and 107: 4. Aurkaritzakoak benetako lokailu
- Page 108 and 109: 4. Aurkaritzakoak Harridurazk:o per
- Page 111 and 112: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-II
- Page 113: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-m
- Page 119: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-il
- Page 123 and 124: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-il
- Page 125 and 126: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-il
- Page 127 and 128: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-II
- Page 129: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-ll
- Page 132 and 133: 4.9. Hala ere, hala eta guztiz ere
- Page 134 and 135: 4. Aurkaritzakoak Bestelakoak ere a
- Page 136 and 137: 4. Aurkaritzakoak artian, juan zan
- Page 138 and 139: 4. Aurkaritzakoak (196) Zenbat bide
- Page 140 and 141: (209) -Au ezta orregatik oitura ona
- Page 142: 4. Aurkaritzakoak Aipatzekoa da, az
- Page 145 and 146: 5. ONDORIOZKOAK 5.0. Sarrera 5. Ond
- Page 147 and 148: 5. Ondoriozkoak (5) Ea beraz ikhas
- Page 150 and 151: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-II
- Page 152 and 153: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-Il
- Page 156 and 157: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-II
- Page 158 and 159: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-il
- Page 160 and 161: Euskal Gramattka. Lehen Urratsak-II
- Page 162 and 163: Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-II
4. Aurkarttzakoak<br />
(51) (...) beorri gizon ezkongaia la ni berriz alarguna...Ai nere gizarajua bizi izan<br />
bazan! (M. Sorna, Gabon. au ostatuba, 41)<br />
(52) Liburu gutxi bear da sagardoa potita egiteko: sagar ona. Ta edaten berriz bazekiagu!<br />
(A. Labayen, <strong>Euskal</strong> Eguna, 84)<br />
Gainera, bestaldetik eta horrelako lokailuekin batera ere erabiltzen da<br />
inoiz, (47) eta (48) adibideetan bezala.<br />
Aurkaritzako baina juntagailuarekin batera, berriz, askoz ere gutxiagotan<br />
erabiltzen da, arestian esan dugun bezala.<br />
4.3. Ostera<br />
4.3.1. Aditzondoa dugu ostera ere, goiko (7) adibidean ikusi bezala,<br />
berriz-en pareko gehienetan eta alderantziz-en pareko inoiz. Lokailu ere<br />
bada, ordea, eta horixe da hemen aztertuko duguna.<br />
Mendebaldeko euskalkietako lokailua da ostera, bizkaierazkoa bereziki.<br />
Berriz, aldiz eta horrelakoen baliokidea da. Hauek bezala, osagai baten<br />
ondoan erabiltzen da maiz, osagai hori aurreko perpauseko beste batí<br />
kontrajarriz: •<br />
(53) Oraindiflo, i bizi aiz; ni, ostera, aspaldiz-gero il niflunan (J. Zaitegi, Sopokel'en<br />
antzerkiak, 177)<br />
Perpaus osoa kontrajarriz ere erabiltzen da inoiz, ohizkoena ez bada ere:<br />
(54) -Eta mio andiak al dilo? -Miflik? Esatekorik eztauka euki. Oso nekatua dago,<br />
ostera; jausia, makal, eoon-itxura gelditu da (E. Erkiaga, Arranegi, 81)<br />
4.3.2. Esan dugunez, perpaus barnean hartzen du maiz kokagunea osterak<br />
-berriz-ek, aldiz-ek eta horrelakoek bezala-, mintzagaia izan dahekeen<br />
osagai baten ondoan, hain zuzen. Ikus (43) eta:<br />
(55) Berein edanago ta bizkorrago egoten dira; ni, ostera, edanago eta illago,<br />
logureak erreten (R.M. de Azkue, Diccionario Vasco-Español-Francés)<br />
Zati handiago baten ondoan ere joan daiteke. Aditzaren ondoan askotan.<br />
Ikus (54) eta:<br />
103